Adroddiad thematig |
Cymraeg yn y Cyfnod Sylfaen: Datblygu Cymraeg fel iaith gyntaf mewn ysgolion cynradd ar sector nas cynhelir
Pwrpas yr adroddiad yw: adrodd ar safonau llafar, darllen ac ysgrifennu Cymraeg yn y Cyfnod Sylfaen mewn ysgolion a lleoliadau nas cynhelir cyfrwng-Cymraeg; ystyried y gwahaniaethau rhwng ysgolion sy’n cynnwys canran uchel o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg gartref, ysgolion sydd â chanran uchel iawn o ddisgyblion nad ydynt yn siarad Cymraeg gartref, ac ysgolion lle mae poblogaeth gymysg o ran iaith y cartref; ac ystyried y cydbwysedd rhwng yr angen am addysgu ffurfiol i ddatblygu iaith, a darparu’r cyfleoedd chwarae a gweithgarwch anffurfiol sy’n rhan o athroniaeth a dull gweithredu’r Cyfnod Sylfaen.
Argymhellion
Dylai ysgolion a lleoliadau:
- sicrhau bod cyfleoedd penodol i ddisgyblion ddatblygu a defnyddio eu medrau siarad, darllen ac ysgrifennu ar draws y meysydd dysgu ac yn y gwahanol ardaloedd gweithgarwch;
- sicrhau cydbwysedd effeithiol rhwng sesiynau ffurfiol i addysgu ac atgyfnerthu medrau iaith a chyfleoedd anffurfiol i’w defnyddio;
- datblygu gweithgareddau a chyfleoedd dysgu sy’n sicrhau bod disgyblion o gefndiroedd ieithyddol gwahanol yn gwneud cynnydd priodol o’u man cychwyn;
- gosod disgwyliadau clir fydd yn sicrhau bod disgyblion o bob cefndir yn defnyddio’r Gymraeg wrth iddynt ddilyn gweithgareddau anffurfiol, yn arbennig ar ddechrau’r Cyfnod Sylfaen;
- gosod disgwyliadau clir ar gyfer ymarferwyr ynglÅ·n â defnyddio’r Gymraeg yn y Cyfnod Sylfaen fel eu bod yn bwydo a modelu Cymraeg o safon dda i’w disgyblion ar draws y meysydd dysgu;
- olrhain cynnydd medrau llafar, darllen ac ysgrifennu disgyblion yn gyson ar hyd y Cyfnod Sylfaen; a
- rhoi sylw priodol i ansawdd y ddarpariaeth a safonau yn y Cyfnod Sylfaen fel rhan o brosesau hunanarfarnu a chynllunio gwella ysgolion a lleoliadau.
Dylai awdurdodau lleol a mudiadau sy’n rheoli lleoliadau nas cynhelir:
- ddarparu cefnogaeth a hyfforddiant i ymarferwyr ar ddulliau trochi o ddysgu iaith ac i roi arweiniad ar sut y gellir datblygu sgiliau iaith, llythrennedd a chyfathrebu (Cymraeg) mewn ffordd sy’n gydnaws ag athroniaeth a methodoleg y Cyfnod Sylfaen;
- darparu hyfforddiant a chefnogaeth i ymarferwyr, gan gynnwys cynorthwywyr, i loywi eu Cymraeg, lle bo angen hynny;
- rhannu arfer dda o ran datblygu sgiliau iaith, llythrennedd a chyfathrebu (Cymraeg) ar draws meysydd dysgu ac ardaloedd gweithgarwch yn y Cyfnod Sylfaen; a
- sicrhau bod darpariaeth gefnogol awdurdodau lleol i leoliadau nas cynhelir cyfrwng-Cymraeg ar gael yn Gymraeg.
Dylai Llywodraeth Cymru:
- sicrhau bod awdurdodau ac ysgolion yn deall y gyd-berthynas rhwng methodoleg ac athroniaeth y Cyfnod Sylfaen a'r Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd.