Creu mannau ar gyfer chwarae a dysgu yn yr awyr agored
Gwybodaeth am yr ysgol
Mae Ysgol Gynradd Plasyfelin yn ardal Parc Churchill yng Nghaerffili. Yr awdurdod lleol yw Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Mae gan yr ysgol 350 o ddisgyblion, gan gynnwys 32 o ddisgyblion sy’n mynychu’r dosbarth meithrin ar sail ran-amser. Mae pedwar dosbarth oed cymysg ac wyth dosbarth oed sengl.
Mae tua 34% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd ymhell uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef tuag 20%. Mae’r ysgol yn nodi bod gan tua 31% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sydd uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 25%. Nid oes gan unrhyw ddisgybl ddatganiad o anghenion addysgol arbennig. Ychydig iawn o ddisgyblion sydd dan ofal yr awdurdod lleol, ac mae ychydig iawn ohonynt yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol. Nid yw unrhyw un o’r disgyblion yn siarad Cymraeg fel eu hiaith gyntaf.
Mae adeilad yr ysgol bron yn 50 mlwydd oed ac mae mewn cyflwr da. Mae ganddi amgylchedd dysgu symbylol y tu mewn a’r tu allan. Mae hyn wedi cael effaith gadarnhaol ar ymddygiad, lles a diddordeb disgyblion mewn dysgu a rhyngweithio cymdeithasol gan ddilyn tair rheol yr ysgol: ‘Byddwch yn ddiogel, byddwch yn barod, a byddwch yn barchus’ (‘Be safe, be ready and be respectful’).
Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector
Oherwydd bod nifer gynyddol o ddisgyblion ar fuarth bach, roedd y staff yn teimlo nad oedd disgyblion yn cael profiad chwarae cadarnhaol nac yn dysgu i chwarae gyda’i gilydd yn briodol. Roedd nifer y dadleuon yn ystod amseroedd chwarae yn cynyddu. Roedd staff yn teimlo bod angen mynd i’r afael â’r broblem hon.
Oherwydd bod tir yr ysgol yn fawr, roedd yn bwysig manteisio i’r eithaf arno er lles y disgyblion ac i fynd i’r afael â’r dadleuon cynyddol yn ystod amseroedd chwarae. Y nod cyffredinol oedd datblygu’r pum erw o dir dros gyfnod o dair blynedd, i ennyn diddordeb y plant yn dda mewn chwarae cadarnhaol, ac i ddatblygu eu rhyngweithio cymdeithasol a’u lles. Roedd yn bwysig defnyddio pob lle gwag yn yr ysgol ac o’i chwmpas yn effeithlon a sicrhau bod gan bob ardal bwrpas.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch
Mae aelodau’r gymuned leol wedi helpu i ddatblygu’r amgylchedd awyr agored. Mae hyn yn cynnwys gerddi a rhandiroedd, y mae’r plant yn eu cynnal a chadw ac yn gwneud elw ohonynt, a phedwar man chwarae anturus mawr. Cyflwynodd yr ysgol system chwarae gadarnhaol a threfnus. Trefnodd staff y man chwarae yn barthau, a sicrhau bod offer perthnasol ar gael ym mhob un ohonynt. Mae’r cynorthwywyr cymorth dysgu yn goruchwylio’r parthau hyn yn effeithiol yn ystod amseroedd chwarae. Ynghyd â ‘Bydis Buarth’ yr ysgol o Flwyddyn 6, maent yn ymgysylltu’n dda â’r disgyblion, yn dangos iddynt sut i chwarae â’r offer ac yn eu haddysgu sut i ryngweithio’n gymdeithasol â’i gilydd, cymryd tro ac ati.
Mae’r parthau’n amrywio o ardaloedd sy’n addas ar gyfer beiciau, sgipio, chwarae pêl-droed ac adeiladu, i ardaloedd tawel sy’n addas ar gyfer gweithgareddau fel adrodd storïau, tynnu lluniau a chwarae rôl. Hefyd, ceir ‘ysfa’r wythnos’ (‘craze of the week’), sy’n newid yn ôl y tymhorau. Mae disgyblion yn dewis yr ardal yr hoffent chwarae ynddi. Mae aelodau staff yn symud o gwmpas y parthau bob pythefnos. Mae staff/disgyblion yn gyfrifol am osod eu parthau bob dydd cyn i amser chwarae ddechrau. Mae hyn wedi helpu i gynnal ethos cadarnhaol yr ysgol, ac mae disgyblion yn ymfalchïo yn eu gweithle. Mae amseroedd chwarae cadarnhaol yn y Cyfnod Sylfaen, ynghyd â pharthau egnïol a thawel, wedi cyfrannu’n effeithiol at les cadarnhaol disgyblion.
Mae hyn hefyd yn treiddio i gyfnod allweddol 2, lle ceir rhwydi ar gyfer gemau pêl amrywiol, pêl-droed bwrdd a thennis bwrdd. Hefyd, ceir amrywiaeth o offer chwarae arall a gemau bwrdd i’r disgyblion hynny y mae’n well ganddynt eistedd yn dawel. Mae aelodau staff yn annog disgyblion cyfnod allweddol 2 i chwarae’n annibynnol ar ôl cael hyfforddiant effeithiol yn y Cyfnod Sylfaen mewn cymryd tro a sicrhau chwarae teg.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?
Mae hyn wedi arwain at amgylchedd dysgu tawel lle mae gan bron bob un o’r disgyblion agwedd gadarnhaol tuag at chwarae. Ceir llai o ddamweiniau a dadleuon. Ar ôl amseroedd chwarae, daw disgyblion i wersi’n dawel ac yn barod i weithio. Mae arolwg Agweddau Disgyblion at eu Hunain a’r Ysgol (PASS) yn dangos bod lles a mwynhad disgyblion yn yr ysgol wedi gwella. Mae safonau uwchlaw’r canolrif yn gyson o’u cymharu â safonau ysgolion tebyg.
Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?
Mae llawer o athrawon wedi ymweld â’r ysgol i arsylwi’r systemau chwarae llwyddiannus. Mae’r ysgol yn cynnal diwrnodau penodol i Athrawon Newydd Gymhwyso (ANGau) ledled y consortiwm. Mae teithiau o gwmpas yr ysgol yn dangos sut mae staff yn trefnu, paratoi a datblygu’r mannau chwarae a’r amgylcheddau dysgu dan do, ac yn rhoi syniadau newydd i’r athrawon hyn.