Arfer effeithiol Archives - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae tri gweithiwr gofal plant yn gwisgo crysau glas yn rhyngweithio â phlant ifanc mewn ystafell ddosbarth llachar wedi'i haddurno â chelf plant.

Gwybodaeth am y lleoliad  

Mae Cylch Meithrin Llanrhaeadr-ym-Mochnant yn lleoliad cyfrwng Cymraeg sy’n darparu addysg y blynyddoedd cynnar ac oriau gofal plant ar gyfer plant 3 a 4 oed. Mae wedi’i leoli ym mhentref bach Llanrhaeadr-ym-Mochnant yn Ysgol Llanrhaeadr-ym-Mochnant. Mae’r lleoliad yn elusen gofrestredig ac yn cael ei reoli gan bwyllgor rheoli gwirfoddol. Mae ganddo ddau ymarferwr. Mae’r lleoliad yn croesawu plant o bob cefndir, ac mae mwyafrif y plant yn dod o gartrefi Saesneg eu hiaith, felly mae hyrwyddo’r Gymraeg yn bwysig iawn i’r lleoliad. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Gweledigaeth y lleoliad yw: ‘Cylch diogel a hapus, lle gall plant ddatblygu eu hannibyniaeth, eu hyder a’u perthnasoedd trwy brofiadau hwyliog a chadarnhaol’. 

Mae’r lleoliad yn deall pwysigrwydd cael tîm Arweinyddiaeth a Rheolaeth cryf, sy’n gweithio’n agos gyda Mudiad Meithrin, tîm Blynyddoedd Cynnar Powys, yr ysgol a’r gymuned leol.

Mae’r pwyllgor presennol wedi bod yn eu rolau ers 2 flynedd, maent i gyd yn gweithio gyda’i gilydd ac yn rhannu gweledigaeth glir â’r staff ar gyfer cynnal darpariaeth o ansawdd uchel ar gyfer y plant. Mae pob aelod yn deall ei rôl o fewn y pwyllgor, ac mae gan bob un ohonynt faes cyfrifoldeb penodol.  

Disgrifiad o’r strategaeth neu’r gweithgarwch 

Mae’r pwyllgor rheoli a’r staff yn cynnal cyfarfodydd rheolaidd. Mae’r rhain yn cynnwys agenda benodol sydd bob amser yn cynnwys adroddiad yr arweinydd, adroddiad y trysorydd a thrafodaeth am faterion diogelu ac iechyd a diogelwch. Caiff cofnodion eu cofnodi, ac fe gaiff camau gweithredu eu cytuno a’u rhannu â holl aelodau’r pwyllgor a’r staff. 

Caiff arfarniadau staff eu cwblhau bob blwyddyn, a goruchwyliadau bob tymor, i sicrhau bod y staff yn cael eu cefnogi’n dda yn eu rôl ac yn teimlo’u bod yn cael eu gwerthfawrogi. Caiff yr holl hyfforddiant a chyfleoedd ar gyfer datblygiad personol eu trafod a’u cytuno ar sail yr effaith bosibl ar staff a phlant. Wedyn, gosodir targedau cyflawnadwy o fewn llinell amser amserlenedig, ac fe gaiff cynnydd ei fonitro’n rheolaidd.  

Mae’r lleoliad yn deall pwysigrwydd cynlluniau hunanwerthuso a datblygu parhaus, sy’n ystyried barn rheini, plant a staff. Mae arweinwyr yn canolbwyntio ar yr hyn y mae’r lleoliad yn ei wneud yn dda, cyn nodi meysydd i’w datblygu, gan sicrhau ei fod yn adlewyrchu’r lleoliad ar hyn o bryd. Mae’r cynllun datblygu yn amlygu camau gweithredu yn gysylltiedig â meysydd blaenoriaeth ac fe gaiff yr holl dargedau eu monitro gan y pwyllgor rheoli a’u trafod yn rheolaidd mewn cyfarfodydd. 

Mae aelodau o’r pwyllgor rheoli yn ymweld â’r lleoliad yn rheolaidd i wirio bod y staff yn iawn, dathlu’r hyn sy’n gweithio’n dda a thrafod pa feysydd sydd angen eu gwella. Er enghraifft, nododd y Cadeirydd a’r staff fod angen gwneud gwelliannau i ardal awyr agored y lleoliad. Arweiniodd hyn at gyfleoedd i holl aelodau’r pwyllgor drafod syniadau, cyllideb a chyfnod amser i greu amgylchedd croesawgar sy’n darparu profiadau cadarnhaol ar gyfer plant.  

Mae’r staff yn cyfathrebu’n rheolaidd â’r ysgol i sicrhau bod mesurau ar waith i sicrhau cyfnod pontio di-dor ar gyfer pob un o’r plant. Er enghraifft, cynhelir cyfarfodydd rheolaidd gyda staff yr ysgol, sy’n ymweld â’r ysgol yn aml, ac mae plant yn cymryd rhan mewn gweithgareddau ochr yn ochr â’r ysgol. O ganlyniad, mae plant yn mynd i mewn i’r ysgol yn hapus, ac maent yn gyfarwydd â lleoliad a staff yr ysgol. 

Mae’r pwyllgor rheoli a’r ymarferwyr yn angerddol am eu rolau, ac mae lles y plant yn bwysig iddynt. Mae bod yn rhan o’r gymuned leol yn ganolog i’r lleoliad ac mae’r staff yn sicrhau bod gan y plant ymdeimlad cryf o berthyn i’w cymuned Gymraeg leol. Er enghraifft, cynhaliodd y lleoliad a’r pwyllgor rheoli ddigwyddiad ‘Rhywbeth Neis Neis i de’ yn gwerthu cacennau, te a choffi, gan wahodd pob aelod o’r gymuned i ymuno. Mae staff hefyd yn trefnu ymweliadau rheolaidd â’r siopau, yr eglwys a’r caffi lleol. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae’r lleoliad yn cynnig darpariaeth o ansawdd uchel ar gyfer plant o bob cefndir, gan ddarparu gwasanaeth lle mae plant yn teimlo’u bod yn cael eu croesawu, eu gwerthfawrogi, yn hapus ac yn datblygu eu medrau’n llwyddiannus.

Mae staff yn teimlo’u bod yn cael eu cefnogi’n dda ac yn gweithio’n effeithiol fel tîm ochr yn ochr â’r pwyllgor rheoli.

Mae gan y plant ymdeimlad cryf o berthyn ac mae eu hymwybyddiaeth o’r gymuned leol yn dda iawn. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae arfer dda wedi cael ei rhannu yng nghyfarfodydd sirol Mudiad Meithrin. 

Mae’r awdurdod lleol yn aml yn rhannu arfer dda’r lleoliad ar ei dudalen ar y cyfryngau cymdeithasol, yn ogystal â rhannu defnydd effeithiol o Grant Datblygu’r Blynyddoedd Cynnar ar ei becynnau arweiniad a gwybodaeth. 

Rhennir arfer dda gyda rhieni ac aelodau o’r gymuned trwy gyfryngau cymdeithasol, cylchlythyrau a boreau agored. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Tri phroffesiynol gyda bathodynnau adnabod, yn gwenu yn nhalcen swyddfa.

Gwybodaeth am yr ysgol 

Mae Ysgol Uwchradd Fitzalan yn ysgol uwchradd fawr cyfrwng Saesneg ar gyfer disgyblion 11-18 oed yn ne Caerdydd. Mae’r ysgol yn gwasanaethu cymuned amrywiol sydd â nifer sylweddol o ddisgyblion o gefndiroedd Pobl Dduon, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol, a siaredir dros 70 o ieithoedd gwahanol yno. Mae tua 37% o’r holl ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Ym mis Medi 2023, symudodd yr ysgol i adeilad newydd o’r radd flaenaf. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Mae timau arweinyddiaeth ganol yn hanfodol mewn ysgolion, yn ysgogi gwelliant, yn rhoi arweiniad i staff, ac yn sicrhau’r deilliannau gorau ar gyfer disgyblion. Maent yn ffurfio cyflwyno’r cwricwlwm, yn ysgogi cynnydd, ac yn meithrin diwylliant ysgol cadarnhaol. Mae eu gallu i fentora cydweithwyr, rhoi newid ar waith, a mynd i’r afael â heriau yn sicrhau safonau uchel a datblygiad parhaus. 

Yn 2017, cydnabu Estyn fod gan dîm arweinyddiaeth ganol Fitzalan rolau diffiniedig a dealltwriaeth gref o gryfderau ac anghenion datblygu eu meysydd. Fodd bynnag, weithiau, roeddent yn goramcangyfrif ansawdd yr addysgu, ac er bod cynllunio gwelliant yn effeithiol, ar y cyfan, roedd diffyg manwl gywirdeb a ffocws clir ar ddeilliannau disgyblion mewn rhai meini prawf llwyddiant.  

I gryfhau arweinyddiaeth ganol a sicrhau ei bod yn parhau i ysgogi cynnydd yr ysgol gyfan, canolbwyntiodd Fitzalan ar y canlynol: 

  1. Dysgu proffesiynol i arweinwyr canol ddatblygu’r medrau arwain a’r wybodaeth angenrheidiol ar gyfer arwain gwelliant. 
  1. Mentrau yn benodol i Fitzalan wedi’u hanelu at: 

a. Ymestyn gallu arweinwyr canol i werthuso ansawdd yr addysgu a chynnydd disgyblion gyda chywirdeb a thrylwyredd. 

b. Cryfhau eu gallu i asesu effaith y ddarpariaeth yn eu meysydd cyfrifoldeb. 

c. Cynnal atebolrwydd cryf tra’n meithrin diwylliant lle caiff datrys problemau ar y cyd ei annog. 

Yn Fitzalan, mae adolygu perfformiad yn chwarae rôl hanfodol mewn ffurfio dysgu proffesiynol ar gyfer arweinwyr canol. Mae’r ysgol yn defnyddio system arfarnu strwythuredig sydd nid yn unig yn gwerthuso effeithiolrwydd arweinyddiaeth ond hefyd yn nodi meysydd ar gyfer datblygiad targedig. Trwy adolygiadau perfformiad rheolaidd, mae arweinwyr canol yn cael adborth ar eu gallu i arwain timau, gwerthuso ansawdd addysgu, ac ysgogi gwelliannau yn neilliannau disgyblion. 

Mae canfyddiadau o drafodaethau am reoli perfformiad yn llywio blaenoriaethau dysgu proffesiynol yn uniongyrchol. Er enghraifft, os oes angen mwy o gymorth ar arweinwyr canol i ddefnyddio data i asesu effaith addysgu, cyflwynir sesiynau hyfforddiant targedig. Yn yr un modd, os yw deilliannau arfarnu yn amlygu’r angen am fedrau hyfforddi gwell ymhlith arweinwyr canol, caiff gweithdai mentora a hyfforddi eu hymgorffori mewn rhaglenni dysgu proffesiynol. Mae’r dull hwn yn sicrhau bod datblygiad arweinyddiaeth yn cyd-fynd yn agos ag anghenion gwelliant unigolion ac anghenion yr ysgol gyfan. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch 

1) Dysgu Proffesiynol Arweinyddiaeth Ganol 

Ochr yn ochr â dysgu proffesiynol ysgol gyfan, mae arweinwyr canol (a darpar arweinwyr canol) yn cymryd rhan mewn hyfforddiant targedig i ymestyn eu medrau arwain. Cyflwynir yr hyfforddiant hwn gan bartneriaid mewnol ac allanol. Er enghraifft, cynhaliodd hwylusydd allanol gyfres o weithdai ar reoli timau, yn cwmpasu testunau fel hunanymwybyddiaeth arweinyddiaeth, hyfforddi a mentora, a datrys gwrthdaro. Roedd sesiynau eraill yn cynnwys rheoli cyllideb yn effeithiol a chynllunio strategol. 

Datblygodd Fitzalan lwybr pwrpasol ar gyfer dysgu proffesiynol hefyd, sy’n cynnwys: 

  • Rhaglen Symud at Ragoriaeth (Moving to Excellence), sydd wedi’i chynllunio i gryfhau arfer yn yr ystafell ddosbarth. 
  • Rhaglen ARWAIN, sy’n archwilio rôl arweinydd canol ac yn darparu sylfaen ar gyfer dilyniant arweinyddiaeth. 
  • Rhaglen MEWNWELEDIAD (INSIGHT), sydd wedi’i hanelu at ddatblygu medrau hyfforddi a mentora ar gyfer arweinwyr canol presennol sy’n paratoi ar gyfer rolau uwch. 

Mae’r dull strwythuredig hwn yn sicrhau bod pob un o’r darpar arweinwyr canol a’r arweinwyr canol presennol yn meddu ar ddealltwriaeth glir o ddisgwyliadau a’r cymorth angenrheidiol i ddatblygu eu medrau arwain. 

2) Newidiadau sy’n benodol i Fitzalan 

    a. Ymestyn gallu arweinwyr canol i werthuso addysgu a chynnydd disgyblion  

    I sicrhau bod arweinwyr canol yn llunio gwerthusiadau trylwyr a chywir, datblygodd Fitzalan ddealltwriaeth ar y cyd o ragoriaeth ac iaith gyffredin ar gyfer disgrifio ansawdd addysgu. Roedd hyn yn cynnwys rhannu meysydd allweddol yn elfennau penodol a dangos sut mae’r rhain yn datblygu ar hyd continwwm. Er enghraifft, creodd y Grŵp Ffocws ar Addysgu a Dysgu Hanfodion Addysgu Gwych Fitzalan (Fitzalan Fundamentals of Great Teaching), sef fframwaith yn seiliedig ar ymchwil yn amlinellu elfennau hanfodol arfer ragorol. Daeth y fframwaith hwn yn sylfaen ar gyfer trafodaethau am ansawdd yr addysgu. Canolbwyntiodd menter arall ar fapio dilyniant medrau, gan roi mwy o eglurder ar sut mae disgyblion yn datblygu cymwyseddau allweddol dros gyfnod. 

    I gefnogi hyn, cafodd arweinwyr canol hyfforddiant ar y canlynol: 

    • Dewis samplau trylwyr o dystiolaeth. 
    • Defnyddio triongli i sicrhau gwerthusiadau cytbwys. 
    • Ysgrifennu datganiadau gwerthusol sy’n canolbwyntio ar effaith yn hytrach na chamau gweithredu. 

    Hefyd, darparwyd modelau arfer orau ar gyfer arweinwyr canol i’w harwain wrth gynnal gwerthusiadau o ansawdd uchel o fewn eu meysydd cyfrifoldeb. 

    b. Cryfhau gallu arweinwyr canol i asesu effaith y ddarpariaeth  

    Un o’r symudiadau allweddol yn null Fitzalan oedd symud o werthuso darpariaeth yn seiliedig ar y camau a gymerwyd i asesu ei effaith wirioneddol ar ddysgu’r disgyblion. Yn hytrach na chanolbwyntio ar yr hyn roedd athrawon yn ei wneud, canolbwyntiodd y trafodaethau ar yr hyn roedd disgyblion yn ei wybod, yn ei ddeall, ac yn gallu ei wneud o ganlyniad i’r ddarpariaeth. 

    Er enghraifft, yn hytrach na datgan, “Rydym yn darparu amryfal gyfleoedd i ddisgyblion ymarfer llythrennedd,” byddai hyn yn ddatganiad mwy ystyrlon, wedi’i yrru gan effaith: “Gall bron pob un o’r disgyblion sillafu geiriau allweddol a thermau sy’n benodol i bwnc yn gywir. Fodd bynnag, mae lleiafrif ohonyn nhw’n cael trafferth â geirfa Haen 2, sy’n effeithio ar eu gallu i gymhwyso iaith fwy soffistigedig mewn ysgrifennu estynedig. Mae angen ymyriadau targedig i fynd i’r afael â’r bwlch hwn.” 

    I ymgorffori’r dull hwn, mae arweinwyr canol yn cael hyfforddiant ar y canlynol: 

    • Dadansoddi data asesu. 
    • Craffu ar waith disgyblion yn effeithiol. 
    • Defnyddio tystiolaeth ansoddol a meintiol i lunio casgliadau cywir am addysgu a dysgu. 
    • Ysgrifennu gwerthusiadau clir, wedi’u gyrru gan dystiolaeth sy’n nodi cryfderau, meysydd i’w gwella a’r camau nesaf. 

    c. Cynnal atebolrwydd cryf tra’n meithrin diwylliant cydweithredol  

    Mae arweinwyr canol yn cymryd rhan mewn cyfarfodydd grŵp bach ddwywaith yr wythnos gydag agendâu strwythuredig yn cael eu gosod ar ddechrau’r flwyddyn academaidd. Mae’r cyfarfodydd hyn yn canolbwyntio ar feysydd allweddol fel: 

    • Adolygu cynnydd disgyblion ar ôl pwyntiau asesu. 
    • Gwerthuso effeithiolrwydd ymyriadau. 
    • Mynd i’r afael â blaenoriaethau sy’n dod i’r amlwg (e.e. asesu effaith system ymddygiad newydd). 

    Mae’r fformat grŵp bach yn caniatáu ar gyfer trafodaethau ystyrlon, rhannu arfer orau, a datrys problemau ar y cyd. Mae’r cyfarfodydd hyn hefyd yn helpu nodi arweinwyr canol y gallai fod angen mwy o gymorth arnynt, gan ganiatáu ar gyfer ymyrraeth amserol a chynlluniau datblygu teilwredig. Mae uwch arweinwyr yn sicrhau bod y cyfarfodydd hyn yn parhau yn adeiladol a datblygiadol yn hytrach na’u bod yn canolbwyntio ar atebolrwydd yn unig. Ceir systemau a phrosesau i fonitro a gwerthuso effaith y cymorth, i sicrhau bod safonau uchel yn cael eu cynnal.  

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

    Mae’r gwaith hwn wedi cael effaith sylweddol ar y ddarpariaeth ac ar ddeilliannau disgyblion. Trwy symud trafodaethau oddi wrth yr hyn y mae athrawon yn ei wneud i’r hyn mae disgyblion yn ei ddysgu, mae arweinwyr canol wedi ennill dealltwriaeth graffach o effaith eu gwaith. Mae hyn wedi arwain at strategaethau gwella mwy manwl ac effeithiol sy’n mynd i’r afael â meysydd angen yn uniongyrchol. 

    Mae’r ffocws ar werthuso yn seiliedig ar dystiolaeth wedi arwain at ddull mwy trylwyr a dadansoddol ar gyfer asesu addysgu a dysgu. Erbyn hyn, mae arweinwyr canol wedi’u harfogi’n well i nodi cryfderau, canfod gwendidau, a gweithredu ymyriadau targedig sy’n gyrru gwelliant. Gwelwyd effaith yr ymagwedd hon yn y canlynol: 

    • Gwerthusiadau mwy cywir a dibynadwy o ansawdd yr addysgu. 
    • Mwy o gysondeb mewn safonau ar draws adrannau. 
    • Cydweithio a didwylledd parhaus o ran dysgu proffesiynol. 

    Mae’r diwylliant atebolrwydd yn parhau i fod yn gryf, ac wedi’i gydbwyso â chymorth ac ethos cyfrifoldeb ar y cyd. Mae staff yn teimlo’u bod wedi eu grymuso i ddwyn perchnogaeth dros eu datblygiad, gan arwain at lefelau ymgysylltu uwch mewn dysgu proffesiynol a deilliannau gwell ar gyfer disgyblion, yn y pen draw. Trwy ymgorffori dysgu proffesiynol o fewn cylch gwella’r ysgol, mae Fitzalan yn sicrhau bod arweinyddiaeth ar bob lefel yn parhau i fod yn sbardun wrth sicrhau rhagoriaeth. 

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Pum myfyriwr yn gwisgo gwisg ysgol yn chwerthin ac yn cydweithio ar brosiect mewn ystafell ddosbarth llawn deunyddiau addysgol.

    Gwybodaeth am yr ysgol  

    Mae Ysgol Uwchradd Fitzalan yn ysgol uwchradd fawr cyfrwng Saesneg ar gyfer disgyblion 11-18 oed yn ne Caerdydd. Mae’r ysgol yn gwasanaethu cymuned hynod amrywiol sydd â nifer sylweddol o ddisgyblion o gefndiroedd Pobl Dduon, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol, a siaredir dros 70 o ieithoedd gwahanol yno. Mae tua 37% o’r holl ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Ym mis Medi 2023, symudodd yr ysgol i adeilad newydd o’r radd flaenaf.       

    Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

    Yn 2021, gwnaed astudio hanesion a phrofiadau pobl Dduon, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol yn rhan orfodol o Cwricwlwm i Gymru gan Lywodraeth Cymru. Nod yr ymrwymiad hwn i gwricwlwm mwy cynrychioliadol yw sicrhau bod pob un o’r disgyblion yn gweld bod nhw eu hunain a’u profiadau’n cael eu hadlewyrchu yn yr hyn sy’n cael ei addysgu iddynt. Yn yr un modd, rhaid i’r cwricwlwm helpu disgyblion i ddeall eu lle yn y Gymru gyfoes, gan feithrin ymdeimlad o hunaniaeth a pherthyn mewn cymdeithas amrywiol ac esblygol. 

    Yn erbyn y cefndir hwn, adolygodd Ysgol Fitzalan ei chwricwlwm i sicrhau ei fod yn cynrychioli ei disgyblion ac yn cael ei hintegreiddio’n ystyrlon mewn hanes byd-eang. Nod yr ysgol oedd ymgorffori hanes pobl Dduon, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol yn y cwricwlwm fel elfen hanfodol a chydgysylltiedig, yn hytrach na thestun ar wahân neu thema atodol. 

    Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

    Roedd yn flaenoriaeth i arweinwyr ac athrawon ymgysylltu â disgyblion a’r gymuned ehangach, gan wrando ar eu safbwyntiau tra’n elwa ar arbenigedd staff yr ysgol ei hun. Mae pob adran wedi cynnal adolygiad trylwyr o’i chwricwlwm, gan nodi cyfleoedd ystyrlon i integreiddio hanesion a phrofiadau cymunedau pobl Dduon, Asiaidd, ac Ethnig Lleiafrifol. Er enghraifft, mewn hanes, mae dysgwyr yn archwilio’r Ffordd Sidan a’r Ymerodraeth Otomanaidd, ochr yn ochr ag unedau ym meysydd eraill y cwricwlwm ar Islamoffobia, Mae Bywydau Du o Bwys, Prydain aml-ffydd, a phrofiadau ffoaduriaid. Mae gan y cwricwlwm rôl hanfodol mewn ffurfio dealltwriaeth disgyblion o’r hyn sy’n cael ei werthfawrogi mewn cymdeithas. O ystyried cymuned amrywiol yr ysgol, mae’n hanfodol bod y cwricwlwm yn adlewyrchu treftadaeth Gymreig a naratifau byd-eang ehangach, gan sicrhau bod pob un o’r disgyblion yn gweld bod nhw eu hunain yn cael eu cynrychioli yn yr hyn maent yn ei astudio. 

    Hefyd, bu’r ysgol yn adolygu ei llyfrgell i asesu ystod y llyfrau sydd ar gael i ddisgyblion. Mae hyn wedi arwain at fuddsoddiad sylweddol mewn teitlau newydd sy’n adlewyrchu cefndiroedd a phrofiadau disgyblion Fitzalan yn well. Cafodd y gymuned ei chynnwys yn weithredol yn y broses hon, ac estynnwyd gwahoddiad i aelodau ddewis a rhoi llyfrau. Yn ystod amser dosbarth, mae tiwtoriaid yn darllen llyfr darllen gyda’u dysgwyr, gan ddewis llyfrau sy’n adlewyrchu ystod eang o leisiau a safbwyntiau. Yn ychwanegol, mae’r adran Saesneg, gyda chymorth gan arbenigwyr allanol, wedi adolygu a diweddaru ei chwricwlwm i wella cynwysoldeb. Er enghraifft, mae wedi cyflwyno drama Leave Taking gan Winsome Pinnock yn rhan o’r maes llafur TGAU newydd. Mae’r gwaith pwerus hwn yn archwilio profiadau cenhedlaeth Windrush a heriau hunaniaeth, mudo, a pherthyn. 

    Mae cwricwlwm Prosiect yr ysgol—sef pwnc rhyngddisgyblaethol sydd wedi’i gynllunio i ddatblygu meddwl beirniadol, medrau allweddol a gwybodaeth bwerus—wedi cael ei gynllunio â rhagolwg byd-eang. Caiff testunau fel democratiaeth a gwareiddiadau hynafol, gan gynnwys y Cilgant Ffrwythlon, eu harchwilio mewn ffyrdd sy’n cysylltu’n ystyrlon â phrofiadau a chefndiroedd disgyblion. 

    Mewn ieithoedd modern, gwnaed ymdrechion i sicrhau bod deunyddiau darllen, ysgrifennu a gwrando yn cynrychioli ehangder llawn y byd Ffrangeg a Sbaeneg, sy’n atgyfnerthu ymrwymiad yr ysgol ymhellach i gwricwlwm sy’n gynhwysol ac yn berthnasol yn fyd-eang. Mae’r cwricwlwm Cymreig yn cynnwys astudiaeth leol o Gaerdydd ac yn ystyried cyfoeth hunaniaeth Gymreig gyfoes.   

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

    Mae’r newidiadau i’r cwricwlwm yn Fitzalan wedi dechrau meithrin amgylchedd dysgu mwy cynhwysol sy’n adlewyrchu’r byd i gyd. Trwy ymgorffori hanesion a phrofiadau cymunedau pobl Dduon, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol ar draws y cwricwlwm, yn hytrach na’u trin fel testunau ar wahân neu atodol, mae’r ysgol wedi cymryd camau ystyrlon tuag at gynrychiolaeth well. 

    Mae arwyddion cynnar yn awgrymu bod yr ymdrechion hyn yn cael effaith gadarnhaol. Mae llawer o ddisgyblion wedi mynegi gwerthfawrogiad am weld eu hanesion a’u diwylliannau eu hunain yn cael eu hadlewyrchu yn y cwricwlwm, a rhai ohonynt yn disgrifio ymdeimlad dyfnach o gysylltu â’u dysgu. Mae disgyblion eraill wedi nodi bod cynnwys naratifau amrywiol wedi gwneud eu hastudiaethau yn fwy difyr a pherthnasol i’r byd a welant o’u cwmpas. 

    Mae hon yn broses barhaus. Mae angen myfyrio, mireinio ac ymatebolrwydd parhaus i anghenion a phrofiadau pob un o’r disgyblion i gael gwir gynwysoldeb. Er y bu’r adborth cychwynnol yn galonogol, mae’r ysgol wedi ymrwymo o hyd i ddatblygu a dyfnhau’r gwaith hwn ymhellach, gan sicrhau bod cynrychiolaeth yn ystyrlon, wedi’i hymwreiddio ac yn adlewyrchu’r safbwyntiau amrywiol sy’n ffurfio Cymru a’r byd ehangach, fel ei gilydd. 

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Mae pedwar myfyriwr yn gweithio ar y cyd o amgylch bwrdd crwn gyda gliniaduron, llyfrau nodiadau, a diodydd, wedi'u gweld o'r uchod.

    Gwybodaeth am yr ysgol / darparwr  

     Mae Partneriaeth Ysgolion Prifysgol Abertawe yn cynnwys Prifysgol Abertawe, 14 prif ysgol a 50 o ysgolion rhwydwaith ar draws de a gorllewin Cymru. Yn y brifysgol, mae’r bartneriaeth wedi’i lleoli yn yr Adran Addysg ac Astudiaethau Plentyndod, sy’n rhan o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol a Chyfadran y Dyniaethau a’r Gwyddorau Cymdeithasol.  

    Mae’r bartneriaeth yn darparu dwy raglen. Achredwyd y rhaglen TAR Uwchradd gan Gyngor y Gweithlu Addysg (CGA) yn 2020 i gynnig naw pwnc: bioleg, cemeg, ffiseg, cyfrifiadureg, dylunio a thechnoleg, Saesneg, mathemateg, Ieithoedd Tramor Modern, a’r Gymraeg. Yn dilyn achredu, dechreuodd y rhaglen TAR Cynradd yn 2022.  

    Mae’r ddwy raglen TAR yn gyrsiau blwyddyn amser llawn. Cynigir y rhaglen gynradd a holl lwybrau pwnc y rhaglen uwchradd gydag opsiynau i astudio trwy gyfrwng y Gymraeg.            

    Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

    Gweledigaeth Partneriaeth Ysgolion Prifysgol Abertawe (PYPA) yw datblygu ymarferwyr myfyriol, wedi’u llywio gan ymchwil, trwy ei rhaglenni TAR uwchradd a chynradd, a gyflwynwyd yn 2020 ac yn 2022, yn y drefn honno. Crëwyd y weledigaeth yng nghyd-destun cefnogaeth gynyddol Llywodraeth Cymru ar gyfer ymchwil ac ymholi proffesiynol (Llywodraeth Cymru, 2021).

    I sicrhau bod gan y bartneriaeth y gallu i gyflawni ei gweledigaeth, lluniwyd y rhaglenni i wneud y mwyaf o arbenigedd ymchwil y brifysgol. Sefydlwyd Canolfan Ymchwil i Ymarfer (CRIP) adrannol yn brif sianel i gefnogi ymchwil addysgol. Mae CRIP yn gosod pwyslais cadarn ar wneud canfyddiadau’n hygyrch i ddefnyddwyr yn y pen draw a datblygu ymchwil gydweithredol gydag ysgolion a phartneriaid eraill.

    Datblygwyd deunyddiau pwrpasol i gyflwyno myfyrwyr yn systematig i natur, cwmpas, moeseg a dulliau ymchwil addysgol. Gan fanteisio ar ddull ymarfer clinigol, crëwyd briffiau aseiniadau fel y gallai myfyrwyr fynd ar drywydd eu hymholiadau agos-at-ymarfer yng nghyd-destun yr ysgol, gyda chefnogaeth mentoriaid (Harris et al., 2020). Crëwyd ‘Arddull Tŷ’ TAR, yn sgil cyfraniad gan Academi Dysgu ac Addysgu Abertawe ar theori dylunio dysgu (Laurillard, 2012). Mae hyn wedi helpu i hyrwyddo cyfleoedd cyson i fyfyrwyr ymgymryd ag amrywiaeth o ddulliau dysgu, gan gynnwys ymchwiliadau, o fewn eu sesiynau a addysgir.

    Buddsoddodd arweinwyr y Brifysgol yn sylweddol yn y staffio a’r seilwaith i gefnogi ymchwil addysgol. Fe wnaeth hyn gynnwys penodi Swyddog Ymchwil penodedig ac adeiladu dwy ystafell ddosbarth arsylwi i hwyluso ymchwil ar raddfa fechan. Darparwyd cymorth pellach trwy lwfansau datblygu proffesiynol hael, ariannu ymchwil ddoethurol gan staff, a rhaglen o seminarau ymchwil rheolaidd.

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

    Mae adborth gan bartneriaid ysgol a ffynonellau eraill yn awgrymu bod ymchwil ac ymholi proffesiynol yn cael eu hystyried yn ganolog i fywyd y bartneriaeth. Mae timau’r rhaglenni’n llunio cysylltiadau agos rhwng theori, ymchwil ac ymarfer fyfyriol yn y brifysgol, mewn ysgolion ac mewn lleoliadau addysgol eraill fel amgueddfeydd, parciau ac orielau. O ganlyniad, mae athrawon dan hyfforddiant yn datblygu’u hymchwil a’u myfyrdod beirniadol mewn amrywiaeth o gyd-destunau a chan ddefnyddio amrywiol ddulliau. Mae enghreifftiau’n cynnwys gwib-baru ymchwil, sy’n cynnwys ysgolheigion o’r Gyfadran ehangach, a thrafodaethau rhwydwaith ar ymchwil yn yr ysgol. Mae addysgwyr athrawon, yn y brifysgol ac mewn ysgolion partner, yn modelu a hyrwyddo gwerth ymchwil ac ymholi. Lle bo’n briodol, mae hyn yn cynnwys myfyrio ar fanteision a heriau gwneud eu hymchwil eu hunain. Mae holl aelodau’r adran AGA yn ymgymryd ag ymchwil wreiddiol mewn meysydd fel technoleg ddigidol, asesu ac adborth. Mae arweinwyr y brifysgol yn sicrhau bod yr amgylchedd yn hwyluso a dathlu ymchwil. Rhoddant wybod i staff am newyddion a chyfleoedd ymchwil trwy fwletinau Cyfadran rheolaidd, cyflwyniadau, deunyddiau ar-lein, gweithdai a chyfleoedd cyllid. Hefyd, maent yn monitro effaith ymchwil mewn sawl ffordd; er enghraifft, mae uwch arweinwyr AGA yn arsylwi defnydd tiwtoriaid o ymchwil mewn sesiynau a addysgir ac yn trafod cyfleoedd datblygu proffesiynol sy’n deillio o hyn i lywio strategaeth ymchwil.

    Ar lefel cynllunio rhaglen, mae addysgwyr athrawon, partneriaid mewn ysgolion ac arweinwyr yn cydweithredu er mwyn helpu myfyrwyr i ddatblygu medrau ymchwil a thueddfryd cadarnhaol. Hefyd, caiff myfyrwyr eu symbylu trwy’r dewis i fynd ar drywydd eu haseiniadau eu hunain ar sail ymholiad. Mae’r diwylliant ymchwil yn ymestyn ar draws y bartneriaeth a thu hwnt. Mae llawer o aelodau’r adran yn ymhél yn effeithiol â chydweithrediadau ymchwil Cymru gyfan i fodloni blaenoriaethau cenedlaethol (gweler gwefan CRIP). Mae arloesiadau effeithiol ar draws y bartneriaeth yn cynnwys y Rhwydwaith Ymchwilwyr Addysgol Ifanc (YERN), lle mae arweinwyr ymchwil ysgolion yn gweithio gyda’r brifysgol i ddatblygu medrau ymchwil plant. Mae adroddiadau annibynnol gan Estyn (2024) a Menter Ysgolion y Dreftadaeth Gymreig (2024) yn amlygu’r buddion dysgu i ysgolion sy’n cymryd rhan ac i’r gymuned ehangach. Hefyd, mae cyn-fyfyrwyr yn cyfrannu at brosiectau ymchwil y bartneriaeth. Er enghraifft, mae cyn-fyfyrwyr TAR uwchradd yn cymryd rhan mewn astudiaeth hirdymor ar sut mae’r rhaglen wedi eu paratoi nhw ar gyfer blynyddoedd cynnar eu gyrfa addysgu. Mae eu hadborth hyd yn hyn yn awgrymu eu bod wedi elwa’n sylweddol o’r medrau ymchwil a thueddfryd i ategu eu harfer yn yr ystafell ddosbarth.

    Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

    Mae gwefan CRIP yn rhoi cyhoeddusrwydd i ymchwil yr adran ar draws amrywiaeth o themâu, fel y blynyddoedd cynnar, arweinyddiaeth, ymgysylltiad rhieni a lles. Cynhelir seminarau bob tymor yn gysylltiedig â’r themâu hyn, y mae’r holl randdeiliaid yn cael eu gwahodd iddynt. Mae blogiau, fideos, ffeithluniau, animeiddiadau a chrynodebau gweledol wedi cael eu rhannu ar draws PYPA a thu hwnt fel bod canfyddiadau amrywiol prosiectau ymchwil ar gael. Cynhadledd flynyddol CRIP yw uchafbwynt y calendr ymchwil, sef pan ddaw ymchwilwyr ar bob lefel ynghyd i rannu eu canfyddiadau. Mae hyn yn cynnwys athrawon dan hyfforddiant ac arweinwyr eu rhaglenni. Mae staff o bob rhan o’r brifysgol, arweinwyr ymchwil mewn ysgolion, cynrychiolwyr consortia lleol a Llywodraeth Cymru, ac addysgwyr athrawon o brifysgolion eraill, yn ymuno â nhw. Hefyd, mae plant a phobl ifanc o ysgolion cynradd ac uwchradd yn rhannu eu hymchwil ochr yn ochr ag athrawon cadeiriol addysg.

    Anfonir bwletinau wythnosol i bob ysgol bartner ac mae’n rhain yn aml yn cynnwys digwyddiadau ymchwil a galwadau am fynegiannau o ddiddordeb i gymryd rhan mewn prosiectau ymchwil cydweithredol. Mae athrawon TAR cynradd dan hyfforddiant yn arwain ar ysgrifennu a golygu cylchlythyr dwyieithog blynyddol, sef Ymlaen, sy’n cynnwys newyddion ymchwil.

    Mae digwyddiadau fel yr encil ysgrifennu adrannol yn cefnogi addysgwyr athrawon ar wahanol gamau ymchwil; er enghraifft, mae ymchwilwyr gyrfa gynnar wedi cyhoeddi blogiau ac erthyglau proffesiynol ar bynciau fel pam mae ymgeiswyr y rhaglen TAR Uwchradd yn dewis llwybr Cymraeg, ac mae ymchwilwyr mwy profiadol yn cael amser i gynllunio ar gyfer cyhoeddiadau wedi’u hadolygu gan gymheiriaid. Mae arbenigedd ymchwil amrywiol yr adran yn golygu bod cyfleoedd rheolaidd hefyd i ddysgu gan staff sydd â rolau arbenigol, fel golygyddion cyfnodolion.  

    Mae aelodau’r timau cynradd ac uwchradd wedi rhoi cyflwyniadau mewn cynadleddau mewnol ac allanol amrywiol. Mae’r cynadleddau allanol yn cynnwys cynadleddau Cyngor y Gweithlu Addysg, Cyngor y Prifysgolion er Addysg Athrawon a Chymdeithas Ymchwil Addysgol Prydain (BERA). Er enghraifft, mae prifysgolion a phartneriaid mewn ysgolion wedi rhoi cyflwyniad ar y cyd yn BERA (2024) ar sut mae’r rhaglen TAR cynradd yn rhoi pwys ar lais y disgybl ac yn ei ddatblygu wrth i’r disgyblion gymryd rhan mewn cyfweld ymgeiswyr TAR, cyfrannu at sesiynau’r brifysgol a chymryd yr awenau am ran o’r Diwrnodau Ymarfer a Theori. Mae nifer o staff AGA wedi rhoi cyflwyniadau mewn cynadleddau rhyngwladol ac eraill yn gweithio’n agos gyda chydweithwyr o ddarparwyr AGA eraill ar brosiectau ymchwil cenedlaethol sy’n ymwneud â Chymru.

    Mae’r cyhoeddiad mynediad agored Yr Hyn Rydym yn ei Wneud: Ymchwil ac Ymholiad Proffesiynol, ar wefan CRIP, yn darparu rhagor o wybodaeth, gan gynnwys astudiaethau achos ar waith aelodau’r tîm AGA gydag ysgolion partner a’r adran ehangach.

    Cyfeiriadau

    Adroddiad Estyn (2024) Ysgol Gynradd Bracla. Caerdydd: Estyn.  

    Harris, A., Jones, M., Lewis, H., Lucas, N. a Thomas, J., (2020) “Designing an Integrated Programme of Initial Teacher Education: Progress, Considerations and Reflections”, Wales Journal of Education. 22(1), 142-163.

    Laurillard, D. (2012) Teaching as a Design Science. London: Routledge. 

    Llywodraeth Cymru (2021) Y Strategaeth Genedlaethol ar gyfer Ymchwil ac Ymholi Addysgol, Caerdydd: Llywodraeth Cymru. 

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Myfyriwr sy'n cymryd rhan mewn cyfarfod rhithwir, gan ddefnyddio clustffonau a gweithio ar liniadur mewn lleoliad cartref.

    Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr 

    Mae Partneriaeth Ysgolion Prifysgol Abertawe yn cynnwys Prifysgol Abertawe, 14 prif ysgol a 50 o ysgolion rhwydwaith ar draws de a gorllewin Cymru. Yn y brifysgol, mae’r bartneriaeth wedi’i lleoli yn yr Adran Addysg ac Astudiaethau Plentyndod, sy’n rhan o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol a Chyfadran y Dyniaethau a’r Gwyddorau Cymdeithasol.  

    Mae’r bartneriaeth yn darparu dwy raglen. Achredwyd y rhaglen TAR Uwchradd gan Gyngor y Gweithlu Addysg (CGA) yn 2020 i gynnig naw pwnc: bioleg, cemeg, ffiseg, cyfrifiadureg, dylunio a thechnoleg, Saesneg, mathemateg, Ieithoedd Tramor Modern, a’r Gymraeg. Yn dilyn achredu, dechreuodd y rhaglen TAR Cynradd yn 2022. 

    Mae’r ddwy raglen TAR yn gyrsiau blwyddyn amser llawn. Cynigir y rhaglen gynradd a holl lwybrau pwnc y rhaglen uwchradd gydag opsiynau i astudio trwy gyfrwng y Gymraeg. 

    Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

    Fe wnaeth Partneriaeth Ysgolion Prifysgol Abertawe (PYPA) flaenoriaethu lles myfyrwyr a staff pan gyflwynwyd y rhaglenni TAR uwchradd a chynradd yn 2020 a 2022, yn y drefn honno. Diben moesol PYPA oedd creu cymuned ddiogel, gynhwysol a chefnogol wrth i’r bartneriaeth addasu i ‘normal newydd’ yn sgil pandemig COVID-19. Roedd hyn yn golygu ystyried a gwreiddio lles ym mhob agwedd ar gynllunio rhaglenni. Er enghraifft, adeiladodd arweinwyr ar fuddion dysgu o bell trwy gynllunio sesiynau ar-lein yn ystod ‘Dydd Mercher Lles’. Fe wnaeth hyn helpu myfyrwyr i reoli cydbwysedd rhwng astudio a bywyd gartref, a lleihaodd eu treuliau teithio.

    Ystyriodd timau’r rhaglenni oblygiadau ymarferol pob elfen o’r rhaglen. Cafodd calendr o ddigwyddiadau cyn y rhaglen, sefydlu, yn ystod y rhaglen a digwyddiadau i gyn-fyfyrwyr er mwyn cefnogi lles myfyrwyr ei adeiladu ar y cyd â phartneriaid mewn ysgolion a rhanddeiliaid eraill. I sicrhau bod lles a’r gymuned yn cael eu blaenoriaethu, gosodwyd y dyddiadau cychwyn dair wythnos cyn y rhaglenni israddedig. Fe wnaeth hyn alluogi myfyrwyr TAR i ymgynefino mewn amgylchedd tawelach ar y campws, cael lleoedd parcio’n haws, elwa o fannau addysgu arbenigol, fel labordai gwyddoniaeth, ac ymgyfarwyddo â’r campws. Gwnaed ymdrechion i liniaru adegau straen posibl, er enghraifft o ran natur, amseru a nifer yr aseiniadau y mae eu hangen, er mwyn cefnogi cydbwysedd iach rhwng bywyd a gwaith. Datblygwyd ffeithluniau defnyddiol i grynhoi a rhannu negeseuon allweddol am gynnal lles personol ar draws y bartneriaeth. Yn anad dim, rhoddwyd pwyslais cadarn ar feithrin perthnasoedd cadarnhaol, gan wybod eu pwysigrwydd mewn rhaglenni AGA llwyddiannus (Tabberer, 2013).

    Yn ystod lleoliadau ysgol, aeth arweinwyr y bartneriaeth ati i wella’r perthnasoedd hyn trwy ddeialog rhwng athrawon dan hyfforddiant a staff, gan leihau teimladau unigedd myfyrwyr a chynnal ymdeimlad o gymuned. Felly, cyd-gynlluniwyd rhaglen o 10 Diwrnod Ymarfer a Theori i sicrhau y gallai cymheiriaid, tiwtoriaid a phartneriaid ysgol ddod ynghyd mewn amrywiol leoliadau addysgol i drafod themâu penodol, fel mynd i’r afael ag anghydraddoldebau a’u heffaith ar les plant.

    Buddsoddodd arweinwyr y Brifysgol yn strategol mewn adnoddau i gefnogi lles athrawon dan hyfforddiant. Adeiladwyd dwy ystafell ddosbarth arsylwi arloesol, sydd wedi galluogi myfyrwyr cynradd i wylio athrawon profiadol ac ymarfer eu haddysgu eu hunain mewn amgylchedd diogel, heb feirniadaeth. O ganlyniad, dywed myfyrwyr fod ganddynt fwy o hyder. Hefyd, paratowyd labordai ar gyfer arbenigwyr gwyddoniaeth TAR uwchradd, adnodd sy’n unigryw yng Nghymru.

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

    Mae ymagwedd holistig y bartneriaeth at les (Ffigur 1) wedi cael effaith gadarnhaol, sydd i’w gweld yng nghynnydd a deilliannau myfyrwyr. Ers dechrau’r rhaglenni, mae myfyrwyr wedi datgan bod cymorth yn y brifysgol a’r ysgol ar gyfer eu lles yn gadarn.

    Ffigur 1

    Mae lles cymdeithasol ac emosiynol myfyrwyr wedi elwa o nifer o arloesiadau, ynghyd â threfniadau confensiynol ar draws y Brifysgol, fel tiwtorialau personol a mynediad at wasanaethau cymorth arbenigol. Penodwyd arbenigwyr pwnc a chyfnod a Chydlynydd Darpariaeth Cyfrwng Cymraeg i sicrhau bod lles academaidd myfyrwyr wedi’i gefnogi’n llawn. Er enghraifft, mae’r Cydlynydd Darpariaeth Cyfrwng Cymraeg yn arwain sesiynau Clwb Cymraeg, lle mae myfyrwyr cynradd yn cymdeithasu’n anffurfiol trwy wneud pancos neu chwarae cardiau dros ginio. Mae amrywiaeth o arferion yn cefnogi iechyd meddwl myfyrwyr, fel ymwybyddiaeth ofalgar a sgyrsiau agored ynghylch rheoli llwyth gwaith trwy ddefnyddio deallusrwydd artiffisial yn synhwyrol i helpu cynllunio gwersi. Hefyd, dywed myfyrwyr bod cymryd rhan mewn sesiynau’n cynnwys cŵn lles, sef arloesiad cenedlaethol yn y sector, yn gostwng eu lefelau straen.

    Ymhlith yr arfer effeithiol sy’n ategu lles academaidd myfyrwyr y mae darparu adborth ffurfiannol ar eu prosiectau ymchwil. Caiff myfyrwyr uwchradd sylwadau adeiladol gan diwtoriaid, cymheiriaid a phartneriaid ysgol yn ystod cyflwyniadau i’r rhwydwaith ysgolion. Mae plant ac athrawon ymhlith y rhai sy’n cynnig adborth i helpu myfyrwyr cynradd i wella’u posteri ymchwil.  Arloesiad sector cyfan yw’r cyfle i fyfyrwyr cynradd ddiwygio aseiniad eu portffolio terfynol, ar sail graddau dangosol, cyn y cyflwyniad terfynol. Mae hyn wedi cynyddu eu sylw i adborth yn sylweddol ac mae wedi arwain at gyfran uwch o ddyfarniadau teilyngdod a rhagoriaeth ym marciau terfynol yr aseiniad. Mae diddordebau ymchwil y myfyrwyr eu hunain mewn lles wedi cael effaith gadarnhaol yn yr ysgol, er enghraifft trwy lywio polisïau iechyd a ffitrwydd a gwerthuso rhaglenni penodol.

    Mae myfyrwyr yn gwerthfawrogi’r trefniadau lleoli sy’n ystyried eu hanghenion ac sy’n lleihau pryder naturiol, fel cyfarfodydd rhagarweiniol gyda mentoriaid cyn ymweliadau ag ysgolion. Yn ystod lleoliadau, defnyddir amrywiol fesurau i fonitro lles myfyrwyr trwy gyfathrebu rheolaidd, gan gynnwys sesiynau galw heibio ar-lein wythnosol, cyfarfodydd mentoriaid a bwletinau sy’n sicrhau bod negeseuon craidd yn cael eu rhannu gyda phawb. Pan fydd angen, mae cynlluniau’n darparu cymorth wedi’i bersonoleiddio.

    Caiff effaith gyffredinol cefnogaeth y bartneriaeth ar gyfer lles ei hadlewyrchu yn adborth myfyrwyr a mentoriaid, a gwobrau addysgu’r brifysgol gyfan i’r tîm cynradd yn 2023 a’r tîm uwchradd yn 2024.

    Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

    Caiff arfer effeithiol wrth gefnogi lles athrawon dan hyfforddiant ei rhannu ar draws y Brifysgol a thu hwnt yn rheolaidd. Cynhelir cyfarfodydd misol lle mae’r timau cynradd ac uwchradd yn cyfnewid syniadau mewn meysydd fel dylunio arolygon lles. Lle bo’n briodol, caiff ymarfer ei rannu hefyd mewn cyfarfodydd adrannol, cyfadran a phrifysgol gyfan. Er enghraifft, mae cydweithwyr cynradd ac uwchradd wedi rhoi cyflwyniadau yng Nghynhadledd flynyddol Academi Dysgu ac Addysgu Abertawe ar amrywiaeth o agweddau at gefnogi lles myfyrwyr cyflwyno.

    Mae cynhadledd flynyddol yr adran, y Ganolfan Ymchwil i Ymarfer, yn galluogi partneriaid ysgol, consortia lleol, Llywodraeth Cymru, Estyn ac eraill i ddysgu am ymchwil sy’n berthnasol i les, sef un o themâu craidd y Ganolfan. Mae diwrnodau Ymarfer a Theori yn cynnig cyfleoedd i’r brifysgol a phartneriaid mewn ysgolion weithio ochr yn ochr ag arbenigwyr allanol i rannu eu gwybodaeth am agweddau ar les, fel hybu gweithredoedd gwrth-hiliol i adeiladu cymunedau cryfach.

    Cyfeiriadau 

    Tabberer, R. (2013). Adolygiad o Hyfforddiant Cychwynnol Athrawon yng Nghymru

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Person sy'n dal pen a llyfr nodiadau wedi'i labelu "Dysgu Cymraeg"

    Gwybodaeth am yr ysgol/y darparwr

    Mae Dysgu Cymraeg Morgannwg (DCM) yn un o 10 o ddarparwyr y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol ac yn gyfrifol am ddarparu cyrsiau Cymraeg i oedolion yn ardaloedd Pen-y-bont ar Ogwr, Rhondda Cynon Taf, Merthyr ac ar-lein. Mae DCM yn rhan o Gyfadran Gwyddorau, Bywyd ac Addysg (FLSE) ym Mhrifysgol De Cymru. 

    Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

    Yn dilyn ymholiadau gan ddysgwyr sy’n dymuno ehangu eu dealltwriaeth a gwybodaeth o’r Gymraeg, dechreuodd DCM sefydlu cyrsiau sy’n canolbwyntio ar lenyddiaeth, yn arbennig cyrsiau byr ac yn ddiweddarach, cwrs barddoniaeth. Erbyn hyn, mae’r cwrs barddoniaeth 10 wythnos ‘O’r gair i’r gerdd’ yn cynnig cyfleoedd i’r dysgwyr ymarfer a datblygu eu sgiliau barddoni, wrth iddynt drafod barddoniaeth Gymraeg trwy gyfrwng y Gymraeg. Mae’r cwrs hwn yn helpu dysgwyr i wella eu sgiliau drwy ddefnyddio’r iaith mewn ffordd greadigol a chymdeithasol, gan gyfuno dysgu iaith â myfyrio ar ddiwylliant a hanes y Gymraeg. Mae’r ymagwedd hon yn cynnig ffordd newydd a deniadol o ymgysylltu â’r iaith, gan leihau’r rhwystrau sy’n atal dysgwyr rhag ymdrin â’r iaith mewn amgylcheddau mwy ffurfiol neu draddodiadol. 

    Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

    Mae’r gweithgaredd yn cynnwys astudio cerddi ac archwilio’r technegau barddoniaeth fel cynganeddu ac arddulliau eraill, gyda’r tiwtor yn darparu arweiniad ac yn annog y dysgwyr i greu eu cerddi eu hunain rhwng y sesiynau. Mae’r tiwtor hefyd yn defnyddio enghreifftiau o gerddi sydd wedi’u hysbrydoli gan wahanol feysydd, fel cerddoriaeth, hanes a beirdd enwog, i ysgogi’r dysgwyr i feddwl yn greadigol. Ynghyd â hyn, mae’r tiwtor yn cyhoeddi cerddi’r dysgwyr yn ystod y sesiynau, gan ddangos cydnabyddiaeth o’u gwaith ac yn annog themâu newydd o ystyried a chydnabod yr hyn a ysbrydolodd eu creu. Mae llawer o’r dysgwyr wedi cyflwyno eu cerddi mewn eisteddfodau lleol, gan ddangos y lefel uchel o sgiliau a chreadigrwydd a ddatblygwyd drwy gyfrwng y cwrs. Mae’r ffordd hon o ymarfer a chydweithio hefyd yn hyrwyddo’r gwerth o rannu ac archwilio syniadau mewn ffordd sy’n rhoi gwerth ar y Gymraeg yn y byd heddiw. 

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a deilliannau i ddysgwyr ac/neu eu teuluoedd?

    Mae’r gwaith hwn wedi cael effaith gadarnhaol sylweddol ar y dysgwyr, gan eu helpu i ddatblygu eu dealltwriaeth a’u medrau yn yr iaith Gymraeg a barddoniaeth. Mae’r dysgwyr yn cael y cyfle i ddysgu mwy am ddiwylliant, hanes, a materion cyfoes, yn ogystal â datblygu sgiliau critigol a chreadigol. Mae’r gwaith hwn hefyd yn darparu llwyfan i’r dysgwyr drafod syniadau a barn, a’u hannog i ystyried problemau cymdeithasol mewn ffordd Gymraeg. O ran y teuluoedd, mae’r effaith yn amlwg wrth i’r dysgwyr ddod yn siaradwyr Cymraeg mwy hyderus ac wrth iddynt gymryd rhan yn y gymuned Gymraeg mewn ffordd fwy gweithredol. Mae’r dysgwyr yn gwerthfawrogi’r cyfle i weithio’n greadigol a datblygu eu medrau wrth ddefnyddio’r iaith mewn cyd-destunau eraill, gan adlewyrchu eu gwerthusiad o’r iaith a’r diwylliant Cymreig. Mae hefyd yn helpu i greu dysgwyr sydd wedi meithrin ymdeimlad o falchder yn eu defnydd o’r Gymraeg, gan ddod yn siaradwyr Cymraeg gweithredol. 

    Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda yn yr ysgol, y sector a thu hwnt?

    Mae’r arfer dda wedi cael ei rhannu’n eang ar draws y sector Dysgu Cymraeg. Yn ogystal, bydd yr arfer dda yn cael ei rannu ar blatfform digidol Dysgu Cymraeg Morgannwg, sydd yn darparu mynediad i adnoddau a gwybodaeth am y gweithgareddau a’r strategaethau a ddefnyddir yn y cyrsiau. Bydd y strategaethau hyn yn cael eu rhannu ymhlith timau academaidd y Gyfadran ac Uned Gymraeg Prifysgol De Cymru gan alluogi staff ac ymchwilwyr eraill i rannu ac ymchwilio i effeithiolrwydd y dulliau a gweithgareddau dysgu. Trwy’r cyfryngau hyn, mae’r arfer yn cael ei ledaenu’n ehangach, gan greu cyfleoedd ar gyfer dysgu a datblygiad parhaus ymysg aelodau’r sector ac eraill sy’n gysylltiedig â dysgu’r Gymraeg. 

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Person mewn top gwyrdd gyda bathodyn adnabod, gwenu a sgwrsio gydag unigolyn arall yn eistedd ar draws y bwrdd mewn swyddfa ddisglair.

    Gwybodaeth am y coleg 

    Mae Coleg Cambria yn goleg addysg bellach mawr yng ngogledd ddwyrain Cymru. Mae ganddo bum campws ar draws Wrecsam, Sir y Fflint a Sir Ddinbych. Mae’r campysau sy’n cael eu defnyddio gan Coleg Cambria yng Nglannau Dyfrdwy, Iâl yn Wrecsam, Ffordd y Bers yn Wrecsam, Llysfasi a Llaneurgain. 

    Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

    Mae’r coleg wedi gwneud datblygiadau a buddsoddiad sylweddol yn ei Dîm Cynhwysiant ers yr arolygiad dysgu yn y gwaith blaenorol gan Estyn, yn enwedig o ran datblygu nodi anghenion dysgwyr a’r cymorth sydd ar gael. Bu ffocws strategol ar ffurfioli ac ymgorffori cymorth ar gyfer prentisiaid, gan gynnwys:  

    • rhannu arfer effeithiol  
    • datblygu cyfleoedd DPP cynhwysiant targedig 
    • rhannu ac olrhain gwybodaeth am gymorth i ddysgwyr 
    • cydweithio rhwng rheolwyr dysgu yn y gwaith, ymarferwyr a’r Tîm Cynhwysiant 

    Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

    Mae’r coleg wedi datblygu ymagwedd gyfannol a rhagweithiol at nodi a chynorthwyo prentisiaid ag anghenion cymorth ychwanegol trwy fuddsoddi mewn prosesau a gwasanaethau cymorth effeithiol.  

    Taith y dysgwr 

    Un o’r cryfderau allweddol yw effaith ymyriadau cynnar sy’n dechrau pan fydd dysgwyr yn dechrau eu prentisiaethau. O ganlyniad i gyfathrebu clir, cydweithio a rhannu gwybodaeth rhwng y tîm dysgu yn y gwaith a’r tîm cynhwysiant, mae dysgwyr yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt ar ddechrau eu prentisiaethau. Mae gan y coleg diwtor anghenion dysgu ychwanegol (ADY) dynodedig arbenigol ar gyfer dysgu yn y gwaith sy’n cyfathrebu’n rheolaidd ag aseswyr ac athrawon, timau ehangach a phartneriaid. Mae’r tiwtor arbenigol yn gwneud cyswllt cychwynnol o fewn wythnos o ddatgelu. Ar ôl asesiad, rhoddir strategaethau, addasiadau rhesymol ac arweiniad gwahaniaethu ar waith, a chânt eu rhannu trwy system gwybodaeth reoli yn y gwaith y coleg.  

    Rhennir gwybodaeth am gymorth gyda dysgwyr yn ystod y cyfnod ymsefydlu, ac mae’r wybodaeth wedi’i chynnwys ar dudalennau gwe’r tîm dysgu yn y gwaith a mewnrwyd y staff. Gall pob un o’r aseswyr, yr athrawon a’r partneriaid fanteisio ar ystod eang o wybodaeth i gynorthwyo dysgwyr y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol yn effeithiol yn eu gweithleoedd. 

    Yn rhan o daith y dysgwr, defnyddir proses i gynorthwyo dysgwyr sydd â chynllun statudol ar gyfer angen dysgu ychwanegol i ddarparu cymorth effeithiol ac amserol o dan y Ddeddf / Cod ADY.  

    Caiff monitro effeithiol ar gyfer dysgwyr ag angen dysgu ychwanegol ei lywio trwy systemau gwybodaeth reoli’r coleg. Mae dangosfyrddau ac adroddiadau yn rhoi mewnwelediad manwl i anghenion dysgwyr sy’n caniatáu ar gyfer cymorth ymatebol a rhagweithiol gan y prentisiaid a’r tîm cynhwysiant.  

    Datblygiad Proffesiynol mewn Arfer Gynhwysol 

    Mae’r coleg wedi rhoi ffocws allweddol ar gynnig dysgu proffesiynol a rhannu arfer effeithiol ymhlith timau gan arwain at dîm cyflwyno sydd wedi cael ei hyfforddi’n dda. Mae cydweithio rhwng y tîm cynhwysiant a’r tîm dysgu proffesiynol yn sicrhau bod cyfleoedd hyfforddi a dysgu mewnol ar gael, sydd wedi’u cynllunio ac yn cael eu cyflwyno gan y tîm cynhwysiant. Mae’r coleg yn cyflwyno hyfforddiant dynodedig mewn dysgu yn y gwaith trwy gydol y flwyddyn i rannu arfer bresennol gyda ffocws allweddol ar gynhwysiant ac arfer gynhwysol. Mae partneriaid cyflwyno hefyd yn cael cyfle i fynychu’r gweithgareddau. 

    Caiff timau dysgu yn y gwaith eu hyfforddi mewn meysydd fel arfer sy’n ystyriol o drawma, amgylcheddau dysgu cynhwysol, anhwylder y sbectrwm awtistig, dyslecsia, ADHD, meddalwedd gynorthwyol, iechyd meddwl, LHDTC+ ac ymwybyddiaeth o fod yn fyddar. Mae menter ASSCC yn darparu cymorth ar gyfer staff niwrowahanol ar draws y coleg.   

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

    Mae data presennol yn dangos y cyfraddau presenoldeb a chadw uchaf ar gyfer dysgwyr yn y gwaith yn y blynyddoedd diwethaf. Mae tegwch neu gyfraddau cadw uwch ar gyfer dysgwyr y nodwyd bod ganddynt angen dysgu ychwanegol. Mae staff yn ymateb yn gadarnhaol i’r cyfleoedd dysgu proffesiynol parhaus ac mae adborth dysgwyr yn awgrymu bod yr amgylchedd dysgu yn un cadarnhaol. 

    Mae’r Coleg yn parhau i ddatblygu dulliau a systemau ar y cyd i fonitro safonau dysgwyr. Mae Cynllun Gweithredu Cydraddoldeb ehangach y Coleg a chynllunio strategol y tîm cynhwysiant yn cyd-fynd â chynyddu profiad y dysgwr trwy gymorth effeithiol, gan alluogi a datblygu ymarferwyr a chael disgwyliadau a deilliannau uchel ar gyfer pob dysgwr.  

    Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

    Caiff arfer ei rhannu mewn digwyddiadau hyfforddi, i bartneriaid a thrwy ystod eang o ddigwyddiadau rhwydweithio. 

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Person sy'n dal gwerslyfrau o flaen baner fawr Gymreig sy'n cynnwys y ddraig goch.

    Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr 

    Mae Coleg Cambria yn goleg addysg bellach mawr yng ngogledd ddwyrain Cymru. Mae ganddo bum campws ar draws Wrecsam, Sir y Fflint a Sir Ddinbych. Mae’r campysau sy’n cael eu defnyddio gan Coleg Cambria yng Nglannau Dyfrdwy, Iâl yn Wrecsam, Ffordd y Bers yn Wrecsam, Llysfasi a Llaneurgain. Mae’r Coleg wedi ymrwymo’n llawn i hyrwyddo’r Gymraeg ac yn rhoi’r Gymraeg yn ganolog i’w strategaeth ar draws y coleg. Mae gwella darpariaeth Gymraeg yn darged gorfodol o fewn y Cynlluniau Gwelliant Parhaus ar gyfer pob maes ar draws y coleg. 

    Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

    Cydnabu arweinwyr yn y coleg fod ei leoliad daearyddol ger y ffin â Lloegr yn creu angen clir am strategaethau arloesol i ymgorffori’r Gymraeg a’i diwylliant yn llawn mewn darpariaeth prentisiaethau. 

    Roedd llawer o brentisiaid sy’n siarad Cymraeg yn rhugl yn betrusgar i wneud eu hasesiadau yn y Gymraeg yn y gorffennol, ac nid oedd nifer sylweddol o ddysgwyr yn amgyffred bod y Gymraeg yn berthnasol i ddilyniant gyrfa eu prentisiaeth. 

    Nid oedd staff sy’n meddu ar fedrau Cymraeg cyfyngedig, os o gwbl, yn hyderus i gefnogi dysgu dwyieithog ac ymgorffori’r Gymraeg a’i diwylliant o fewn eu harfer. Yn aml, nid oedd gan staff sy’n siarad Cymraeg yn rhugl yr hyder i gyflwyno dysgu neu gynnal asesiadau yn Gymraeg. 

    Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

    Mae’r coleg wedi datblygu cwrs ar y Gymraeg a’i diwylliant y mae’n ofynnol i bob prentis ei gwblhau. Mae’r cwrs yn codi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o’r modd y mae’r Gymraeg yn fedr gwerthfawr ar gyfer cyflogaeth, ac yn rhoi manteision dwyieithrwydd yn eu cyd-destun. Mae hefyd yn darparu sylfaen bwysig i ddysgwyr ddatblygu eu gwybodaeth ymhellach ac yn eu cyfeirio at gyfleoedd ychwanegol i ymestyn eu medrau, gan gynnwys cyrsiau ‘Prentis iaith’ a ‘Dysgu Cymraeg’. 

    Mae’r darparwr wedi cyflwyno system olrhain fanwl i fonitro cynnydd dysgwyr sy’n siarad Cymraeg yn rhugl o’r adeg y maent yn cofrestru, gan sicrhau eu bod yn cael eu hannog a’u cynorthwyo i barhau i astudio yn Gymraeg neu’n ddwyieithog. Mae’n ofynnol i ddysgwyr iechyd a gofal sydd wedi astudio yn Gymraeg yn y gorffennol gwblhau o leiaf 50% o’u hasesiadau yn Gymraeg fel mater o drefn a rhaid iddynt ‘eithrio’u hunain’ o ddysgu dwyieithog.   

    Mae arweinwyr y coleg wedi integreiddio anghenion hyfforddi staff o ran y Gymraeg yn llawn yn Rhaglen Dysgu Proffesiynol y coleg. Caiff yr anghenion hyn eu nodi trwy asesiadau Cymraeg, arsylwadau sesiynau, a’u trafod yn ystod cyfarfodydd un i un. Mae’r adran Gymraeg yn cyflwyno sesiynau teilwredig ar ymgorffori’r Gymraeg a’i diwylliant fel rhan o’r cynnig dysgu proffesiynol. Mae hyn yn rhoi’r offer i staff gefnogi dysgu dwyieithog ac integreiddio’r Gymraeg a’i diwylliant yn llawn yn eu harfer, gan gynnwys cyfeirio at adnoddau sy’n benodol i bwnc. Gall staff hefyd fanteisio ar ddarpariaeth Dysgu Cymraeg y coleg a dilyn cyrsiau wythnosol ar amrywiaeth o lefelau.   

    Mae’r darparwr wedi cyflwyno cynllun peilot cymhellol, sef ‘Addysgwr Dwyieithog’, i gynorthwyo aseswyr ac athrawon i gyflawni’r lefelau hyfedredd angenrheidiol yn y Gymraeg i gyflwyno’n ddwyieithog. Mae’r cynllun hwn yn cynnwys taliad anogaeth ar gyfer staff sydd eisoes yn hyderus ac yn cyflwyno’n ddwyieithog, yn ogystal â chyrsiau Cymraeg wythnosol ar gyfer staff sydd eisiau magu hyder, a darperir ysbaid iddynt fynychu. 

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

    • Mae bron pob un o’r dysgwyr yn datblygu dealltwriaeth well o’r Gymraeg a’i diwylliant   
    • Cadarnhaodd 95% o ddysgwyr yn arolwg dysgwyr y darparwr eu bod yn cael cyfle i ddatblygu eu medrau Cymraeg  
    • Cyfleoedd cynyddol i bob un o’r dysgwyr mewn iechyd a gofal, gofal plant, garddwriaeth ac amaethyddiaeth wneud asesiadau yn Gymraeg neu ddilyn eu rhaglen yn ddwyieithog. 
    • Cefnogir dysgwyr i ddatblygu mwy o hyder yn defnyddio’r Gymraeg yn y gweithle, ac mae  84% o gyflogwyr yn yr arolwg cyflogwyr yn cytuno bod y coleg yn cynnig cyfleoedd hyfforddi yn Gymraeg ar gyfer eu prentisiaid.

    Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

    Mae Coleg Cambria yn rhannu ei arfer trwy gyfarfodydd â darparwyr prentisiaethau eraill a rhanddeiliaid allweddol, gan gynnwys y Partneriaethau Sgiliau Rhanbarthol.   

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Roedd pedwar o blant wedi gwisgo fel athrawon oedrannus yn sefyll mewn ystafell ddosbarth, gydag un yn sefyll ac yn codi llaw yn frwdfrydig gan fwrdd sialc a'r lleill yn eistedd wrth ddesg gyda llyfrau a phropiau addysgol.

    Gwybodaeth am y lleoliad  

    Yn Nant Dyrys, mae’r lleoliad wedi dod yn angerddol dros gynllunio yn y fan a’r lle. Mae’r ymdeimlad o fwynhad, brwdfrydedd ac archwilio ymhlith plant ac ymarferwyr wedi dod yn rhan o’r drefn ddyddiol, gan fod y lleoliad yn aml yn ferw o gyfleoedd dysgu gwych yn llawn parchedig ofn a rhyfeddod. Mae’r tîm cyfan yn rhannu’r weledigaeth ar gyfer datblygu cyfleoedd ystyrlon i ymateb i ddiddordebau a chyfareddion plant. 

    Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

    Mae’r lleoliad yn ceisio manteisio ar ddiddordebau plant ar y pryd / yn y fan a’r lle i annog mwy o chwilfrydedd a mwynhad yn eu dysgu. Yn 2021, roedd ymarferwyr yn ffodus i gymryd rhan yn y cynllun peilot i ddatblygu a hyrwyddo Cwricwlwm i Gymru. Y flwyddyn ganlynol, cafodd y lleoliad ei gydnabod am ei gyfraniad a’i ymrwymiad o ran rhoi’r cwricwlwm ar waith yn llwyddiannus, gan gael effaith gadarnhaol ar ddatblygiad plant.

    Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

    Amgylcheddau sy’n galluogi

    Yn syml, ni ellir cynllunio gweithgaredd yn y fan a’r lle ymlaen llaw, ond mae angen amgylchedd sy’n galluogi, gydag ymarferwyr sy’n gallu annog chwilfrydedd plant yn effeithiol ac yn gallu addasu’n effeithiol i anghenion plant wrth i gyffro’r dysgu ddod i’r amlwg.

    Gellir rhannu cynllunio yn y fan a’r lle yn dri chategori syml.

    1. Yn gyntaf, chwilfrydedd y plentyn neu’r hyn sy’n tanio’r diddordeb.

    Ar yr adeg hon, mae ymarferwyr yn arsylwi plant yn agored er mwyn gallu myfyrio ac ymateb i anghenion unigol pob plentyn o fewn y lleoliad.

    2.Dilynir hyn gan ryngweithio ymatebol a greddfol gan ymarferwyr sydd ag adnoddau da.

    Caiff ymarferwyr eu hannog i ddilyn arweiniad y plentyn a modelu ymagwedd lawen at ddysgu. Maent yn cefnogi ac yn gwella chwilfrydedd naturiol y plentyn ac yn ymestyn dysgu trwy archwilio a chwarae.

    3.Yn olaf, tystiolaeth ysgrifenedig.

    Cynhelir deialog broffesiynol reolaidd ymhlith yr holl ymarferwyr. Wedyn, caiff arsylwadau eu casglu, eu trafod a’u dogfennu, gan amlygu ‘eiliadau addysgadwy’ a deilliannau. Wedyn, maent yn myfyrio ar y dysgu ac yn nodi heriau unigol plant a’r camau nesaf.

    Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

    Mae manteision dilyn arweiniad y plentyn, ac nid eu cyfyngu i agendâu oedolion, yn galluogi plant i ymchwilio’u chwilfrydedd cynhenid. Mae archwilio trwy chwarae yn hanfodol i ddatblygiad ac yn darparu cyfleoedd gwych ar gyfer deilliannau cadarnhaol.

    Enghraifft dda o wahoddiad i chwarae oedd pan aeth un o’r ymarferwyr i mewn i’r lleoliad yn gwisgo wig. Chwarddodd y plant a mwynhau’r olygfa, a gweiddi ‘rwyt ti wedi torri dy wallt.’

    Digwyddodd chwarae rôl yn reddfol gydag oedolyn sy’n galluogi yn modelu sut i wisgo i fyny gan ddefnyddio propiau am noson yn y bingo.

    Cyflwynwyd cerddoriaeth i dôn ‘The Osmonds: ‘Puppy love’. Taniodd hyn chwilfrydedd llawer o blant eraill yn yr ystafell a ymunodd yn y chwarae wedyn trwy rolio’u gwallt mewn cyrlwyr, gan ychwanegu chwistrelliad o bersawr tra’n gwisgo dillad fintej a wigiau. Trwy gydol y cyfnod hwn o chwarae, llwyddwyd i wella lles plant yn amlwg, gyda rhai plant yn defnyddio’u profiadau o gartref trwy ddynwared eu mamau / neiniau eu hunain. Daeth y plant yn hyderus i wisgo i fyny a phrofi bywyd yn y gorffennol gyda’i gilydd.

    Mae ymarferwyr yn credu bod adegau fel hyn yn cwmpasu ethos yr elfennau sy’n galluogi yn y llwybrau i’w bodloni.

    Datblygodd y lleoliad ddogfen ddefnyddiol i helpu cofnodi ethos Cwricwlwm i Gymru, gan amlygu pethau fel maent yn digwydd a dathlu cyflawniadau plant. Mae hyn yn ei alluogi i amlygu diddordebau a phrofiadau tra’n cofnodi cyfleoedd dysgu pwrpasol sy’n digwydd yn ystod chwarae ac archwilio.

    Mae ymarferwyr o’r farn fod yr ymagwedd hon at addysg yn cipio barn gyfannol y plentyn. Mae hefyd yn cael gwared ar y pwysau a achosir gan arddull addysgu fwy confensiynol, a oedd yn aml yn cael ei harwain gan oedolyn. Mae ymarferwyr bellach yn treulio amser o ansawdd da gan fynd ati i ymgymryd â rhyngweithio cyfoethog ac ystyrlon sy’n darparu gwybodaeth am bersonoliaethau a galluoedd unigol plant. Mae hefyd yn galluogi ymarferwyr i gofio profiadau yn fanwl a’u dogfennu’n effeithiol heb bwysau gwaith papur.

    Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

    Rhannu'r dudalen hon
    Cyflwyniad proffesiynol ar y gweill, yn cynnwys siaradwr ar y blaen yn annerch grŵp o fynychwyr yn eistedd o amgylch bwrdd cynhadledd. Mae'r ffocws ar sgrin sy'n arddangos siartiau gyda chanrannau. Mae'r lleoliad yn awgrymu amgylchedd swyddfa modern, llachar.

    Cefndir 

    Arolygwyd Awdurdod Lleol Torfaen ym mis Mawrth 2022, ac o ganlyniad i wendidau mewn arweinyddiaeth, deilliannau ar gyfer pobl ifanc a phrosesau gwerthuso a gwella, barnwyd bod yr awdurdod lleol yn achosi pryder sylweddol.  

    Rhoddwyd pedwar argymhelliad i’r awdurdod lleol, sef: 

    A1 Gwella deilliannau ar gyfer dysgwyr, yn enwedig mewn ysgolion uwchradd  

    A2 Cryfhau rheoli perfformiad  

    A3 Cryfhau prosesau hunanwerthuso a chynllunio gwelliant a’r cyswllt rhyngddynt   

    A4 Gwella arweinyddiaeth strategol dysgu ac ADY  

    Bu Estyn yn gweithio i beilota ymweliadau monitro gyda’r awdurdod lleol gyda’r bwriad o gefnogi eu gwelliant yn fwy effeithiol. Helpodd yr ymweliadau hyn i nodi cryfderau a meysydd i’w gwella ar wahanol gamau o ddatblygiad yr awdurdod lleol. Roeddent yn ymweliadau cefnogol lle darparwyd adroddiadau ysgrifenedig i’r awdurdod lleol yn gwerthuso cynnydd yn erbyn argymhellion penodol. 

    Ers yr arolygiad craidd, mae’r awdurdod lleol wedi ymgysylltu’n dda â’r prosesau monitro ac arolygydd cyswllt, ac wedi bod yn agored a thryloyw yn gyson am y cynnydd y mae wedi’i wneud. 

    Mae’r awdurdod lleol wedi gweithio’n rhagweithiol gyda’r holl randdeiliaid ac wedi sicrhau gwelliannau nodedig mewn llawer o agweddau ar eu gwaith. O ganlyniad, tynnwyd yr awdurdod lleol o’r categori achosi pryder sylweddol ym mis Hydref 2024. 

    Gweithgarwch 

    Datblygu gweledigaeth a rhannu disgwyliadau uchel 

    Ymatebodd yr Arweinydd, yr Aelod Gweithredol dros Blant a Theuluoedd, a’r Prif Weithredwr, yn gadarnhaol i’r argymhellion a osodwyd fel rhan o’r arolygiad craidd yn brydlon. Roeddent yn glir am eu huchelgeisiau uchel ar gyfer y gwasanaeth addysg ac yn eu nod i sicrhau’r gwasanaeth gorau posibl. 

    Aeth y Prif Weithredwr ati i ailstrwythuro arweinyddiaeth y gwasanaeth addysg, a phenododd Gyfarwyddwr Addysg yn ogystal â chynyddu capasiti’r uwch dîm arweinyddiaeth addysg. Ers ei benodi, mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi darparu arweinyddiaeth gref, strategol a thosturiol. Mae wedi sicrhau bod pob un o’r staff yn deall eu rôl mewn gyrru gwelliannau.  

    Bu’r Cyfarwyddwr Addysg a’i dîm yn gweithio’n rhagweithiol gyda’r Prif Weithredwr, y Cyfarwyddwr Strategol, yr Arweinydd a’r Aelod Gweithredol i sicrhau a rhannu gweledigaeth a ddeellir yn dda ar gyfer addysg yn Nhorfaen. Ategir gwaith yr holl wasanaethau gan y weledigaeth hon sy’n canolbwyntio ar sicrhau bod pob person ifanc yn Nhorfaen yn cael y cyfle gorau i lwyddo.  

    Trwy drefniadau rheoli perfformiad gwell, arweinyddiaeth ddosbarthedig a dysgu proffesiynol buddiol, mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi sicrhau bod pob un o’r staff yn deall eu rôl yn dda o ran sicrhau gwelliannau. Sicrhaodd gyfrifoldeb ar y cyd lle mae pob aelod o staff yn gwerthfawrogi’r cymorth a gânt ond maent hefyd yn atebol am gyflawni yn erbyn eu blaenoriaethau gwella. Mae’r dull hwn yn helpu sicrhau bod eu gwasanaethau’n cyflawni ar gyfer y bobl ifanc a’r ysgolion yn Nhorfaen. 

    Gwella perthnasoedd ag ysgolion 

    Mae sicrhau perthnasoedd mwy effeithiol â’u hysgolion wedi bod yn agwedd annatod ar welliant yr awdurdod lleol. Trwy’r gwaith hwn, mae’r awdurdod lleol wedi sicrhau bod arweinwyr ysgolion yn deall disgwyliadau’r awdurdod lleol a’u rôl mewn cefnogi gwelliannau ar y cyd ar gyfer yr holl blant a phobl ifanc ar draws y fwrdeistref.  

    Trwy gyfarfodydd rheolaidd â phenaethiaid, cyflwyno grwpiau penaethiaid strategol ac ymweliadau rheolaidd ag ysgolion, mae’r Cyfarwyddwr a’r tîm arweinyddiaeth addysg wedi datblygu diwylliant agored lle mae arweinwyr ysgolion a staff yr awdurdod lleol yn dryloyw am gryfderau a materion. Mae hyn yn eu galluogi i weithio’n adeiladol gyda’i gilydd i oresgyn heriau a nodwyd.  

    Mae’r Prif Weithredwr a’r Cyfarwyddwr Strategol Plant a Theuluoedd wedi cefnogi’r perthnasoedd cryfach hyn trwy eu hymgysylltiad rheolaidd ag ysgolion. Maent yn mynd ati i gefnogi penderfyniadau a chamau’r Cyfarwyddwr Addysg ac mae hyn yn helpu sicrhau’r gwelliannau gofynnol, hefyd.   

    Gwella perthnasoedd â’r gwasanaeth gwella ysgolion 

    Mae’r awdurdod lleol wedi gweithio’n agos gyda GCA i ddatblygu perthynas ymddiriedus, gadarnhaol ac agored. Mae arweinwyr yn GCA wedi ymateb yn dda i’r cymorth a’r her gynyddol ac wedi croesawu’r ffordd y gall y ddau wasanaeth gydweithio i wella deilliannau ar gyfer pobl ifanc yn ysgolion Torfaen.  

    Mae uwch arweinwyr yn GCA yn cyfarfod yn rheolaidd â’r Prif Weithredwr a’r Cyfarwyddwr Addysg ac mae’r ddau wasanaeth yn fodlon bod yn agored, yn onest ac yn fyfyriol am gryfderau a meysydd i’w gwella ym mhob un o’u gwasanaethau. Mae’r Prif Bartner Gwella Ysgolion yn mynychu’r tîm arweinyddiaeth estynedig yn yr awdurdod lleol ac mae hyn wedi cefnogi gwybodaeth yr awdurdod lleol am ei ysgolion. Mae hyn wedi helpu swyddogion i gymryd camau cyflym a phendant pajn fydd unrhyw faterion yn codi.  

    Mae GCA wedi gweithio’n gadarnhaol gyda phob awdurdod lleol i wella’r wybodaeth y maent yn ei darparu am ysgolion unigol, ac yn ei theilwra’n dda i gefnogi anghenion unigol Torfaen. O ganlyniad, caiff yr awdurdod lleol olwg well ar berfformiad ysgolion unigol erbyn hyn, yn ogystal â pha mor dda y mae disgyblion ar draws ysgolion Torfaen yn cyflawni.  

    Mae’r awdurdod lleol a’r GCA yn cymryd cyfrifoldeb ar y cyd am sicrhau deilliannau gwell ar gyfer pobl ifanc, ac mae hyn wedi helpu’r ddau wasanaeth i wella’r ffordd y maent yn gweithio gydag ysgolion i osgoi dyblygu gwasanaethau.  

    Datblygu diwylliant o arweinyddiaeth ddosbarthedig a gwelliant parhaus  

    Mae arweinyddiaeth well y gwasanaeth addysg yn Nhorfaen wedi bod yn nodedig. Mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi gweithio’n ddygn i sicrhau bod pob un o’r staff yn deall eu rolau ac yn teimlo’n atebol am gyflwyno gwasanaeth o ansawdd uchel. Mae datblygu’r uwch dîm arweinyddiaeth wedi bod yn ffactor allweddol wrth sicrhau gwelliannau parhaus yr awdurdod lleol. Erbyn hyn, mae arweinwyr yn meddu ar ddealltwriaeth glir o reolaeth llinell a rheoli perfformiad yn effeithiol, ac maent yn glir â phob un o’r staff am eu disgwyliadau.  

    Mae’r awdurdod lleol wedi darparu dysgu proffesiynol rheolaidd a buddiol ar gyfer staff ar bob lefel. Mae hyn yn arbennig o wir am y tîm arweinyddiaeth estynedig. Mae’r rhaglen arweinyddiaeth gyswllt yn darparu cyfleoedd i swyddogion ar bob lefel gymryd rhan mewn grwpiau arweinyddiaeth, yn ogystal â chefnogi llawer o staff i ehangu eu dealltwriaeth o waith y gwasanaeth addysg a meddwl a chynllunio’n fwy strategol. Mae’r grwpiau hyn wedi helpu dosbarthu arweinyddiaeth ac wedi annog staff i herio a chefnogi ei gilydd yn adeiladol. Mae hyn yn helpu’r gwasanaeth addysg i sicrhau gwelliannau pwysig a datblygu capasiti arwain.  

    Gwella prosesau gwerthuso a gwella 

    Nododd yr arolygiad craidd fod gwendidau pwysig ym mhrosesau gwerthuso a gwella’r awdurdod lleol. Ers yr arolygiad craidd, mae arweinwyr wedi sefydlu prosesau gwerthuso a gwella effeithiol ar draws y gwasanaeth addysg. Mae hyn yn galluogi’r Arweinydd a’r Aelod Gweithredol dros Blant a Theuluoedd i ddeall cryfderau a meysydd i’w gwella’r gwasanaeth addysg yn dda. Mae aelodau’n ymgysylltu’n rheolaidd â swyddogion ac mae ganddynt drosolwg clir o ysgolion a lleoliadau ar draws yr awdurdod. 

    Mae’r Cyfarwyddwr Addysg wedi gweithio’n rhagweithiol gyda’i dimau i sicrhau bod staff yn meddu ar ddealltwriaeth well o brosesau gwerthuso a gwella. Roedd hyn yn cynnwys gweithio gydag Arolygydd Cyswllt yr Awdurdod Lleol a ddarparodd sesiynau dysgu proffesiynol i dimau am ymagweddau effeithiol at werthuso a gwella. Trwy ystod eang o ddysgu proffesiynol, rheolwyr llinell cefnogol a heriol ac adborth rheolaidd, mae uwch arweinwyr wedi sicrhau bod prosesau gwerthuso a gwella yn cael eu deall yn dda a’u gweithredu’n gyson gan staff ar bob lefel. Roedd penodi swyddogion gwerthuso a gwella, a gwaith effeithiol y penaethiaid gwasanaethau, yn allweddol i’r gwelliannau hyn. Mae swyddogion yn defnyddio’r prosesau hyn yn drylwyr i werthuso gwaith y gwasanaeth yn rheolaidd ac yn gywir. O ganlyniad, mae uwch arweinwyr yn meddu ar ddealltwriaeth gref o’r cryfderau a’r meysydd i’w gwella ar draws meysydd gwasanaeth mewn addysg. Mae hyn yn sicrhau sylfaen gadarn ar gyfer cynllunio gwelliant effeithiol. 

    I wella’u prosesau atebolrwydd ymhellach, cyflwynodd yr awdurdod lleol ‘Fwrdd Gwella Carlam’ a gafodd ei gadeirio i ddechrau gan y Prif Weithredwr. Galluogodd y bwrdd hwn i uwch arweinwyr a swyddogion fonitro cynnydd yn agos a dwyn pob un o’r staff i gyfrif am gynnydd yn erbyn cynlluniau gwella gwasanaethau. Bu’r awdurdod lleol yn gweithio’n agos gyda mentor allanol hefyd a ddarparodd her a chymorth rheolaidd i’r awdurdod lleol. Yn dilyn llwyddiant y bwrdd hwn, mae’r awdurdod lleol bellach wedi defnyddio’r dull hwn ar draws gwasanaethau eraill.  

    O ganlyniad i’r gwelliannau hyn, darperir adroddiadau cywir a buddiol i’r pwyllgor Trosolwg a Chraffu ar Addysg erbyn hyn. Mae aelodau’r pwyllgor yn gofyn cwestiynau perthnasol ac yn darparu her reolaidd trwy argymhellion clir, y mae’r rhan fwyaf ohonynt wedi cael eu derbyn gan y Cabinet. 

    Bu’r awdurdod lleol yn ymgysylltu’n gadarnhaol ag arolygydd cyswllt yr awdurdod lleol trwy gydol y prosesau hyn, a gyda’i gilydd, datblygon nhw berthynas onest a thryloyw lle trafodwyd cryfderau a meysydd i’w gwella yn agored. Bu arolygydd cyswllt yr awdurdod lleol yn cefnogi’r awdurdod lleol trwy gynnal gweithdai yn ymwneud â gwerthuso a chynllunio gwelliant. Helpodd hyn i wella dealltwriaeth swyddogion o arfer effeithiol ac roedd o gymorth i feithrin perthynas â swyddogion ar bob lefel. O ganlyniad, daeth swyddogion yn fwy hyderus i gymryd rhan mewn deialog agored a gonest gydag arolygwyr yn ystod yr ymweliadau monitro.   

    Monitro cynnydd 

    Creodd yr awdurdod lleol Grŵp Gwella Carlam, a fu’n cyfarfod bob mis i fonitro cynnydd yn erbyn yr argymhellion a’r cynllun gwella gwasanaethau. Mynychodd uwch arweinwyr a swyddogion o’r awdurdod lleol ynghyd ag uwch arweinwyr o’r GCA y grŵp hwn. Darparodd y grŵp hwn her a chymorth buddiol i’r gwasanaeth addysg a’r GCA a sicrhau bod y Prif Weithredwr ac aelodau gweithredol yn cael eu hysbysu am gynnydd.  

    Hefyd, penodwyd mentor allanol gan yr awdurdod lleol a ymwelodd â’r awdurdod lleol yn rheolaidd a darparu llygad beirniadol buddiol ar gyfer y gwasanaeth a’r Prif Weithredwr. Galluogodd yr her a’r cymorth rheolaidd a buddiol hwn yr awdurdod lleol i fyfyrio’n ofalus am gryfderau a meysydd i’w gwella ar draws pob agwedd ar eu gwaith, a chynllunio i sicrhau gwelliannau.