Tag: Cydraddoldeb ac amrywiaeth


Tag: Cydraddoldeb ac amrywiaeth


Mae Estyn yn gyfrifol am wirio safonau ac ansawdd addysg yng Nghymru. Rydym yn arolygu ysgolion ac yn rhoi cyngor rheolaidd ar addysg i Lywodraeth Cymru a sefydliadau perthnasol eraill.

Rydym wedi ymrwymo’n llwyr i sicrhau bod gan bob plentyn yng Nghymru yr hawl i deimlo’n ddiogel yn yr ysgol, i gael gofal priodol a dweud eu dweud am yr hyn sy’n bwysig iddynt. Mae bwlio yn fater pwysig i ni ac yn un rydym yn ei ystyried yn rheolaidd drwy ein gweithgarwch arolygu neu adroddiadau thematig ac wrth i ni roi arweiniad i Lywodraeth Cymru.

Rydym yn falch o gefnogi’r Gynghrair Gwrthfwlio a hyrwyddo ymgyrch ‘Estyn Allan’ (‘Reach Out’) Wythnos Gwrthfwlio 2022, sy’n cael ei chynnal rhwng 14 a 18 Tachwedd.

Yn ddiweddar, cyhoeddom adroddiad ar fath penodol o fwlio sy’n digwydd rhwng plant a phobl ifanc – sef aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion. Roedd yr adroddiad, Dydyn ni ddim yn dweud wrth ein hathrawon, yn edrych ar fynychdra aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion ym mywydau pobl ifanc oed uwchradd a hefyd yn edrych ar y diwylliant a’r prosesau sy’n helpu i ddiogelu a chefnogi pobl ifanc mewn ysgolion uwchradd yng Nghymru. 

Dywedodd llawer o’r disgyblion y siaradom â nhw nad ydyn nhw’n ‘ymestyn allan’mewn perthynas â bwlio ac aflonyddu. Dywedon nhw fod hyn oherwydd ei fod yn digwydd mor aml ei fod wedi dod yn ‘normal’. Fodd bynnag, yn ystod ein 
trafodaethau â grwpiau o ddisgyblion, cawsom ein rhyfeddu gan eu parodrwydd i siarad am y materion hyn. Canfuom fod tua hanner y disgyblion uwchradd yn dweud eu bod wedi cael profiad personol o ryw fath o aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion, gyda dwywaith yn fwy o ferched yn dweud eu bod wedi cael profiad o hyn o gymharu â bechgyn. Dywedodd pobl ifanc wrthym fod aflonyddu rhwng cyfoedion yn digwydd mwy ar-lein a’r tu allan i’r ysgol nag yn ystod y diwrnod ysgol. Fodd bynnag, yn yr ysgol, y mathau mwyaf cyffredin o aflonyddu yw sylwadau negyddol am y ffordd mae rhywun yn edrych, gofyn am ac anfon lluniau noeth, ac agweddau negyddol cyffredinol tuag at ferched a disgyblion LHDTC+.

Am y tro cyntaf erioed, lluniom adroddiad ar ein canfyddiadau yn benodol i blant a phobl ifanc hefyd. Mae hyn oherwydd y bu cymaint o bobl ifanc yn onest ac yn ddewr wrth siarad â ni am y mater pwysig hwn. Yn ein hadroddiad, Dydyn ni ddim yn dweud wrth ein hathrawon, ond mae angen i ysgolion wybod – adroddiad i ddysgwyr, mae adran sy’n annog ac yn helpu pobl i fynd i’r afael â’r materion hyn yn eu hysgolion. Trwy’r adroddiadau hyn, rydym yn gobeithio y gall mwy o bobl ifanc ddod o hyd i’r un dewrder i ‘ymestyn allan’ i helpu i fynd i’r afael ag achosion o fwlio. Rydym yn gwybod nad yw ‘ymestyn allan’ mor hawdd ag y mae’n swnio. Ond rydym yn gwybod hefyd fod angen i ni ddal ati i siarad am fwlio. Cyn y pandemig, ysgrifennom flog pwysig ar hyn: Pam mae angen i ni barhau i siarad am fwlio | Estyn (llyw.cymru). 

Mewn adroddiadau eraill rydym wedi’u hysgrifennu, rydym wedi canfod, er mwyn i ddisgyblion deimlo’n ddiogel i ‘ymestyn allan’ am fwlio, mae angen iddynt fod yn fodlon â’r ffordd mae eu hysgol yn ymdrin â honiadau o fwlio (gweler Iach a hapus –effaith yr ysgol ac iechyd a llesiant disgyblion | Estyn (llyw.cymru)). Mae arnynt 
angen i ysgolion beidio â thanamcangyfrif ei fynychdra na gwrthod ac anwybyddu digwyddiadau bob dydd pan fydd disgyblion yn gwneud sylwadau negyddol neu rhywiaethol tuag at ei gilydd. Yn ein trafodaethau â phobl ifanc, canfuom hefyd y byddai pobl ifanc yn croesawu mwy o gyfleoedd i drafod rhywioldeb a pherthnasoedd iach a’u bod yn gofyn am ddarpariaeth well ar gyfer addysg rhyw. 

Rydym bob amser yn ystyried agweddau pwysig lles, diogelwch a bwlio cyn ymweld ag ysgol neu ddarparwr trwy’r holiaduron cyn-arolygiad rydym yn gwahodd pob disgybl, rhiant a gofalwr, aelod staff a llywodraethwr i’w llenwi. Rydym hefyd yn gofyn cwestiynau yn ymwneud â’r agweddau hyn mewn cyfarfodydd â rhieni ac yn ein trafodaethau grŵp gyda disgyblion. Mae darganfod sut mae disgyblion, rhieni a gofalwyr yn teimlo am ba mor dda mae ysgol yn ymdrin ag achosion o fwlio yn dylanwadu ar ein gweithgarwch yn ystod yr ymweliad. Eleni, buom yn treialu dulliau gwahanol yn ein sgyrsiau â disgyblion er mwyn sicrhau eu bod yn teimlo’n gyfforddus wrth siarad ag arolygwyr. Mae’r rhain yn cynnwys gwahodd disgyblion i ddod â ffrind gyda nhw i gyfarfodydd a defnyddio adnoddau creadigol a luniwyd ar y cyd ag academyddion ac arbenigwyr blaenllaw yn y maes hwn yng Nghymru.

Ers i ni ailddechrau ein harolygiadau ym mis Mawrth 2022, buom yn edrych yn agosach ar y diwylliant diogelu o fewn darparwyr (gweler Arolygu diwylliant diogelu ysgol | Estyn (llyw.cymru)), gan gynnwys pan fydd dysgwyr ar y safle, i ffwrdd o’r safle ac yn dysgu ar-lein. Nid ydym yn ymchwilio i achosion unigol, ond rydym yn ystyried ansawdd gweithgareddau a gynlluniwyd i hyrwyddo lles ac atal ymddygiad ac agweddau negyddol, niweidiol a’r modd y cânt eu cyflwyno. Er enghraifft, trwy edrych ar sut mae darparwyr yn hyrwyddo diogelwch ar-lein, yn cyflwyno addysg bersonol, gymdeithasol a pherthnasoedd ac yn darparu dysgu proffesiynol perthnasol i staff. Rydym hefyd yn siarad â disgyblion a staff am brosesau i’w cadw’n ddiogel ac yn edrych yn ofalus ar ddogfennau ysgolion i ddarganfod a yw trefniadau diogelu’r darparwr yn hyrwyddo diogelwch a lles disgyblion yn effeithiol. 

Rydym yn cydsefyll â’r Gynghrair Gwrthfwlio ac unrhyw sefydliad arall sy’n herio bwlio ac yn ceisio mynd i’r afael ag ef.

I’r holl bobl ifanc, dywedwn: rhowch wybod i staff yr ysgol, aelod o’ch teulu neu oedolyn rydych yn ymddiried ynddo/ynddi am unrhyw broblem a pheidiwch â bod ofn siarad amdani – beth bynnag ydyw. Ymestynnwch allan er mwyn a datryswch y peth. 

Am fwy o wybodaeth am waith Estyn, ewch i www.estyn.llyw.cymru 

Dilynwch Estyn ar Twitter https://twitter.com/EstynAEM

Tag: Cydraddoldeb ac amrywiaeth


Canfu astudiaethau diweddar gan Iechyd Cyhoeddus Cymru bod bron i hanner yr oedolion yng Nghymru wedi cael profiad o drallod o leiaf unwaith yn ystod eu plentyndod, a bod 14% wedi dioddef bedair gwaith neu fwy wrth iddynt dyfu’n hŷn.  Mae’r mathau hyn o brofiadau’n cael effaith negyddol iawn ar iechyd plentyn, gan gynnwys iechyd meddwl, ymgysylltu’n gymdeithasol, ymddygiad a phresenoldeb ysgol. 

Mae cefnogi plant a phobl ifanc sy’n byw mewn sefyllfaoedd anodd yn agwedd bwysig ar waith ysgol.  Roedd ein hadroddiad o fis Ionawr 2020, ‘Adnabod eich plant – cefnogi disgyblion sydd wedi cael profiadau niweidiol yn ystod plentyndod ’, yn archwilio’r effaith mae ysgolion yn ei chael ar ddisgyblion sydd wedi cael profiadau niweidiol yn ystod plentyndod.  Mae ymchwil Iechyd Cyhoeddus Cymru’n dweud wrthym fod dylanwadau fel ffrindiau, oedolion dibynadwy, y gymuned a’r ysgol yn helpu plant i fagu gwydnwch ac ymdrin yn well â chaledi difrifol. 

Pam ysgolion?

Staff ysgol yw’r gweithwyr proffesiynol sy’n treulio’r amser mwyaf â phlant a phobl ifanc.  Efallai bod gweithwyr cymdeithasol a gweithwyr iechyd yn gweithio â nhw, ond nid ydynt yn eu gweld bob dydd, yn wahanol i athrawon a staff cymorth.  Mae hyn yn golygu mai ysgolion sydd yn y sefyllfa orau i nodi anawsterau, a chefnogi a dylanwadu ar blant a phobl ifanc. 

Gwelwn fod yr ysgolion gorau’n adnabod eu disgyblion a’u teuluoedd yn dda, ac yn gweithio’n gynhyrchiol mewn ffordd nad yw’n eu barnu.  Maent yn defnyddio eu profiad a chanfyddiadau ymchwil a hyfforddiant i gefnogi plant a phobl ifanc i’w helpu i fanteisio i’r eithaf ar yr ysgol. 

Beth mae’r ysgolion gorau yn ei wneud i gefnogi plant ac adeiladu eu gwydnwch?

Dyma rai o’r gweithgareddau buddiol sy’n digwydd mewn ysgolion cynradd ac uwchradd:

  • Sesiynau maethu i roi amser i ddisgyblion fwyta, cymdeithasu a chwarae gemau gyda’i gilydd cyn ac ar ôl ysgol, ac yn ystod amseroedd egwyl. 
  • Gweithgareddau pwrpasol a buddiol sy’n defnyddio pynciau creadigol, fel cerdd a chelf, i hybu iechyd meddwl cadarnhaol.
  • Clybiau ar ôl ysgol sy’n ennyn diddordeb plant a phobl ifanc, yn eu galluogi i weithio’n gynhyrchiol ag oedolion dibynadwy a’u cyfoedion, ac yn hybu eu gwydnwch.  Mae’r rhain yn cynnwys clybiau coginio, clybiau TGCh a chlybiau chwaraeon. 
  • Polisi ymddygiad cadarnhaol, lle mae staff yn defnyddio iaith sy’n ymgysylltu â disgyblion ac yn cefnogi eu hemosiynau, ac yn ffafrio dulliau adferol yn hytrach na chosbau i newid ymddygiad gwael.
  • Ardaloedd neu ystafelloedd diogel a thawel lle gall disgyblion, yn enwedig rhai hŷn, ymlacio neu gael amser i fyfyrio’n bersonol pan fyddant yn teimlo’n bryderus neu wedi’u gorlethu.
  • Rhaglenni cymorth i grwpiau targedig o blant wedi’u cynnal gan staff hyfforddedig, fel rheoli dicter, hyfforddiant emosiynau, therapi chwarae a meddylgarwch.
  • Dosbarthiadau a grwpiau ymgysylltu â rhieni i gefnogi oedolion sy’n agored i niwed.  Mae gweithgareddau’n cynnwys gwersi coginio a llythrennedd, dosbarthiadau magu plant, a chynnal gwerthiannau dillad a banciau bwyd.
  • Cyfarfodydd rheolaidd â phartneriaid o’r gwasanaethau cymdeithasol ac iechyd er mwyn sicrhau bod pawb yn cydweithio â’i gilydd er lles teuluoedd y mae angen cymorth arnynt.

Mae pandemig COVID 19 wedi’i gwneud yn anoddach i ysgolion ddarparu’r lefelau cymorth arferol i ddisgyblion sy’n agored i niwed.  Gan  fod disgyblion bellach yn dychwelyd i’r ysgol, mae angen i ni wneud yn siŵr eu bod wedi’u hamddiffyn, a bod ysgolion yn darparu amgylchedd lle mae disgyblion yn teimlo’n ddiogel a bod ganddynt gefnogaeth.  Mae gan NSPCC lawer o gyngor ac adnoddau defnyddiol i blant a phobl ifanc, yn ogystal â’u rhieni a gofalwyr.

Sut gall ysgolion a gwasanaethau cyhoeddus ddarparu cymorth gwell?

Mae ein hadroddiad ‘Adnabod eich plant’  yn cynnwys llawer o astudiaethau achos diddorol o arfer dda mewn ysgolion cynradd ac uwchradd ledled Cymru, yn ogystal ag enghreifftiau o waith amlasiantaeth buddiol.  Yn gyntaf, dylai ysgolion sicrhau eu bod yn rhoi ffocws cryf ar feithrin a chynnal perthynas ymddiriedus, gadarnhaol ac agored â theuluoedd.  Yn olaf, dylai ysgolion ddarparu mannau tawel, anogol a chefnogol i blant a phobl ifanc ymlacio a theimlo’n ddiogel pan fyddant yn teimlo dan straen, yn bryderus neu’n drist.