Arfer effeithiol Archives - Page 65 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Ysgol 11-19 gymysg, cyfrwng Saesneg a gynorthwyir yn wirfoddol yw Ysgol Uwchradd Gatholig yr Esgob Hedley ym Mwrdeistref Sirol Merthyr Tudful. Mae 656 o ddysgwyr ar y gofrestr ar hyn o bryd. Mae’r ysgol yn gwasanaethu ardal sydd dan anfantais yn economaidd. Mae gan ddau ddeg pump y cant o ddysgwyr hawl i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ffigur hwn uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 17.1%.

Strategaeth

Mae’r pennaeth cynorthwyol wedi cydlynu ystod o weithgareddau ar draws pob cyfnod allweddol i ddatblygu gwybodaeth, medrau a dealltwriaeth dysgwyr o faterion ariannol. Mae staff o nifer o adrannau ar draws y cwricwlwm yn cymryd rhan mewn cynllunio a chyflwyno’r rhaglen addysg ariannol. Oherwydd lleoliad yr ysgol mewn ardal sydd dan anfantais economaidd, fe wnaeth staff yn yr ysgol roi pwysigrwydd mawr i ddatblygu’r agwedd hon ar y cwricwlwm am gyfnod hir.

Gweithredu

Trwy ei rhaglen addysg bersonol a chymdeithasol a thrwy ffyrdd eraill, mae wedi darparu gweithgareddau sy’n cynnwys gwasanaethau blwyddyn, gyda ffocws ar agweddau ar fenthyca arian, dyled a chynilion, yn ogystal â nifer o weithgareddau menter.

I sicrhau bod dysgwyr yn gwneud cynnydd da, mae’r pennaeth cynorthwyol wedi mynd ati’n ofalus i fapio’r gweithgareddau i ymgymryd â nhw ac mae’n cyfarfod yn rheolaidd â’r athrawon sy’n cyflwyno addysg bersonol a chymdeithasol. Mae cyfarfodydd rheolaidd yn gwneud yn siŵr bod athrawon yn cael cyfle i ddefnyddio’r adnoddau diweddaraf, gan gynnwys dogfennau arweiniad, a’u bod yn trafod y datblygiadau perthnasol diweddar yn y maes hwn o’r cwricwlwm gyda’u dysgwyr.

Deilliannau

Caiff pob un o’r dysgwyr gyfle i ddefnyddio’r medrau y maent wedi’u datblygu ac maent yn defnyddio eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth wrth gymryd rhan mewn gweithgareddau menter. Mae dysgwyr hŷn yn cymryd rhan mewn cystadlaethau gydag ysgolion lleol. Yn ystod y digwyddiadau hyn, mae dysgwyr yn cyfarfod â phobl fusnes leol ac yn datblygu eu medrau a’u dealltwriaeth mewn sefyllfaoedd bywyd go iawn.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Mae pedwar o ddisgyblion o deuluoedd Teithwyr Galwedigaethol yn Ysgol Gyfun Penyrheol yn Abertawe. Mae gan y teuluoedd hyn rieni sy’n gweithio mewn ffeiriau ar hyd a lled y wlad, yn ystod tymor yr haf o tua mis Ebrill hyd at hanner tymor yr Hydref. Gan fod y plant yn teithio ac yn gweithio gyda’u rhieni, maent yn colli llawer iawn o ysgol. Mae hyn yn cael effaith sylweddol ar eu cyrhaeddiad academaidd a’u gallu i ailintegreiddio ym mywyd yr ysgol ar ôl rhai misoedd o absenoldeb. I helpu lleddfu’r broblem hon, aeth yr ysgol ati, ar y cyd â gwasanaeth addysg teithwyr Abertawe, i gynnal prosiect peilot y llynedd gyda disgybl Blwyddyn 7.

Strategaeth

Fe wnaeth yr ysgol ystyried nifer o ffyrdd i allu cynnal cyswllt agosach â’r disgybl pan oedd ei deulu’n teithio. Trafodwyd posibiliadau gyda’i rieni cyn cytuno ar strategaeth derfynol.

Gweithredu

Darparwyd gliniadur i’r disgybl i fynd gydag ef pan oedd ei deulu allan o’r ardal, a chytunodd ei rieni i brynu dyfais i ddarparu mynediad rhyngrwyd Wi-Fi iddo. Bu’r cynorthwyydd bugeiliol Blwyddyn 7 yn cadw cysylltiad â’r bachgen a’i deulu yn gyson drwy e-bost, ac fe sicrhaodd bod gwaith ym mhob un o’r pynciau yn cael ei anfon ato’n electronig, gyda therfynau amser ar gyfer dychwelyd y gwaith. Gweithiodd y system hon yn effeithiol iawn.

Deilliant

Roedd y disgybl hefyd yn gallu cadw mewn cysylltiad electronig rheolaidd â’i ffrindiau o’r ysgol a’i diwtor dosbarth, ac roedd hyn yn amhrisiadwy o ran helpu’r bachgen i ddychwelyd yn ddidrafferth i’r ysgol ar ôl cyfnod hir o absenoldeb. Fe wnaeth hefyd alluogi rhywfaint o barhad yn yr addysg. Yn sgil effaith lwyddiannus y prosiect peilot hwn ar gyflawniad academaidd y disgybl a’i fedrau cymdeithasol, mae’r ysgol yn bwriadu trefnu darpariaeth debyg ar gyfer pob un o’i disgyblion eraill o deuluoedd Teithwyr Galwedigaethol pan fydd gwaith yn mynd â nhw i ffwrdd o’r ardal yn haf 2011.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Sefydlwyd Menter Wyddoniaeth Trefynwy yn 2008 gan bennaeth bioleg presennol yr ysgol a’i rhagflaenydd fel trefniant partneriaeth arloesol gyda phum ysgol leol – ysgolion a gynhelir ac ysgolion annibynnol – i wella deilliannau a dylanwadu ar ddewisiadau gyrfa disgyblion chweched dosbarth lleol. Fe’i sefydlwyd i ymateb i’r pryderon hysbys a fynegwyd yn y blynyddoedd diwethaf am ansawdd a deilliannau addysg wyddoniaeth yn ysgolion y DU.

Nod Menter Wyddoniaeth Sir Fynwy yw:

  • ysbrydoli disgyblion dawnus lleol i ddilyn gyrfa mewn gwyddoniaeth gyda bwriad o wella ein safle byd-eang presennol mewn addysg ac ymchwil wyddonol;
  • galluogi disgyblion i ddatblygu dealltwriaeth o’r ymchwil wyddonol sy’n sail i’r egwyddorion;
  • rhoi sylw i’r heriau a ddarperir gan wyddoniaeth arbrofol trwy gynnig arbrofion sydd y tu hwnt i ofynion y cwricwlwm Safon Uwch;
  • gwella hyder disgyblion yn y labordy; a
  • galluogi disgyblion i ddatblygu’r medrau dysgu annibynnol sydd eu hangen ar gyfer cyrsiau addysg uwch yn y gwyddorau.

Gellir defnyddio’r ddolen gyswllt isod i edrych ar Fenter Wyddoniaeth Trefynwy ar y we:

www.monmouth-science.co.uk

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Er 2008, mae staff adran wyddoniaeth Monmouth School wedi gwneud defnydd cynyddol o’u harbenigedd a chyfleusterau’r ysgol i ysbrydoli disgyblion chweched dosbarth a’u hannog i ystyried astudio gwyddoniaeth a disgyblaethau cysylltiedig ymhellach, trwy roi cyfleoedd i ddisgyblion wneud arbrofion ymarferol diddorol a soffistigedig.

Darperir sesiynau gwyddoniaeth ymarferol wythnosol o safon israddedig ar gyfer disgyblion chweched dosbarth mwy galluog a dawnus o bum ysgol leol ac maent yn cynnwys gweithgareddau fel trawsffurfiad genetig E. coli, mwyhau a lysis DNA, seryddiaeth radio a dylunio, adeiladu a rhaglennu robotau Lego.

Yn ychwanegol i’r rhaglen wythnosol, cynigir sesiynau addysgu a hyfforddi i staff a disgyblion mewn ysgolion partner, naill ai ar y safle neu yn Monmouth School. Yn 2012-13, fe wnaeth y rhaglen allymestyn hon gyflwyno hyfforddiant mewn medrau biodechnolegol datblygedig i 60 o ddisgyblion yn ychwanegol o ysgolion lleol. Cynhaliwyd digwyddiad ar wahân ar gyfer ysgol gynradd leol hefyd, gan alluogi 30 o ddisgyblion i adeiladu a rheoli robotau Lego.

Am y tair blynedd diwethaf, cynhaliwyd cynhadledd flynyddol Menter Wyddoniaeth Trefynwy yn Monmouth School gyda chyflwyniadau gan ystod o ddarparwyr. Mae hyn yn cynnwys diwydiannau lleol yn seiliedig ar STEM, cyflwyniadau amlddisgyblaethol gan academyddion ym Mhrifysgol Caerdydd a staff o adran gemeg Monmouth School yn darparu arddangosfeydd yn ymwneud â thân gwyllt.

Yn ystod blwyddyn academaidd 2013- 14, i ddathlu canmlwyddiant marwolaeth y naturiaethwr Alfred Russel Wallace, croesawodd Menter Wyddoniaeth Trefynwy Theatr Na Nóg i berfformio eu drama ‘You should ask Wallace’. Cafwyd cyflwyniad i gyd-fynd â hyn gan y genetegwr sy’n enwog yn rhyngwladol, yr Athro Steve Jones a fu’n trafod esblygiad dyn, gan ofyn i gyfranogwyr “Ai dim ond anifail arall yw dyn?” Noddwyd y digwyddiad cyfan gan Brifysgol Caerdydd a’r Gymdeithas Linneaidd, a mynychodd dros 400 o ddisgyblion o Gymru a Gorllewin Lloegr.

Mae Menter Wyddoniaeth Sir Fynwy wedi datblygu ei phartneriaeth gyda Phrifysgol Caerdydd i ddarparu dau gyfle yn ystod y flwyddyn i ddisgyblion chweched dosbarth ymweld ag adrannau perthnasol a gweld sut beth yw bywyd i fyfyriwr israddedig. Mae’r ymweliadau’n rhoi cyfle i’r disgyblion ymgymryd â thasgau ymarferol yn labordai’r brifysgol a chael cipolwg ar elfennau ar ymchwil ôl-radd.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae Menter Wyddoniaeth Sir Fynwy wedi cefnogi agenda genedlaethol STEM yn llwyddiannus. Trwy’r model partneriaeth, mae’r ysgol wedi agor ei drysau i dros 300 o ddisgyblion, ac mae’r diwrnodau allymestyn a’r cynadleddau yn ymestyn yr agwedd hon ar addysg wyddoniaeth Monmouth School i ymhell dros 1000 o ddisgyblion ychwanegol.

Yn ychwanegol i gyfranogiad uchel iawn disgyblion ym Menter Wyddoniaeth Trefynwy, mae’r bartneriaeth wedi eu helpu i wella’u safonau.

O ganlyniad, mae nifer uwch o ddisgyblion sydd wedi cymryd rhan yn y rhaglen a nifer y disgyblion sy’n cael eu derbyn i’r prifysgolion mwyaf cystadleuol yn y DU i astudio’r pynciau hyn wedi dilyn cyrsiau STEM yn y brifysgol.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Ysgol annibynnol gydaddysgol ddydd a phreswyl ym Mae Colwyn i ddisgyblion rhwng 2½ a 18 oed yw Ysgol Rydal Penrhos.

Mae’r ysgol yn ysgol gyswllt yn yr Ymddiriedolaeth Ysgolion Annibynnol Methodistaidd, sy’n integreiddio dimensiwn rhyngwladol ym mywyd yr ysgol trwy gydweithio â disgyblion ac athrawon yn ei phrosiect dinasyddiaeth fyd-eang llwyddiannus, World Action in Methodist School (World AIMS). I ddatblygu ymdeimlad cryf o gymuned y disgyblion a’u dealltwriaeth o wasanaethu pobl eraill, o oedran cynnar iawn, mae pob disgybl yn cyfranogi’n frwd mewn rhaglen allgyrsiol a chyfoethogi helaeth sy’n cynnwys agweddau sylweddol ar wasanaeth a gwaith cymunedol. Mae hyn yn helpu i sicrhau bod yr ysgol yn ffyddlon i’w hethos ac yn paratoi disgyblion yn arbennig o dda ar gyfer bywyd a gwaith y tu allan i’r ysgol.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Yn 2012, ailstrwythurwyd arfer wythnosol yr ysgol i ganiatáu amser gwarchodedig ar gyfer gweithgareddau cyfoethogi yn ystod y diwrnod ysgol ac yn rhaglen allgyrsiol yr ysgol. Cyflwynwyd trefniadau arloesol i gefnogi datblygiad personol disgyblion, gan gynnwys dealltwriaeth well o rai mewn amgylchiadau llai ffodus na nhw. Er enghraifft, mae’r gymuned ysgol-gyfan yn cefnogi ei phrosiect ei hun ar gyfer yr elusen ‘Action for Children’. Ar gyfer y prosiect hwn, mae disgyblion yn llunio ac yn trefnu ystod o weithgareddau yn yr ysgol i dreulio amser gyda gofalwyr ifanc lleol a threfnu bod cyfleusterau ac adnoddau’r ysgol ar gael iddynt, er mwyn iddynt gael seibiant ac amser hamdden. Mae’r prosiect wedi’i leoli yn un o dai preswyl yr ysgol, ac mae’r gofalwyr ifanc yn aros i gael swper gyda’r disgyblion preswyl yn ystafell fwyta’r ysgol. Caiff gweithgareddau ar raddfa fwy eu trefnu ar benwythnosau hefyd, er mwyn eu galluogi i ymuno â rhaglen benwythnosau helaeth yr ysgol. Mae disgyblion a rhieni yn yr ysgol baratoi yn codi arian i gefnogi’r prosiect ac, o ganlyniad i gyflwyniad gan ddisgyblion i gynnig ar gyfer cyllid, mae cymdeithas rieni yr ysgol wedi darparu cyllid hefyd i helpu i ariannu rhai o’r gweithgareddau sy’n cael eu mwynhau gan y gofalwyr ifanc. Mae’r prosiect hwn yn helpu disgyblion i ddeall gwerth gweithio er nod cyffredin a rhannu adnoddau i gefnogi aelodau o’r gymuned leol ehangach.

Yn ystod tymor yr haf, mae’r ysgol gyfan yn cymryd rhan mewn ‘Diwrnod Gweithredu Cymunedol’. Mae hyn yn cynnwys grwpiau o ddisgyblion, dan arweiniad staff a disgyblion y chweched dosbarth, yn cymryd rhan mewn prosiectau garddio ac adfer mewn parciau a mynwentydd lleol. Trwy gydol y flwyddyn, mae disgyblion hŷn hefyd yn cymryd rhan yn nhrefniadaeth partneriaeth yr ysgol gyda ‘Contact the Elderly’, sy’n cynnwys darparu partïon te yn y prynhawn i bobl 75 oed neu’n hŷn, sy’n aml yn byw ar eu pennau eu hunain, heb unrhyw deulu na ffrindiau gerllaw. Caiff y partïon te eu cynnal ar brynhawniau Sul unwaith y mis trwy gydol y flwyddyn. Mae hyn yn golygu bod rhaid i’r disgyblion sy’n gwirfoddoli i helpu ymrwymo i gymryd rhan yn ystod gwyliau’r ysgol, yn ogystal ag yn ystod tymor yr ysgol. Er gwaethaf y rhwystr posibl hwn, caiff y partïon te eu cefnogi’n dda iawn gan ddisgyblion, ac maent bellach wedi’u hen sefydlu yn rhaglen gyfoethogi’r ysgol.

Er mwyn helpu disgyblion i fod â dealltwriaeth gryfach o’u rôl fyd-eang, mae disgyblion hŷn yn cymryd rhan ym mhrosiect Wganda World AIMS. Mae hyn yn cynnwys grŵp o ddisgyblion yn treulio amser yn ymchwilio i brosiectau cymorth a datblygu lleol y gallant gymryd rhan ynddynt pan fyddant yn ymweld ag ysgolion partner yn Wganda, yn cynllunio’r deithlen ar gyfer yn ymweliad ac yn trefnu a chynnal gweithgareddau i godi arian er mwyn mantoli’r gost o gymryd rhan. Caiff yr ymweliad ag Wganda ei gynnal yn ystod gwyliau’r haf, ac mae’n cynnwys ystod eang o weithgareddau yn gweithio ar y cyd â’r ysgolion partner yn Mbarara ac ag elusen RUHEPAI, sy’n arbenigo mewn datblygu gwledig. Er mwyn helpu i ddatblygu mwy o annibyniaeth ac ymdeimlad cryfach o gyfrifoldeb, mae disgyblion yn cynnal eu sesiynau cynllunio eu hunain, gyda chefnogaeth staff yr ysgol a chydlynydd World AIMS.

Mae rhaglen gyfoethogi’r ysgol, ynghyd â rhaglen allgyrsiol helaeth, yn cyfrannu’n sylweddol at ddatblygiad personol a chymdeithasol disgyblion.

Er enghraifft, trwy’r rhaglen gyfoethogi, mae disgyblion iau yn cymryd rhan mewn rota o weithgareddau dan gyfarwyddyd, fel STEM, cyflwyniad i Ladin, gwyddbwyll, medrau ymarferol a biodaearyddiaeth. Wrth iddynt symud i fyny’r ysgol, gall disgyblion ddewis cymryd rhan mewn ystod ehangach o weithgareddau creadigol, corfforol a deallusol sy’n cynnwys, er enghraifft, grŵp Amnest Rhyngwladol a chynllun mentora cyfoedion.

Mae tua hanner disgyblion y chweched dosbarth yn dewis astudio ar gyfer Diploma’r Fagloriaeth Ryngwladol ac mae tua hanner ohonynt yn dilyn cyrsiau Safon Uwch. Er bod gofyniad craidd i gyflawni ‘gweithredu a gwasanaeth creadigol’ fel rhan o raglen Diploma’r Fagloriaeth Ryngwladol, er mwyn darparu cyfleoedd i bob un o ddisgyblion y chweched dosbarth dyfu’n bersonol, bob tymor maent yn dewis o leiaf tri gweithgaredd o raglen gyfoethogi ac allgyrsiol gyfunol yr ysgol. Mae hyn yn cynnwys cyfleoedd i gymryd rhan mewn gwasanaeth cymunedol ychwanegol, celfyddydau creadigol ac ystod o glybiau, gweithgareddau chwaraeon a gornestau chwaraeon. O ganlyniad, mae gan ddisgyblion hŷn fwy o ymwybyddiaeth o’u hunain a’u rôl fel aelodau cyfrifol o’r ysgol a’r gymuned ehangach.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae cyfranogiad disgyblion yn y rhaglen gyfoethogi, ac yn enwedig y gweithgarwch gwasanaeth cymunedol ac elusennol, yn uchel iawn. Mae’r rhaglen wedi helpu disgyblion i:

  • fod ag ymwybyddiaeth a dealltwriaeth well o gefndiroedd cymdeithasol a diwylliannol gwahanol yn yr ysgol a’r gymuned ehangach, sy’n eu helpu i barchu a gwerthfawrogi amrywiaeth;develop a greater sense of responsibility and well-developed understanding of service to others;
  • datblygu mwy o ymdeimlad o gyfrifoldeb a dealltwriaeth ddatblygedig o wasanaethu pobl eraill;
  • cynyddu eu hyder a’u gwytnwch trwy gymryd rhan mewn prosiectau sy’n eu herio ac sy’n mynnu ymrwymiad emosiynol a chorfforol; a
  • datblygu eu medrau trefnu, gweithio fel tîm, arweinyddiaeth a chyfathrebu trwy gydweithio â phobl ifanc ac oedolion o amrywiaeth o gefndiroedd a diwylliannau gwahanol mewn ystod o gyd-destunau.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Dros y chwe blynedd diwethaf, mae tri phennaeth ac uwch staff tair ysgol gynradd wedi cysylltu’n agos a chydweithio fel unigolion unfryd sy’n rhannu brwdfrydedd dros wella’r dysgu a’r addysgu yn eu hysgolion. Fe wnaethant greu rhwydwaith effeithiol rhwng eu hysgolion, a oedd yn ychwanegol i’r grwpiau clwstwr ysgolion a ffurfiwyd gan yr awdurdod lleol. Ers hyn, mae’r rhwydwaith hwn wedi datblygu’n llwyddiannus iawn yn gymunedau dysgu proffesiynol (CDPau) ar draws y tair ysgol. Yn sgil penodi un o’r penaethiaid i ysgol arall yn yr un awdurdod yn ddiweddar, mae lle i’r cymunedau dysgu hyn gynnwys dros 1500 o ddisgyblion a 150 o staff.

Fel ysgolion a oedd eisoes yn perfformio’n dda o gymharu â chyfartaleddau teuluol, lleol a chenedlaethol, roedd arweinwyr a rheolwyr yn ymwybodol iawn o’r heriau o ran cynnal, lle bo’n bosibl, a sicrhau deilliannau gwell i ddisgyblion. Ar yr un pryd, roedd newidiadau i’r cwricwlwm ac addysgeg, fel ‘Rhaglen Datblygu Medrau Meddwl ac Asesu ar gyfer Dysgu’ Llywodraeth Cymru, gyda’i ffocws ar ddatblygu medrau meddwl dysgwyr, yn gofyn am ffyrdd newydd a gwahanol o weithio. Cydnabu’r
arweinwyr a’r rheolwyr hyn:

  • fanteision rhannu gwybodaeth a hyrwyddo arfer orau ar draws yr ysgolion;
  • y modd yr oedd ymchwil yn seiliedig ar weithredu yn helpu staff i fod yn fwy gwybodus am ddysgu ac addysgu;
  • y gellid cyflawni darbodion maint pwysig pan gaiff adnoddau eu rhannu; a’r
  • flaenoriaeth uchel y dylai ysgolion ei rhoi i ddatblygu medrau llythrennedd disgyblion er mwyn iddynt allu llwyddo mewn gwaith ar draws y cwricwlwm a chyflawni safonau uwch.

Trwy gydweithio, dadansoddi gwahanol ddulliau a her arfer, mae’r ysgolion hyn wedi llwyddo i wella ansawdd addysg a galluogi disgyblion i gyflawni deilliannau gwell.Negeseuon o’r ysgolion

‘Rydym yn credu’n gadarn bod yn rhaid cael y diwylliant cywir i gymunedau dysgu proffesiynol ffynnu. Gan ein bod eisoes wedi sefydlu ymddiriedaeth rhyngom ni ein hunain fel rhwydwaith, nid oedd ofn arnom i herio ein gilydd.’

Janet Hayward, Pennaeth, Ysgol Gynradd Tregatwg

‘Mae gweithio fel rhan o gymuned ddysgu broffesiynol gydag ysgolion eraill wedi cefnogi ein hunanarfarniad ein hunain gan ein bod wedi cael golwg allanol ar ein harfer. Mae wedi bod yn ddefnyddiol iawn gweld beth mae ysgolion eraill yn ei
wneud yn dda.’

Kelvin Law, Pennaeth, Ysgol Gynradd Romilly

‘Mae’n bwysig bod yn agored i weithio mewn gwahanol ffyrdd am ei fod ynglŷn â gweld sut y gall gwahanol fathau o ddulliau fod o fudd i’r ysgol.’

Louise Lynn, Pennaeth, Ysgol Gynradd y Rhws

‘Gyda’r darbodion maint, yr ydym wedi’u cyflawni trwy gydweithio, gall ddisgyblion ddysgu mewn ffyrdd mwy amrywiol a chyffrous.’

Tŷ Golding, Pennaeth, Ysgol Gynradd Ynys y Barri

Manylion am yr arfer dda

Mae cymunedau dysgu proffesiynol wedi datblygu yn yr ysgol dros gyfnod o sawl blwyddyn. Yn ystod y cyfnod hwn, mae staff wedi sefydlu dull cyffredin, sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn iddynt wrth ganolbwyntio ar ystod o waith. Mae’r dull hwn yn cynnwys:

  • cyfarfodydd cychwynnol staff cynrychioliadol o’r ysgolion sy’n cymryd rhan, lle mae staff yn cytuno ar y meysydd gwaith a’r deilliannau sydd eu hangen;
  • gofyn i weithwyr proffesiynol o ansawdd uchel sy’n meddu ar arbenigedd sylweddol a pherthnasol i adolygu dulliau cyfredol gyda’r ysgolion;
  • datblygu ystod o weithgareddau, yn cynnwys ymchwil ystafell ddosbarth sy’n seiliedig ar weithredu, i fodloni’r amcanion a osodir gan yr ysgolion; ac
  • adrodd yn ôl i bob un o’r staff fel bod y rhai nad ydynt yn ymwneud â’r gymuned ddysgu broffesiynol yn uniongyrchol yn cael cyfle i drafod, holi a dysgu am y gwaith a wnaed.

Mae’r cymunedau dysgu proffesiynol wedi canolbwyntio ar wahanol agweddau ar wella ysgolion, fel datblygiadau’r cwricwlwm, asesu ar gyfer dysgu, prosiectau amser chwarae, gwella gwaith gwyddoniaeth ymchwiliol a gwella’r defnydd o’r amgylchedd awyr agored. Er bod rhywfaint o waith cymunedau dysgu proffesiynol yn digwydd dros un neu ddau dymor, mae gwaith cymunedau dysgu proffesiynol eraill wedi para hyd at ddwy flynedd. Dywed Janet Hayward ‘Fe wnaethom ddechrau’r cymunedau dysgu proffesiynol trwy gynnwys staff a oedd yn awyddus i roi cynnig ar ddulliau newydd a ffyrdd newydd o weithio. Fe wnaeth y dull hwn helpu i annog staff eraill a phan gafodd y deilliannau eu rhannu, roedd y dystiolaeth yn ddylanwadol wrth argyhoeddi pawb am fanteision gweithio ar draws ysgolion.’ 

Yn dilyn cyhoeddi ‘Rhaglen Datblygu Medrau Meddwl ac Asesu ar gyfer Dysgu’ Llywodraeth Cymru, sefydlodd yr ysgolion gymuned ddysgu broffesiynol i archwilio a datblygu strategaethau asesu ar gyfer dysgu y gellid eu rhoi ar waith ym mhob un o’r ysgolion. Gwnaed y gwaith dros ddau dymor yn dilyn y dull a ddisgrifir uchod. I ddechrau, roedd y gweithgaredd yn cynnwys tri grŵp blwyddyn yn yr ysgolion, lle’r oedd staff eisoes wedi ymrwymo i egwyddorion asesu ar gyfer dysgu, fel datblygu medrau disgyblion mewn hunanasesu ac asesu cyfoedion. Un o’r datblygiadau a gododd o’r gwaith oedd yr angen i wella sesiynau llawn ar ddiwedd gwersi. Roedd ymchwil yn seiliedig ar weithredu yn dangos pa mor bwerus y gallai’r sesiynau hyn fod wrth ddatblygu dysgu disgyblion. Er enghraifft, gwelodd staff pan oeddent yn defnyddio dulliau fel ‘y gadair goch’ neu’n cyfnewid dosbarthiadau i rannu’r sesiynau llawn, fod disgyblion yn llawn cymhelliant ac yn ail-ymgysylltu yn eu dysgu, a oedd yn eu helpu i gyflawni mwy. Mae’r ‘pecyn canllawiau’ a luniwyd gan staff yn y gymuned ddysgu broffesiynol yn cael ei ddefnyddio gan yr holl staff yn yr ysgolion erbyn hyn. Mae sesiynau llawn ar ddiwedd gwersi yn helpu i sicrhau bod dysgu disgyblion mor effeithiol ag y bo modd.

Er bod staff eisoes yn ymweld â’r ysgolion eraill yn rheolaidd i archwilio a rhannu arfer dda, nodwedd allweddol o waith y cymunedau dysgu proffesiynol fu trefnu i ddisgyblion ymweld â’r ysgolion hyn hefyd. Mae disgyblion wedi cymryd rhan mewn dysgu ar y cyd trwy ystod o offer ar-lein hefyd. Yn ystod eu hymweliadau â’r ysgolion eraill, mae disgyblion yn gwneud cyflwyniadau ar y gwaith y maent wedi’i wneud, yn eu prosiect ar y testun ‘Hedfan’, er enghraifft. Mae’r adborth y mae disgyblion yn ei roi yn dilyn y profiadau hyn yn galluogi staff i gael cipolwg gwerthfawr ar agweddau penodol ar ddysgu ac addysgu.

Mae’r ysgolion yn cynnal arolwg o safbwyntiau rhieni am ddysgu ac addysgu hefyd. Mae hyn yn ychwanegu dimensiwn arall at y wybodaeth a gaiff arweinwyr a rheolwyr am ansawdd eu gwaith. Er enghraifft, fe wnaeth uwch reolwyr yn Ysgol Gynradd Ynys y Barri gynnal arolwg o rieni disgyblion ym Mlwyddyn 1 am agwedd eu plentyn at yr ysgol. Dywedodd y rhieni:

‘Fe wnes i (mam) ei fwynhau’n fawr, gwnaeth i Peter1 eistedd i lawr a meddwl beth yr oedd yn ei wneud bob dydd, ac fe siaradon ni amdano hefyd. O’r blaen, roedd yn arfer dweud “Dydw i ddim yn gallu cofio”, a doeddwn i ddim wedi sylweddoli pa mor hyderus ydoedd yn ei alluoedd chwaith.’

‘Mae’r prosiect wedi annog Jane i drafod ei diwrnodau yn yr ysgol gyda mi a bod yn agored am ei theimladau a’i phryderon.’
Yn sgil newidiadau i’r cwricwlwm yn 2008 a datblygu’r fframwaith medrau anstatudol, ystyriodd yr ysgolion sut i ddatblygu eu cynllunio i ymateb i’r gofynion hyn a pharhau i wella medrau dysgu a meddwl disgyblion. Roedd staff yn gwybod eu bod am ddatblygu eu cynllunio cwricwlwm i gynnig dull yn seiliedig ar destunau a themâu.

Rhoddwyd blaenoriaeth uchel i lythrennedd yn y gwaith hwn fel y byddai disgyblion yn datblygu medrau llafaredd, darllen ac ysgrifennu mewn gwaith ar draws y cwricwlwm. Roedd staff hefyd yn awyddus i sicrhau bod disgyblion yn cymryd rhan mewn cynllunio a phenderfynu eu gwaith, er mwyn iddynt ddangos mwy o ddiddordeb, dangos cymhelliant gwell a chyflawni mwy.

Sefydlodd y tair ysgol gymuned ddysgu broffesiynol hefyd i’w helpu i archwilio a phenderfynu ar ddull o gynllunio testunau. Canlyniad y gwaith hwn fu model arloesol o gynllunio cwricwlwm sydd wedi cael ei fabwysiadu gan yr ysgolion. Mae’r model yn cynrychioli taith ddysgu i ddisgyblion trwy destun neu thema, ac oherwydd natur y model, gellir defnyddio’r dull hwn hefyd fel y strwythur ar gyfer gwers neu gyfres o wersi.

Yn ychwanegol i’r gwaith sy’n cael ei astudio trwy’r dull testun hwn, mae’r ysgolion yn cynllunio wythnosau thema arbennig neu uned waith sy’n benodol i bwnc hefyd, fel prosiect dylunio a thechnoleg neu fathemateg. Fel hyn, mae gwaith disgyblion yn ddiddorol, yn amrywiol ac yn bodloni gofynion y Cwricwlwm Cenedlaethol. Yr hyn sy’n bwysig yw’r ffaith fod y model hwn yn cysylltu’n dda â dulliau dysgu ac addysgu’r Cyfnod Sylfaen, fel bod parhad a dilyniant yn nysgu’r disgyblion. I sicrhau bod y cyfnod pontio i’r ysgol uwchradd yn effeithiol, mae’r ysgolion cynradd yn rhannu gwybodaeth ac maent yn cynnwys eu hysgolion uwchradd partner wrth ddyfeisio eu dulliau cwricwlwm penodol.

Mae datblygu medrau llythrennedd disgyblion wedi bod yn ganolog i’r model cwricwlwm hwn. Mae’r dull thematig wedi bod yn ddefnyddiol wrth ddarparu llawer o gyfleoedd amrywiol ar gyfer datblygu medrau llafaredd, darllen ac ysgrifennu disgyblion. Yn benodol, mae’r dull wedi rhoi rhesymau dilys i ddisgyblion ysgrifennu yn ogystal â chwmpas ar gyfer creu darnau estynedig a chyson o waith ysgrifenedig. Mae’r ymdriniaeth â’r gwaith testun neu thema yn cynnwys naw cam pwysig sy’n datblygu medrau dysgu, chyfathrebu a meddwl disgyblion.

Barry1

Dyfeisiwyd cynrychiolaeth o’r model cwricwlwm hwn a ddangosir yn yr astudiaeth achos hon gan Louise Lynn, pennaeth Ysgol Gynradd y Rhws. 

Tri cham cyntaf y model cwricwlwm yw Trochi, Rhannu Syniadau ac Ymholi a ddangosir yn y diagram uchod. Wrth ddechrau dadansoddi gwahanol ddulliau cwricwlwm, cydnabu staff bwysigrwydd ysgogi diddordeb ac ymglymiad disgyblion yn y cyd-destun thematig. Felly, cyn iddynt ddechrau testun, mae disgyblion yn treulio sawl diwrnod yn ymdrochi yn y testun neu’r thema, lle defnyddir llawer o adnoddau i ysgogi eu diddordeb. Mae’r lluniau canlynol yn dangos y modd y caiff disgyblion o Ysgol Gynradd Romilly eu trochi mewn ystod eang o weithgareddau cyn iddynt ddechrau gweithio ar y testun dŵr. Tri cham nesaf y dull yw Cynllunio, Ymchwilio a Threfnu. Yn y cam cynllunio, mae disgyblion yn penderfynu ar eu meini prawf llwyddiant eu hunain. Mae’r llun isod yn dangos cam pump lle mae disgyblion yn ymchwilio i ystod o themâu sy’n gysylltiedig â’u testun ar ddŵr.

Yn ystod cam chwech (Trefnu), mae disgyblion yn defnyddio’r meini prawf llwyddo y maent yn eu gosod i’w helpu i arfarnu eu dysgu hyd yn hyn a rhannu’r deilliannau gyda disgyblion eraill yn eu dosbarth. Ar y cyd â staff, maent yn cynllunio’r camau nesaf yn eu taith ddysgu. Y tri cham olaf yn y dull yw Creu, Dathlu ac Arfarnu. Wrth greu fel rhan o gam saith, mae’r pwyslais ar berthnasedd y canlyniad fel bod disgyblion yn deall diben eu dysgu. Yng ngham naw (Arfarnu), mae disgyblion yn ystyried y strategaethau y maent wedi’u defnyddio a’r medrau y maent wedi’u hennill. Maent yn nodi eu cryfderau a’r meysydd i’w datblygu yn ogystal â gosod targedau ar gyfer dysgu yn y dyfodol.

Mae defnyddio cymunedau dysgu proffesiynol yn yr ysgolion hyn wedi helpu arweinwyr a rheolwyr i:

  • ddatblygu cydweithio ag athrawon o fewn ac ar draws ysgolion gan alluogi staff i weithio gyda’i gilydd i rannu a datblygu eu harbenigedd a’u gwybodaeth broffesiynol;
  • cael gwybodaeth well am ddysgu ac addysgu;
  • ysgogi newid ar draws y rhwydwaith o ysgolion;
  • ymateb yn effeithiol i heriau addysgol cenedlaethol; a
  • sicrhau deilliannau gwell i ddisgyblion.

Yr effaith ar safonau

Mae ystod o ddata perfformiad disgyblion yn dangos bod yr ysgolion wedi llwyddo i wella safonau dros gyfnod. Yn benodol:

  • er 2008, mae dangosydd pwnc craidd pob un o’r tair ysgol wedi bod uwchlaw eu cymedr teulu o ysgolion priodol ac ymhell uwchlaw canlyniadau’r awdurdod lleol a Chymru hefyd; ac
  • yng nghyfnodau allweddol 1 a 2, mae canlyniadau +1 yn cymharu’n ffafriol â chanlyniadau’r teulu, yr awdurdod lleol a Chymru. Arolygwyd dwy o’r pedair ysgol yn ddiweddar.

Yn yr arolygiad o Ysgol Gynradd y Rhws, nododd arolygwyr fod:

‘Bron pob un o’r disgyblion yn deall pa mor dda y maent yn gwneud, pa mor dda y maent yn gwneud cynnydd a’r hyn y mae angen iddynt ei wneud i symud ymlaen i’r lefel nesaf yn eu dysgu. Mae hon yn nodwedd ragorol.’

‘Ar draws yr ysgol, mae athrawon …yn defnyddio …strategaethau asesu ar gyfer dysgu yn effeithiol iawn i roi ‘perchnogaeth’ i ddisgyblion dros eu dysgu…’

‘Caiff y cwricwlwm sydd wedi’i seilio ar fedrau ei ddefnyddio’n effeithiol iawn i gynllunio ar gyfer dysgu disgyblion yng nghyfnod allweddol 2 ac mae’n golygu eu bod yn caffael gwybodaeth a dealltwriaeth. Trwy ddull thema, mae’r ysgol yn
datblygu cysylltiadau da iawn rhwng meysydd dysgu.’ 

Wrth arolygu Ysgol Gynradd Romilly, nododd arolygwyr fod:

‘Disgyblion yn gweithio’n dda iawn gyda’i gilydd a bod ganddynt allu rhagorol i ddeall pa mor dda y maent yn dysgu ac am eu perfformiad eu hunain.’

‘Mae’r ysgol wedi gwneud cynnydd rhagorol yn datblygu hunanasesu ac asesu cyfoedion i wella dealltwriaeth disgyblion o’r camau nesaf y mae angen iddynt eu cymryd yn eu dysgu.’

‘Lle mae’r addysgu’n rhagorol… mae athrawon yn defnyddio dulliau asesu ar gyfer dysgu a strategaethau medrau meddwl yn effeithiol iawn i roi perchnogaeth i ddisgyblion dros eu dysgu.’

Mae arolygon i ddisgyblion a rhieni wedi cadarnhau llwyddiant gwaith yr ysgolion hefyd. Er enghraifft, mae arolygon i rieni o bob un o’r ysgolion yn dangos bod bron pob un o’r rhieni’n ystyried yr addysgu’n dda neu’n dda iawn. Mae deilliannau arolygon disgyblion yn gadarnhaol hefyd, fel y sylwadau hyn gan ddisgyblion o Ysgol Gynradd Ynys y Barri ac Ysgol Gynradd y Rhws. 

‘Mi wnes i fwynhau ein hymweliad ag Ysgol Gynradd Romilly yn fawr. Fe wnaethom rannu ein gwaith am hedfan gyda’r plant eraill. Fe wnaethom ddarganfod ein bod ni’n gwneud llawer o’r un pethau, ond roedd yn ddiddorol gweld beth roedd yr ysgolion eraill wedi’i wneud yn wahanol.’

Disgybl Blwyddyn 4 o Ysgol Gynradd Ynys y Barri

‘Roedd yn wych dathlu’r hyn yr oeddem ni wedi’i ddysgu trwy hedfan ein barcutiaid gyda’n gilydd.’

Disgybl o Ysgol Gynradd y Rhws

Darllen am astudiaethau achos eraill cysylltiedig

Gall fod yn ddefnyddiol i chi ddarllen am waith llwyddiannus ysgolion eraill yn yr astudiaethau achos Arfer Orau sydd wedi’u cyhoeddi ar wefan Estyn.

Myfyrio ar arfer yn eich ysgol eich hun

Defnyddiwch yr astudiaethau achos i’ch helpu i fyfyrio ar arfer yn eich ysgol eich hun.

  • Pa ganlyniadau sy’n gysylltiedig â’r astudiaeth achos hon ydych chi wedi’u cyflawni hyd yn hyn?
  • Beth yw effaith eich arfer/gweithgarwch presennol?
  • Sut ydych chi’n mesur effaith y gwaith hwn?
  • Pa ganlyniadau sy’n gysylltiedig â’r astudiaeth achos hon ydych chi wedi’u cyflawni hyd yn hyn? Beth yw effaith eich arfer/gweithgarwch presennol?
  • Sut ydych chi’n mesur effaith y gwaith hwn?
  • Gall yr awgrymiadau canlynol fod yn ddefnyddiol i chi hefyd wrth benderfynu beth i’w wneud i godi safonau.

Safonau
I ba raddau y caiff disgyblion help i:

  • wella eu medrau mewn gwaith ar draws y cwricwlwm;
  • datblygu a defnyddio medrau llythrennedd lefel uwch yn hyderus ac yn gymwys ar draws y cwricwlwm;
  • gwella eu gallu i gynllunio eu gweithgareddau eu hunain, gwybod sut i wella eu medrau a gosod eu targedau medrau eu hunain; a
  • chyflawni safonau perfformiad uwch yn gyffredinol?

Cynllunio dull ysgol gyfan

  • Sut caiff cwricwlwm wedi’i seilio ar fedrau ei gynllunio? A yw llythrennedd yn elfen drefnu greiddiol?
  • Pa mor dda y mae staff wedi cyfuno’r fframwaith medrau anstatudol gyda gorchmynion pwnc Cwricwlwm Cenedlaethol 2008? A oes pwyslais addas ar lythrennedd ym mhob maes?
  • A oes dilyniant clir yn natblygiad medrau llythrennedd disgyblion ar draws y cwricwlwm?
  •  A yw pob un o’r staff yn sicrhau bod digon o gyfleoedd i ddisgyblion ddefnyddio a datblygu eu medrau darllen ac ysgrifennu (yn cynnwys ysgrifennu estynedig) ar draws holl feysydd y cwricwlwm?

Addysgu ac asesu

  • Pa mor dda y mae staff yn galluogi disgyblion i fod yn annibynnol a chymryd perchnogaeth o’u dysgu?
  • A yw pob un o’r staff yn defnyddio strategaethau asesu ar gyfer dysgu yn gyson?
  • A yw dulliau addysgu yn rhoi ystyriaeth i ddatblygu medrau disgyblion mewn gwaith ar draws y cwricwlwm, fel defnyddio technegau holi, y cymorth a ddarperir gan fframiau ysgrifennu, ac ati?
  • A yw athrawon yn asesu medrau llythrennedd disgyblion ar draws holl feysydd y cwricwlwm, ac nid mewn Cymraeg neu Saesneg yn unig?
  • Pa mor dda y mae’r ysgol yn olrhain datblygiad medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm? A gaiff gwybodaeth ei rhannu a’i defnyddio’n effeithiol ar draws yr ysgol?

Arweinyddiaeth a rheolaeth

  • Sut caiff datblygiad medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm ei fonitro a’i arfarnu? (Pwy sy’n cymryd rhan a beth maen nhw’n ei wneud?)
  • Beth fu effaith y gweithdrefnau monitro ac arfarnu?
  • Sut mae datblygiad medrau disgyblion yn gweddu i gynllunio datblygiad a hunanarfarnu yn yr ysgol?
  • A yw staff yn meddu ar y medrau sydd eu hangen arnynt i hyrwyddo llythrennedd trwy holl feysydd y cwricwlwm? Pa HMS ar lythrennedd a gynhelir a sut mae hyn o fudd i addysgu a dysgu?
  • A yw disgyblion yn elwa ar y ffordd y mae eich ysgol yn gweithio gyda phobl eraill i godi safonau llythrennedd, fel yr awdurdod lleol, gyda chlwstwr eich ysgol, fel rhan o gymuned ddysgu broffesiynol (CDdB), ac ati? A gaiff arfer
  • dda ei rhannu ar draws pob partner? Beth arall y mae angen ei wneud?
  • Beth fu effaith y gwaith gwella ar safonau? Pa welliannau y mae angen eu gwneud o hyd?

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Cathays High School wedi’i lleoli ger canol Caerdydd ac mae’n gwasanaethu ardaloedd Cathays a’r Rhath. Fodd bynnag, daw 61% o’r disgyblion o rannau eraill o Gaerdydd ac mae 27% o’r disgyblion hyn yn byw yn wardiau mwy difreintiedig y ddinas. Mae hawl gan oddeutu 37% o ddisgyblion gael prydau ysgol am ddim, sy’n llawer uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol, ac sy’n sylweddol uwch na ffigurau holl aelodau eraill y teulu o ysgolion tebyg.

Ar hyn o bryd, mae 903 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 191 yn y chweched dosbarth. Mae gan yr ysgol drosiant uchel iawn ym mhoblogaeth y disgyblion, sef tua 26%. Roedd tua 100 o’r disgyblion presennol ym Mlynyddoedd 7 i 11 yn newydd-ddyfodiaid i’r Deyrnas Unedig pan ddechreuont yn yr ysgol. Mae lleiafrif sylweddol o’r holl ddisgyblion yn ymarferol anllythrennog pan fyddant yn dechrau yn yr ysgol. Daw tua 75% o ddisgyblion o gefndiroedd ethnig heblaw Gwyn Prydeinig, sef Somali, Roma Tsieciad neu Slofacaidd, Bangladeshaidd neu Bacistanaidd yn bennaf. Ar hyn o bryd, siaredir 63 o ieithoedd gwahanol fel mamiaith yng nghartrefi’r disgyblion. Mae Saesneg yn iaith ychwanegol i fwy na 70% o’r disgyblion, ac mae lefel caffael Saesneg tua 36% ohonynt yn llai na chymwys. Mae hyn yn llawer uwch na’r ffigur ar gyfer yr ail uchaf yn y teulu o ysgolion tebyg. Nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref.

Ar hyn o bryd, mae gan 42% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sy’n llawer uwch na chyfartaledd Cymru. Mae gan bedwar y cant o ddisgyblion ddatganiadau o anghenon addysgol o gymharu â 2.6% yn genedlaethol. Mae’r ysgol yn cynnig darpariaeth arbennig i ddisgyblion ag awtistiaeth. Oherwydd nifer uchel y disgyblion syddâ Saesneg yn iaith ychwanegol, newyddddyfodiaid i’r DU a’r rhai sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim, mae’r ysgol yn rhoi pwys mawr ar olrhain cynnydd a chyflawniad y grwpiau hyn o ddisgyblion. Mae’r ysgol yn defnyddio’r data olrhain hwn i dargedu ymyriadau er mwyn gwella’r deilliannau ar gyfer y grwpiau hyn. Caiff effaith yr ymyriadau hyn ei monitro a’i gwerthuso’n fanwl sy’n arwain at fireinio a datblygu’r camau hyn. Mae hyn yn golygu bod ein harfer wedi esblygu dros y blynyddoedd diwethaf. Rydym wedi datblygu nifer o wahanol strategaethau ac ymatebion effeithiol i fodloni anghenion grwpiau o ddisgyblion agored i niwed, gan gynnwys y rhai o gefndiroedd ethnig lleiafrifol, disgyblion a gyrhaeddodd y DU yn ddiweddar a’r rhai sy’n wynebu risg dadrithio yng nghyfnod allweddol 4. Rydym yn rhoi pwyslais penodol ar weithio gyda rhieni disgyblion o’r grwpiau hyn i nodi a dileu unrhyw rwystrau rhag iddynt ymgysylltu.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Trwy system rheoli gwybodaeth yr ysgol, mae pob athro, pennaeth adran, pennaeth blwyddyn a’r cyswllt uwch reoli yn cael gwybodaeth am gefndir cymdeithasol a chyrhaeddiad blaenorol disgyblion. Mae hyn wedi arwain at gynllunio manwl ar gyfer dilyniant i bob disgybl, gan gynnwys grwpiau agored i niwed ar lefel yr ystafell ddosbarth ac ar lefel adran. Mae hyn wedi sicrhau mwy o gysondeb o ran targedu a chefnogi unigolion a grwpiau o ddisgyblion.

Rydym yn cydnabod pa mor bwysig yw hi i gynnwys rhieni yn nysgu eu plant a meithrin partneriaethau y mae rhieni’n ymddiried ynddynt ac yn eu gwerthfawrogi rhwng y cartref a’r ysgol. Rydym yn cynnal digwyddiadau fel ‘Nosweithiau Agored’ a ‘Diwrnod Dewch â Rhiant i’r Ysgol’, ac mae nifer dda yn mynychu’r rhain. Gall rhieni gymryd rhan mewn gweithgareddau dysgu teuluol yn ystod y gwyliau hanner tymor. Mae’r ysgol hefyd yn cynnig ‘Cyfweliadau Teuluol’ i bob disgybl a’u rhieni ym Mlwyddyn 7, Blwyddyn100 a Blwyddyn 11. Mae’r cyfweliadau hyn yn canolbwyntio ar gynnydd disgyblion unigol ac maent yn ffordd ddefnyddiol o gasglu adborth gan rieni am waith a bywyd yr ysgol.

Fe wnaeth cyfres o gyfarfodydd gyda grwpiau o rieni ein galluogi ni i nodi rhai rhwystrau penodol y mae rhieni o’r farn eu bod yn eu hatal rhag chwarae rhan lawn yn addysg eu plant. Ymhlith y meysydd a nodwyd oedd problem ieithyddol mewn digwyddiadau allweddol fel Nosweithiau Rhieni. O ganlyniad, rydym bellach yn defnyddio cynorthwywyr addysgu dwyieithog, a staff eraill, i roi gwybod i rieni am ddigwyddiadau ac i fod yn gyfieithwyr. Mae rhieni disgyblion sy’n cael cymorth mewn Saesneg a mathemateg yng nghyfnod allweddol 4 wedi’u gwahodd i’r ysgol a rhoddwyd cyngor penodol iddynt ynghylch sut i helpu a chefnogi eu plant wrth iddynt baratoi ar gyfer arholiadau allanol.

Mae’r ysgol yn defnyddio arbenigedd o’r cymunedau gwahanol, er enghraifft, mae’r ysgol wedi cydweithio â grŵp cymunedol Somali lleol i ddarparu mynediad at ardaloedd astudio gyda’r nos ac ar benwythnosau. Rydym wedi cyflogi aelod o’r gymuned Roma Tsieciad i feithrin perthnasoedd gwell a gwella presenoldeb a deilliannau addysgol i’r disgyblion hyn. Mewn ymateb i geisiadau mynych gan rieni i gael gwybod yn fwy rheolaidd am gynnydd eu plant, mae’r ysgol yn darparu adroddiadau interim bob tymor erbyn hyn. 

Mae disgyblion yn ymuno â’r ysgol o’r tu allan i’r DU drwy gydol y flwyddyn academaidd.

Mae hyn yn gofyn i ni fabwysiadu ymagwedd hyblyg at y cwricwlwm a’r cyrsiau a’r cymwysterau a gynigir i fodloni eu hanghenion. Yng nghyfnod allweddol 3 a Blwyddyn 10, y nod yw sicrhau bod disgyblion sy’n dod i’r ysgol heb unrhyw Saesneg yn cymryd rhan mewn rhaglen sefydlu i’w cynorthwyo i gyrraedd lefel o Saesneg a fydd yn eu galluogi i gymryd rhan mewn gwersi prif ffrwd o fewn chwe wythnos ac amserlen lawn o fewn 12 wythnos. Yn achos disgyblion sy’n cyrraedd ar ddiwedd Blwyddyn 10, Blwyddyn 11 neu yn ystod y chweched dosbarth, caiff ymagwedd fwy hyblyg ei mabwysiadu, er bod ganddi ffocws cryf ar ennill ystod addas o gymwysterau, o gyrsiau lefel mynediad i lefel 2.

Rydym hefyd yn mabwysiadu ymagwedd hyblyg tuag at ddisgyblion sy’n wynebu risg dadrithio yng nghyfnod allweddol 4. Mae Cathays High School yn cyflogi cydlynydd sy’n cydweithio â darparwyr allanol ac sy’n gallu ymweld â disgyblion yn rheolaidd yn eu lleoliadau i sicrhau eu bod ar y trywydd cywir. Yn yr ysgol, mae’r disgyblion hyn yn astudio TGAU Saesneg, mathemateg a gwyddoniaeth, yn ogystal â gweithio tuag at gymwysterau Sgiliau Hanfodol (Cymru). Caiff pynciau eraill eu trefnu’n hyblyg yn yr amserlen er mwyn galluogi disgyblion i ennill cymwysterau gwerthfawr mewn pynciau y maen nhw’n eu mwynhau.

Os oes angen, rydym yn cofrestru cartrefi disgyblion a mannau eraill fel canolfannau arholi ar gyfer disgyblion sy’n gwrthod dod i’r ysgol.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

At ei gilydd, mae perfformiad ar y trothwy lefel 2 gan gynnwys Saesneg a mathemateg wedi cynyddu naw pwynt canran i 41% yn 2012. Mae’r perfformiad hwn ymhell uwchlaw disgwyliadau wedi’u modelu ac mae’n rhoi’r ysgol yn chwarter uchaf yr ysgolion tebyg.

Yn 2012, gwelwyd gwelliannau ar lefel 1 hefyd. Mae nifer y disgyblion sy’n gadael heb gymhwyster cydnabyddedig wedi gostwng dros y tair blynedd diwethaf ac, yn 2012, fe wnaethom haneru canran y disgyblion nad ydynt mewn addysg, yflogaeth neu hyfforddiant ar ôl Blwyddyn 11. O ganlyniad i ddatblygu perthnasoedd da rhwng y cartref a’r ysgol, mae presenoldeb mewn Nosweithiau Rheini wedi cynyddu’n sylweddol.

Llwyddiant arbennig yw bod presenoldeb rhieni Somali wedi cynyddu 50% ar gyfartaledd, i 88%, ac wedi’i gynnal dros dair blynedd. Mae presenoldeb rhieni disgyblion o’r gymuned Roma Tsieiciad a Slofacaidd wedi cynyddu fwy nag 20%. Mae gwaith cynorthwywyr bugeiliol yn ymgysylltu â’r teuluoedd hyn yn eu cartrefi hefyd wedi gweld cynnydd arwyddocaol ym mhresenoldeb disgyblion o 88% yn 2011 i 91.2% yn 2013. Mae presenoldeb bellach yn cymharu’n dda ag ysgolion tebyg.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Ysgol gymysg 11-18 oed a gynorthwyir yn wirfoddol yw St Joseph’s RC High School, Casnewydd, sydd yn ninas Casnewydd ac yn archesgobaeth Babyddol Caerdydd. Mae 1480 o ddisgyblion ar y gofrestr, gyda 320 o fyfyrwyr yn y chweched dosbarth. Daw’r rhan fwyaf o ddisgyblion o ddinas Casnewydd a daw lleiafrif bach o Risga, Cilycoed a Chas-gwent.

Daw disgyblion o ystod eang o gefndiroedd economaidd gymdeithasol. Mae gan gyfanswm o 15.6% o ddisgyblion hawl i gael prydau ysgol am ddim. Mae hyn ychydig islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 17.4% ar gyfer ysgolion uwchradd yng Nghymru. Mae tua 29% o ddisgyblion yn byw yn yr 20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae’r ysgol yn cydnabod bod arweinyddiaeth ganol dda yn ffactor pwysig wrth wella safonau. Dros y tair blynedd diwethaf, mae’r ysgol wedi ymrwymo i gefnogi a datblygu arweinwyr canol profiadol, arweinwyr canol a benodwyd yn ddiweddar a darpar arweinwyr canol fel rhan o’i thaith i wella.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Mae cyswllt sylfaenol rhwng ansawdd uchel uwch arweinyddiaeth ac arweinyddiaeth ganol yn St Joseph’s RC High School a’r deilliannau rhagorol ar gyfer disgyblion.

Mae’r ysgol wedi ymrwymo i ‘feithrin’ arweinwyr ac mae’r diwylliant hwn yn treiddio trwy’r ysgol. Dros y tair blynedd diwethaf, mae dros 30 o athrawon wedi cael hyfforddiant mewn arweinyddiaeth a rheolaeth a ddarparwyd gan yr ysgol a’u cefnogi gan hyfforddiant arweinyddiaeth allanol o ansawdd uchel. Mae llawer o’r athrawon hyn yn arweinwyr canol newydd, yn arweinwyr canol a benodwyd yn ddiweddar neu’n ddarpar arweinwyr canol.

Canolbwyntiodd yr hyfforddiant ar wella’r medrau sydd eu hangen ar gyfer rheoli, hunanarfarnu a chynllunio gwelliant llwyddiannus. Adlewyrchir effaith yr hyfforddiant hwn ar ansawdd y gwaith a wneir gan benaethiaid adran a phenaethiaid blwyddyn yn y safonau cyson uchel a gyflawnir gan ddisgyblion. Nod cychwynnol yr ysgol oedd darparu pecyn hyfforddi ar gyfer arweinwyr canol a benodwyd yn ddiweddar a oedd yn ymarferwyr ystafell ddosbarth effeithiol, ond nid oedd ganddynt ryw lawer o brofiad o arwain neu reoli pobl eraill.

Dechreuodd y rhaglen hon yn 2010 gyda grŵp o 15 o athrawon. Cynhaliwyd hyfforddiant yn ystod sesiynau hyfforddi cyfnos, ac roedd yn canolbwyntio ar rôl arweinwyr canol mewn:

  • olrhain cynnydd disgyblion a defnyddio data yn effeithiol;
  • sut i gynnal arsylwadau gwersi; a
  • rôl llais y disgybl mewn hunanarfarnu.

Yn ystod tymor yr haf yn 2010, darparwyd rhagor o hyfforddiant allanol fel rhan o ddigwyddiad deuddydd ar gyfer datblygu arweinwyr canol. Canolbwyntiodd yr hyfforddiant hwn ar fedrau arwain a rheoli ac roedd yn cynnwys sesiynau ar ddarparu adborth effeithiol, datblygu tîm, hyfforddiant a mentora. Arweiniodd llwyddiant y rhaglen hon at ddatblygu ail garfan o 15 o athrawon yn 2011-2012. Roedd llawer o’r rhain yn ddeiliaid swydd â chyfrifoldeb addysgu a dysgu neu’n bobl a oedd yn anelu am swyddi arweinyddiaeth ganol. Dros y flwyddyn ddiwethaf, mae’r ysgol wedi datblygu rhaglen deilwredig ar gyfer penaethiaid blwyddyn ac mae’n datblygu rhagor o gyfleoedd ar gyfer arweinwyr canol sy’n anelu tuag at gael rolau uwch arweinyddiaeth.

Mae’r uwch dîm arweinyddiaeth yn gweithio’n agos iawn gydag arweinwyr canol i ddatblygu hunanarfarnu a chynllunio gwelliant adrannol. Yn ystod cyfarfodydd penaethiaid adran, mae arweinwyr canol yn adolygu gwersi wedi’u ffilmio ac yn trafod ansawdd yr addysgu a’r safonau a gyflawnir gan ddisgyblion. Trwy drafodaethau gyda staff, mae’r ysgol wedi cytuno ar eirfa gyffredin er mwyn arfarnu’r addysgu a’r dysgu.

Arweiniodd y trafodaethau hyn at lunio ffurflen newydd ar gyfer cynllunio gwersi a ffurflen arsylwi gwersi. Cynhelir pob adolygiad adran ar y cyd, ac mae arweinwyr canol ac uwch arweinwyr yn cynnal arsylwadau gwersi, yn craffu ar waith disgyblion ac yn gwrando ar safbwyntiau’r dysgwyr. Mae’r dystiolaeth o’r adolygiadau hyn a’r cylch hunanarfarnu y mae adrannau’n ymgymryd ag ef yn bwydo’n uniongyrchol i’r adroddiadau hunanarfarnu a’r cynlluniau gwella adrannol o ansawdd uchel.

Mae cyfarfodydd cyswllt bob hanner tymor rhwng uwch arweinwyr ac arweinwyr canol yn cyd-fynd â’r gwaith datblygiadol hwn. Mae’r cynllun gwella adran, cynnydd yn unol â chamau gweithredu a’u heffaith, yn eitemau sefydlog ar yr agenda yn y cyfarfodydd hyn. Mae’r pennaeth yn mynychu pob un o’r cyfarfodydd hyn, gan ddarparu rôl sicrhau ansawdd a chael trosolwg ar draws yr holl feysydd pwnc. 

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae ansawdd arweinyddiaeth ganol yn nodwedd ragorol yn yr ysgol, ac mae wedi arwain at y canlynol:

  • addysgu a dysgu o ansawdd uchel ar draws yr ysgol;
  • safonau uchel iawn ym mhob cyfnod allweddol; a
  • lefelau uchel lles disgyblion.

Mae bron pob arweinydd canol, gan gynnwys penaethiaid blwyddyn a phenaethiaid adran, yn gwneud cyfraniad rhagorol at lwyddiant yr ysgol ac mae ganddynt ddealltwriaeth gref o’u rôl. Mae diwylliant datblygedig iawn o atebolrwydd ar gyfer safonau, cynnal hunanarfarnu a chynllunio ar gyfer gwelliant. Mae arweinwyr canol yn rhoi cymorth a her effeithiol iawn i’w timau. Mae perthnasoedd gweithio cryf a phwrpasol iawn rhwng arweinwyr canol a’u huwch gydweithwyr cyswllt. Mae cyfathrebu effeithiol a lefelau uchel o ymddiriedaeth wedi bod yn ffactorau arwyddocaol wrth barhau i godi safonau.

Caiff y deilliannau o’r gwaith hwn eu cydnabod yn ein hadroddiad arolygu diweddaraf, sy’n datgan:

  • ‘Mae’r safonau a gyflawnir gan ddisgyblion yn rhagorol. Mae’r ysgol wedi cynnal lefelau uchel o berfformiad dros y pum mlynedd diwethaf ac mae nifer o nodweddion cryf iawn. Mae’r rhain yn cynnwys cynnydd a chyflawniad rhagorol yr holl ddisgyblion, gan gynnwys bechgyn a disgyblion mwy abl’; ac
  • Mae lefelau presenoldeb dros y pum mlynedd diwethaf yn rhagorol ac yn golygu bod yr ysgol yn y chwarter uchaf o ysgolion tebyg yng Nghymru yn gyson. Mae hon yn nodwedd ragorol. Mae ymddygiad disgyblion yn eithriadol o dda. Maent yn gwrtais ac yn uniaethu’n dda iawn â’i gilydd, yn ogystal â phob un o’r staff ac ymwelwyr.’

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Uned Cyfeirio Disgyblion (UCD) Ceredigion yn ddarpariaeth gan awdurdod lleol Ceredigion ar gyfer disgyblion ag anghenion cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol. Nod yr UCD yw cael yr holl ddisgyblion yn ôl mewn addysg brif ffrwd a/neu addysg neu hyfforddiant pellach, neu gyflogaeth.

Mae’r holl ddisgyblion yn cael darpariaeth amser llawn o ganlyniad i’r bartneriaeth ragorol ag ysgolion prif ffrwd, y coleg addysg bellach, y darparwr hyfforddiant a darparwyr galwedigaethol. Mae’r UCD hefyd yn cynnig gwasanaeth cymorth ymddygiad allymestyn ar gyfer ysgolion prif ffrwd yr awdurdod lleol.

Bu’r awdurdod lleol yn gweithio gydag ymgynghorydd allanol i archwilio ansawdd darpariaeth yr UCD yng ngwanwyn 2010. Daeth y gwaith hwn i’r casgliad nad oedd patrwm y ddarpariaeth yn yr UCD yn addas at ei ddiben ac nad oedd yn bodloni anghenion dysgwyr. I ymateb i hynny, crëwyd model darpariaeth newydd i gefnogi dysgwyr o gyfnod allweddol 2 i gyfnod allweddol 4. Mae’r awdurdod lleol wedi cefnogi a monitro’r ddarpariaeth hon yn ofalus iawn. Mae wedi cryfhau rôl y pwyllgor rheoli ac mae hyn wedi bod yn ganolog i lwyddiant yr UCD. Cyflwynwyd adroddiadau rheolaidd o gynnydd i bwyllgor craffu’r cyngor a chyfarfodydd y cabinet. O ganlyniad, mae uwch swyddogion ac aelodau etholedig y cyngor yn gyfarwydd iawn â’r gwasanaeth.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Mae rôl fonitro’r pwyllgor rheoli’n cynnwys adolygu safonau, cwricwlwm a pholisïau rheoli’r UCD. Caiff amserlen ar gyfer monitro’r safonau a’r ddarpariaeth ar draws yr UCD ei phennu ymhell o flaen llaw er mwyn galluogi holl aelodau’r pwyllgor i wneud y trefniadau angenrheidiol i chwarae rôl weithgar yn y broses gyfan. Prif nod y gweithgareddau hyn yw cynyddu ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o’r ddarpariaeth a’r safonau yn yr UCD.

Mae’r UCD wedi pennu aelodau penodol o’r pwyllgor i fod yn gyfrifol am fonitro gwahanol agweddau ar y ddarpariaeth. Mae’r gwaith hwn yn cynnwys aelodau’r pwyllgor yn monitro samplau o waith disgyblion, cynlluniau gwersi a chynlluniau’r cwricwlwm. Mae aelodau’r pwyllgor yn arsylwi ar sampl o wersi ar draws yr UCD ac yn trafod gwaith gyda grwpiau o ddisgyblion. Mae arweinwyr y cwricwlwm yn trafod canfyddiadau yng nghyfarfod llawn nesaf y pwyllgor rheoli. Mae’r gweithgareddau hyn yn helpu’r pwyllgor rheoli i gynyddu ei ddealltwriaeth o beth mae disgyblion yn ei ddysgu a sut, ac mae’n helpu aelodau’r pwyllgor i herio’r UCD ynghylch ei pherfformiad.

Caiff cyfarfodydd y pwyllgor rheoli eu strwythuro i sicrhau bod hunanarfarnu a monitro cynnydd yn ganolog i’w gyfarfodydd. Mae’n cael amrywiaeth o adroddiadau er mwyn monitro cynnydd yn ôl Cynllun Gwella’r UCD. Caiff arweinwyr yr UCD eu dwyn i gyfrif am gynnydd yn ôl camau gweithredu’r Cynllun Gwella a pherfformiad ar draws safleoedd amrywiol yr UCD. Os oes anghysondebau rhwng y camau gweithredu cytûn a’r deilliannau, rhoddir strategaethau ar waith i sicrhau gwelliant. Mae’r pwyslais bob amser ar wella safonau a lles disgyblion.

Mae gan yr UCD system gadarn a thrylwyr i olrhain cynnydd a monitro bod camau gweithredu yn cael effaith gadarnhaol ar safonau

O ganlyniad, mae’r holl staff yn deall pam maent yn llwyr atebol am sicrhau gwelliant gan ddisgyblion. Mae rôl aelodau’r pwyllgor fel ‘ffrindiau beirniadol’ yn eu galluogi nhw i herio arweinwyr yr UCD mewn modd cefnogol.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae’r holl ddisgyblion yn yr UCD wedi cael anawsterau yn eu lleoliadau addysgol blaenorol; mae’r rhain yn cynnwys cyfnodau wedi’u gwahardd o’r ysgol. Gydag amser yn yr UCD, maent yn gwneud cynnydd rhagorol yn eu hymddygiad a’u hagweddau.

O ganlyniad i reoli ymddygiad yn gyson gan staff, mae disgyblion yn gwneud cynnydd da iawn ar draws amrywiaeth o ddangosyddion:

  • Gostyngiad yn nifer y gwaharddiadau – yn y flwyddyn cyn mynychu’r UCD, collodd y grŵp presennol o ddisgyblion 370 o ddiwrnodau ysgol o ganlyniad i waharddiadau, ac roedd un wedi’i wahardd yn barhaol. I’r gwrthwyneb, yn 2011-12, roedd gan yr un disgyblion gyfanswm o un hanner diwrnod o waharddiad. Dyma welliant eithriadol.
  • Gwelliant mewn Presenoldeb – yn 2011- 12, roedd yr holl ddisgyblion wedi gwella’u cyfraddau presenoldeb a/neu wedi cadw uwchlaw targedau’r awdurdod lleol a’r UCD. Mae presenoldeb cyffredinol wedi gwella o 60% ar gyfartaledd cyn mynychu’r UCD i 90.7% yn dilyn cyfnod yn yr UCD.
  • Mynd yn ôl i’r brif ffrwd – mae disgyblion yng nghyfnod allweddol 2 a chyfnod allweddol 3 yn mynd yn ôl i ysgolion prif ffrwd yn llwyddiannus. Mae bron pob un o’r disgyblion yng nghyfnod allweddol 4 yn symud ymlaen i addysg neu hyfforddiant pellach, neu gyflogaeth.
  • Medrau – mae disgyblion ym mhob un o’r tri chyfnod allweddol yn gwneud cynnydd da wrth ddatblygu medrau llythrennedd a rhifedd. Mae’r holl ddisgyblion yn gwella’u medrau cymdeithasol a chyfathrebu ac yn dysgu sut i ymddwyn yn fwy priodol yn yr ystafell ddosbarth. Mae cyrhaeddiad disgyblion yng nghyfnod allweddol 4 yn dda iawn.

Mae hynt y gwelliant yn ystod y ddwy flynedd diwethaf wedi bod yn arwyddocaol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Mae Ysgol Gynradd Herbert Thompson mewn ardal ddifreintiedig yng Nghaerdydd ac mae oddeutu 58% o ddysgwyr yn cael hawlio prydau ysgol am ddim.

Strategaeth

Annog rhieni i gymryd rhan ym mywyd yr ysgol a dangos diddordeb agos yn addysg eu plant. Mae cyngor y rhieni yn nodwedd arbennig o dda. Dyma amcanion y cyngor:

  • gweithio mewn partneriaeth â’r ysgol i greu ysgol sy’n croesawu pob rhiant;
  • hyrwyddo partneriaeth rhwng yr ysgol, ei staff, ei dysgwyr a phob un o’i rhieni;
  • datblygu a chymryd rhan mewn gweithgareddau sy’n cefnogi addysg a lles ei dysgwyr; nodi a chynrychioli barn rhieni am addysg a lles y dysgwyr; ac
  • ystyried materion eraill sy’n effeithio ar addysg a lles y dysgwyr.

Mae’r cyngor yn cynnig ffordd effeithiol o sicrhau bod yr ysgol yn ymgysylltu’n effeithiol â rhieni drwy wrando ar farn y rhieni a sicrhau bod rhieni’n teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi.

Camau gweithredu

Mae cysylltiadau effeithiol gyda rhieni a gwybodaeth am gefndiroedd teuluol y dysgwyr yn llywio system olrhain y dysgwr fel bod yr ysgol yn gallu nodi strategaethau penodol i wella cyflawniad y dysgwyr. Mae’r ysgol yn casglu ac yn dadansoddi data’n dda iawn sy’n rhoi tystiolaeth bod strategaethau fel cyngor y rhieni yn cael effaith ar les a chynnydd academaidd dysgwyr.

Deilliannau

Mae deilliannau cyfnod allweddol 2 ar gyfer y pynciau craidd wedi gwella’n sylweddol dros y pedair blynedd diwethaf ac mae’r dangosydd pwnc craidd yn llawer uwch na’r cyfartaledd ar gyfer ysgolion tebyg. Mae’r bwlch rhwng cyflawniad dysgwyr sy’n cael hawlio prydau ysgol am ddim a’r dysgwyr eraill wedi culhau dros y pedair blynedd diwethaf ac, erbyn hyn, mae’n is na’r cyfartaledd ar gyfer ysgolion tebyg a’r cyfartaledd cenedlaethol.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Gwasanaeth Glasoed Gogledd Cymru (GGGC) yn uned addysgol fechan, bwrpasol ar gyfer pobl ifanc rhwng 12 a 18 oed. Bob blwyddyn, mae tua 25 i 30 o bobl ifanc â phroblemau iechyd meddwl cymhleth a difrifol yn mynychu’r uned i gael ymyriadau therapiwtig sy’n eu cynorthwyo i fanteisio ar eu hawl i addysg, ar lefel briodol ac effeithiol. Mae’r holl bobl ifanc yn gleifion preswyl yn y cyfleuster iechyd ac addysg ar y cyd.

Mae’r uned addysg wedi’i lleoli o fewn cyfleuster pwrpasol Iechyd Meddwl Plant a’r Glasoed (CAMHs) a ddarperir gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr (BCUHB). Caiff yr uned addysg ei hariannu a’i rheoli gan awdurdod addysg lleol (AALl) Conwy.

Am nifer o flynyddoedd, mae ymyriad therapiwtig llwyddiannus iawn, Therapi Ymddygiad Dialectegol*, wedi bod yn elfen amlwg o’r driniaeth seicolegol a gynigir yn GGGC a darpariaeth Iechyd Meddwl Plant a’r Glasoed arall ar draws Cymru. Caiff y dull therapiwtig hwn ei ymgorffori yn y rhaglen addysg bersonol a chymdeithasol (ABCh) yn yr uned. Fe’i cyflwynir gan dîm amlddisgyblaeth o seicolegwyr, athrawon a gweithiwr cymdeithasol trwy addysgu therapiwtig yn ymarferol. Ffocws y grŵp medrau Therapi Ymddygiad Dialectegol yw addysgu pobl ifanc sut i reoli eu hemosiynau a’u perthynas â phobl eraill yn effeithiol. Mae’n helpu pobl ifanc i ymdopi â sefyllfaoedd anodd heb droi at ymddygiad difudd neu ddinistriol. Mae’r gwaith hwn yn elfen annatod o gwricwlwm ABCh yr uned.

Mae cyflwyno’r rhaglen fedrau ar y cyd gan y tîm amlddisgyblaeth yn sicrhau parhad y therapi drwy gydol y flwyddyn, yn ystod y tymor a gwyliau ysgol.

Yr amcan yw i bobl ifanc weld gwerth y medrau sy’n cael eu haddysgu ac adnabod eu perthnasedd i’w lles personol eu hunain. Y nod yw i bobl ifanc ddod yn fwy cadarnhaol ynghylch dysgu ac ymgysylltu â’r agweddau eraill ar yr addysg a’r therapi a gynigir yn GGGC.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Mae elfen Therapi Ymddygiad Dialectegol y rhaglen ABCh yn cynnwys amserlen dreigl o addysgu a gyflwynir deirgwaith yr wythnos. Caiff tri maes pwnc eu harchwilio dros gyfnod o wyth wythnos, sef:

  • rheoli emosiynau;
  • rheoli perthnasoedd; ac
  • ymdopi ar y pryd.

Mae pwyslais cryf yn llawlyfr y rhaglen, a ysgrifennwyd gan y staff seicoleg, ar ymarfer y medrau a addysgir fel rhan o’r profiad o fyw yng nghymuned yr ysbyty. Caiff un o’r tri sesiwn grŵp wythnosol ei neilltuo i gynorthwyo’r bobl ifanc i fyfyrio ar y tasgau ymarfer a osodwyd ar gyfer yr wythnos, i sicrhau eu bod yn parhau i ymarfer eu medrau y tu allan i’r ystafell ddosbarth trwy ‘waith cartref’ gosod.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Caiff yr holl brofiadau dysgu eu teilwra i anghenion unigol disgyblion a’u nod yw sicrhau bod y disgyblion yn cymhwyso’u dysgu’n llwyddiannus yn eu bywyd bob dydd. Yn ystod trafodaethau sy’n cychwyn mewn grwpiau medrau, mae pobl ifanc yn magu hyder yn eu gallu i ddatrys problemau a mynegi eu hunain mewn ystod o themâu cymhleth. O ganlyniad, mae iechyd, lles, medrau bywyd a phresenoldeb dysgwyr wedi gwella’n sylweddol. Hefyd, gwnânt gynnydd da wrth ddatblygu hunanymwybyddiaeth, yn ogystal ag yn eu medrau meddwl a chyfathrebu.

Mae gwybodaeth o ansawdd da a gesglir o gysylltiad pobl ifanc â’r rhaglen yn cefnogi’r gwaith cynllunio ar gyfer ailintegreiddio i addysg brif ffrwd. Mae gweithio mewn partneriaeth â chydweithwyr seicoleg a gwaith cymdeithasol yn rhoi gwybodaeth uniongyrchol i athrawon am effaith y grŵp medrau. Maent yn gwybod pa mor dda y mae pobl ifanc wedi datblygu’r medr i reoli eu hemosiynau eu hunain yn effeithiol. Trwy gydweithio â’u cydweithwyr prif ffrwd, mae’r athrawon hyn yn defnyddio’u dealltwriaeth i gynllunio’r trefniadau rheoli risg yn dda i alluogi dysgwyr i drosglwyddo’n ôl i ysgolion prif ffrwd.

*Mae Therapi Ymddygiad Dialectegol yn ddull o addysgu medrau ymdopi a chymdeithasol a fydd yn helpu pobl ifanc sy’n methu rheoli eu hemosiynau i ymdopi â thonnau sydyn a dwys o emosiwn