‘Llythrennedd yng nghyfnod allweddol 3: adroddiad interim’ yw’r ail o dri adroddiad yn arfarnu effeithiolrwydd strategaethau llythrennedd ac effaith y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd, a ddaeth yn ofyniad statudol i bob ysgol o Fedi 2013.

Dywed Ann Keane, Prif Arolygydd,

Mae safonau llythrennedd disgyblion yn yr ysgolion a fu’n rhan o’r arolwg yr un fath â’r safonau yn adroddiad gwaelodlin 2012. Fodd bynnag, mae ansawdd y cynllunio wedi gwella ac mae gwell cyfleoedd i wella safonau ymhellach wrth i ysgolion droi at weithredu’r Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd yn llawnach. Er gwaethaf gwelliannau yn y deilliannau a aseswyd gan athrawon, ar y lefel ddisgwyliedig ar gyfer disgyblion 11 i 14 mewn Cymraeg a Saesneg mamiaith yng nghyfnod allweddol 3, mae gwella llythrennedd yn her o hyd.

Mae angen i lythrennedd barhau’n brif flaenoriaeth i ysgolion fel y gall ddisgyblion gymhwyso’u medrau i bynciau ar draws y cwricwlwm a chyflawni eu potensial llawn. Rwy’n annog pob ysgol i weithredu ar yr argymhellion yn yr adroddiad hwn a defnyddio’r astudiaethau achos arfer orau er mwyn helpu i wella llythrennedd i bob disgybl.

Darganfu arolygwyr fod y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd wedi’i gyflwyno’n gyflym, ond cymedrol fu’r cynnydd wrth weithredu’r fframwaith. Mae nifer o resymau dros hyn, gan gynnwys y cyfnod arweiniol byr ac anawsterau o ran cael cymorth a hyfforddiant.

Mae ysgolion wedi gwneud cynnydd da yn amlygu llythrennedd yn flaenoriaeth i’r ysgol gyfan ac yn cydnabod gwerth y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd wrth eu helpu i archwilio a datblygu eu cynlluniau. Mae cydlynydd llythrennedd gan bron pob un o’r ysgolion erbyn hyn. Er bod yr ysgolion yn y sampl a gafodd ymweliadau wedi gwneud rhywfaint o gynnydd, nid yw athrawon yn gwbl glir o hyd ynghylch y safonau llythrennedd a ddisgwylir ar draws y cwricwlwm. Mae mecanweithiau i asesu ac olrhain cynnydd mewn llythrennedd wedi’u tanddatblygu o hyd yn y rhan fwyaf o ysgolion.

Amlygir Ysgol Gyfun Bro Morgannwg ym Mro Morgannwg fel un o’r astudiaethau achos arfer orau yn yr adroddiad. Cyflogodd yr ysgol uwchradd dri chyn athro cynradd i gynorthwyo â’r gwaith ar fedrau llythrennedd disgyblion, gan fod nifer o ddisgyblion yn dechrau’r ysgol uwchradd gydag oedrannau darllen isel a geirfa ymarferol gyfyngedig. Bu’r athrawon yn gweithio gyda disgyblion Blwyddyn 7 i wella cystrawen, atalnodi a sillafu. O ganlyniad, fe wnaeth deilliannau disgyblion wella’n sylweddol.

Mae ‘Llythrennedd yng nghyfnod allweddol 3’ yn cynnwys cyfres o argymhellion i ysgolion, awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru. Dylai ysgolion weithredu dull cydlynus o ddatblygu medrau llythrennedd disgyblion ar draws y cwricwlwm a gwella olrhain a monitro medrau llythrennedd disgyblion. Dylai Llywodraeth Cymru ddarparu deunyddiau cymorth ac enghreifftiau o safonau i ysgolion cyn datblygiadau pellach i’r fframwaith, ynghyd ag arweiniad clir a hwylus.

Nodiadau i Olygyddion

Ynglyn â’r adroddiad

Yr adroddiad hwn yw’r ail mewn cyfres a gyhoeddir mewn ymateb i gais am gyngor gan Lywodraeth Cymru yn llythyr cylch gwaith blynyddol y Gweinidog i Estyn ar gyfer 2013-2014, ac mae ar gael yn llawn yma.

Mae’r adroddiad cyntaf ar gael yma.

Astudiaethau achos arfer orau

• Ysgol Gyfun Cwm Rhymni, Caerffili
• Ysgol Uwchradd Elfed, Sir y Fflint
• Ysgol Gyfun Bro Morgannwg, Bro Morgannwg

Ynglyn ag Estyn

Estyn yw Arolygiaeth Addysg a Hyfforddiant Cymru. Ein nod yw cyflawni rhagoriaeth i bawb mewn dysgu yng Nghymru. Gwnawn hyn trwy ddarparu gwasanaeth arolygu a chyngor annibynnol, o ansawdd uchel.

Ein gweledigaeth yw cael ein cydnabod trwy arbenigedd ein staff fel llais awdurdodol ar ddysgu yng Nghymru.

Rydym yn annibynnol ar Lywodraeth Cymru, ond yn cael ein hariannu ganddi (o dan Adran 104 Deddf Llywodraeth Cymru 1998).

I gael rhagor o wybodaeth, ewch i’n gwefan www.estyn.gov.uk

Darganfu adroddiad Estyn ar Addysg grefyddol mewn ysgolion uwchradd fod y cyrsiau llawn a byr (hanner TGAU) wedi dod yn fwyfwy poblogaidd. Yn y ddau gwrs, roedd cyfran y disgyblion a oedd yn ennill gradd A* yng Nghymru yn uwch nag yng ngweddill y Deyrnas Unedig.

Meddai Ann Keane, y Prif Arolygydd,

“Mae archwilio credoau crefyddol, trafod materion moesegol, fel ‘A oes bywyd ar ôl marwolaeth?’, a gwerthfawrogi amrywiaeth ddiwylliannol yn werthfawr i ddatblygiad personol a chymdeithasol pobl ifanc. O gymharu â gweddill y DU, mae Cymru’n cyflawni’n dda ar lefel TGAU.

 

“Fodd bynnag, mae mwy o waith i’w wneud o hyd i bontio’r bwlch sylweddol rhwng cyrhaeddiad bechgyn a merched mewn addysg grefyddol, sy’n ehangach yng Nghymru nag yn y DU yn gyfan gwbl. Mae hyn yn adlewyrchu bwlch tebyg mewn safonau llythrennedd ac mae angen i ysgolion ddatblygu strategaethau i wella cyrhaeddiad bechgyn mewn astudiaethau crefyddol.”

Roedd addysgu yn dda neu’n well mewn ychydig dros ddwy o bob tair gwers a arsylwyd yn arolwg Estyn. Mae’r canfyddiadau hyn yn awgrymu bod addysgu mewn addysg grefyddol yn well na’r cyfartaledd ar gyfer addysgu ar draws yr holl bynciau mewn ysgolion uwchradd a arolygwyd er 2010. Er gwaethaf y ffaith bod llawer o ysgolion uwchradd yn defnyddio athrawon anarbenigol, canfu arolygwyr nad oedd hyn fel arfer yn cael effaith negyddol ar safonau.

Ym mwyafrif yr ysgolion a gafodd ymweliad fel rhan o arolwg Estyn, roedd safonau’n dda yng nghyfnod allweddol 3. Fodd bynnag, ni welodd arolygwyr unrhyw safonau rhagorol ac roeddent yn anfoddhaol mewn ychydig ysgolion. Disgyblion mwy galluog a dawnus yw’r grŵp sy’n fwyaf tebygol o dangyflawni, fel arfer gan nad yw’r gwaith a osodir iddynt yn ddigon heriol.

Nid yw’n hawdd bob amser i athrawon rannu arfer dda a hunanarfarnu’n effeithiol mewn addysg grefyddol. Mae diffyg data cenedlaethol ar berfformiad disgyblion yn ei gwneud hi’n anodd i ysgolion gymharu safonau ag ysgolion eraill. Serch hynny, dim ond lleiafrif o ysgolion sy’n dadansoddi eu data arholi mewnol eu hunain. Hefyd, mae diffyg cyfleoedd i athrawon gymryd rhan mewn datblygiad proffesiynol a rhwydweithiau dysgu. Ni chaiff arfer dda ei rhannu’n ddigon da ac mae angen mwy o strategaethau arnom i wella cyrhaeddiad bechgyn, mwy o gywirdeb wrth asesu lefelau perfformiad yng nghyfnod allweddol 3 a chynllunio pwrpasol ar gyfer datblygu medrau.

Canfu arolygwyr fod bron yr holl ddisgyblion yn dangos parch tuag at farn a chredoau pobl eraill. Maent hefyd yn mwynhau dysgu am pam mae pobl yn byw mewn ffyrdd gwahanol o ganlyniad i’w credoau ac maent yn barod i siarad am amrywiaeth o faterion yn ymwneud â chrefydd a moeseg. Mewn un ysgol uwchradd, rhoddwyd gwahanol dasgau i grwpiau o ddisgyblion wrth ddysgu am ddioddefaint yn y Beibl. Roedd gan bob disgybl gyfrifoldeb am ei ddysgu ac arweiniodd y wers at waith ysgrifenedig o safon uchel iawn a wnaeth arddangos dealltwriaeth ragorol a’r gallu i fynegi a chyfiawnhau safbwyntiau.

Mae adroddiad Estyn yn argymell y dylai ysgolion fynd i’r afael â diffygion mewn addysg grefyddol, gan gynnwys datblygu strategaethau i wella cyrhaeddiad bechgyn yng nghyfnod allweddol 4, gwella cywirdeb asesiadau gan athrawon o lefelau disgyblion yng nghyfnod allweddol 3 a sicrhau bod tasgau’n ddigon heriol i ddisgyblion mwy abl. Yn ogystal, dylai Llywodraeth Cymru gasglu, dadansoddi a chyhoeddi data cyrhaeddiad ar gyfer addysg grefyddol a gweithio gydag awdurdodau lleol i wella cyfleoedd ar gyfer datblygiad proffesiynol athrawon.

Nodiadau i Olygyddion:

Ynglŷn â’r adroddiad

• Comisiynwyd adroddiad Estyn ‘Addysg grefyddol mewn ysgolion uwchradd’ gan Lywodraeth Cynulliad Cymru ac mae ar gael yn llawn yma.
• Yn ôl y gyfraith, mae’n rhaid i bob ysgol uwchradd ddarparu addysg grefyddol yng nghyfnod allweddol 3 a chyfnod allweddol 4. Y ddau brif gymhwyster addysg grefyddol y mae ysgolion yn cyflwyno disgyblion ar eu cyfer yw’r cwrs TGAU llawn a’r cwrs TGAU byr (sy’n werth hanner TGAU).
• Mae sail dystiolaeth yr adroddiad yn cynnwys: ymweliadau ag 20 ysgol uwchradd; cyfweliadau ag uwch arweinwyr, cydlynwyr addysg grefyddol a disgyblion; arsylwi ar wersi yng nghyfnodau allweddol 3 a 4; craffu ar gynlluniau gwaith, hunanarfarniadau adrannau, cynlluniau adrannau a llyfrau disgyblion; a dadansoddi data perthnasol ar gyfer Cymru a’r DU.

Ynglŷn ag Estyn

Estyn yw’r Arolygiaeth Addysg a Hyfforddiant yng Nghymru. Ein nod yw cyflawni rhagoriaeth i bawb mewn dysgu yng Nghymru. Rydym yn gwneud hyn trwy ddarparu gwasanaeth arolygu a chyngor annibynnol, o ansawdd uchel.

Ein gweledigaeth yw cael ein cydnabod trwy arbenigedd ein staff fel llais awdurdodol ar ddysgu yng Nghymru.

Rydym yn annibynnol ar, ond yn cael ein hariannu gan Lywodraeth Cynulliad Cymru (o dan Adran 104 Deddf Llywodraeth Cymru 1998).

Am ragor o wybodaeth, ewch i’n gwefan www.estyn.gov.uk

Yn ystod y pum mlynedd diwethaf, llythrennedd sydd wedi cael y sylw mwyaf yn ystod HMS ac mae’r mwyafrif o ysgolion wedi cynnwys rhifedd yn eu cynlluniau HMS hefyd. Hyd yn hyn, lleiafrif o ysgolion yn unig sy’n bwriadu canolbwyntio ar leihau effaith tlodi ar gyrhaeddiad yn 2012-2013.

Dywed y Prif Arolygydd, Ann Keane,

“Ansawdd yr addysgu yw un o’r dylanwadau mwyaf ar safonau disgyblion a gall HMS helpu ysgolion wella addysgu trwy rannu arfer dda. Mae gan ysgolion ran allweddol mewn helpu disgyblion o gefndiroedd difreintiedig gyflawni mwy a mynd i’r afael â’r bwlch rhwng perfformiad disgyblion, felly mae’n siomedig na fu hyn yn flaenoriaeth uchel ar gyfer gweithgareddau HMS.

 

“Mae angen i reolwyr wneud mwy i arfarnu effaith HMS – i ddarganfod a yw HMS yn gwella gwybodaeth a medrau staff neu ddeilliannau i ddisgyblion ac yn darparu gwerth am arian.”

Yn ystod HMS, mae ysgolion ar gau i ddisgyblion tra caiff staff eu cynnwys mewn ystod eang o weithgareddau hyfforddi. Mae mwyfwy o ysgolion yn dewis defnyddio arbenigedd eu staff eu hunain i gyflwyno HMS yn lle defnyddio cwmnïau hyfforddi allanol. Hefyd, mae llawer o ysgolion yn cydweithio ag ysgolion eraill ar HMS ar y cyd, sy’n helpu i rannu arfer dda a rhannu costau hyfforddi. Yn yr ysgolion gorau, caiff staff cymorth dysgu eu cynnwys mewn cynllunio ac arwain HMS hefyd.

Mae’r HMS gorau yn cynnwys staff yn weithredol mewn seminarau, gweithdai a thrafod gwersi enghreifftiol. Er enghraifft, mae gan Ysgol Gyfun y Pant yn Rhondda Cynon Taf ddiwylliant cryf fel cymuned ddysgu. Mae uwch reolwyr yn cynllunio diwrnodau HMS wedi’u seilio ar flaenoriaethau’r ysgol ac awgrymiadau gan staff. Mae hyn wedi arwain at raglen ddynamig, werthfawr a phroffesiynol iawn sy’n edrych ar bynciau fel codi cyflawniad bechgyn, athroniaeth addysgu a sut i fanteisio i’r eithaf ar gynorthwywyr cymorth dysgu.

Mae’r adroddiad yn cynnwys naw astudiaeth achos ‘arfer orau’ o ysgolion cynradd, uwchradd ac arbennig. Mae hefyd yn gwneud argymhellion i ysgolion, awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru er mwyn sicrhau y caiff HMS ei gysylltu’n agos â blaenoriaethau gwella ysgol, y caiff HMS ei arfarnu, a bod staff cymorth dysgu yn cael eu cynnwys yn ogystal ag athrawon.

Nodiadau i Olygyddion:

Ynglŷn â’r adroddiad

• Comisiynwyd adroddiad Estyn, ‘HMS statudol mewn ysgolion’ gan Lywodraeth Cymru, ac mae ar gael yn ei gyfanrwydd yma.
• Mae sail dystiolaeth yr adroddiad yn cynnwys ymweld â 15 ysgol a chraffu ar ddata a deilliannau arolygu, ynghyd â chanlyniadau holiadur a lenwyd gan 76 o ysgolion a naw awdurdod lleol.

Astudiaethau achos arfer orau (Atodiad 1 yr adroddiad)

• Ysgol Gyfun y Pant, Rhondda Cynon Taf
• Ysgol Uwchradd Bryngwyn, Sir Gaerfyrddin
• Ysgol Gynradd Gymunedol Llangynidr, Powys
• Ysgol Abercaseg, Gwynedd
• Ysgol Gynradd St Mark, Sir Benfro
• Ysgol Gynradd Ynysddu, Caerffili
• Ysgol TÅ· Gwyn, Caerdydd
• Ysgol Uwchradd y Fflint, Sir y Fflint

Ynglŷn ag Estyn

Estyn yw’r Arolygiaeth Addysg a Hyfforddiant yng Nghymru. Ein nod yw cyflawni rhagoriaeth i bawb mewn dysgu yng Nghymru. Rydym yn gwneud hyn trwy ddarparu gwasanaeth arolygu a chyngor annibynnol, o ansawdd uchel.

Ein gweledigaeth yw cael ein cydnabod trwy arbenigedd ein staff fel llais awdurdodol ar ddysgu yng Nghymru.

Rydym yn annibynnol ar, ond yn cael ein hariannu gan Lywodraeth Cynulliad Cymru (o dan Adran 104 Deddf Llywodraeth Cymru 1998).

Am ragor o wybodaeth, ewch i’n gwefan www.estyn.gov.uk
 

Canfu adroddiad Estyn, sef Effeithiolrwydd strategaethau cynnwys dysgwyr mewn sefydliadau addysg bellach a chanolfannau Cymraeg i oedolion, fod darparwyr yn well o lawer am gasglu barn a safbwyntiau dysgwyr, defnyddio cynrychiolwyr dosbarthiadau, paneli, grwpiau ffocws ac arolygon, o ganlyniad i roi strategaethau ar waith i gynnwys dysgwyr. Fodd bynnag, nid yw darparwyr yn mesur p’un a yw cynnwys dysgwyr mewn penderfyniadau wedi cael effaith ar eu cyrhaeddiad a’u medrau ai peidio. Dim ond megis dechrau gweithredu systemau ffurfiol i gofnodi a chydnabod deilliannau i ddysgwyr y mae darparwyr.

Dywed y Prif Arolygydd, Ann Keane,

“Rwy’n falch iawn bod dysgwyr yn cael eu cynnwys yn ehangach mewn ffurfio penderfyniadau sy’n effeithio ar eu profiad o ddysgu mewn addysg bellach a chanolfannau Cymraeg i oedolion erbyn hyn.

 

“Ers i ni adrodd ar gynnwys dysgwyr yn 2012, gwnaed cynnydd da o ran sicrhau bod dysgwyr yn cael dweud eu dweud. Mae darparwyr ôl-16 wedi defnyddio arweiniad Strategaeth Cynnwys Dysgwyr Llywodraeth Cymru yn effeithiol ac mae staff yn gwrando ar ddysgwyr ac yn cymryd eu barn o ddifrif.

 

Mae cynnwys dysgwyr mewn ffurfio’u profiad dysgu yn eu helpu i wella eu medrau personol a chymdeithasol a’u lles. Rydym wedi gweld myfyrwyr sydd wedi dylanwadu ar gyngor lleol, wedi darbwyllo coleg i gynyddu nifer y cyfrifiaduron sydd ganddo ac wedi cyfrannu at ehangu’r cwricwlwm.

 

“Mae’r dysgwyr hyn wedi sylweddoli bod ganddynt y gallu i effeithio ar newidiadau yn eu bywydau trwy weithredu ar faterion sydd o bwys iddynt.”

Mae Prosiect Cynrychiolaeth Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr wedi chwarae rhan mewn helpu dysgwyr i fynegi eu barn a’u safbwyntiau. Sefydlwyd y prosiect, a ariennir gan Lywodraeth Cymru, yn 2010, ac mae wedi darparu hyfforddiant i gynrychiolwyr dosbarthiadau ac wedi helpu sefydliadau addysg bellach i gynnwys dysgwyr.

Gall cymryd rhan mewn penderfyniadau helpu i ddatblygu medrau dysgwyr. Mae dysgwyr Cymraeg i oedolion o’r farn bod gweithredu’n gynrychiolydd dosbarth yn eu helpu i ddefnyddio eu medrau iaith mewn cyd-destunau gwahanol. Fodd bynnag, mae rhai dysgwyr yn rhybuddio y gall bod yn gynrychiolydd dosbarth gymryd amser oddi wrth eu hastudiaethau, ambell waith.

Mae llawer o fanteision i gynnwys dysgwyr. Er enghraifft, teimlai staff Coleg Morgannwg yn Rhondda Cynon Taf fod cynnwys dysgwyr wedi helpu cyfraddau cadw. Yn yr ymgysylltiad llwyddiannus yng Ngholeg Sir Gâr, Sir Gaerfyrddin, mae myfyrwyr y celfyddydau perfformiadol wedi gwella dealltwriaeth dysgwyr a staff o faterion yn ymwneud â chydraddoldeb ac amrywiaeth.

Yng nghanolfan Cymraeg i Oedolion Morgannwg, mae paneli dysgwyr wedi helpu i gasglu adborth am gyrsiau, deunyddiau, y cwricwlwm ac ansawdd lleoliadau. Mae staff wedi trafod y materion a godwyd gyda dysgwyr ac wedi adrodd yn ôl ar y cynnydd a wnaed o ran ymateb iddynt.

Mae’r adroddiad llawn yn gwneud nifer o argymhellion, gan gynnwys cyflwyno systemau ffurfiol mewn sefydliadau addysg bellach a chanolfannau Cymraeg i oedolion i fonitro canlyniadau gweithgareddau cynnwys dysgwyr, gwella dealltwriaeth cynrychiolwyr dosbarthiadau o’u rôl a gwella dealltwriaeth tiwtoriaid o’u rôl o ran cynnwys dysgwyr.

Nodiadau i Olygyddion:

Ynglŷn â’r adroddiad

• Comisiynwyd adroddiad Estyn, ‘Effeithiolrwydd strategaethau cynnwys dysgwyr mewn sefydliadau addysg bellach a chanolfannau Cymraeg i oedolion’ gan Lywodraeth Cymru ac mae ar gael yn ei gyfanrwydd yma.
• Mae sail dystiolaeth yr adroddiad yn cynnwys ymweld â phum sefydliad addysg bellach a phum canolfan Cymraeg i oedolion. Cyfarfu’r arolygydd cofnodol â staff Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr hefyd.

Astudiaethau achos arfer orau (trwy’r adroddiad cyfan)

• Coleg Sir Benfro
• Coleg Sir Gâr
• Coleg Gwent
• Coleg Morgannwg
• Coleg Chweched Dosbarth Catholig Dewi Sant
• Canolfan Cymraeg i oedolion Canolbarth Cymru
• Canolfan Cymraeg i oedolion Caerdydd a’r Fro
• Canolfan Cymraeg i oedolion Morgannwg
• Canolfan Cymraeg i oedolion Gogledd Cymru
• Canolfan Cymraeg i oedolion Gwent

Ynglŷn ag Estyn

Estyn yw’r Arolygiaeth Addysg a Hyfforddiant yng Nghymru. Ein nod yw cyflawni rhagoriaeth i bawb mewn dysgu yng Nghymru. Rydym yn gwneud hyn trwy ddarparu gwasanaeth arolygu a chyngor annibynnol, o ansawdd uchel.

Ein gweledigaeth yw cael ein cydnabod trwy arbenigedd ein staff fel llais awdurdodol ar ddysgu yng Nghymru.

Rydym yn annibynnol ar, ond yn cael ein hariannu gan Lywodraeth Cynulliad Cymru (o dan Adran 104 Deddf Llywodraeth Cymru 1998).

Am ragor o wybodaeth, ewch i’n gwefan www.estyn.gov.uk

Heddiw, mae Estyn, yr arolygiaeth addysg a hyfforddiant yn Nghymru, yn cyhoeddi ‘Effaith TGCh ar ddysgu disgyblion mewn ysgolion cynradd’, sef y cyntaf o ddau adroddiad ar arolygon o safonau TGCh mewn ysgolion ac uwchradd yng Nghymru, yn archwilio effaith TGCh ar ddysgu disgyblion ar draws y cwricwlwm ysgolion cynradd.

Canfu’r arolygiaeth fod safonau mewn TGCh yn dda neu’n rhagorol mewn hanner o’r ysgolion cynradd yr ymwelwyd â nhw a bod safonau’n well ar y cyfan yn y Cyfnod Sylfaen nag yr ydynt yng nghyfnod allweddol 2.

Yn y rhan fwyaf o ysgolion cynradd yr ymwelwyd â nhw, mae medrau disgyblion mewn defnyddio TGCh i gyflwyno gwybodaeth yn dda, ac mae bron pob disgybl yn defnyddio TGCh yn dda i ymchwilio i wybodaeth mewn gwahanol bynciau.

Yn y mwyafrif o ysgolion, mae TGCh wedi cael effaith gadarnhaol ar safonau llythrennedd, ac mewn rhai ysgolion, mae medrau llafaredd, cyflwyno, ymchwilio ac ysgrifennu disgyblion a’u medrau cydweithredol a’u medrau meddwl, wedi gwella’n sylweddol trwy ddefnyddio gweithgareddau ffilmio fideo, animeiddio a golygu.

Dywed Ann Keane, Prif Arolygydd Ei Mawrhydi dros Addysg a Hyfforddiant yng Nghymru,

“Mae medrau TGCh yn bwysicach nag erioed mewn cymdeithas heddiw. Mae plant ac athrawon yn cael eu cymell a’u cyffroi i addysgu a dysgu’r medrau hanfodol hyn.

 

“Rydym ni wedi gweld enghreifftiau rhagorol o ysgolion yn defnyddio ffyrdd arloesol o ddatblygu medrau TGCh plant. Gwyddom fod hyn yn cael effaith gadarnhaol ar fedrau llythrennedd a rhifedd plant – ac rydym i gyd yn gwybod bod y rhain ymhlith y prif heriau sy’n wynebu addysg yng Nghymru heddiw. Gwyddom hefyd fod TGCh yn gallu helpu i ennyn diddordeb bechgyn sy’n amharod i ddarllen ac ysgrifennu, i’w helpu i wella eu medrau darllen ac ysgrifennu.

 

“Ond er bod rhywfaint o gynnydd cadarnhaol, rydym hefyd yn gwybod bod gwaith i’w wneud. Yn aml, dydy’r dysgwyr mwy abl a dawnus ddim yn cael eu hymestyn digon, ac nid yw disgyblion yng nghyfnod allweddol 2 yn datblygu eu medrau trin data neu fodelu yn ddigon da.

 

“Mae angen mwy o hyfforddiant ar athrawon hefyd fel eu bod yn fwy cymwys a hyderus i gyflwyno’r rhaglen TGCh i ddisgyblion o bob oedran a gallu.”

Canfu’r arolygiaeth fod TGCh wedi cael effaith gadarnhaol ar addysgu a dysgu ond bod ansawdd yr addysgu yn well yn y Cyfnod Sylfaen nag yng nghyfnod allweddol 2. Hefyd, nid yw ysgolion wedi defnyddio’r Fframwaith Sgiliau yn ddigon da i gynllunio ar gyfer dilyniant ym medrau TGCh disgyblion ac mae angen iddyn nhw arfarnu effaith eu cynlluniau gwaith ar ddysgu disgyblion yn fwy trylwyr.

Mae Ms Keane yn parhau,

“Mae cynllunio, monitro ac asesu effeithiol yn hanfodol ar gyfer gwneud yn siŵr bod pob disgybl yn parhau i ddatblygu eu medrau yn y maes hwn.

 

“Yn y mwyafrif o ysgolion, er gwaethaf effaith gadarnhaol ar eu llythrennedd, nid yw llawer o ddisgyblion yn gwneud digon o gynnydd mewn TGCh fel pwnc. Mae angen i athrawon asesu gwaith disgyblion yn erbyn lefelau’r Cwricwlwm Cenedlaethol ar ddiwedd cyfnod allweddol 2.

 

“Mae angen i ysgolion cynradd ac uwchradd gydweithio hefyd i gael dealltwriaeth ar y cyd o safonau mewn TGCh.”

Mae’r arolygiaeth wedi nodi nifer o feysydd i’w gwella ac wedi amlinellu cyfres o argymhellion yn yr adroddiad ar gyfer ysgolion, awdurdodau lleol, consortia rhanbarthol a Llywodraeth Cymru.

Mae’r adroddiad yn argymell cynllunio i gyflwyno mwy o dechnolegau cludadwy mewn ysgolion fel cyfrifiaduron llechen a ffonau cludadwy, gan helpu disgyblion sy’n fwy abl a dawnus i gyflawni eu potensial, lledaenu arfer orau a chefnogi datblygiad cymwysiadau addysgol cyfrwng Cymraeg ar gyfer dyfeisiau symudol.

Mae’r adroddiad yn cynnwys nifer o astudiaethau achos arfer orau hefyd sy’n dangos y modd y mae TGCh yn gwella safonau mewn llythrennedd a rhifedd, yn ogystal â helpu i leihau’r bwlch tlodi.

Nodiadau i Olygyddion

Ynglŷn â’r adroddiad

• Comisiynwyd adroddiad Estyn ‘Effaith TGCh ar ddysgu disgyblion mewn ysgolion cynradd’ gan Lywodraeth Cynulliad Cymru, ac mae ar gael yn llawn yma.
• Mae sail dystiolaeth yr adroddiad yn cynnwys ymweliadau â phump o sefydliadau addysg bellach, a phump o ganolfannau iaith i oedolion. Cyfarfu’r arolygydd cofnodol â staff yn Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr hefyd.

Astudiaethau achos arfer orau (trwy gydol yr adroddiad)

• Ysgol Gynradd Casllwchwr, Abertawe
• Ysgol Gynradd Penybont, Pen-y-bont ar Ogwr
• Ysgol Gynradd Sant Julian, Casnewydd
• Ysgol Cae Top, Gwynedd
• Ysgol Golwg y Cwm, Powys
• Ysgol Gynradd Llanrug, Gwynedd

Ynglŷn ag Estyn

Estyn yw’r Arolygiaeth Addysg a Hyfforddiant yng Nghymru. Ein nod yw cyflawni rhagoriaeth i bawb mewn dysgu yng Nghymru. Rydym yn gwneud hyn trwy ddarparu gwasanaeth arolygu a chyngor annibynnol, o ansawdd uchel.

Ein gweledigaeth yw cael ein cydnabod trwy arbenigedd ein staff fel llais awdurdodol ar ddysgu yng Nghymru.

Rydym yn annibynnol ar, ond yn cael ein hariannu gan Lywodraeth Cynulliad Cymru (o dan Adran 104 Deddf Llywodraeth Cymru 1998).

I gael rhagor o wybodaeth, trowch at ein gwefan, sef www.estyn.gov.uk