Arfer effeithiol Archives - Page 65 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Ysgol arbennig annibynnol yw Ysgol Headlands, sydd wedi’i lleoli mewn ardal breswyl ym Mhenarth ym Mro Morgannwg. Mae’n rhan o’r elusen ‘Gweithredu dros Blant’. Mae’r ysgol yn darparu lleoliadau dydd a phreswyl ar gyfer disgyblion y mae eu hymddygiad yn heriol iawn a disgyblion sydd ag anawsterau emosiynol, cymdeithasol ac ymddygiadol (DECY). Adeg yr arolygiad diwethaf yn Hydref 2012, roedd 48 o ddisgyblion yn mynychu’r ysgol, rhwng 8 ac 19 oed, ac roedd 42 o’r rhain yn fechgyn a 6 ohonynt yn ferched. Roedd pum disgybl yng nghyfnod allweddol 2, 19 yng nghyfnod allweddol 3, 10 yng nghyfnod allweddol 4 ac 14 yn y sector ôl-16.

Mae awdurdodau lleol yng Nghymru a Lloegr yn anfon disgyblion i’r ysgol. Mae gan ddeuddeg disgybl leoedd preswyl tymhorol. Mae gan bedwar deg saith o ddisgyblion ddatganiad o anghenion addysgol arbennig, ac mae 15 o ddisgyblion yn cael gofal gan eu hawdurdod lleoli. Mae gan bob disgybl anghenion dysgu ychwanegol, sy’n cynnwys anhwylderau gorfywiogrwydd a diffyg canolbwyntio (ADHD) ac anhwylderau’r sbectrwm awtistig (ASD).

Saesneg yw prif iaith bron pob un o’r disgyblion. Mae un disgybl yn siarad Cymraeg gartref, a dyma yw ei famiaith.

Nod yr ysgol yw darparu amgylchedd meithringar a chwricwlwm eang a chytbwys i fodloni anghenion dysgu ac ymddygiadol unigol disgyblion.

Amcan cyffredinol yr ysgol yw helpu disgyblion i gyflawni eu potensial gorau a’u paratoi yn effeithiol i symud ymlaen i’r cam nesaf yn eu bywydau.

Mae disgyblion yn mynd i Ysgol Headlands ar ôl methu fel dysgwyr yn y gorffennol. Oherwydd y medrau cymdeithasol ac emosiynol sydd eu hangen i ymdopi â phwysau a gofynion cyrsiau arholi, mae disgyblion yn y sector hwn yn gyffredinol yn ei chael yn anodd cwblhau ac ennill cymwysterau yn unol â’u potensial. Mae staff Headlands yn credu y gall y disgyblion gyflawni’n dda os cânt ddigon o gymorth, a bod ganddynt hawl i wneud hynny. Dros y chwe blynedd diwethaf, mae’r ysgol wedi rhoi pwyslais penodol ar ymestyn y cyfleoedd i ddisgyblion ennill cymwysterau priodol. O ganlyniad, mae’r ysgol wedi creu diwylliant lle mae disgyblion yn disgwyl cwblhau cyrsiau arholi ac ennill dyfarniadau. Trwy greu sylfaen ddiogel a chadarn sy’n gwerthfawrogi cyflawniad academaidd, daw disgyblion Headlands yn ddysgwyr mwy effeithiol. Mae disgyblion yn gwybod sut i lwyddo erbyn hyn, yn hytrach na sut i fethu, ac maent yn disgwyl llwyddo.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Er mwyn iddynt fod yn oedolion llwyddiannus a byw bywydau cyflawn, credwn y bydd angen i ddisgyblion allu manteisio ar addysg bellach, hyfforddiant neu gyflogaeth pan fyddant yn gadael yr ysgol. Yn y byd heddiw, bydd hyn yn golygu bod yn rhaid iddynt gystadlu am leoedd ar gyrsiau a swyddi yn erbyn pobl eraill sydd wedi bod i ysgolion sy’n cynnig cyfleoedd eang i ennill cymwysterau. Mae’n bwysig bod disgyblion Headlands o leiaf yn cael cyfleoedd tebyg neu well i ennill y cymwysterau sydd eu hangen arnynt i gael y swyddi, yr hyfforddiant a’r addysg bellach y maent yn ymgeisio amdanynt. I gefnogi’r weledigaeth hon, mae’r ysgol wedi dechrau ystod o strategaethau.

  • Meithrin y medrau cymdeithasol ac emosiynol sydd eu hangen ar ddysgwyr yn yr ystafell ddosbarth. Mae’r dull hwn yn helpu disgyblion i ymdopi â’r pwysau a’r gofynion sy’n gysylltiedig ag ennill cymwysterau.
  • Darparu ystod gynhwysfawr o gyfleoedd a chymwysterau ar safle’r ysgol. Mae’r ysgol yn disgwyl i bob athro gyflwyno cyrsiau arholi allanol, ac yn rhoi’r cymorth angenrheidiol i staff i gyflawni’r nod hwn.
  • Efydlu partneriaethau cryf gydag ysgolion, colegau a darparwyr addysg lleol i ymestyn ystod y cymwysterau sydd ar gael. Trwy’r partneriaethau hyn, mae disgyblion yn ennill cymwysterau Safon Uwch, ar raglenni dysgu yn y gwaith a chymwysterau galwedigaethol.
  • Creu diwylliant cadarnhaol o amgylch dysgu, gyda phwyslais cryf ar ddathlu llwyddiant mewn arholiadau. Mae canlyniadau arholiadau cadarnhaol llawer o ddisgyblion yn eu helpu i gymell ac ysbrydoli disgyblion eraill i gyflawni llwyddiant tebyg. Mae’r dull hwn hefyd yn atgyfnerthu disgwyliadau athrawon i ddisgyblion weithio’n galed a dangos ymrwymiad i’w hastudiaethau.
  • Cael disgyblion i gymryd rhan mewn trafodaethau am eu dyheadau yn y dyfodol. Mae’r trafodaethau hyn a chymorth ac anogaeth athrawon yn helpu i gymell disgyblion i ennill y cymwysterau sydd eu hangen arnynt i gwblhau’r cam nesaf mewn dysgu neu waith.
  • Parhau i addasu a datblygu’r cyrsiau arholi sydd ar gael i ddisgyblion. Mae’r ysgol yn rhoi i staff y cymorth a’r adnoddau sydd eu hangen arnynt i ddatblygu cyrsiau newydd a rhoi amser i sefydlu partneriaethau newydd gyda darparwyr allanol. Mae hyn yn sicrhau bod ein fframwaith cymwysterau yn aros yn hyblyg ac y gellir ei addasu i fodloni llwybrau dysgu pob carfan benodol o ddisgyblion.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae gan ddisgyblion gyfle erbyn hyn i adael Ysgol Headlands gydag ystod eang o gymwysterau sy’n berthnasol i’w dyheadau yn y dyfodol. O ganlyniad, maent yn datblygu’r medrau i ddysgu yn annibynnol, maent wedi eu paratoi’n well i symud ymlaen i addysg bellach a hyfforddiant, ac fe gânt y cyfleoedd gorau posibl i lwyddo mewn bywyd.

Yn y blynyddoedd diwethaf, mae disgyblion wedi ennill ystod eang o gymwysterau a dyfarniadau gan gynnwys lefel UG, TGAU, lefel mynediad, Rhwydwaith Coleg Agored, BTEC, Gwobr Dug Caeredin, Prosiectau CBAC a thystysgrifau Sgiliau Hanfodol Cymru.

Chwe blynedd yn ôl, dim ond tri chwrs TGAU a chwe chwrs lefel mynediad yr oedd disgyblion yn gallu eu hastudio. Yn 2012, llwyddodd disgyblion yn Ysgol Headlands i ennill:

  • cyfanswm o 61 cymhwyster TGAU mewn 10 maes pwnc, gyda thua thraean o’r rhain yn raddau B-D;
  • pedair Gwobr Efydd Dug Caeredin;
  • pedwar cymhwyster Sgiliau Hanfodol Cymru ar lefel 2 mewn cymhwyso rhif;
  • deg cymhwyster prosiect CBAC (2 ar radd estynedig C ac E, un ar radd uwch B, a saith ar raddau sylfaen A a B);
  • dau gymhwyster BTEC mewn gwallt a harddwch ar lefel 1, a thystysgrif estynedig BTEC mewn adeiladu ar lefel 2; a
  • CGC mewn perfformio gweithrediadau peirianneg ar lefel 1.

Mae’r deilliannau hyn yn dangos yn glir y modd y mae gwelliannau mewn diwylliant dysgu yn Ysgol Headlands wedi bod o fudd sylweddol i ddisgyblion.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Ysgol Portfield yn darparu addysg i ddisgyblion â datganiadau o anghenion addysgol arbennig rhwng 3 ac 19 oed. Mae anghenion y disgyblion yn cynnwys anhawster dysgu difrifol (SLD), anhawster dysgu difrifol a lluosog (PMLD), anhwylder yn y sbectrwm awtistig (ASD), yn ogystal ag anhwylderau genetig amrywiol, anawsterau synhwyraidd ac ymddygiadau heriol.

Mae dwy ganolfan gysylltiol gan Ysgol Portfield. Mae un o’r canolfannau cysylltiol hyn yn Ysgol Gyfun Tasker Milward yn Hwlffordd. Mae’r ganolfan arall yn Y Porth yn Ysgol Preseli, Crymych, yn cynnig darpariaeth cyfrwng Cymraeg.

Mae’r gwaith partneriaeth, sy’n cael ei reoli’n arbennig o dda gyda dwy ysgol uwchradd brif ffrwd a choleg addysg bellach lleol, yn galluogi mwyafrif y disgyblion yng nghyfnod allweddol 3, cyfnod allweddol 4 a’r sector ôl-6 i ddysgu am o leiaf ran o’r wythnos gyda’u cyfoedion yn y brif ffrwd.

Mae adeilad ysgol uchaf Ysgol Portfield ar yr un campws ag Ysgol Tasker Milward, sef ysgol gyfun fawr sy’n gwasanaethu ardal Hwlffordd. I gychwyn, roedd nifer fach o ddisgyblion yn gallu manteisio ar gyfleoedd dysgu cynhwysol yn Ysgol Tasker Milward. O ganlyniad i lwyddiant y prosiect hwn, sefydlwyd dosbarth Portfield ar wahân yn Ysgol Tasker Milward. Ehangwyd y trefniant hwn yn raddol fel bod mwyafrif disgyblion Portfield yn cael y cyfle i gymryd rhan mewn gweithgareddau dysgu cynhwysol yn Tasker Milward.

Yn 2009, fe wnaeth Ysgol Portfield, gyda chefnogaeth gan yr awdurdod lleol, sefydlu canolfan gysylltiol cyfrwng Cymraeg yn Ysgol Preseli i fodloni’r galw am ddarpariaeth addysg arbennig cyfrwng Cymraeg yng ngogledd y sir. O’i gychwyn, manteisiodd Y Porth ar y cyfle i gynnwys mwyafrif ei ddisgyblion ym mywyd Ysgol Preseli. Mae’r disgyblion yn rhannu gwersi, amser chwarae ac amser cinio gyda’u cyfoedion yn y brif ffrwd. Mae’r broses yn un ‘ddwyffordd’ i raddau helaeth, gyda rhai o ddisgyblion Ysgol Preseli yn cael mynediad i’r ddarpariaeth anghenion dysgu ychwanegol a gynigir gan Y Porth.

Cafodd yr ysgol gyllid Prosiect Datblygu Anghenion Ychwanegol Llywodraeth Cymru i ehangu’r ddarpariaeth. Roedd y myfyrwyr yn gweithio ar Lefel 1 Mynediad ac uwch yn gallu cael cyrsiau rhagflas yng Ngholeg Addysg Bellach Sir Benfro yn lleol.

Er 2010, mae’r cyllid hwn hefyd wedi darparu diwrnod dewisiadau yn y coleg ar gyfer yr holl ddisgyblion 14 i 19 oed yn Ysgol Portfield ac ysgolion uwchradd lleol eraill. Mae disgyblion yn dilyn pynciau galwedigaethol a phynciau’n seiliedig ar fedrau, fel celfyddydau perfformio Shakespeare, gweithdai celf gan gynnwys sgrinbrintio a chrochenwaith, cwmni cydweithredol llysiau a ffrwythau, adeiladu technegol, a ffilm ac animeiddio.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Mae disgyblion yn dilyn cyrsiau sy’n arwain at gymwysterau achrededig, fel OCR, ASDAN, RhyCA a TGAU ar lefel briodol i’w hanghenion a aseswyd. Cânt eu paratoi’n dda ar gyfer trosglwyddo i gyrsiau coleg.

Nod y cyrsiau cynhwysol oedd hyrwyddo egwyddorion sylfaenol arfer gynhwysol, ond hefyd, trwy ddefnyddio adnoddau’n fwy effeithiol, rhoi mynediad i ddisgyblion Portfield i gyrsiau sy’n anodd eu darparu o fewn lleoliad Portfield. Er enghraifft, gall disgyblion ddilyn cyrsiau TGAU mewn gwyddoniaeth a thechnoleg dylunio. Yn ogystal, galluogodd y prosiect gynhwysiant “o’r tu allan” i Portfield ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol o ysgolion uwchradd eraill ar draws Sir Benfro. Yn Portfield, mae’r disgyblion hyn yn dilyn cyrsiau achrededig arbenigol ar lefel sy’n briodol i’w hanghenion unigol. Mae’r staff sy’n mynd gyda’r disgyblion hyn i Portfield yn elwa’n sylweddol o ran eu datblygiad proffesiynol o weithio gyda staff Portfield a thrwy fynediad i’w harbenigedd a’u medrau penodol.

Un datblygiad diweddar fu ymestyn y cysylltiadau hyn i’r cyrsiau rhagflas a’r gweithdai yng Ngholeg Sir Gâr. Mae’r trefniant hwn yn helpu disgyblion i ddatblygu’u diddordebau ac ehangu’u huchelgeisiau ar gyfer gyrfaoedd a llwybrau dysgu yn y dyfodol.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae’r amrywiaeth o ddewisiadau cynhwysiant wedi cyfoethogi profiadau dysgu’r disgyblion yn sylweddol a’u helpu i ddatblygu ystod ehangach o lawer o ddiddordebau unigol.

Trwy’r gwaith partneriaeth hwn:
• mae’r holl ddisgyblion wedi cyflawni ystod o achrediadau sy’n briodol i’w lefel a aseswyd yng nghyfnod allweddol 4 ac yn y cyfnod ôl-16;
• mae asesiadau athrawon yn dynodi y bydd y disgyblion sy’n cyfranogi yn ennill cymwysterau TGAU ar Lefel Sylfaen; ac
• mae’r holl ddisgyblion ôl-16 sy’n mynychu cyrsiau yng Ngoleg Sir Benfro wedi cyflawni achrediad gydag unedau RhyCA yn y meysydd pwnc perthnasol.

Ran amlaf o lawer, mae llwyddiant y prosiect partneriaeth yn y buddion cynhwysiant cymdeithasol a gaiff disgyblion Portfield a’r rheini o ysgolion partner eraill. Mae effaith gadarnhaol eu cynnwys yn helpu’r disgyblion hyn i gael mwy o hunanhyder, dod yn fwy annibynnol a chaffael amrywiaeth o fedrau sy’n eu paratoi yn dda ar gyfer bywyd y tu hwnt i’r ysgol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Llangatwg yn ysgol gymunedol 11-16 oed yn ardal Llangatwg o Gastell-nedd. Mae’r ardal sy’n cael ei gwasanaethu gan yr ysgol yn ardal rhannol wledig ac yn gyffredin â chymunedau eraill y cymoedd, mae’n dioddef graddfa uwch na’r cyfartaledd o ddifreintedd cymdeithasol ac economaidd. Pan fyddant yn dechrau, mae cyrhaeddiad disgyblion wedi bod islaw cyfartaleddau cenedlaethol yn gyson. Dyma ddatganiad o genhadaeth yr ysgol: ‘Gwella cyflawniad a hyrwyddo partneriaeth yng nghalon y gymuned’.

Disgrifiad o natur strategaeth neu weithgaredd

System gyfadran yw ein strwythur sefydliadol o ddewis. Mae’r pum tîm cyfadran wedi’u seilio ar:

Gwyddoniaeth – gan gynnwys Addysg Gorfforol

Mathemateg / Technoleg Gwybodaeth a Chyfathrebu – gan gynnwys anghenion dysgu ychwanegol

Cyfathrebu – Ffrangeg, Cymraeg, Saesneg, Drama a Cherddoriaeth

Technoleg – gan gynnwys Celf, Arlwyo, Lletygarwch ac Iechyd a Gofal Cymdeithasol

Y Dyniaethau – Daearyddiaeth, Hanes, Addysg Grefyddol, Astudiaethau Busnes a Hamdden a Thwristiaeth

Mae pob tîm cyfadran yn gyfrifol am ansawdd yr addysgu a’r dysgu ym mhob un o’r pynciau y maen nhw’n eu cyflwyno. Yn ogystal, mae’r tîm yn gyfrifol am ofal, cymorth ac arweiniad grŵp blwyddyn o ddysgwyr.

Daw pob grŵp sy’n dechrau Blwyddyn 7 o dan reolaeth tîm cyfadran. Mae dysgwyr yn aros gyda’r gyfadran honno drwy gydol eu cyfnod cyfan yn yr ysgol. Mae ganddynt yr un arweinydd cyfadran, staff cyfadran a thiwtoriaid dosbarth. O ganlyniad, mae staff y gyfadran yn dod i adnabod dysgwyr yn y grŵp blwyddyn hwnnw yn dda iawn ac maen nhw’n dod i wybod yn gyflym pan na fydd pethau’n iawn.

Credwn fod llawer o fanteision i’r math hwn o drefn. Mae gwaith bugeiliol ac academaidd yr ysgol wedi’i integreiddio a’r ffocws ar gyfer pob tîm yw datblygu dull ‘plentyn cyfan’. Mae pob aelod o’r staff addysgu yn perthyn i un tîm yn unig ac nid oes rhannu teyrngarwch. Gellir rhoi i’r timau yr adnoddau a’r cyfrifoldebau sylweddol y mae eu hangen arnynt er mwyn iddynt fod yn effeithiol yn eu gwaith bugeiliol ac academaidd. Mae addysgu a dysgu wrth wraidd gwaith pob cyfadran ac mae llwybrau gyrfaol clir i’r holl staff yn eu cyfadran. Mae’r system yn hyblyg ac mae wedi ein galluogi ni i ateb gofynion cenedlaethol a lleol sy’n newid.

Yn ogystal, mae arweinwyr cyfadran yn ffurfio tîm rheoli canol effeithiol, sy’n gallu llywio dyfodol yr ysgol. Fodd bynnag, budd pwysicaf y system gyfadran yw ansawdd y cysylltiadau proffesiynol sy’n datblygu, yn y tîm a rhwng y tîm a’i ddysgwyr.

Ym mhob cyfadran, mae arweinydd cyfadran, arweinydd cynnydd disgyblion, arweinwyr pwnc, athrawon dosbarth a phwnc, a chynorthwyydd cymorth cyfadran. Mae cyfadrannau’n cael cyngor proffesiynol ar sut i ddatblygu eu haddysgu a’u dysgu gan y tîm gwasanaethau cyfadran, sy’n cynnwys athrawon profiadol sydd â chyfrifoldebau ysgol gyfan. Yn ogystal, gall cyfadrannau gael cymorth i’w dysgwyr drwy’r tîm gwasanaethau cymorth canolog. Mae’r tîm hwn yn cynnwys y swyddog cymorth a lles disgyblion, y swyddog lles addysg, y swyddog cymorth presenoldeb, cynghorydd yr ysgol, y seicolegydd addysgol, y cynghorydd ar gamddefnyddio sylweddau ac ystod o asiantaethau allanol.

Arweinwyr cyfadran yw’r bobl allweddol. Mae ganddynt rôl academaidd a bugeiliol, a chyfrifoldeb i sicrhau bod eu tîm yn addysgu eu pynciau yn effeithiol ac yn rhoi cymorth, gofal ac arweiniad effeithiol i’w dysgwyr. Gall arweinwyr cyfadran wneud hyn dim ond drwy sefydlu gweithdrefnau gweithredu clir ac yna monitro ac arfarnu gwaith y tîm yn agos iawn. Mae bod yn arweinydd cyfadran yn baratoad delfrydol ar gyfer arweinyddiaeth uwch.

Mae’n rhaid i bob cyfadran ddangos eu bod yn cynnig addysgu o ansawdd uchel. Caiff arweinwyr pwnc ac arweinwyr cyfadran eu dwyn i gyfrif am ddeilliannau disgyblion yn eu meysydd penodol. Mae nodi a herio tangyflawniad yn rhan hanfodol o hyn a chaiff cynnydd dysgwyr ei olrhain yn ofalus iawn. Mae athrawon dosbarth yn cyflwyno’r rhaglen addysg bersonol a chymdeithasol, sydd wedi’i chynllunio’n ganolog, i’w dosbarthiadau. Hefyd, maent yn gyfrifol am roi’r polisi cymorth dysgwyr ar waith, sy’n gofyn iddynt gyfarfod yn rheolaidd â’u dysgwyr a thrafod nid yn unig arddulliau dysgu a chynnydd academaidd, ond hefyd graddfa hapusrwydd a lles pob person ifanc. Caiff y cyfarfodydd hyn eu cofnodi’n ffurfiol.

Gall athrawon dosbarth gyfeirio dysgwyr at eu harweinydd cynnydd disgyblion, sydd wedi hyfforddi’n anogwr dysgu, neu at arweinwyr pwnc am gyngor ynghylch pwnc penodol. Hefyd, mae gwasanaethau eraill y gall athrawon dosbarth ac arweinwyr cyfadran droi atynt. Mae rhai o’r rhain yn cael eu darparu gan yr ysgol ac eraill gan asiantaethau allanol.

Mae timau cyfadran hefyd yn gyfrifol am hyrwyddo presenoldeb da, dathlu llwyddiant a chreu hunaniaeth neilltuol ar gyfer grŵp blwyddyn. Disgwylir llawer o ofynion sylfaenol o bob cyfadran ond mae lle hefyd am ddawn ac unigoliaeth. Mae’r dull hwn yn meithrin blaengaredd, perchenogaeth ac ymrwymiad i’r system.

Fel rhan o drefniadau cynllunio gwelliant, mae’n rhaid i gynlluniau datblygu cyfadrannau ddangos sut byddant yn cyfrannu at wireddu’r amcanion datblygu ysgol gyfan hynny sy’n deillio o brosesau hunanarfarnu’r ysgol. Caiff timau cyfadran hefyd eu hannog i nodi eu hamcanion datblygu penodol eu hunain a dangos yn eu cynlluniau sut yr eir i’r afael â’r rhain.

Pa effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

O ganlyniad i’n trefn gyfadran, mae cysylltiadau proffesiynol cadarnhaol yn bodoli ar draws yr ysgol ac mae hyn yn ffafriol iawn ar gyfer dysgu.

Mae gan athrawon wybodaeth fanwl am anghenion dysgu a lles eu dysgwyr, a gallant anelu at ddarparu popeth y mae ar ddysgwr ei angen i fod yn llwyddiannus yn yr ysgol. Gallai hyn amrywio o gymorth ar gyfer llythrennedd i gynghori ynghylch sut i reoli dicter. Mae dysgwyr a’u rhieni yn glir ynghylch pwy y dylid cysylltu â nhw os oes problem. Mae’r holl ddysgwyr bron yn dweud eu bod yn teimlo’n hapus, yn ddiogel a bod cymorth da iddynt yn yr ysgol. Ar yr un pryd, mae cyflawniad academaidd wedi gwella’n gyson. Mae bron pob un o’r disgyblion yn gwneud cynnydd gwell na’r disgwyl ar eu taith o gyfnod allweddol 2 i gyfnod allweddol 4 ac mae’r ysgol yn cymharu’n dda â’r holl gymaryddion meincnod cenedlaethol, awdurdod lleol, teulu a phrydau ysgol am ddim.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Ysgol Gyfun Treorci yn ysgol gyfun gymysg fawr i ddisgyblion 11-18 oed yn Rhondda Cynon Taf. Mae 1,580 o ddisgyblion ar y gofrestr gan gynnwys 364 o fyfyrwyr yn y chweched dosbarth.

Daw’r rhan fwyaf o ddisgyblion o ysgolion cynradd yn y dalgylch traddodiadol, er yn y tair blynedd diwethaf, mae dros 40 o ddisgyblion wedi ymuno â’r ysgol o ysgolion cynradd eraill.

Daw derbyniad yr ysgol o gefndir cymdeithasol amrywiol ac mae’n cynrychioli’r ystod lawn o allu. Canran y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim yw 23.5%.

Mae gallu academaidd adeg derbyn islaw cyfartaleddau cenedlaethol. Mae 16% o ddisgyblion yr ysgol ar y gofrestr anghenion addysgol arbennig. Er bod y rhan fwyaf o ddisgyblion yn dod o gartrefi Saesneg eu hiaith, mae tua 9% o ddisgyblion yn siarad Cymraeg yn rhugl.

Yn Ysgol Gyfun Treorci, mae ethos cryf o ddysgu a chyflawniad yn cael ei danategu gan Ddatganiad Cenhadaeth yr ysgol, sef ‘Ysgol Gymunedol sy’n ymroi i ragoriaeth’.

Mae’r ethos hwn wedi arwain at ddatblygu cwricwlwm hyblyg a chytbwys sy’n bodloni anghenion pob dysgwr. Rhan annatod o’r ddarpariaeth hon yw’r elfen mwy galluog a dawnus sy’n herio dysgwyr i garlamu eu cynnydd, gan arwain at ddeilliannau rhagorol.

Ysgol Gyfun Treorci oedd yr ysgol gyntaf yng Nghymru i gyflawni Dyfarniad Her y ‘Gymdeithas Genedlaethol ar gyfer Plant Galluog mewn Addysg’ (NACE) yn 2007 a’r cyntaf i gael ei hailachredu yn Nhachwedd 2011.

Disgrifiad o natur strategaeth neu weithgaredd

Mae Ysgol Gyfun Treorci wedi datblygu llwybrau dysgu hyblyg i bersonoli dysgu ac i fodloni anghenion pob unigolyn. Un elfen o hyn yw datblygu darpariaeth garlam i ddisgyblion mwy galluog a dawnus.

Darpariaeth garlam Cymraeg ail iaith

Mae athrawon wedi cael eu cyflogi i weithio mewn ysgolion cynradd bwydo i ddatblygu cysondeb a dilyniant gwell wrth addysgu a dysgu Cymraeg ail iaith.

Caiff disgyblion eu nodi pan ddechreuant yn yr ysgol i gael addysgu dwyieithog mewn amrywiaeth o wersi yng nghyfnod allweddol 3. Mae’r disgyblion hyn yn datblygu eu galluoedd a’u medrau ieithyddol i lefel sy’n eu galluogi nhw i gyflawni’r graddau TGAU uchaf mewn Cymraeg ail iaith ar ddiwedd Blwyddyn 9.

Yng nghyfnod allweddol 4, mae’r disgyblion hyn yn parhau â’u darpariaeth garlam, gan weithio tuag at gwblhau Cymraeg ail iaith UG ar ddiwedd Blwyddyn 11. Yna, mae bron pob un o’r disgyblion yn mynd ymlaen i’r chweched dosbarth lle maent yn sefyll eu harholiad A2 ar ddiwedd Blwyddyn 12.

Darpariaeth garlam Ffrangeg

Mewn Ffrangeg, mae disgyblion yn cyflymu eu dysgu ac yn dechrau’r cwrs TGAU ym Mlwyddyn 9. Mae llawer o ddisgyblion yn dewis Ffrangeg fel opsiwn ar lefel TGAU ac maent yn sefyll eu harholiad ar ddiwedd Blwyddyn 10. O Fehefin ym Mlwyddyn 10, mae’r disgyblion hyn yn ehangu eu cysylltiad â’r Ffrangeg trwy gael profiad o gwrs NVQ CILT mewn Ffrangeg Iaith Fusnes ac maent yn astudio modiwl blasu UG. Mae hyn yn rhoi sylfaen ragorol i’r disgyblion hynny sy’n dewis astudio Ffrangeg ar ôl 16 oed i gychwyn eu cyrsiau lefel A.

Darpariaeth garlam Mathemateg

Mae nifer fach iawn o ddisgyblion sy’n cychwyn yn Ysgol Gyfun Treorci wedi cwblhau eu TGAU mathemateg ac felly mae angen darpariaeth garlam arnynt. Ym Mlwyddyn 7, mae’r ysgol yn nodi disgyblion eraill a fyddai’n elwa ar ddarpariaeth garlam ac mae’r holl ddisgyblion hyn yn sefyll modiwl TGAU ym Mlwyddyn 9 ac yn cwblhau eu TGAU mathemateg ym Mlwyddyn 10. O Fehefin ymlaen ym Mlwyddyn 10, bydd disgyblion yna’n gweithio tuag at eu TGAU Mathemateg ychwanegol gan gwblhau hyn ar ddiwedd cyfnod allweddol 4. Mae’r ddarpariaeth hon yn caniatáu profiadau mathemategol ehangach i ddisgyblion ac mae’n gwella’u paratoad ar gyfer astudiaethau lefel A.

Darpariaeth mwy galluog a dawnus ôl-16 oed

Caiff disgyblion mwy galluog a dawnus ôl-16 oed eu hannog i ddilyn modiwlau’r Cynllun Ymgeiswyr Ifanc mewn Ysgolion (Y Brifysgol Agored) i ategu ac ehangu eu hastudiaethau. Mae manylion y cynllun i’w gweld yn

http://www8.open.ac.uk/choose/yass/

Pa effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae datblygiad cyfleoedd carlam wedi cyfrannu’n helaeth at ailachredu Dyfarniad Her NACE i’r ysgol.

Mae barn y disgyblion am y ddarpariaeth garlam yn gadarnhaol iawn ac mae wedi gwneud cyfraniad sylweddol at ddeilliannau rhagorol.

Yn 2011:

Cyflawnodd disgyblion Blwyddyn 10 a wnaeth sefyll TGAU mathemateg neu Ffrangeg raddau A*-C;
Cyflawnodd disgyblion Blwyddyn 9 a wnaeth sefyll TGAU Cymraeg ail iaith raddau A*-B;
Cyflawnodd disgyblion Blwyddyn 11 a wnaeth sefyll TGAU mathemateg ychwanegol raddau A*- B;
Cyflawnodd disgyblion Blwyddyn 11 a wnaeth sefyll Cymraeg ail iaith UG raddau A*-D; a
Chyflawnodd myfyrwyr Blwyddyn 12 a wnaeth sefyll Cymraeg ail iaith A2 raddau A*-C.

Mae’r ddarpariaeth garlam hefyd yn effeithio’n gadarnhaol ar nifer y disgyblion sy’n dewis astudio’r pynciau hyn i lefel A. Ar hyn o bryd, mae 35 o fyfyrwyr yn dilyn Cymraeg ail iaith ym Mlwyddyn 12. Mae’r adran fathemateg yn denu digon o fyfyrwyr i gynnal dau ddosbarth lefel A yn gyson a’r adran ieithoedd tramor modern yw’r unig ddarparwr Ffrangeg a Sbaeneg yng nghwm Rhondda.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Ysgol 11-19 gymysg, cyfrwng Saesneg a gynorthwyir yn wirfoddol yw Ysgol Uwchradd Gatholig yr Esgob Hedley ym Mwrdeistref Sirol Merthyr Tudful. Mae 656 o ddysgwyr ar y gofrestr ar hyn o bryd. Mae’r ysgol yn gwasanaethu ardal sydd dan anfantais yn economaidd. Mae gan ddau ddeg pump y cant o ddysgwyr hawl i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ffigur hwn uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 17.1%.

Strategaeth

Mae’r pennaeth cynorthwyol wedi cydlynu ystod o weithgareddau ar draws pob cyfnod allweddol i ddatblygu gwybodaeth, medrau a dealltwriaeth dysgwyr o faterion ariannol. Mae staff o nifer o adrannau ar draws y cwricwlwm yn cymryd rhan mewn cynllunio a chyflwyno’r rhaglen addysg ariannol. Oherwydd lleoliad yr ysgol mewn ardal sydd dan anfantais economaidd, fe wnaeth staff yn yr ysgol roi pwysigrwydd mawr i ddatblygu’r agwedd hon ar y cwricwlwm am gyfnod hir.

Gweithredu

Trwy ei rhaglen addysg bersonol a chymdeithasol a thrwy ffyrdd eraill, mae wedi darparu gweithgareddau sy’n cynnwys gwasanaethau blwyddyn, gyda ffocws ar agweddau ar fenthyca arian, dyled a chynilion, yn ogystal â nifer o weithgareddau menter.

I sicrhau bod dysgwyr yn gwneud cynnydd da, mae’r pennaeth cynorthwyol wedi mynd ati’n ofalus i fapio’r gweithgareddau i ymgymryd â nhw ac mae’n cyfarfod yn rheolaidd â’r athrawon sy’n cyflwyno addysg bersonol a chymdeithasol. Mae cyfarfodydd rheolaidd yn gwneud yn siŵr bod athrawon yn cael cyfle i ddefnyddio’r adnoddau diweddaraf, gan gynnwys dogfennau arweiniad, a’u bod yn trafod y datblygiadau perthnasol diweddar yn y maes hwn o’r cwricwlwm gyda’u dysgwyr.

Deilliannau

Caiff pob un o’r dysgwyr gyfle i ddefnyddio’r medrau y maent wedi’u datblygu ac maent yn defnyddio eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth wrth gymryd rhan mewn gweithgareddau menter. Mae dysgwyr hŷn yn cymryd rhan mewn cystadlaethau gydag ysgolion lleol. Yn ystod y digwyddiadau hyn, mae dysgwyr yn cyfarfod â phobl fusnes leol ac yn datblygu eu medrau a’u dealltwriaeth mewn sefyllfaoedd bywyd go iawn.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Mae pedwar o ddisgyblion o deuluoedd Teithwyr Galwedigaethol yn Ysgol Gyfun Penyrheol yn Abertawe. Mae gan y teuluoedd hyn rieni sy’n gweithio mewn ffeiriau ar hyd a lled y wlad, yn ystod tymor yr haf o tua mis Ebrill hyd at hanner tymor yr Hydref. Gan fod y plant yn teithio ac yn gweithio gyda’u rhieni, maent yn colli llawer iawn o ysgol. Mae hyn yn cael effaith sylweddol ar eu cyrhaeddiad academaidd a’u gallu i ailintegreiddio ym mywyd yr ysgol ar ôl rhai misoedd o absenoldeb. I helpu lleddfu’r broblem hon, aeth yr ysgol ati, ar y cyd â gwasanaeth addysg teithwyr Abertawe, i gynnal prosiect peilot y llynedd gyda disgybl Blwyddyn 7.

Strategaeth

Fe wnaeth yr ysgol ystyried nifer o ffyrdd i allu cynnal cyswllt agosach â’r disgybl pan oedd ei deulu’n teithio. Trafodwyd posibiliadau gyda’i rieni cyn cytuno ar strategaeth derfynol.

Gweithredu

Darparwyd gliniadur i’r disgybl i fynd gydag ef pan oedd ei deulu allan o’r ardal, a chytunodd ei rieni i brynu dyfais i ddarparu mynediad rhyngrwyd Wi-Fi iddo. Bu’r cynorthwyydd bugeiliol Blwyddyn 7 yn cadw cysylltiad â’r bachgen a’i deulu yn gyson drwy e-bost, ac fe sicrhaodd bod gwaith ym mhob un o’r pynciau yn cael ei anfon ato’n electronig, gyda therfynau amser ar gyfer dychwelyd y gwaith. Gweithiodd y system hon yn effeithiol iawn.

Deilliant

Roedd y disgybl hefyd yn gallu cadw mewn cysylltiad electronig rheolaidd â’i ffrindiau o’r ysgol a’i diwtor dosbarth, ac roedd hyn yn amhrisiadwy o ran helpu’r bachgen i ddychwelyd yn ddidrafferth i’r ysgol ar ôl cyfnod hir o absenoldeb. Fe wnaeth hefyd alluogi rhywfaint o barhad yn yr addysg. Yn sgil effaith lwyddiannus y prosiect peilot hwn ar gyflawniad academaidd y disgybl a’i fedrau cymdeithasol, mae’r ysgol yn bwriadu trefnu darpariaeth debyg ar gyfer pob un o’i disgyblion eraill o deuluoedd Teithwyr Galwedigaethol pan fydd gwaith yn mynd â nhw i ffwrdd o’r ardal yn haf 2011.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Sefydlwyd Menter Wyddoniaeth Trefynwy yn 2008 gan bennaeth bioleg presennol yr ysgol a’i rhagflaenydd fel trefniant partneriaeth arloesol gyda phum ysgol leol – ysgolion a gynhelir ac ysgolion annibynnol – i wella deilliannau a dylanwadu ar ddewisiadau gyrfa disgyblion chweched dosbarth lleol. Fe’i sefydlwyd i ymateb i’r pryderon hysbys a fynegwyd yn y blynyddoedd diwethaf am ansawdd a deilliannau addysg wyddoniaeth yn ysgolion y DU.

Nod Menter Wyddoniaeth Sir Fynwy yw:

  • ysbrydoli disgyblion dawnus lleol i ddilyn gyrfa mewn gwyddoniaeth gyda bwriad o wella ein safle byd-eang presennol mewn addysg ac ymchwil wyddonol;
  • galluogi disgyblion i ddatblygu dealltwriaeth o’r ymchwil wyddonol sy’n sail i’r egwyddorion;
  • rhoi sylw i’r heriau a ddarperir gan wyddoniaeth arbrofol trwy gynnig arbrofion sydd y tu hwnt i ofynion y cwricwlwm Safon Uwch;
  • gwella hyder disgyblion yn y labordy; a
  • galluogi disgyblion i ddatblygu’r medrau dysgu annibynnol sydd eu hangen ar gyfer cyrsiau addysg uwch yn y gwyddorau.

Gellir defnyddio’r ddolen gyswllt isod i edrych ar Fenter Wyddoniaeth Trefynwy ar y we:

www.monmouth-science.co.uk

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Er 2008, mae staff adran wyddoniaeth Monmouth School wedi gwneud defnydd cynyddol o’u harbenigedd a chyfleusterau’r ysgol i ysbrydoli disgyblion chweched dosbarth a’u hannog i ystyried astudio gwyddoniaeth a disgyblaethau cysylltiedig ymhellach, trwy roi cyfleoedd i ddisgyblion wneud arbrofion ymarferol diddorol a soffistigedig.

Darperir sesiynau gwyddoniaeth ymarferol wythnosol o safon israddedig ar gyfer disgyblion chweched dosbarth mwy galluog a dawnus o bum ysgol leol ac maent yn cynnwys gweithgareddau fel trawsffurfiad genetig E. coli, mwyhau a lysis DNA, seryddiaeth radio a dylunio, adeiladu a rhaglennu robotau Lego.

Yn ychwanegol i’r rhaglen wythnosol, cynigir sesiynau addysgu a hyfforddi i staff a disgyblion mewn ysgolion partner, naill ai ar y safle neu yn Monmouth School. Yn 2012-13, fe wnaeth y rhaglen allymestyn hon gyflwyno hyfforddiant mewn medrau biodechnolegol datblygedig i 60 o ddisgyblion yn ychwanegol o ysgolion lleol. Cynhaliwyd digwyddiad ar wahân ar gyfer ysgol gynradd leol hefyd, gan alluogi 30 o ddisgyblion i adeiladu a rheoli robotau Lego.

Am y tair blynedd diwethaf, cynhaliwyd cynhadledd flynyddol Menter Wyddoniaeth Trefynwy yn Monmouth School gyda chyflwyniadau gan ystod o ddarparwyr. Mae hyn yn cynnwys diwydiannau lleol yn seiliedig ar STEM, cyflwyniadau amlddisgyblaethol gan academyddion ym Mhrifysgol Caerdydd a staff o adran gemeg Monmouth School yn darparu arddangosfeydd yn ymwneud â thân gwyllt.

Yn ystod blwyddyn academaidd 2013- 14, i ddathlu canmlwyddiant marwolaeth y naturiaethwr Alfred Russel Wallace, croesawodd Menter Wyddoniaeth Trefynwy Theatr Na Nóg i berfformio eu drama ‘You should ask Wallace’. Cafwyd cyflwyniad i gyd-fynd â hyn gan y genetegwr sy’n enwog yn rhyngwladol, yr Athro Steve Jones a fu’n trafod esblygiad dyn, gan ofyn i gyfranogwyr “Ai dim ond anifail arall yw dyn?” Noddwyd y digwyddiad cyfan gan Brifysgol Caerdydd a’r Gymdeithas Linneaidd, a mynychodd dros 400 o ddisgyblion o Gymru a Gorllewin Lloegr.

Mae Menter Wyddoniaeth Sir Fynwy wedi datblygu ei phartneriaeth gyda Phrifysgol Caerdydd i ddarparu dau gyfle yn ystod y flwyddyn i ddisgyblion chweched dosbarth ymweld ag adrannau perthnasol a gweld sut beth yw bywyd i fyfyriwr israddedig. Mae’r ymweliadau’n rhoi cyfle i’r disgyblion ymgymryd â thasgau ymarferol yn labordai’r brifysgol a chael cipolwg ar elfennau ar ymchwil ôl-radd.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae Menter Wyddoniaeth Sir Fynwy wedi cefnogi agenda genedlaethol STEM yn llwyddiannus. Trwy’r model partneriaeth, mae’r ysgol wedi agor ei drysau i dros 300 o ddisgyblion, ac mae’r diwrnodau allymestyn a’r cynadleddau yn ymestyn yr agwedd hon ar addysg wyddoniaeth Monmouth School i ymhell dros 1000 o ddisgyblion ychwanegol.

Yn ychwanegol i gyfranogiad uchel iawn disgyblion ym Menter Wyddoniaeth Trefynwy, mae’r bartneriaeth wedi eu helpu i wella’u safonau.

O ganlyniad, mae nifer uwch o ddisgyblion sydd wedi cymryd rhan yn y rhaglen a nifer y disgyblion sy’n cael eu derbyn i’r prifysgolion mwyaf cystadleuol yn y DU i astudio’r pynciau hyn wedi dilyn cyrsiau STEM yn y brifysgol.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Ysgol annibynnol gydaddysgol ddydd a phreswyl ym Mae Colwyn i ddisgyblion rhwng 2½ a 18 oed yw Ysgol Rydal Penrhos.

Mae’r ysgol yn ysgol gyswllt yn yr Ymddiriedolaeth Ysgolion Annibynnol Methodistaidd, sy’n integreiddio dimensiwn rhyngwladol ym mywyd yr ysgol trwy gydweithio â disgyblion ac athrawon yn ei phrosiect dinasyddiaeth fyd-eang llwyddiannus, World Action in Methodist School (World AIMS). I ddatblygu ymdeimlad cryf o gymuned y disgyblion a’u dealltwriaeth o wasanaethu pobl eraill, o oedran cynnar iawn, mae pob disgybl yn cyfranogi’n frwd mewn rhaglen allgyrsiol a chyfoethogi helaeth sy’n cynnwys agweddau sylweddol ar wasanaeth a gwaith cymunedol. Mae hyn yn helpu i sicrhau bod yr ysgol yn ffyddlon i’w hethos ac yn paratoi disgyblion yn arbennig o dda ar gyfer bywyd a gwaith y tu allan i’r ysgol.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Yn 2012, ailstrwythurwyd arfer wythnosol yr ysgol i ganiatáu amser gwarchodedig ar gyfer gweithgareddau cyfoethogi yn ystod y diwrnod ysgol ac yn rhaglen allgyrsiol yr ysgol. Cyflwynwyd trefniadau arloesol i gefnogi datblygiad personol disgyblion, gan gynnwys dealltwriaeth well o rai mewn amgylchiadau llai ffodus na nhw. Er enghraifft, mae’r gymuned ysgol-gyfan yn cefnogi ei phrosiect ei hun ar gyfer yr elusen ‘Action for Children’. Ar gyfer y prosiect hwn, mae disgyblion yn llunio ac yn trefnu ystod o weithgareddau yn yr ysgol i dreulio amser gyda gofalwyr ifanc lleol a threfnu bod cyfleusterau ac adnoddau’r ysgol ar gael iddynt, er mwyn iddynt gael seibiant ac amser hamdden. Mae’r prosiect wedi’i leoli yn un o dai preswyl yr ysgol, ac mae’r gofalwyr ifanc yn aros i gael swper gyda’r disgyblion preswyl yn ystafell fwyta’r ysgol. Caiff gweithgareddau ar raddfa fwy eu trefnu ar benwythnosau hefyd, er mwyn eu galluogi i ymuno â rhaglen benwythnosau helaeth yr ysgol. Mae disgyblion a rhieni yn yr ysgol baratoi yn codi arian i gefnogi’r prosiect ac, o ganlyniad i gyflwyniad gan ddisgyblion i gynnig ar gyfer cyllid, mae cymdeithas rieni yr ysgol wedi darparu cyllid hefyd i helpu i ariannu rhai o’r gweithgareddau sy’n cael eu mwynhau gan y gofalwyr ifanc. Mae’r prosiect hwn yn helpu disgyblion i ddeall gwerth gweithio er nod cyffredin a rhannu adnoddau i gefnogi aelodau o’r gymuned leol ehangach.

Yn ystod tymor yr haf, mae’r ysgol gyfan yn cymryd rhan mewn ‘Diwrnod Gweithredu Cymunedol’. Mae hyn yn cynnwys grwpiau o ddisgyblion, dan arweiniad staff a disgyblion y chweched dosbarth, yn cymryd rhan mewn prosiectau garddio ac adfer mewn parciau a mynwentydd lleol. Trwy gydol y flwyddyn, mae disgyblion hŷn hefyd yn cymryd rhan yn nhrefniadaeth partneriaeth yr ysgol gyda ‘Contact the Elderly’, sy’n cynnwys darparu partïon te yn y prynhawn i bobl 75 oed neu’n hŷn, sy’n aml yn byw ar eu pennau eu hunain, heb unrhyw deulu na ffrindiau gerllaw. Caiff y partïon te eu cynnal ar brynhawniau Sul unwaith y mis trwy gydol y flwyddyn. Mae hyn yn golygu bod rhaid i’r disgyblion sy’n gwirfoddoli i helpu ymrwymo i gymryd rhan yn ystod gwyliau’r ysgol, yn ogystal ag yn ystod tymor yr ysgol. Er gwaethaf y rhwystr posibl hwn, caiff y partïon te eu cefnogi’n dda iawn gan ddisgyblion, ac maent bellach wedi’u hen sefydlu yn rhaglen gyfoethogi’r ysgol.

Er mwyn helpu disgyblion i fod â dealltwriaeth gryfach o’u rôl fyd-eang, mae disgyblion hŷn yn cymryd rhan ym mhrosiect Wganda World AIMS. Mae hyn yn cynnwys grŵp o ddisgyblion yn treulio amser yn ymchwilio i brosiectau cymorth a datblygu lleol y gallant gymryd rhan ynddynt pan fyddant yn ymweld ag ysgolion partner yn Wganda, yn cynllunio’r deithlen ar gyfer yn ymweliad ac yn trefnu a chynnal gweithgareddau i godi arian er mwyn mantoli’r gost o gymryd rhan. Caiff yr ymweliad ag Wganda ei gynnal yn ystod gwyliau’r haf, ac mae’n cynnwys ystod eang o weithgareddau yn gweithio ar y cyd â’r ysgolion partner yn Mbarara ac ag elusen RUHEPAI, sy’n arbenigo mewn datblygu gwledig. Er mwyn helpu i ddatblygu mwy o annibyniaeth ac ymdeimlad cryfach o gyfrifoldeb, mae disgyblion yn cynnal eu sesiynau cynllunio eu hunain, gyda chefnogaeth staff yr ysgol a chydlynydd World AIMS.

Mae rhaglen gyfoethogi’r ysgol, ynghyd â rhaglen allgyrsiol helaeth, yn cyfrannu’n sylweddol at ddatblygiad personol a chymdeithasol disgyblion.

Er enghraifft, trwy’r rhaglen gyfoethogi, mae disgyblion iau yn cymryd rhan mewn rota o weithgareddau dan gyfarwyddyd, fel STEM, cyflwyniad i Ladin, gwyddbwyll, medrau ymarferol a biodaearyddiaeth. Wrth iddynt symud i fyny’r ysgol, gall disgyblion ddewis cymryd rhan mewn ystod ehangach o weithgareddau creadigol, corfforol a deallusol sy’n cynnwys, er enghraifft, grŵp Amnest Rhyngwladol a chynllun mentora cyfoedion.

Mae tua hanner disgyblion y chweched dosbarth yn dewis astudio ar gyfer Diploma’r Fagloriaeth Ryngwladol ac mae tua hanner ohonynt yn dilyn cyrsiau Safon Uwch. Er bod gofyniad craidd i gyflawni ‘gweithredu a gwasanaeth creadigol’ fel rhan o raglen Diploma’r Fagloriaeth Ryngwladol, er mwyn darparu cyfleoedd i bob un o ddisgyblion y chweched dosbarth dyfu’n bersonol, bob tymor maent yn dewis o leiaf tri gweithgaredd o raglen gyfoethogi ac allgyrsiol gyfunol yr ysgol. Mae hyn yn cynnwys cyfleoedd i gymryd rhan mewn gwasanaeth cymunedol ychwanegol, celfyddydau creadigol ac ystod o glybiau, gweithgareddau chwaraeon a gornestau chwaraeon. O ganlyniad, mae gan ddisgyblion hŷn fwy o ymwybyddiaeth o’u hunain a’u rôl fel aelodau cyfrifol o’r ysgol a’r gymuned ehangach.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Mae cyfranogiad disgyblion yn y rhaglen gyfoethogi, ac yn enwedig y gweithgarwch gwasanaeth cymunedol ac elusennol, yn uchel iawn. Mae’r rhaglen wedi helpu disgyblion i:

  • fod ag ymwybyddiaeth a dealltwriaeth well o gefndiroedd cymdeithasol a diwylliannol gwahanol yn yr ysgol a’r gymuned ehangach, sy’n eu helpu i barchu a gwerthfawrogi amrywiaeth;develop a greater sense of responsibility and well-developed understanding of service to others;
  • datblygu mwy o ymdeimlad o gyfrifoldeb a dealltwriaeth ddatblygedig o wasanaethu pobl eraill;
  • cynyddu eu hyder a’u gwytnwch trwy gymryd rhan mewn prosiectau sy’n eu herio ac sy’n mynnu ymrwymiad emosiynol a chorfforol; a
  • datblygu eu medrau trefnu, gweithio fel tîm, arweinyddiaeth a chyfathrebu trwy gydweithio â phobl ifanc ac oedolion o amrywiaeth o gefndiroedd a diwylliannau gwahanol mewn ystod o gyd-destunau.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Dros y chwe blynedd diwethaf, mae tri phennaeth ac uwch staff tair ysgol gynradd wedi cysylltu’n agos a chydweithio fel unigolion unfryd sy’n rhannu brwdfrydedd dros wella’r dysgu a’r addysgu yn eu hysgolion. Fe wnaethant greu rhwydwaith effeithiol rhwng eu hysgolion, a oedd yn ychwanegol i’r grwpiau clwstwr ysgolion a ffurfiwyd gan yr awdurdod lleol. Ers hyn, mae’r rhwydwaith hwn wedi datblygu’n llwyddiannus iawn yn gymunedau dysgu proffesiynol (CDPau) ar draws y tair ysgol. Yn sgil penodi un o’r penaethiaid i ysgol arall yn yr un awdurdod yn ddiweddar, mae lle i’r cymunedau dysgu hyn gynnwys dros 1500 o ddisgyblion a 150 o staff.

Fel ysgolion a oedd eisoes yn perfformio’n dda o gymharu â chyfartaleddau teuluol, lleol a chenedlaethol, roedd arweinwyr a rheolwyr yn ymwybodol iawn o’r heriau o ran cynnal, lle bo’n bosibl, a sicrhau deilliannau gwell i ddisgyblion. Ar yr un pryd, roedd newidiadau i’r cwricwlwm ac addysgeg, fel ‘Rhaglen Datblygu Medrau Meddwl ac Asesu ar gyfer Dysgu’ Llywodraeth Cymru, gyda’i ffocws ar ddatblygu medrau meddwl dysgwyr, yn gofyn am ffyrdd newydd a gwahanol o weithio. Cydnabu’r
arweinwyr a’r rheolwyr hyn:

  • fanteision rhannu gwybodaeth a hyrwyddo arfer orau ar draws yr ysgolion;
  • y modd yr oedd ymchwil yn seiliedig ar weithredu yn helpu staff i fod yn fwy gwybodus am ddysgu ac addysgu;
  • y gellid cyflawni darbodion maint pwysig pan gaiff adnoddau eu rhannu; a’r
  • flaenoriaeth uchel y dylai ysgolion ei rhoi i ddatblygu medrau llythrennedd disgyblion er mwyn iddynt allu llwyddo mewn gwaith ar draws y cwricwlwm a chyflawni safonau uwch.

Trwy gydweithio, dadansoddi gwahanol ddulliau a her arfer, mae’r ysgolion hyn wedi llwyddo i wella ansawdd addysg a galluogi disgyblion i gyflawni deilliannau gwell.Negeseuon o’r ysgolion

‘Rydym yn credu’n gadarn bod yn rhaid cael y diwylliant cywir i gymunedau dysgu proffesiynol ffynnu. Gan ein bod eisoes wedi sefydlu ymddiriedaeth rhyngom ni ein hunain fel rhwydwaith, nid oedd ofn arnom i herio ein gilydd.’

Janet Hayward, Pennaeth, Ysgol Gynradd Tregatwg

‘Mae gweithio fel rhan o gymuned ddysgu broffesiynol gydag ysgolion eraill wedi cefnogi ein hunanarfarniad ein hunain gan ein bod wedi cael golwg allanol ar ein harfer. Mae wedi bod yn ddefnyddiol iawn gweld beth mae ysgolion eraill yn ei
wneud yn dda.’

Kelvin Law, Pennaeth, Ysgol Gynradd Romilly

‘Mae’n bwysig bod yn agored i weithio mewn gwahanol ffyrdd am ei fod ynglŷn â gweld sut y gall gwahanol fathau o ddulliau fod o fudd i’r ysgol.’

Louise Lynn, Pennaeth, Ysgol Gynradd y Rhws

‘Gyda’r darbodion maint, yr ydym wedi’u cyflawni trwy gydweithio, gall ddisgyblion ddysgu mewn ffyrdd mwy amrywiol a chyffrous.’

Tŷ Golding, Pennaeth, Ysgol Gynradd Ynys y Barri

Manylion am yr arfer dda

Mae cymunedau dysgu proffesiynol wedi datblygu yn yr ysgol dros gyfnod o sawl blwyddyn. Yn ystod y cyfnod hwn, mae staff wedi sefydlu dull cyffredin, sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn iddynt wrth ganolbwyntio ar ystod o waith. Mae’r dull hwn yn cynnwys:

  • cyfarfodydd cychwynnol staff cynrychioliadol o’r ysgolion sy’n cymryd rhan, lle mae staff yn cytuno ar y meysydd gwaith a’r deilliannau sydd eu hangen;
  • gofyn i weithwyr proffesiynol o ansawdd uchel sy’n meddu ar arbenigedd sylweddol a pherthnasol i adolygu dulliau cyfredol gyda’r ysgolion;
  • datblygu ystod o weithgareddau, yn cynnwys ymchwil ystafell ddosbarth sy’n seiliedig ar weithredu, i fodloni’r amcanion a osodir gan yr ysgolion; ac
  • adrodd yn ôl i bob un o’r staff fel bod y rhai nad ydynt yn ymwneud â’r gymuned ddysgu broffesiynol yn uniongyrchol yn cael cyfle i drafod, holi a dysgu am y gwaith a wnaed.

Mae’r cymunedau dysgu proffesiynol wedi canolbwyntio ar wahanol agweddau ar wella ysgolion, fel datblygiadau’r cwricwlwm, asesu ar gyfer dysgu, prosiectau amser chwarae, gwella gwaith gwyddoniaeth ymchwiliol a gwella’r defnydd o’r amgylchedd awyr agored. Er bod rhywfaint o waith cymunedau dysgu proffesiynol yn digwydd dros un neu ddau dymor, mae gwaith cymunedau dysgu proffesiynol eraill wedi para hyd at ddwy flynedd. Dywed Janet Hayward ‘Fe wnaethom ddechrau’r cymunedau dysgu proffesiynol trwy gynnwys staff a oedd yn awyddus i roi cynnig ar ddulliau newydd a ffyrdd newydd o weithio. Fe wnaeth y dull hwn helpu i annog staff eraill a phan gafodd y deilliannau eu rhannu, roedd y dystiolaeth yn ddylanwadol wrth argyhoeddi pawb am fanteision gweithio ar draws ysgolion.’ 

Yn dilyn cyhoeddi ‘Rhaglen Datblygu Medrau Meddwl ac Asesu ar gyfer Dysgu’ Llywodraeth Cymru, sefydlodd yr ysgolion gymuned ddysgu broffesiynol i archwilio a datblygu strategaethau asesu ar gyfer dysgu y gellid eu rhoi ar waith ym mhob un o’r ysgolion. Gwnaed y gwaith dros ddau dymor yn dilyn y dull a ddisgrifir uchod. I ddechrau, roedd y gweithgaredd yn cynnwys tri grŵp blwyddyn yn yr ysgolion, lle’r oedd staff eisoes wedi ymrwymo i egwyddorion asesu ar gyfer dysgu, fel datblygu medrau disgyblion mewn hunanasesu ac asesu cyfoedion. Un o’r datblygiadau a gododd o’r gwaith oedd yr angen i wella sesiynau llawn ar ddiwedd gwersi. Roedd ymchwil yn seiliedig ar weithredu yn dangos pa mor bwerus y gallai’r sesiynau hyn fod wrth ddatblygu dysgu disgyblion. Er enghraifft, gwelodd staff pan oeddent yn defnyddio dulliau fel ‘y gadair goch’ neu’n cyfnewid dosbarthiadau i rannu’r sesiynau llawn, fod disgyblion yn llawn cymhelliant ac yn ail-ymgysylltu yn eu dysgu, a oedd yn eu helpu i gyflawni mwy. Mae’r ‘pecyn canllawiau’ a luniwyd gan staff yn y gymuned ddysgu broffesiynol yn cael ei ddefnyddio gan yr holl staff yn yr ysgolion erbyn hyn. Mae sesiynau llawn ar ddiwedd gwersi yn helpu i sicrhau bod dysgu disgyblion mor effeithiol ag y bo modd.

Er bod staff eisoes yn ymweld â’r ysgolion eraill yn rheolaidd i archwilio a rhannu arfer dda, nodwedd allweddol o waith y cymunedau dysgu proffesiynol fu trefnu i ddisgyblion ymweld â’r ysgolion hyn hefyd. Mae disgyblion wedi cymryd rhan mewn dysgu ar y cyd trwy ystod o offer ar-lein hefyd. Yn ystod eu hymweliadau â’r ysgolion eraill, mae disgyblion yn gwneud cyflwyniadau ar y gwaith y maent wedi’i wneud, yn eu prosiect ar y testun ‘Hedfan’, er enghraifft. Mae’r adborth y mae disgyblion yn ei roi yn dilyn y profiadau hyn yn galluogi staff i gael cipolwg gwerthfawr ar agweddau penodol ar ddysgu ac addysgu.

Mae’r ysgolion yn cynnal arolwg o safbwyntiau rhieni am ddysgu ac addysgu hefyd. Mae hyn yn ychwanegu dimensiwn arall at y wybodaeth a gaiff arweinwyr a rheolwyr am ansawdd eu gwaith. Er enghraifft, fe wnaeth uwch reolwyr yn Ysgol Gynradd Ynys y Barri gynnal arolwg o rieni disgyblion ym Mlwyddyn 1 am agwedd eu plentyn at yr ysgol. Dywedodd y rhieni:

‘Fe wnes i (mam) ei fwynhau’n fawr, gwnaeth i Peter1 eistedd i lawr a meddwl beth yr oedd yn ei wneud bob dydd, ac fe siaradon ni amdano hefyd. O’r blaen, roedd yn arfer dweud “Dydw i ddim yn gallu cofio”, a doeddwn i ddim wedi sylweddoli pa mor hyderus ydoedd yn ei alluoedd chwaith.’

‘Mae’r prosiect wedi annog Jane i drafod ei diwrnodau yn yr ysgol gyda mi a bod yn agored am ei theimladau a’i phryderon.’
Yn sgil newidiadau i’r cwricwlwm yn 2008 a datblygu’r fframwaith medrau anstatudol, ystyriodd yr ysgolion sut i ddatblygu eu cynllunio i ymateb i’r gofynion hyn a pharhau i wella medrau dysgu a meddwl disgyblion. Roedd staff yn gwybod eu bod am ddatblygu eu cynllunio cwricwlwm i gynnig dull yn seiliedig ar destunau a themâu.

Rhoddwyd blaenoriaeth uchel i lythrennedd yn y gwaith hwn fel y byddai disgyblion yn datblygu medrau llafaredd, darllen ac ysgrifennu mewn gwaith ar draws y cwricwlwm. Roedd staff hefyd yn awyddus i sicrhau bod disgyblion yn cymryd rhan mewn cynllunio a phenderfynu eu gwaith, er mwyn iddynt ddangos mwy o ddiddordeb, dangos cymhelliant gwell a chyflawni mwy.

Sefydlodd y tair ysgol gymuned ddysgu broffesiynol hefyd i’w helpu i archwilio a phenderfynu ar ddull o gynllunio testunau. Canlyniad y gwaith hwn fu model arloesol o gynllunio cwricwlwm sydd wedi cael ei fabwysiadu gan yr ysgolion. Mae’r model yn cynrychioli taith ddysgu i ddisgyblion trwy destun neu thema, ac oherwydd natur y model, gellir defnyddio’r dull hwn hefyd fel y strwythur ar gyfer gwers neu gyfres o wersi.

Yn ychwanegol i’r gwaith sy’n cael ei astudio trwy’r dull testun hwn, mae’r ysgolion yn cynllunio wythnosau thema arbennig neu uned waith sy’n benodol i bwnc hefyd, fel prosiect dylunio a thechnoleg neu fathemateg. Fel hyn, mae gwaith disgyblion yn ddiddorol, yn amrywiol ac yn bodloni gofynion y Cwricwlwm Cenedlaethol. Yr hyn sy’n bwysig yw’r ffaith fod y model hwn yn cysylltu’n dda â dulliau dysgu ac addysgu’r Cyfnod Sylfaen, fel bod parhad a dilyniant yn nysgu’r disgyblion. I sicrhau bod y cyfnod pontio i’r ysgol uwchradd yn effeithiol, mae’r ysgolion cynradd yn rhannu gwybodaeth ac maent yn cynnwys eu hysgolion uwchradd partner wrth ddyfeisio eu dulliau cwricwlwm penodol.

Mae datblygu medrau llythrennedd disgyblion wedi bod yn ganolog i’r model cwricwlwm hwn. Mae’r dull thematig wedi bod yn ddefnyddiol wrth ddarparu llawer o gyfleoedd amrywiol ar gyfer datblygu medrau llafaredd, darllen ac ysgrifennu disgyblion. Yn benodol, mae’r dull wedi rhoi rhesymau dilys i ddisgyblion ysgrifennu yn ogystal â chwmpas ar gyfer creu darnau estynedig a chyson o waith ysgrifenedig. Mae’r ymdriniaeth â’r gwaith testun neu thema yn cynnwys naw cam pwysig sy’n datblygu medrau dysgu, chyfathrebu a meddwl disgyblion.

Barry1

Dyfeisiwyd cynrychiolaeth o’r model cwricwlwm hwn a ddangosir yn yr astudiaeth achos hon gan Louise Lynn, pennaeth Ysgol Gynradd y Rhws. 

Tri cham cyntaf y model cwricwlwm yw Trochi, Rhannu Syniadau ac Ymholi a ddangosir yn y diagram uchod. Wrth ddechrau dadansoddi gwahanol ddulliau cwricwlwm, cydnabu staff bwysigrwydd ysgogi diddordeb ac ymglymiad disgyblion yn y cyd-destun thematig. Felly, cyn iddynt ddechrau testun, mae disgyblion yn treulio sawl diwrnod yn ymdrochi yn y testun neu’r thema, lle defnyddir llawer o adnoddau i ysgogi eu diddordeb. Mae’r lluniau canlynol yn dangos y modd y caiff disgyblion o Ysgol Gynradd Romilly eu trochi mewn ystod eang o weithgareddau cyn iddynt ddechrau gweithio ar y testun dŵr. Tri cham nesaf y dull yw Cynllunio, Ymchwilio a Threfnu. Yn y cam cynllunio, mae disgyblion yn penderfynu ar eu meini prawf llwyddiant eu hunain. Mae’r llun isod yn dangos cam pump lle mae disgyblion yn ymchwilio i ystod o themâu sy’n gysylltiedig â’u testun ar ddŵr.

Yn ystod cam chwech (Trefnu), mae disgyblion yn defnyddio’r meini prawf llwyddo y maent yn eu gosod i’w helpu i arfarnu eu dysgu hyd yn hyn a rhannu’r deilliannau gyda disgyblion eraill yn eu dosbarth. Ar y cyd â staff, maent yn cynllunio’r camau nesaf yn eu taith ddysgu. Y tri cham olaf yn y dull yw Creu, Dathlu ac Arfarnu. Wrth greu fel rhan o gam saith, mae’r pwyslais ar berthnasedd y canlyniad fel bod disgyblion yn deall diben eu dysgu. Yng ngham naw (Arfarnu), mae disgyblion yn ystyried y strategaethau y maent wedi’u defnyddio a’r medrau y maent wedi’u hennill. Maent yn nodi eu cryfderau a’r meysydd i’w datblygu yn ogystal â gosod targedau ar gyfer dysgu yn y dyfodol.

Mae defnyddio cymunedau dysgu proffesiynol yn yr ysgolion hyn wedi helpu arweinwyr a rheolwyr i:

  • ddatblygu cydweithio ag athrawon o fewn ac ar draws ysgolion gan alluogi staff i weithio gyda’i gilydd i rannu a datblygu eu harbenigedd a’u gwybodaeth broffesiynol;
  • cael gwybodaeth well am ddysgu ac addysgu;
  • ysgogi newid ar draws y rhwydwaith o ysgolion;
  • ymateb yn effeithiol i heriau addysgol cenedlaethol; a
  • sicrhau deilliannau gwell i ddisgyblion.

Yr effaith ar safonau

Mae ystod o ddata perfformiad disgyblion yn dangos bod yr ysgolion wedi llwyddo i wella safonau dros gyfnod. Yn benodol:

  • er 2008, mae dangosydd pwnc craidd pob un o’r tair ysgol wedi bod uwchlaw eu cymedr teulu o ysgolion priodol ac ymhell uwchlaw canlyniadau’r awdurdod lleol a Chymru hefyd; ac
  • yng nghyfnodau allweddol 1 a 2, mae canlyniadau +1 yn cymharu’n ffafriol â chanlyniadau’r teulu, yr awdurdod lleol a Chymru. Arolygwyd dwy o’r pedair ysgol yn ddiweddar.

Yn yr arolygiad o Ysgol Gynradd y Rhws, nododd arolygwyr fod:

‘Bron pob un o’r disgyblion yn deall pa mor dda y maent yn gwneud, pa mor dda y maent yn gwneud cynnydd a’r hyn y mae angen iddynt ei wneud i symud ymlaen i’r lefel nesaf yn eu dysgu. Mae hon yn nodwedd ragorol.’

‘Ar draws yr ysgol, mae athrawon …yn defnyddio …strategaethau asesu ar gyfer dysgu yn effeithiol iawn i roi ‘perchnogaeth’ i ddisgyblion dros eu dysgu…’

‘Caiff y cwricwlwm sydd wedi’i seilio ar fedrau ei ddefnyddio’n effeithiol iawn i gynllunio ar gyfer dysgu disgyblion yng nghyfnod allweddol 2 ac mae’n golygu eu bod yn caffael gwybodaeth a dealltwriaeth. Trwy ddull thema, mae’r ysgol yn
datblygu cysylltiadau da iawn rhwng meysydd dysgu.’ 

Wrth arolygu Ysgol Gynradd Romilly, nododd arolygwyr fod:

‘Disgyblion yn gweithio’n dda iawn gyda’i gilydd a bod ganddynt allu rhagorol i ddeall pa mor dda y maent yn dysgu ac am eu perfformiad eu hunain.’

‘Mae’r ysgol wedi gwneud cynnydd rhagorol yn datblygu hunanasesu ac asesu cyfoedion i wella dealltwriaeth disgyblion o’r camau nesaf y mae angen iddynt eu cymryd yn eu dysgu.’

‘Lle mae’r addysgu’n rhagorol… mae athrawon yn defnyddio dulliau asesu ar gyfer dysgu a strategaethau medrau meddwl yn effeithiol iawn i roi perchnogaeth i ddisgyblion dros eu dysgu.’

Mae arolygon i ddisgyblion a rhieni wedi cadarnhau llwyddiant gwaith yr ysgolion hefyd. Er enghraifft, mae arolygon i rieni o bob un o’r ysgolion yn dangos bod bron pob un o’r rhieni’n ystyried yr addysgu’n dda neu’n dda iawn. Mae deilliannau arolygon disgyblion yn gadarnhaol hefyd, fel y sylwadau hyn gan ddisgyblion o Ysgol Gynradd Ynys y Barri ac Ysgol Gynradd y Rhws. 

‘Mi wnes i fwynhau ein hymweliad ag Ysgol Gynradd Romilly yn fawr. Fe wnaethom rannu ein gwaith am hedfan gyda’r plant eraill. Fe wnaethom ddarganfod ein bod ni’n gwneud llawer o’r un pethau, ond roedd yn ddiddorol gweld beth roedd yr ysgolion eraill wedi’i wneud yn wahanol.’

Disgybl Blwyddyn 4 o Ysgol Gynradd Ynys y Barri

‘Roedd yn wych dathlu’r hyn yr oeddem ni wedi’i ddysgu trwy hedfan ein barcutiaid gyda’n gilydd.’

Disgybl o Ysgol Gynradd y Rhws

Darllen am astudiaethau achos eraill cysylltiedig

Gall fod yn ddefnyddiol i chi ddarllen am waith llwyddiannus ysgolion eraill yn yr astudiaethau achos Arfer Orau sydd wedi’u cyhoeddi ar wefan Estyn.

Myfyrio ar arfer yn eich ysgol eich hun

Defnyddiwch yr astudiaethau achos i’ch helpu i fyfyrio ar arfer yn eich ysgol eich hun.

  • Pa ganlyniadau sy’n gysylltiedig â’r astudiaeth achos hon ydych chi wedi’u cyflawni hyd yn hyn?
  • Beth yw effaith eich arfer/gweithgarwch presennol?
  • Sut ydych chi’n mesur effaith y gwaith hwn?
  • Pa ganlyniadau sy’n gysylltiedig â’r astudiaeth achos hon ydych chi wedi’u cyflawni hyd yn hyn? Beth yw effaith eich arfer/gweithgarwch presennol?
  • Sut ydych chi’n mesur effaith y gwaith hwn?
  • Gall yr awgrymiadau canlynol fod yn ddefnyddiol i chi hefyd wrth benderfynu beth i’w wneud i godi safonau.

Safonau
I ba raddau y caiff disgyblion help i:

  • wella eu medrau mewn gwaith ar draws y cwricwlwm;
  • datblygu a defnyddio medrau llythrennedd lefel uwch yn hyderus ac yn gymwys ar draws y cwricwlwm;
  • gwella eu gallu i gynllunio eu gweithgareddau eu hunain, gwybod sut i wella eu medrau a gosod eu targedau medrau eu hunain; a
  • chyflawni safonau perfformiad uwch yn gyffredinol?

Cynllunio dull ysgol gyfan

  • Sut caiff cwricwlwm wedi’i seilio ar fedrau ei gynllunio? A yw llythrennedd yn elfen drefnu greiddiol?
  • Pa mor dda y mae staff wedi cyfuno’r fframwaith medrau anstatudol gyda gorchmynion pwnc Cwricwlwm Cenedlaethol 2008? A oes pwyslais addas ar lythrennedd ym mhob maes?
  • A oes dilyniant clir yn natblygiad medrau llythrennedd disgyblion ar draws y cwricwlwm?
  •  A yw pob un o’r staff yn sicrhau bod digon o gyfleoedd i ddisgyblion ddefnyddio a datblygu eu medrau darllen ac ysgrifennu (yn cynnwys ysgrifennu estynedig) ar draws holl feysydd y cwricwlwm?

Addysgu ac asesu

  • Pa mor dda y mae staff yn galluogi disgyblion i fod yn annibynnol a chymryd perchnogaeth o’u dysgu?
  • A yw pob un o’r staff yn defnyddio strategaethau asesu ar gyfer dysgu yn gyson?
  • A yw dulliau addysgu yn rhoi ystyriaeth i ddatblygu medrau disgyblion mewn gwaith ar draws y cwricwlwm, fel defnyddio technegau holi, y cymorth a ddarperir gan fframiau ysgrifennu, ac ati?
  • A yw athrawon yn asesu medrau llythrennedd disgyblion ar draws holl feysydd y cwricwlwm, ac nid mewn Cymraeg neu Saesneg yn unig?
  • Pa mor dda y mae’r ysgol yn olrhain datblygiad medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm? A gaiff gwybodaeth ei rhannu a’i defnyddio’n effeithiol ar draws yr ysgol?

Arweinyddiaeth a rheolaeth

  • Sut caiff datblygiad medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm ei fonitro a’i arfarnu? (Pwy sy’n cymryd rhan a beth maen nhw’n ei wneud?)
  • Beth fu effaith y gweithdrefnau monitro ac arfarnu?
  • Sut mae datblygiad medrau disgyblion yn gweddu i gynllunio datblygiad a hunanarfarnu yn yr ysgol?
  • A yw staff yn meddu ar y medrau sydd eu hangen arnynt i hyrwyddo llythrennedd trwy holl feysydd y cwricwlwm? Pa HMS ar lythrennedd a gynhelir a sut mae hyn o fudd i addysgu a dysgu?
  • A yw disgyblion yn elwa ar y ffordd y mae eich ysgol yn gweithio gyda phobl eraill i godi safonau llythrennedd, fel yr awdurdod lleol, gyda chlwstwr eich ysgol, fel rhan o gymuned ddysgu broffesiynol (CDdB), ac ati? A gaiff arfer
  • dda ei rhannu ar draws pob partner? Beth arall y mae angen ei wneud?
  • Beth fu effaith y gwaith gwella ar safonau? Pa welliannau y mae angen eu gwneud o hyd?

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Mae Cathays High School wedi’i lleoli ger canol Caerdydd ac mae’n gwasanaethu ardaloedd Cathays a’r Rhath. Fodd bynnag, daw 61% o’r disgyblion o rannau eraill o Gaerdydd ac mae 27% o’r disgyblion hyn yn byw yn wardiau mwy difreintiedig y ddinas. Mae hawl gan oddeutu 37% o ddisgyblion gael prydau ysgol am ddim, sy’n llawer uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol, ac sy’n sylweddol uwch na ffigurau holl aelodau eraill y teulu o ysgolion tebyg.

Ar hyn o bryd, mae 903 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 191 yn y chweched dosbarth. Mae gan yr ysgol drosiant uchel iawn ym mhoblogaeth y disgyblion, sef tua 26%. Roedd tua 100 o’r disgyblion presennol ym Mlynyddoedd 7 i 11 yn newydd-ddyfodiaid i’r Deyrnas Unedig pan ddechreuont yn yr ysgol. Mae lleiafrif sylweddol o’r holl ddisgyblion yn ymarferol anllythrennog pan fyddant yn dechrau yn yr ysgol. Daw tua 75% o ddisgyblion o gefndiroedd ethnig heblaw Gwyn Prydeinig, sef Somali, Roma Tsieciad neu Slofacaidd, Bangladeshaidd neu Bacistanaidd yn bennaf. Ar hyn o bryd, siaredir 63 o ieithoedd gwahanol fel mamiaith yng nghartrefi’r disgyblion. Mae Saesneg yn iaith ychwanegol i fwy na 70% o’r disgyblion, ac mae lefel caffael Saesneg tua 36% ohonynt yn llai na chymwys. Mae hyn yn llawer uwch na’r ffigur ar gyfer yr ail uchaf yn y teulu o ysgolion tebyg. Nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref.

Ar hyn o bryd, mae gan 42% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sy’n llawer uwch na chyfartaledd Cymru. Mae gan bedwar y cant o ddisgyblion ddatganiadau o anghenon addysgol o gymharu â 2.6% yn genedlaethol. Mae’r ysgol yn cynnig darpariaeth arbennig i ddisgyblion ag awtistiaeth. Oherwydd nifer uchel y disgyblion syddâ Saesneg yn iaith ychwanegol, newyddddyfodiaid i’r DU a’r rhai sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim, mae’r ysgol yn rhoi pwys mawr ar olrhain cynnydd a chyflawniad y grwpiau hyn o ddisgyblion. Mae’r ysgol yn defnyddio’r data olrhain hwn i dargedu ymyriadau er mwyn gwella’r deilliannau ar gyfer y grwpiau hyn. Caiff effaith yr ymyriadau hyn ei monitro a’i gwerthuso’n fanwl sy’n arwain at fireinio a datblygu’r camau hyn. Mae hyn yn golygu bod ein harfer wedi esblygu dros y blynyddoedd diwethaf. Rydym wedi datblygu nifer o wahanol strategaethau ac ymatebion effeithiol i fodloni anghenion grwpiau o ddisgyblion agored i niwed, gan gynnwys y rhai o gefndiroedd ethnig lleiafrifol, disgyblion a gyrhaeddodd y DU yn ddiweddar a’r rhai sy’n wynebu risg dadrithio yng nghyfnod allweddol 4. Rydym yn rhoi pwyslais penodol ar weithio gyda rhieni disgyblion o’r grwpiau hyn i nodi a dileu unrhyw rwystrau rhag iddynt ymgysylltu.

Natur strategaeth neu weithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Trwy system rheoli gwybodaeth yr ysgol, mae pob athro, pennaeth adran, pennaeth blwyddyn a’r cyswllt uwch reoli yn cael gwybodaeth am gefndir cymdeithasol a chyrhaeddiad blaenorol disgyblion. Mae hyn wedi arwain at gynllunio manwl ar gyfer dilyniant i bob disgybl, gan gynnwys grwpiau agored i niwed ar lefel yr ystafell ddosbarth ac ar lefel adran. Mae hyn wedi sicrhau mwy o gysondeb o ran targedu a chefnogi unigolion a grwpiau o ddisgyblion.

Rydym yn cydnabod pa mor bwysig yw hi i gynnwys rhieni yn nysgu eu plant a meithrin partneriaethau y mae rhieni’n ymddiried ynddynt ac yn eu gwerthfawrogi rhwng y cartref a’r ysgol. Rydym yn cynnal digwyddiadau fel ‘Nosweithiau Agored’ a ‘Diwrnod Dewch â Rhiant i’r Ysgol’, ac mae nifer dda yn mynychu’r rhain. Gall rhieni gymryd rhan mewn gweithgareddau dysgu teuluol yn ystod y gwyliau hanner tymor. Mae’r ysgol hefyd yn cynnig ‘Cyfweliadau Teuluol’ i bob disgybl a’u rhieni ym Mlwyddyn 7, Blwyddyn100 a Blwyddyn 11. Mae’r cyfweliadau hyn yn canolbwyntio ar gynnydd disgyblion unigol ac maent yn ffordd ddefnyddiol o gasglu adborth gan rieni am waith a bywyd yr ysgol.

Fe wnaeth cyfres o gyfarfodydd gyda grwpiau o rieni ein galluogi ni i nodi rhai rhwystrau penodol y mae rhieni o’r farn eu bod yn eu hatal rhag chwarae rhan lawn yn addysg eu plant. Ymhlith y meysydd a nodwyd oedd problem ieithyddol mewn digwyddiadau allweddol fel Nosweithiau Rhieni. O ganlyniad, rydym bellach yn defnyddio cynorthwywyr addysgu dwyieithog, a staff eraill, i roi gwybod i rieni am ddigwyddiadau ac i fod yn gyfieithwyr. Mae rhieni disgyblion sy’n cael cymorth mewn Saesneg a mathemateg yng nghyfnod allweddol 4 wedi’u gwahodd i’r ysgol a rhoddwyd cyngor penodol iddynt ynghylch sut i helpu a chefnogi eu plant wrth iddynt baratoi ar gyfer arholiadau allanol.

Mae’r ysgol yn defnyddio arbenigedd o’r cymunedau gwahanol, er enghraifft, mae’r ysgol wedi cydweithio â grŵp cymunedol Somali lleol i ddarparu mynediad at ardaloedd astudio gyda’r nos ac ar benwythnosau. Rydym wedi cyflogi aelod o’r gymuned Roma Tsieciad i feithrin perthnasoedd gwell a gwella presenoldeb a deilliannau addysgol i’r disgyblion hyn. Mewn ymateb i geisiadau mynych gan rieni i gael gwybod yn fwy rheolaidd am gynnydd eu plant, mae’r ysgol yn darparu adroddiadau interim bob tymor erbyn hyn. 

Mae disgyblion yn ymuno â’r ysgol o’r tu allan i’r DU drwy gydol y flwyddyn academaidd.

Mae hyn yn gofyn i ni fabwysiadu ymagwedd hyblyg at y cwricwlwm a’r cyrsiau a’r cymwysterau a gynigir i fodloni eu hanghenion. Yng nghyfnod allweddol 3 a Blwyddyn 10, y nod yw sicrhau bod disgyblion sy’n dod i’r ysgol heb unrhyw Saesneg yn cymryd rhan mewn rhaglen sefydlu i’w cynorthwyo i gyrraedd lefel o Saesneg a fydd yn eu galluogi i gymryd rhan mewn gwersi prif ffrwd o fewn chwe wythnos ac amserlen lawn o fewn 12 wythnos. Yn achos disgyblion sy’n cyrraedd ar ddiwedd Blwyddyn 10, Blwyddyn 11 neu yn ystod y chweched dosbarth, caiff ymagwedd fwy hyblyg ei mabwysiadu, er bod ganddi ffocws cryf ar ennill ystod addas o gymwysterau, o gyrsiau lefel mynediad i lefel 2.

Rydym hefyd yn mabwysiadu ymagwedd hyblyg tuag at ddisgyblion sy’n wynebu risg dadrithio yng nghyfnod allweddol 4. Mae Cathays High School yn cyflogi cydlynydd sy’n cydweithio â darparwyr allanol ac sy’n gallu ymweld â disgyblion yn rheolaidd yn eu lleoliadau i sicrhau eu bod ar y trywydd cywir. Yn yr ysgol, mae’r disgyblion hyn yn astudio TGAU Saesneg, mathemateg a gwyddoniaeth, yn ogystal â gweithio tuag at gymwysterau Sgiliau Hanfodol (Cymru). Caiff pynciau eraill eu trefnu’n hyblyg yn yr amserlen er mwyn galluogi disgyblion i ennill cymwysterau gwerthfawr mewn pynciau y maen nhw’n eu mwynhau.

Os oes angen, rydym yn cofrestru cartrefi disgyblion a mannau eraill fel canolfannau arholi ar gyfer disgyblion sy’n gwrthod dod i’r ysgol.

Effaith mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

At ei gilydd, mae perfformiad ar y trothwy lefel 2 gan gynnwys Saesneg a mathemateg wedi cynyddu naw pwynt canran i 41% yn 2012. Mae’r perfformiad hwn ymhell uwchlaw disgwyliadau wedi’u modelu ac mae’n rhoi’r ysgol yn chwarter uchaf yr ysgolion tebyg.

Yn 2012, gwelwyd gwelliannau ar lefel 1 hefyd. Mae nifer y disgyblion sy’n gadael heb gymhwyster cydnabyddedig wedi gostwng dros y tair blynedd diwethaf ac, yn 2012, fe wnaethom haneru canran y disgyblion nad ydynt mewn addysg, yflogaeth neu hyfforddiant ar ôl Blwyddyn 11. O ganlyniad i ddatblygu perthnasoedd da rhwng y cartref a’r ysgol, mae presenoldeb mewn Nosweithiau Rheini wedi cynyddu’n sylweddol.

Llwyddiant arbennig yw bod presenoldeb rhieni Somali wedi cynyddu 50% ar gyfartaledd, i 88%, ac wedi’i gynnal dros dair blynedd. Mae presenoldeb rhieni disgyblion o’r gymuned Roma Tsieiciad a Slofacaidd wedi cynyddu fwy nag 20%. Mae gwaith cynorthwywyr bugeiliol yn ymgysylltu â’r teuluoedd hyn yn eu cartrefi hefyd wedi gweld cynnydd arwyddocaol ym mhresenoldeb disgyblion o 88% yn 2011 i 91.2% yn 2013. Mae presenoldeb bellach yn cymharu’n dda ag ysgolion tebyg.