Arfer effeithiol Archives - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae dau blentyn yn eistedd ar y llawr, yn cymryd rhan mewn chwarae creadigol gyda deunyddiau crefft lliwgar a threfn trac trên pren.

Gwybodaeth am y lleoliad  

Mae’r lleoliad yn lleoliad blynyddoedd cynnar cyfrwng Cymraeg sydd wedi’i leoli o fewn Ysgol Bro Alun yng Ngwersyllt, Wrecsam. Mae wedi’i gofrestru i ofalu am hyd at 57 o blant rhwng dwy a phedair oed, ac yn darparu amgylchedd cynnes ac anogol lle caiff plant eu cynorthwyo i ddatblygu trwy chwarae a phrofiadau dysgu pwrpasol. 

Mae’r lleoliad yn cynnig ystod o opsiynau gofal plant a ariennir, yn cynnwys Addysg Gynnar, Dechrau’n Deg, a Chynnig Gofal Plant Cymru, gan sicrhau hygyrchedd a hyblygrwydd i deuluoedd lleol. Mae ei ddarpariaeth yn cefnogi sylfaen gref ar gyfer dysgu, a gyflwynir yn gyfan gwbl trwy’r Gymraeg, ac yn darparu ar gyfer teuluoedd sy’n siarad Cymraeg a theuluoedd di-Gymraeg, fel ei gilydd. 

Mae’r lleoliad yn gweithredu o ddydd Llun i ddydd Gwener, rhwng 08:05 a 17:10 yn ystod y tymor, gan ddarparu gofal dydd llawn i ddiwallu anghenion teuluoedd sy’n gweithio tra’n cynnal ffocws addysgol cryf. 

Mae tîm dynodedig yn gweithio mewn partneriaeth agos â rhieni, yr ysgol leol, ac asiantaethau ehangach i sicrhau bod pob plentyn yn cael y dechrau gorau posibl yn ei daith ddysgu gynnar. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol   

Bum mlynedd yn ôl, gwnaeth y lleoliad newid ymwybodol tuag at arferion mwy cynaliadwy gan ganolbwyntio ar y plentyn trwy ddisodli teganau plastig ag adnoddau naturiol. Roedd y newid hwn wedi’i wreiddio mewn awydd i greu amgylchedd dysgu mwy difyr ac sy’n fwy ymwybodol o’r amgylchedd. Trwy gyflenwi deunyddiau naturiol, adnoddau dilys a darnau rhydd, roedd ymarferwyr yn darparu cyfleoedd penagored ar gyfer plant, gan annog creadigrwydd, archwilio a datrys problemau. 

Mae’r dull wedi canolbwyntio’n gyson ar hyrwyddo annibyniaeth pob un o’r plant a chefnogi eu diddordebau a’u datblygiad unigol. Cyflawnir hyn trwy arsylwi plant a theilwra profiadau i’w helpu i feithrin medrau sy’n unigryw i’w taith ddysgu bersonol. 

Un o elfennau allweddol yr arfer yw’r defnydd cyson o amgylcheddau dan do ac awyr agored, fel ei gilydd. Defnyddir y cyfleusterau awyr agored bob dydd, gan alluogi plant i elwa ar awyr iach, gweithgarwch corfforol a chysylltiad â natur. Mae’r lleoliad wedi ymgorffori ymgysylltiad cymunedol yn ei gwricwlwm, gan fynd â phlant allan i’r ardal leol yn rheolaidd i gyfoethogi eu dealltwriaeth o’r byd o’u cwmpas. 

At ei gilydd, mae defnydd arloesol o ddeunyddiau naturiol, pwyslais ar ddatblygiad unigol, ac integreiddio dysgu dan do, yn yr awyr agored ac yn y gymuned, wedi creu lleoliad blynyddoedd cynnar dynamig ac ymatebol sy’n cefnogi datblygiad cyfannol ac yn creu cariad gydol oes at ddysgu. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch 

Mae’r amgylchedd dysgu yn gryfder allweddol yn y lleoliad. Mae ymarferwyr yn gweithio’n ddiwyd i greu mannau deniadol, croesawgar wedi’u dylunio’n bwrpasol, sy’n galluogi plant i ffynnu. Maent yn sicrhau bod y drysau i’r ardal allanol ar agor trwy gydol y sesiwn, gan roi’r rhyddid i blant ddewis ble hoffent chwarae. Mae’r llif di-dor hwn rhwng dan do a’r awyr agored yn cefnogi annibyniaeth ac yn caniatáu ar gyfer ystod ehangach o brofiadau dysgu. 

Caiff y ddarpariaeth ei ffurfio gan arsylwadau dyddiol o’r plant a’u diddordebau sy’n esblygu. Mae ymarferwyr yn addasu ac yn ymestyn yr ardaloedd dysgu’n barhaus i adlewyrchu’r hyn sy’n ymgysylltu â’r plant fwyaf. Er enghraifft, pan ddaeth diddordeb cynyddol mewn golchi gwrthrychau i’r amlwg, cyfoethogodd ymarferwyr yr ardal chwarae yn y dŵr trwy roi sebon, sbyngau a llestri budr yno – gan droi diddordeb syml yn brofiad dysgu cyfoethog a oedd yn annog chwarae rôl, cyfathrebu a datrys problemau. 

Mae’r amgylchedd dysgu’n llawn adnoddau penagored, dilys, fel offer go iawn, deunyddiau naturiol, paent, llysiau ffres, ac offer digidol. Mae’r rhain wedi’u gosod ar lefel plentyn i sicrhau bod plant yn gallu mynd atynt yn annibynnol ac yn eu defnyddio mewn ffyrdd creadigol a dychmygus. Mae ymarferwyr yn rhoi pwyslais mawr ar fentro a datblygiad corfforol, hefyd. Mae plant yn archwilio trawstiau cydbwyso, twneli, ac offer dringo’n rheolaidd, ac fe gânt eu hannog i ddefnyddio offer gwaith coed dan oruchwyliaeth – gan ddatblygu medrau motor manwl a bras mewn lleoliad diogel a chefnogol. 

Mae arddangosfeydd o gwmpas yr ystafell yn dathlu gwaith y plant ac yn helpu creu ymdeimlad o falchder a pherthyn. Mae ymarferwyr yn arddangos gwaith celf y plant a ffotograffau ohonynt gyda’u teuluoedd, gan atgyfnerthu eu hunaniaeth a phwysigrwydd eu cyfraniadau at y gymuned. 

Mae’r lleoliad yn credu bod amgylchedd dysgu gwirioneddol effeithiol yn un sy’n gwrando ar y plant. Mae’r tîm yn cofnodi arsylwadau’n ofalus ac yn defnyddio’r wybodaeth hon i gynllunio gweithgareddau yn y dyfodol sy’n parhau i fod yn berthnasol, yn heriol ac yn hwyl. Trwy wneud hynny, maent yn sicrhau bod y ddarpariaeth yn tyfu ochr yn ochr â’r plant ac yn parhau i adlewyrchu eu teithiau a’u diddordebau unigol. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant? 

Mae plant yn y lleoliad wedi ymgysylltu’n dda, yn llawn cymhelliant, ac yn hyderus yn eu dysgu. Trwy ffurfio darpariaeth o amgylch eu diddordebau a’u syniadau, mae ymarferwyr yn creu ymdeimlad cryf o berchnogaeth yn eu taith ddysgu. Mae hyn wedi arwain at: 

  • annibyniaeth a gwneud penderfyniadau cynyddol, wrth i blant gael eu hannog i ddewis adnoddau a chyfarwyddo’u chwarae eu hunain  
  • datblygiad corfforol a chreadigol gwell, gyda mynediad at ystod eang o adnoddau penagored a heriau awyr agored sy’n hyrwyddo medrau motor bras a manwl  
  • cyfathrebu a rhyngweithio cymdeithasol cryfach, wrth i blant gydweithio, trafod a datrys problemau gyda’i gilydd mewn cyd-destunau yn seiliedig ar chwarae 
  • datblygu medrau’n effeithiol ar draws y cwricwlwm, gyda chyfleoedd ystyrlon i feithrin medrau llythrennedd, rhifedd, digidol a bywyd ymarferol yn eu cyd-destun 

Mae’r amgylchedd hefyd wedi cynorthwyo plant i ddod yn ddysgwyr gwydn a hyderus, sy’n fodlon mentro a rhoi cynnig ar brofiadau newydd, fel defnyddio offer go iawn neu ddringo offer heriol – i gyd mewn lleoliad diogel ac anogol. Mae ymarferwyr yn hynod ymatebol, hyblyg a chreadigol o ran sut maent yn paratoi ac yn addasu mannau dysgu. Mae hyn wedi arwain at: 

  • ddarpariaeth barhaus ansawdd uchel a phwrpasol, dan do ac yn yr awyr agored, sy’n aros yn ffres, yn berthnasol ac yn ddifyr  
  • hyder a chydweithio cryfach ymhlith ymarferwyr, er enghraifft staff yn defnyddio arsylwadau dyddiol i lywio cynllunio ac asesu datblygiad yn ystyrlon  
  • arfer gynhwysol a myfyriol, sy’n sicrhau bod pob un o’r plant, ni waeth beth yw eu gallu neu’u cefndir, yn cael eu gweld, eu clywed a’u cefnogi  

Trwy werthfawrogi llais y plentyn a dathlu ei waith ar draws y lleoliad, mae ymarferwyr yn creu ymdeimlad o falchder a phartneriaeth gyda rhieni a gofalwyr.  

O ganlyniad: 

  • mae teuluoedd yn teimlo’n fwy cysylltiedig â dysgu eu plant ac yn hyderus yn y gofal a’r addysg a ddarperir 
  • mae dull agored a thryloyw yn hyrwyddo ymddiriedaeth a chydweithio, gan helpu cefnogi anghenion unigol yn well  
  • caiff ymdeimlad plant o berthyn ei atgyfnerthu trwy arddangosfeydd a phrofiadau ar y cyd, sy’n cryfhau ymgysylltu â theuluoedd a pharhad rhwng y cartref a’r lleoliad. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?  

Mae’r lleoliad wedi mynd ati i gyfrannu at y sector trwy agor ei ddrysau i leoliadau eraill, gan wahodd ymarferwyr i ymweld ac arsylwi ei amgylchedd dysgu ar waith. Mae’r ymweliadau hyn yn cynnig cyfle i gydweithwyr weld sut mae ymarferwyr yn ymateb i ddiddordebau plant, yn hyrwyddo annibyniaeth, ac yn canolbwyntio ar les trwy chwarae wedi’i arwain gan y plentyn a mannau sy’n cael eu creu yn ofalus. 

Mae’r lleoliad wedi cymryd rhan mewn deialog sector ehangach, hefyd. Mae wedi ymddangos mewn podlediad gyda Mudiad Meithrin, lle rhannodd ei ymagwedd at hyrwyddo lles emosiynol y plant. Mae ei waith hefyd wedi cyfrannu at gyrsiau hyfforddi ledled y sir, lle mae ymarferwyr wedi cyflwyno’u strategaethau ar gyfer creu amgylcheddau cyfoethog a phwrpasol, ac yn cefnogi dysgu trwy arsylwi a chynllunio ymatebol. 

Yn ychwanegol, mae enghreifftiau o arfer dda wedi cael eu rhannu trwy hyfforddiant sirol ac astudiaethau achos, fideos a phosteri gwybodaeth Mudiad Meithrin. Mae ymarferwyr hefyd yn cyfrannu’n rheolaidd at ddatblygiad proffesiynol trwy ymuno â chyrsiau a gweithdai, lle maent yn rhannu enghreifftiau bywyd go iawn o’r lleoliad i gefnogi arfer fyfyriol ac ysbrydoli pobl eraill. 

Mae cydweithio â’r ysgol gynradd leol hefyd wedi helpu pontio arfer y blynyddoedd cynnar a’r Cyfnod Sylfaen. Trwy weithio’n agos gyda’r ysgol fwydo, mae ymarferwyr yn rhannu eu dull sy’n canolbwyntio ar y plentyn, ac yn seiliedig ar chwarae, gan gyfrannu at gyfnodau pontio mwy esmwyth a disgwyliadau mwy cyson ar draws lleoliadau. 

Mae ymarferwyr yn falch fod eu gwaith wedi cael ei gydnabod yn genedlaethol, ar ôl cael ei enwi’n Gylch Meithrin Gorau yng Nghymru ar gyfer 2024-2025. Mae’r gydnabyddiaeth hon yn cydnabod effaith ymroddiad y tîm ac ansawdd eu darpariaeth, ac yn codi proffil y lleoliad ymhellach fel un sy’n arwain trwy esiampl. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Plant mewn gwisgoedd ysgol yn rhedeg yn hapus yng nghyntedd ysgol.

Gwybodaeth am y lleoliad  

Mae lleoliad cyn-ysgol Trefaldwyn yn lleoliad cyfrwng Saesneg sy’n darparu addysg blynyddoedd cynnar a gofal plant ar gyfer plant tair a phedair oed. Mae wedi’i leoli ym mhentref Trefaldwyn. Mae’r lleoliad yn rhentu’r Ganolfan Weithgareddau sydd drws nesaf i’r ysgol gynradd leol, ac yn cael ei reoli gan bennaeth yr ysgol gynradd leol, sef yr unigolyn cyfrifol, a llywodraethwyr yr ysgol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Gweledigaeth y lleoliad yw: ‘Plant hapus, annibynnol a hyderus’ – sydd ag ymdeimlad o berthyn ac yn teimlo’n rhan o’r gymuned. 

Yn unol â’i weledigaeth, mae datblygu perthnasoedd cryf iawn â theuluoedd i gefnogi’r plant trwy gydol eu haddysg gynnar yn bwysig iawn i’r lleoliad. 

Mae’r ymgysylltiad â theuluoedd a’r ysgolion lleol yn hynod effeithiol o ran cynorthwyo pob un o’r plant i bontio’n llwyddiannus i’r ysgol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Mae lleoliad cyn-ysgol Trefaldwyn yn cydnabod bod cyfnod pontio esmwyth a chefnogol i’r ysgol gynradd yn hanfodol ar gyfer lles emosiynol pob plentyn a’i lwyddiant mewn dysgu yn y dyfodol. Caiff ei ymagwedd at bontio ei chynllunio’n ofalus a’i mireinio’n barhaus ar sail adborth gan rieni, ysgolion sy’n derbyn, a’r plant eu hunain. 

Mae cymorth pontio ar gyfer plant a’u teuluoedd yn dechrau’n gynnar ac yn cynnwys haenau lluosog o gymorth, cynllunio ac ymyrraeth. Mae’r arferion canlynol yn ffurfio craidd model pontio presennol y lleoliad. 

Mae ymarferwyr yn arsylwi plant ac yn adrodd i rieni’n rheolaidd trwy gydol y flwyddyn. Mae hyn yn eu galluogi i nodi meysydd ar gyfer cymorth yn gynnar a theilwra cynllunio pontio yn unol â hynny. 

Caiff plant cyn-ysgol eu cyflwyno’n raddol i fywyd yr ysgol trwy fynychu gwasanaethau, diwrnodau chwaraeon, a digwyddiadau arbennig. Mae’r profiadau hyn yn eu helpu i fagu hyder a theimlo’u bod yn rhan o gymuned ehangach yr ysgol cyn eu diwrnod cyntaf swyddogol. 

Ar gyfer y plant sy’n pontio i’r brif ysgol gynradd fwydo, mae ymarferwyr yn cynnal “Dyddiau Mercher Pontio” rheolaidd yn ystod tymor yr haf. Mae’r sesiynau hyn yn rhoi amser i blant yn amgylchedd yr ysgol gynradd. Maent yn gwisgo gwisg ysgol, yn cyfarfod â’u hathrawon newydd, yn mwynhau cinio ysgol, ac yn cymryd rhan mewn profiadau dosbarth tra’n cael eu cynorthwyo o hyd gan eu staff cyfarwydd o’r lleoliad cyn-ysgol. Mae’r sesiynau hyn yn caniatáu i’r plant gynefino,  gan adeiladu gwydnwch ac annibyniaeth. 

Mae’r lleoliad yn cynnal boreau agored ar gyfer y rhieni ac mewn partneriaeth â’r ysgol gynradd leol, lle gall teuluoedd gyfarfod â’r staff dysgu sylfaen ac archwilio amgylchedd yr ysgol. Mae teuluoedd yn cael cyfarfodydd unigol (wyneb yn wyneb neu drwy Teams) ag arweinydd y lleoliad a’r athro dosbarth i rannu pryderon, gofyn cwestiynau, a thrafod materion ymarferol fel gwisg ysgol, arferion, a chymorth. Mae’r trafodaethau hyn yn sicrhau bod anghenion, diddordebau ac arddulliau dysgu plant yn cael eu deall yn dda cyn eu diwrnod cyntaf ac mae rhieni’n hyderus am gyfnod pontio’u plentyn. Mae pob plentyn yn cael adroddiad pontio cynhwysfawr yn amlygu ei gryfderau, ei gynnydd, ac unrhyw feysydd lle mae angen cynnal cefnogaeth. Caiff yr adroddiad hwn ei rannu â’r teulu a’r ysgol, fel ei gilydd. 

Mae tudalen weithgar y lleoliad ar y cyfryngau cymdeithasol yn arddangos profiadau dysgu bob dydd, digwyddiadau arbennig a phrofiadau pontio. Mae’r gwelededd parhaus hwn yn helpu rhieni i deimlo’u bod wedi’u cysylltu ac yn rhoi sicrwydd iddynt, ac mae’n rhoi testunau siarad iddynt drafod gyda’u plant gartref. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant? 

Mae plant yn gadael y lleoliad yn teimlo’n hyderus, yn llawn cyffro, ac wedi’u paratoi’n dda ar gyfer y cam nesaf yn eu taith ddysgu. Mae rhieni’n sôn yn gyson am lefelau uchel o foddhad â’r cymorth pontio, gan nodi pa mor wybodus a pharod yn emosiynol y mae eu plant yn teimlo. Mae ysgolion sy’n derbyn hefyd wedi mynegi gwerthfawrogiad am yr adroddiadau manwl a chyfathrebu ar y cyd, sy’n cyfrannu at gychwyn esmwythach yn y dosbarth Derbyn.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r lleoliad wedi rhannu ei arfer â’i athro ymgynghorol, sydd wedi rhannu’r arfer hon â lleoliadau eraill ym Mhowys.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae dau berson, un oedolyn ac un plentyn, yn eistedd wrth fwrdd yn chwarae gyda blociau adeiladu lliwgar. Maent yn ymddangos yn brysur ac yn hapus wrth iddynt ryngweithio â'i gilydd. Mae'r cefndir yn cynnwys ystafell daclus gyda silff bren.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Mae Ysgol Feithrin y Trallwng yn lleoliad blynyddoedd cynnar cyfrwng Cymraeg sydd wedi’i gydleoli ag Ysgol Gymraeg y Trallwng. Yr ystod oedran yw 2 i 4 oed. Mae’n cynnig lleoedd i Dechrau’n Deg, y Cynnig Addysgol ar gyfer Plant 3 oed ac yn hŷn, a’r Cynnig Gofal Plant. 

Mae Makaton yn rhaglen iaith sy’n defnyddio arwyddion, symbolau a lleferydd i helpu pobl i gyfathrebu, yn enwedig y rhai ag anawsterau cyfathrebu a dysgu, gan gynnig cymorth gweledol a chlywedol ar gyfer datblygiad iaith.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Cyflwynwyd Makaton ar ôl i arweinwyr o’r lleoliad fynychu hyfforddiant Makaton penodol i lefel 2. Mae wedi’i gynllunio i gynorthwyo unigolion sy’n cael anhawster yn deall neu’n mynegi eu hunain ar lafar, gan eu helpu i gynyddu geirfa, gwella amgyffrediad, ac ymestyn eu medrau cyfathrebu cyffredinol. Gwelodd staff fod yr iaith yn hawdd i’w defnyddio ac maent wedi ymestyn eu gwybodaeth trwy DPP ac adnoddau dysgu ychwanegol. Mae staff yn hyderus o ran defnyddio Makaton, ac fe gaiff ei ymgorffori yn y drefn ddyddiol. Caiff ei ddefnyddio’n gyson ar draws pob ardal o’r lleoliad. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae carfan y plant yn dod o gefndir Saesneg yn bennaf, ac mae defnyddio Makaton yn galluogi plant sy’n dechrau yn y lleoliad ac nad ydynt wedi cael eu cyflwyno i’r Gymraeg o gwbl i gyfleu eu hanghenion trwy Makaton. Mae plant o amrywiaeth o ieithoedd cefndir cartref yn dechrau ar yr un lefel ieithyddol gyda Makaton ac mae hyn yn helpu datblygu amgylchedd cynhwysol – nid oes unrhyw blentyn dan anfantais oherwydd anallu i gyfathrebu’n yn Gymraeg gan fod Makaton yn pontio’r bylchau cyfathrebu. 

Caiff adnoddau gweledol Makaton eu harddangos ar draws y lleoliad, ac arddangosir cyfeiriadau hanfodol Makaton ym mhob ardal gweithgaredd. Pan fydd ardaloedd yn cael eu newid neu feysydd testun newydd yn cael eu cyflwyno, mae cynhyrchu adnodd Makaton yn rhan annatod o’r broses.  

Caiff Makaton ei integreiddio ym mhob gweithgaredd, amseroedd prydau bwyd, amser cylch, adrodd storïau, canu a chwarae yn yr awyr agored. Mae defnyddio Makaton yn helpu plant i gysylltu’r gair llafar gyda’r arwydd cysylltiedig, ac yn hynod ddefnyddiol ar yr adegau prin lle mae plentyn sy’n “ddieiriau” yn dechrau yn y lleoliad. Wedyn, mae Makaton yn galluogi cyfathrebu dwy ffordd rhwng staff a’r plentyn, a rhwng y plant. Felly, roedd yn lleihau’r rhwystredigaeth a’r teimlad o eithrio y mae plant dieiriau’n ei brofi. 

Wrth asesu cynnydd plant, mae eu hyder yn defnyddio arwyddion yn arwydd arall wrth i arweinwyr ystyried a oes angen asesiad llawn. Gall hefyd fod yn arwydd o oedi datblygiadol. 

Sut rydych chi wedi rhannu eich arfer dda?  

Mae’r awdurdod lleol wedi rhannu elfennau o waith y lleoliad ar gyfryngau cymdeithasol, gan helpu amlygu gwerth y gwaith. 

Mae’r lleoliad wedi cynnal cyfarfodydd ‘Rhwydwaith a Sgwrsio’ (‘Network & Natter’) yr awdurdod lleol. O ganlyniad, mae ymarferwyr wedi gallu arsylwi’r amgylchedd dysgu i hyrwyddo Makaton a’i effaith ar gyfathrebu plant.   

Mae’r lleoliad hefyd yn cynnal ac yn mynychu cyfarfodydd Mudiad Meithrin yn rheolaidd lle maent yn trafod ac yn rhannu arfer effeithiol gyda lleoliadau eraill. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Oedolion yn goruchwylio plant yn chwarae gyda theganau mewn ystafell ddosbarth cyn-ysgol fywiog.

Gwybodaeth am y lleoliad 

 Mae Standing to Grow yn lleoliad gofal dydd sesiynol sydd wedi cofrestru i ddarparu gofal plant ac addysg i 32 o blant yn ddyddiol. Mae’r lleoliad wedi cofrestru gydag Arolygiaeth Gofal Cymru ac Estyn. Ar hyn o bryd, mae gan y lleoliad 53 o blant. Mae 17 o’r rhain yn cael cyllid addysg, gan gynnwys pump o blant sy’n cael y pecyn cymorth addysg 12 awr ac un sy’n cael 10 awr o gymorth ychwanegol, bob un ohonynt â Chynllun Datblygu Unigol (CDU). Mae’r lleoliad mewn pentref cymunedol bach ac mae’r plant yn symud i naw ysgol wahanol o hyd at 10 milltir i ffwrdd. Saesneg yw iaith gyntaf yr holl blant gartref, ond mae Standing to Grow yn cyflwyno’r Gymraeg a Makaton i’w holl blant.   

Gweledigaeth y lleoliad yw cynnig gofal o’r ansawdd gorau am gost fforddiadwy i deuluoedd. Mae’r lleoliad yn gynhwysol ac yn sensitif i ddymuniadau ac anghenion pawb. Mae ymarferwyr yn darparu byrbryd am ddim i’r holl blant ac yn cynnig polisi drws agored i’r holl rieni / gwarcheidwaid.   

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Mae Standing To Grow wedi’i leoli mewn un ystafell fawr, sydd wedi’i rhannu’n dair ardal ar wahân i sicrhau bod holl ddymuniadau ac anghenion yr holl blant yn cael eu bodloni, ac mae’r holl adnoddau wedi’u teilwra i fodloni oedran a chyfnod pob plentyn. Mae ardal y Gwenyn yn un ardal. Dyma ofod tawelach llawn adnoddau synhwyraidd i fodloni anghenion a sgemâu plant unigol. Mae yno ffrâm ddringo, cadair droi, cadair siglo, chwarae meddal a bwrdd gweithgareddau ar y wal a ddefnyddir i helpu plant â rheoleiddio. Mae tîm o dri aelod staff wedi’u lleoli yn yr ardal hon bob dydd. Mae staff yn gyfrifol am ddarparu cymorth ychwanegol i blant unigol ac maent yn cynllunio gweithgareddau sydd wedi’u teilwra i CDUau a thargedau plant unigol. Mae ymarferwyr yn casglu’r wybodaeth hon o arsylwadau dyddiol, asesiadau Wellcomm a Threfniadau Asesu Llywodraeth Cymru ar gyfer lleoliadau meithrin nas cynhelir a ariennir. Mae’r un gweithwyr allweddol â phrofiad a gwybodaeth sylweddol yn cefnogi plant yn ôl eu hanghenion datblygu cyfannol. Mae’r gweithwyr allweddol yn ardal y Gwenyn wrth law bob amser i gynorthwyo ymarferwyr eraill i ddatblygu iaith a dealltwriaeth gyffredin o ran sut i gefnogi anghenion unigol plant orau. Gall hyn fod trwy gymorth â gwybodaeth a safbwyntiau damcaniaethol, neu drwy syniadau a strategaethau ymarferol i gefnogi plant pan fyddant yn dewis mynd i’r brif ystafell chwarae. Mae staff yn teilwra’r ymyriadau a’r dysgu a chwarae sydd wedi’u hysgogi gan oedolion a’u harwain gan y plant. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd  

Mae’r tîm yn cydnabod bod llawer o blant yn dod i’r lleoliad gydag anghenion sy’n dechrau dod i’r amlwg, anghenion ymddygiad, anghenion synhwyraidd ac oedi o ran iaith a lleferydd. Sefydlodd ymarferwyr ardal y Gwenyn i gefnogi pob plentyn, yn ôl yr angen. Mae ardal y Gwenyn yn ardal lai, i’r naill ochr i brif ystafell chwarae’r lleoliad. Mae’r grŵp chwarae yn rhoi rhwydd hynt i symud, gyda’r holl blant yn gallu defnyddio ystafell y Gwenyn os byddant yn dymuno. Mae’r ardal o fewn golwg y brif ystafell chwarae drwy’r adeg, felly gall plant barhau i weld eu cyfoedion ac arferion y brif ystafell chwarae. Fodd bynnag, mae ymarferwyr yn sylwi ei bod hi’n well gan blant â CDUau dreulio amser yn yr ardal hon a’u bod yn setlo’n dda i arferion dyddiol. Mae’r plant yn cael amser i archwilio a datblygu mewn ffordd sy’n briodol i oedran a chyfnod. Nid oes brys o ran y ffordd mae plant yn cael cymorth i ddatblygu. Mae’r plant yn cael cyfleoedd o hyd i gymryd rhan yn yr holl weithgareddau chwarae a dysgu, y tu mewn a’r tu allan, y mae’r lleoliad yn eu darparu i’r holl blant. Mae ymarferwyr yn addasu eu dulliau yn ôl anghenion plant unigol ac maent yn annog ac yn cefnogi eu hyder a’u dysgu. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?  

Mae gan y lleoliad enghreifftiau grymus o blant yn trosglwyddo i ysgol arbennig leol gyda chymaint yn fwy o fedrau bywyd a ddatblygwyd gyda Standing to Grow. Roedd plentyn yn ddibynnol ar ddefnyddio cadair wthio pan gafodd ei drosglwyddo. Ar ôl defnyddio cadeiriau gwthio yn unig i gludo rhai o’n plant i’r awyr agored, trafododd ymarferwyr â rhieni y byddent yn dechrau heb gadair wthio ac yn defnyddio cadair siglo plentyn yn lle hynny i’w cynorthwyo â rheoleiddio. Flwyddyn yn ddiweddarach, ar ôl defnyddio’r un drefn, gweithgareddau a gwrthrychau go iawn i annog cyfathrebu a dealltwriaeth, mae plant yn eistedd yn y gadair siglo dim ond pan fydd angen iddynt reoleiddio. Maent yn gadael y gadair ac yn archwilio’r amgylchedd. Maent yn deall mai’r lliain bwrdd yw arwydd y ‘gwrthrych go iawn’ ar gyfer amser byrbryd ac yn eistedd wrth y bwrdd i fwyta’u byrbryd eu hunain wrth ymyl ffrindiau. Maent yn cerdded i mewn ac allan o’r grŵp chwarae, gan gwrdd â’u rhieni wrth y drws. Mae ymarferwyr o’r farn bod hyn yn gynnydd arwyddocaol iawn ac mae rhieni’n rhannu sut mae ein gwaith yn cefnogi eu harferion gartref. 

Mae plant yn dysgu eu bod yn gallu mynd i ystafell y Gwenyn pan fydd pethau wedi mynd yn ormod iddynt, i reoleiddio, a mynd yn ôl at eu ffrindiau yn eu hamser eu hunain. I ddechrau, roedd staff yn eu helpu i adnabod eu hemosiynau, ond ar ôl blwyddyn, maen nhw nawr yn adnabod eu hunain pan mae angen iddynt fynd i ystafell y Gwenyn.  

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda? 

Mae’r lleoliad yn rhannu ei waith gyda thîm cynghori’r awdurdod lleol ac mae’n cael ymwelwyr yn rheolaidd sy’n arsylwi ac yn rhoi sylwadau am y ffordd gadarnhaol y mae plant yn datblygu trwy’r cymorth a’r profiadau a gânt yn y lleoliad.  

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Grŵp o oedolion a phlant yn ymgymryd ag astudiaeth natur yn yr awyr agored, yn archwilio planhigion a phryfed gyda'i gilydd.

Gwybodaeth am y lleoliad  

Mae Meithrinfa Plas Gogerddan wedi’i lleoli mewn man gwledig prydferth ar gyrion Aberystwyth. Caiff y feithrinfa ei hamgylchynu gan fywyd cefn gwlad gydag ardaloedd awyr agored penigamp i’w harchwilio, gan gynnwys gofod coetir datblygedig lle mae’r ymagwedd at ddysgu awyr agored yn meithrin chwilfrydedd a datblygiad medrau plant mewn amgylchedd naturiol. Mae ei hathroniaeth yn pwysleisio pwysigrwydd natur mewn datblygiad plant, gan annog archwilio a darganfod trwy brofiadau ymarferol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Sicrhaodd y lleoliad grant ar gyfer profiad cysgodi a chyfnewid yn y Ffindir, lle arsylwodd ymarferwyr yn uniongyrchol ar yr effaith gadarnhaol y gallai dysgu yn yr awyr agored ym mhob tywydd ei chael ar blant. Yn dilyn yr ymweliad ysbrydoledig hwn â’r Ffindir, roeddent yn benderfynol o wneud defnydd llawn o’r amgylchedd naturiol sydd ar garreg eu drws. Cyflogodd y lleoliad Arweinydd Ysgol Goedwig Lefel 3, a gynorthwyodd â symud pethau ymhellach yn eu blaen. I ddechrau, dechreuodd ymarferwyr archwilio’u hamgylchedd naturiol eu hunain, gan arsylwi a monitro’r effaith gadarnhaol roedd yr awyr agored yn ei chael ar grwpiau bach o blant. 

Y cam nesaf oedd sefydlu safle gerllaw’r lleoliad y gellid ei ddatblygu i’w ddefnyddio gyda’r plant. Gweithiodd y lleoliad yn agos gyda Cyfoeth Naturiol Cymru, sy’n berchen ar y coetir o gwmpas y feithrinfa, i ddod o hyd i ardal addas. Mae ymarferwyr yn parhau i weithio’n agos gyda CNC, gyda’r lleoliad yn gwneud cais am ganiatâd i ddefnyddio’u coetir yn flynyddol ac yn cael caniatâd.  

I ddatblygu’r gofod ymhellach, gan ei wneud yn hygyrch a diogel, fe wnaeth yr ymarferwyr gais am gyllid grant a datblygont brosiect cymunedol lle gweithion nhw’n agos gyda grwpiau coedwigaeth lleol, grŵp MIND a chontractwyr lleol. O’r dechrau’n deg, roedd y plant yn ymwneud yn weithgar â datblygu ardal y coetir. Arsylwodd yr ymarferwyr yn fanwl sut y defnyddion nhw’r gofod naturiol a wnaeth, yn ei dro, gynorthwyo’r lleoliad i ddatblygu’r safle. Maent yn parhau i chwarae rhan wrth i ymarferwyr wella a datblygu’r ardal. Nid yn unig y mae cymryd rhan yn ymarferol fel hyn yn grymuso’r plant, mae hefyd yn meithrin ymdeimlad o berchnogaeth a chyfrifoldeb. Trwy gyfrannu at greu a chynnal a chadw’r gofod naturiol, mae plant yn dysgu medrau corfforol, gwybyddol, cymdeithasol ac emosiynol gwerthfawr, ac yn datblygu cysylltiad dyfnach â’r amgylchedd a gwerthfawrogiad dyfnach ohono. 

Mae’r plant yn chwarae rhan hanfodol mewn sefydlu’r rheolau. Maent yn cymryd rhan mewn trafodaethau i greu canllawiau ac atgoffa’i gilydd i gadw at y rheolau hyn sydd, o ganlyniad, yn meithrin ymdeimlad o barch tuag at ei gilydd. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Ym Mhlas Gogerddan, mae ymarferwyr yn sicrhau bod medrau a chwilfrydedd plant yn cael eu hysbrydoli trwy greu amgylcheddau ysgogol sy’n cael eu defnyddio ym mhob tywydd ac am gyfnodau estynedig. Mae’r plant yn troi am safle’r coetir yn y bore ac yn aros yno am sesiynau estynedig ym mhob tywydd bron, heblaw pan fydd hi’n stormus neu’n wyntog am resymau diogelwch. Yn ystod y misoedd cynhesach, mae’r plant yn treulio hyd at ddiwrnodau llawn ar y safle, gan gael byrbryd, cinio ac amser cysgu yn y coetir. Mae’r amlygiad cyson hwn yn caniatáu i blant ddod yn gyfforddus ac yn gyfarwydd â’r amgylchedd naturiol ac addasu a gwerthfawrogi natur, ni waeth am y tywydd.  

Wrth i’r plant ddod yn barod yn ddatblygiadol, mae ymarferwyr yn eu hannog i baratoi ar gyfer y coetir trwy baratoi eu hunain a newid i ddillad priodol. Mae ymarferwr yn defnyddio bwrdd dilyniannu i’w cynorthwyo i ddeall pa ddillad y mae eu hangen yn ôl y tywydd, a pha eitemau i’w gwisgo gyntaf. Hefyd, maen nhw’n helpu’r staff i bacio’r troli gydag unrhyw eitemau y mae eu hangen ar gyfer y sesiwn, gan gynnwys dŵr i olchi dwylo. Mae hyn yn helpu’r plant i feithrin ymdeimlad o gyfrifoldeb ac annibyniaeth. 

Pan fyddant yn y coetir, mae’r plant yn cael rhyddid i archwilio’r ardal yn llawn, wrth eu pwysau. Mae ymarferwyr wedi gwella ac addasu’r amgylchedd naturiol trwy roi mwy o gyfleoedd heriol i rolio, cydbwyso, siglo, dringo coed, cerdded ar arwynebau anwastad, cloddio, gwthio a hongian, trwy ychwanegu llinellau slac, pontydd crog ac amrywiaeth o setiau o siglenni gwahanol ar amrywiol uchderau, a rhwydau sgrialu, rhawiau â handlenni hir a berfâu. Mae’r gweithgareddau hyn yn helpu’r plant i ddysgu rheoli eu corff, asesu a rheoli eu risgiau eu hunain, gwneud penderfyniadau a datblygu craidd cadarn. Mae’r plant yn aml yn mwynhau gwneud lloches lle maen nhw’n hoffi ymlacio gyda blancedi, clustogau a sachau cysgu. Ar safle’r coetir, gallant ddefnyddio hamogau a llochesi a mannau tawel i ‘fod’. 

Yn ystod ein sesiynau coetir, mae ymarferwyr yn canolbwyntio’n benodol ar ddatblygu ymddygiad cadarnhaol trwy gyflwyno gweithgareddau sy’n gofyn am rannu, trafod a chydweithredu. Maent yn annog plant yn weithgar i gymryd cyfrifoldeb am ofalu am eraill yn ogystal â’r amgylchedd naturiol, sy’n cynnwys parch tuag at blanhigion ac anifeiliaid. Mae’r plant yn cymryd rhan mewn gweithgareddau fel chwilio am chwilod, helfeydd trysor, sesiynau creadigol, cloddio ar raddfa fawr, coginio ar y tân a defnyddio amrywiaeth o offer. Mae’r gweithgareddau hyn yn tanio’u chwilfrydedd ac yn eu hannog i ofyn cwestiynau a cheisio atebion. Mae straeon yn aml yn dod yn fyw wrth i’r plant ail-greu ac ailadrodd straeon gan ddefnyddio’u dychymyg, a hynny’n llawn cyffro. Mae’r plant yn gweithio gyda’i gilydd yn naturiol i ddatrys problemau yn weithgar; er enghraifft pan gwympodd plentyn dros fonyn bach yn y coetir, ystyrion nhw beth y gallent ei wneud i atal hyn rhag digwydd eto. Rhannon nhw syniadau a gweithion nhw gyda’i gilydd i gloddio’r bonyn. Fe wnaethant ganolbwyntio ar y dasg hon am gyfnod hir ac roedd yr ymdeimlad o gyflawniad a llwyddiant pan ddaeth y bonyn allan o’r diwedd yn wych i’w weld.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae buddion dirifedi i ddefnyddio’r coetir a’r amgylchedd awyr agored naturiol. Er enghraifft, yn ystod sesiynau chwarae di-dor hir, bydd y plant yn dyfalbarhau â thasgau, hyd yn oed pan fydd pethau’n mynd yn eithaf heriol. Mae ymarferwyr wedi dysgu bod rhoi i’r plant yr amser y mae ei angen arnynt i gwblhau tasgau yn hanfodol.  

Gydag amser, mae arsylwyr wedi arsylwi’n uniongyrchol yr effaith gadarnhaol y mae’r sesiynau coetir wedi’i chael ar feithrin ac adeiladu gwydnwch y plant. Er enghraifft trwy reoli eu medrau corfforol mewn amgylchedd heriol, mae’r plant yn aml yn baglu neu gwympo wrth iddynt anelu at gyrchfan. Yn sydyn, byddant yn codi, yn tacluso’u hunain ac yn parhau ar eu taith, heb ddeigryn i’w gweld.  

Hefyd, mae ymarferwyr wedi gweld nad yw’r plant yn sylwi ar y tywydd mwyach, gan sefyll wrth y drws, mewn dillad gwrth-ddŵr, a hithau’n arllwys y glaw, yn barod i droi am y goedwig.  

Dros y blynyddoedd, mae’r lleoliad wedi gwneud cais am grantiau pellach i sicrhau bod ei ymagwedd at ddysgu yn yr awyr agored yn parhau i ddatblygu a thyfu yn y dyfodol. Mae hyder tîm y staff a’u hymgysylliad ag arwain sesiynau yn yr awyr agored wedi tyfu wrth iddynt weld cymaint o fuddion i’r plant.  

Sut rydych chi wedi rhannu eich arfer dda?  

Mae’r lleoliad yn rhannu ei arfer yn rheolaidd gyda theuluoedd, y gymuned leol, myfyrwyr, lleoliadau, athrawon a gweithwyr proffesiynol eraill. Mae’n cynnal ffair feithrin flynyddol, gyda phob teulu a’r gymuned ehangach yn cael eu gwahodd i’r lleoliad am ddiwrnod llawn hwyl. Yn rhan o’r ffair, mae ymarferwyr yn cynnwys llwybr trwy’r coetir, lle gall teuluoedd archwilio’r gofod gyda’u plant, gan ddarganfod holl anifeiliaid y coetir ar y ffordd. 

Mae’r lleoliad yn arwain sesiynau rhannu i grwpiau o fyfyrwyr a thiwtoriaid TAR o Brifysgol Aberystwyth, grwpiau o athrawon ac arweinwyr o leoliadau eraill o fewn y sir, myfyrwyr o wledydd eraill a gweithwyr proffesiynol eraill.  

Mae ymarferwyr wedi cael adborth gwych o’r sesiynau hyn, sydd wedi cynnig ysbrydoliaeth i eraill a’u symbylu i fynd â dysgu i’r awyr agored; bydd hyn, yn ei dro, yn cael effaith gadarnhaol ar gymaint mwy o blant yn y dyfodol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae pedwar myfyriwr mewn gwisgoedd ysgol yn trafod o amgylch bwrdd mewn ystafell ddosbarth, gyda chyfrifiaduron yn y cefndir. Mae un myfyriwr yn defnyddio cadair olwyn.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr: 

Mae Ysgol Gyfun Y Pant yn Rhondda Cynon Taf yn ysgol cyfrwng Saesneg sydd â 1,444 o ddisgyblion, y mae 1,178 ohonynt o oedran ysgol statudol. Mae 1.1% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol. Mae tua 9.6% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, ac mae gan ryw 12.7% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tîm arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys y pennaeth, y dirprwy bennaeth, dau uwch bennaeth cynorthwyol a thri phennaeth cynorthwyol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Gweledigaeth Ysgol Gyfun Y Pant yw bod pob disgybl yn ymddwyn trwy ddangos parch, gwyleidd-dra, a bod yn barod ar gyfer bywyd. I gefnogi’r weledigaeth hon, mae’r ysgol wedi dyfeisio system yrfaoedd arloesol, sy’n cynnig cymorth cynhwysfawr ar gyfer disgyblion i baratoi ar gyfer eu llwybrau yn y dyfodol, gan wneud yn siŵr bod pob dysgwr yn sicrhau cyrchfan ôl-16 neu ôl-18 sy’n cyd-fynd â’u medrau a’u diddordebau. Mae’r cymorth hwn yn cwmpasu ystod eang o gymorth, gan gynnwys mentora, profiad gwaith ac amlygrwydd i wahanol lwybrau a llwybrau gyrfa . Mae’n broses ymgorfforedig sy’n cael ei hadeiladu trwy gydol cyfnod disgyblion yn yr ysgol, ond yn arbennig mewn cyfnodau pontio arwyddocaol.  

Trwy ymchwil, roedd yr ysgol yn deall bod disgyblion oedd â llwybr neu gyrchfan gyrfa clir yn ymroi’n well yn yr ysgol. Ar ôl hynny, roedd system gynhwysfawr yn cael ei dylunio lle mae cymorth gyrfaoedd yn treiddio trwy bob rhan o fywyd ysgol ac wedi bod yn flaenoriaeth allweddol sylfaenol i’r ysgol. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Mae gan yr ysgol ymagwedd gydlynus at gynorthwyo disgyblion i nodi eu llwybr dewisol, a gwneud cynnydd arno. Caiff y broses ei harwain yn strategol gan uwch arweinydd dynodedig. Mae ymarfer mapio cynhwysfawr yn cefnogi’r broses ac yn cael ei hadolygu’n rheolaidd i sicrhau ei bod yn berthnasol a chymwys. 

Mae’r broses yn dechrau pob blwyddyn academaidd trwy gynnal ffair yrfaoedd fywiog yn yr ysgol y mae pob un o’r disgyblion yn ymweld â hi. Mae dros 50 o gyflogwyr yn mynychu’r ffair yrfaoedd, a gall disgyblion ddysgu mwy am wahanol ddiwydiannau a chwmnïau. Mae disgyblion yn ymchwilio i’r gwahanol rolau y mae cwmnïau’n eu cynnig ac yn ymgysylltu â phrifysgolion a rhaglenni prentisiaethau modern, sydd hefyd yn bresennol. Mae hyn yn eu helpu i gael syniad a dealltwriaeth o’r meysydd y gallent fod â diddordeb ynddynt. 

Mae disgyblion yn cael gwersi gyrfaoedd ar wahân ym Mlynyddoedd 7 i 11. Yn ystod y gwersi hyn, mae disgyblion: 

  • Yn gwneud cwisiau gyrfaoedd ar bersonoliaeth, diddordebau, amgylcheddau gwaith a medrau 
  • Yn chwilio yn y llyfrgell yrfaoedd am eiriau allweddol neu’u canlyniadau cwis  
  • Yn chwilio yn llyfrgell bynciau’r brifysgol fel yr uchod 
  • Yn datblygu dealltwriaeth o’r llwybr y dylent ei ddilyn tuag at eu nodau gyrfa  
  • Yn cadw canllawiau gyrfaoedd, pynciau, adnoddau a gwybod sut 

Ar draws y cwricwlwm, mae pob maes pwnc yn gyfrifol am sicrhau bod cysylltiadau’n cael eu gwneud â’r byd gwaith. Er enghraifft, yn y Celfyddydau Mynegiannol, mae staff yn arddangos rolau amrywiol o fewn y diwydiant ac yn mynd â disgyblion ar dripiau yn rheolaidd i sefydliadau neu leoliadau addysgol lle gallant ddysgu mwy am y rolau hyn. Ym Magloriaeth Cymru ym Mlynyddoedd 10, 11 a 12, mae disgyblion yn canolbwyntio ar brosiectau Cyrchfannau’r Dyfodol ac yn cwblhau ymchwil. 

Trwy gydol y flwyddyn, mae disgyblion ar draws yr ysgol yn cael sgyrsiau a chyflwyniadau gan rwydwaith o bobl broffesiynol sydd naill ai’n ymweld wyneb yn wyneb neu ar-lein, i roi mwy o fewnwelediad i ddisgyblion i rolau penodol. Mae pob un o’r disgyblion ym Mlwyddyn 10 yn mynd ar leoliad profiad gwaith ac, ar adegau pontio allweddol o’u gyrfa ysgol, mae disgyblion yn cael sawl cyfweliad gydag uwch arweinwyr i sicrhau bod gan bawb lwybr pan fyddant yn gadael yr ysgol. 

Caiff disgyblion chweched dosbarth eu rhoi mewn grwpiau cofrestru blynyddoedd cymysg ar sail dyheadau gyrfa – er enghraifft: Busnes, Cyfrifyddu a Chyllid; Addysg y Dyniaethau a’r Gyfraith; Meddygaeth a Gofal Iechyd Perthynol. Caiff grwpiau dosbarth eu harwain gan aelod o staff sydd ag arbenigedd yn y meysydd hyn. Gwahoddir siaradwyr a chyn-ddisgyblion i roi arweiniad teilwredig. 

Mae pob un o ddisgyblion y chweched dosbarth yn cael awr o gyfoethogi yn eu hamserlen unwaith bob pythefnos. Caiff sesiynau carfanau cyfan neu grwpiau llai eu cyflwyno naill ai’n fewnol neu gan siaradwyr allanol ar destunau fel cyllid myfyrwyr, gyrfaoedd yn y diwydiannau creadigol, prentisiaethau, datganiadau personol, cyllidebu, technegau cyfweld, ac ati. 

Mae’r ysgol yn gwerthfawrogi ei pherthynas waith â’i chynghorydd Gyrfa Cymru, sy’n rhoi cyngor teilwredig i’r rhai sydd ei angen ar draws yr ysgol. Mae Prosiect Golau Gwyrdd Rhondda Cynon Taf, a’r Tîm Ymgysylltu a Chyfranogiad Ieuenctid, hefyd yn darparu cyngor a chymorth annibynnol ar gyfer dysgwyr ansicr a bregus.  

Mae disgyblion yn yr ysgol sy’n nodi eu bod yn fregus yn derbyn lefel estynedig o gymorth trwy gydol eu cyfnod yn yr ysgol, gyda mentora ychwanegol yn y chweched dosbarth yn canolbwyntio ar wahanol grwpiau, gan gynnwys disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim a disgyblion ag ADY, y rhai sy’n hawlio lwfans cynhaliaeth addysg, neu unigolion sydd mewn perygl o fod yn rhai NACH (NEET). Mae prosesau mentora dynamig yn ymateb i anghenion academaidd, lles neu anghenion eraill trwy gydol y flwyddyn. Mae’r ysgol yn ymgysylltu ag Academi Seren a rhaglen Step-Up New College Rhydychen i ddarparu cyngor a chymorth ar gyfer disgyblion mwy abl o Flwyddyn 10 ymlaen. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion? 

Caiff gyrfaoedd a phrofiadau yn gysylltiedig â gwaith eu hymgorffori ar draws yr ysgol, ac o ganlyniad, mae bron bob un o’r disgyblion yn cael cyrchfannau cadarn ar ôl yr ysgol. Mae dros hanner y disgyblion ôl-16 yn dychwelyd i’r chweched dosbarth. Mae cyngor annibynnol a phartneriaethau effeithiol yn sicrhau bod pob disgybl yn cael ei gefnogi. Mae deilliannau ôl-18 yn adlewyrchu cyfraddau presenoldeb uchel mewn prifysgolion, a phrentisiaethau gradd dyheadol yn dod yn fwy poblogaidd. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion ag ADY, a disgyblion sy’n derbyn lwfans cynhaliaeth addysg, yn symud ymlaen i brifysgol, fel y mae llawer o ddisgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Gwelwyd deilliannau cryf mewn cymorth estynedig ar gyfer disgyblion sy’n gwneud cais i ddilyn cyrsiau hynod gystadleuol mewn prifysgolion, ac mae bron pob un o’r ymgeiswyr meddygaeth yn sicrhau lleoedd dewis cyntaf, mwyafrif o ymgeiswyr i Rydychen neu Gaergrawnt yn derbyn cynigion, a thua hanner y disgyblion yn derbyn lleoedd mewn prifysgolion cystadleuol. Mae niferoedd cynyddol o ddisgyblion bellach yn ymgeisio’n llwyddiannus am leoedd mewn ysgolion cerddoriaeth ac ar gyfer pynciau mwy arbenigol. Mae adborth disgyblion a rhieni yn amlygu hyder a gwerth gwell mewn gweithgareddau yn gysylltiedig â gwaith. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae’r ysgol wedi cyflwyno i ysgolion eraill o fewn a’r tu allan i’r awdurdod lleol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Group of five professionals sitting around a table in a modern office setting, engaging in a discussion with papers and digital devices on the table. The background features bright orange walls.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr: 

Mae Ysgol Gyfun Y Pant yn Rhondda Cynon Taf yn ysgol cyfrwng Saesneg sydd â 1,444 o ddisgyblion, y mae 1,178 ohonynt o oedran ysgol statudol. Mae 1.1% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol. Mae tua 9.6% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, ac mae gan ryw 12.7% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tîm arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys y pennaeth, y dirprwy bennaeth, dau uwch bennaeth cynorthwyol a thri phennaeth cynorthwyol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol   

Fel rhan o’u strategaeth i wella arweinyddiaeth, mae arweinwyr wedi darparu cyfleoedd ystyrlon ar gyfer arweinyddiaeth gydweithredol ar bob lefel. Mae hyn wedi cael ei gefnogi’n dda gan ddysgu proffesiynol effeithiol, disgwyliadau uchel a llinellau atebolrwydd clir. Mae’r pennaeth yn glir nad rhywbeth i’r Uwch Dîm Arweinyddiaeth yn unig yw arweinyddiaeth, ac nad yw’n rhywbeth sy’n bodoli mewn ffordd linellol, chwaith. Caiff staff yn yr ysgol eu hannog i ddatblygu eu medrau arwain yn y rhan fwyaf o agweddau ar eu rolau. Amlinellir y dull hwn yn glir mewn blaenoriaethau ysgol gyfan, yn ogystal â chynllunio datblygiad adrannol. Mae arweinwyr yn canolbwyntio ar sefydlu ‘atebolrwydd deallus’ trwy adolygu ac addasu eu dulliau yn rheolaidd, gosod targedau clir ar gyfer gwella a sicrhau bod gwaith yn cael ei lywio gan dystiolaeth. 

Mae’r ysgol yn ymdrechu i sicrhau bod arweinwyr canol yn gwerthuso pob agwedd ar eu gwaith yn effeithiol, gan gynnwys defnydd cadarn o ddata. Trwy gyfarfodydd rheolwyr llinell bob hanner tymor sy’n cael eu llywio gan ystod o dystiolaeth uniongyrchol, mae arweinwyr yn gwerthuso effaith eu gwaith yn rheolaidd. Mae pob un o’r staff yn defnyddio systemau’r ysgol yn dda i olrhain cynnydd. Mae’r ysgol wedi gweithio’n galed i greu diwylliant o gydweithio wedi’i yrru gan dîm sy’n cefnogi twf, lles ac ymdeimlad o ddiben ar gyfer pob un o’r cydweithwyr ar bob lefel. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae gan yr ysgol systemau effeithiol i alluogi uwch arweinwyr i weithio gydag arweinwyr canol mewn ffordd strwythuredig. Mae’r dulliau hyn wedi cynorthwyo arweinwyr i sefydlu dadansoddiad clir o gynnydd disgyblion trwy fodel goleuadau traffig. Caiff y wybodaeth hon ei defnyddio’n fedrus gan arweinwyr i sicrhau bod cymorth a her yn cael eu blaenoriaethu i’r meysydd sydd fwyaf mewn angen. Mae arweinwyr yn defnyddio dull yn canolbwyntio ar atebion yn gyson, gan annog arweinwyr canol i chwilio am atebion effeithiol, a’u gweithredu. Er bod yr ysgol yn annog ymreolaeth wedi’i hennill, cydnabyddir bod blaenoriaethau ysgol gyfan yn cael eu deall a’u hymgorffori’n llawn wrth wneud penderfyniadau. Mae pob arweinydd yn yr ysgol yn mwynhau cyfathrebu cyson ac effeithiol trwy gyfarfodydd rheolaidd sydd hefyd yn helpu nodi arfer ragorol i’w lledaenu mewn cyfarfodydd arweinwyr canol. Mae ystod eang o ddysgu proffesiynol sydd wedi’i dargedu at fedrau arwain penodol wedi cynorthwyo arweinwyr ar bob lefel i wella’u harfer. Mae hyn yn cyd-fynd ag aelodau staff penodol sy’n astudio ar gyfer graddau MA a doethuriaethau. 

Mae gan yr ysgol system gydweithredol a chadarn ar gyfer gwerthuso a gwella. Caiff hon ei llywio gan ystod o dystiolaeth, gan gynnwys dadansoddi arholiadau, arsylwadau dysgu, craffu ar waith a llais y disgybl. Mae uwch arweinwyr wedi canolbwyntio’n dda ar ddatblygu medrau arweinwyr canol fel eu bod yn gyrru’r prosesau hyn, ac mae ganddynt yr ymreolaeth i gyfeirio dulliau eu hadran i sicrhau’r gwelliannau a ddymunir.  

Gellir gweld effaith arweinyddiaeth gydweithredol yn glir yn ymagweddau’r ysgol at bontio a gwella ymddygiad disgyblion. Mae’r ysgol wedi datblygu medrau arwain rhai aelodau staff i weithio’n rheolaidd gyda’r clwstwr cynradd er mwyn deall anghenion darpar ddisgyblion a rhieni’n well. Caiff yr aelodau staff hyn wersi amserlen mewn ysgolion cynradd ac maent wedi cynllunio’u gwaith yn ofalus. Mae’r arweinwyr hyn wedi sefydlu diwylliant o gynhwysiant a goddefgarwch clir ac a ddeellir yn glir y mae staff a disgyblion yn ei groesawu.  

Dros gyfnod amser sylweddol, mae uwch arweinwyr wedi cynnal ffocws cryf ar yrru gwelliannau mewn arweinyddiaeth i elwa ar ymreolaeth ac atebolrwydd wrth sefydlu ymagweddau at wella’r ysgol. Maent yn modelu’r diwylliant hwn â brwdfrydedd a strategaeth ac yn rhoi arweinyddiaeth ddosbarthedig yn ganolog i’r gwaith hwn. Mae nifer o gydweithwyr wedi cwblhau cyrsiau arweinyddiaeth, hyfforddi a MA. Wedyn, caiff yr aelodau staff hyn eu hannog i ledaenu eu dysgu ymhlith aelodau staff eraill. 

Mae arweinwyr yn cydnabod pwysigrwydd cynllunio olyniant. I gefnogi hyn, caiff staff ar bob lefel eu cynnwys mewn llywio gwneud penderfyniadau a datblygu medrau arwain. Caiff mentora a hyfforddi eu defnyddio’n dda, yn yr un modd â defnyddio rolau arwain a chyfleoedd secondio cysylltiedig. Nod yr ysgol yw sicrhau parhad arweinyddiaeth gref, gan feithrin diwylliant o dwf a datblygiad sydd o fudd i staff a disgyblion, fel ei gilydd.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion? 

Mae arweinyddiaeth gref wedi sicrhau gwelliannau pwysig yn ansawdd gwerthuso a gwelliant ac effaith yr addysgu ar ddysgu. Ar draws yr ysgol, mae disgyblion yn gwneud cynnydd da yn eu dysgu, ar y cyfan, ac yn elwa ar addysgu o ansawdd uchel.  

Mae effaith arweinyddiaeth gydweithredol wedi cryfhau cyfathrebu ac wedi creu perthnasoedd gwaith cryf ar draws yr ysgol. Mae’r dull hwn wedi datblygu medrau arwain staff ac wedi galluogi arweinwyr canol ac uwch arweinwyr i gyflawni eu rolau’n effeithiol. Mae staff yn deall gweledigaeth yr ysgol ac wedi elwa’n gyson ar ystod o gyfleoedd datblygiad proffesiynol. Mae arweinwyr wedi sefydlu trefniadau atebolrwydd effeithiol tra’n cynnal dull ar y cyd, hefyd. O ganlyniad i systemau cryf, gall staff fonitro cynnydd disgyblion yn ystyrlon a sicrhau bod grwpiau o ddisgyblion yn cael eu cefnogi’n effeithiol. Mae trosglwyddo gwneud penderfyniadau i arweinwyr canol wedi golygu bod gan staff allu gwell i wneud penderfyniadau gwybodus er budd eu disgyblion.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?  

Mae’r ysgol yn croesawu cyswllt gan unrhyw un sydd â diddordeb mewn gweithredu’r dull hwn yn eu lleoliad.   

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Dau athro yn cerdded ac yn sgwrsio y tu allan i adeilad ysgol ar ddiwrnod heulog

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr 

Mae Ysgol Gyfun Llandeilo Ferwallt yn ysgol gyfun gymysg cyfrwng Saesneg 11 i 16 sydd wedi’i lleoli ym Mro Gŵyr ger Abertawe. Mae 1128 o ddisgyblion ar y gofrestr, ac mae 6.12% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yr ysgol yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf, a daw’r rhan fwyaf ohonynt o gefndir gwyn Prydeinig. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg fel eu hiaith gyntaf. Canran y disgyblion ag anghenion addysgol arbennig yw 19.5%. Mae cyfleuster addysgu arbenigol (CAA) Llandeilo Ferwallt yn cefnogi disgyblion ag anawsterau lleferydd, cyfathrebu ac iaith. Yn ychwanegol, mae mwyafrif y disgyblion sy’n mynychu’r CAA wedi cael diagnosis o awtistiaeth. 

Mae strwythur arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys tîm o arweinwyr canol sydd â chyfrifoldeb am feysydd medrau allweddol, yn cynnwys llythrennedd, rhifedd, cymhwysedd digidol, creadigrwydd, medrau corfforol a medrau metawybyddol. Mae uwch arweinwyr ac arweinwyr canol yn blaenoriaethu cydweithio, cysondeb, a gwelliant parhaus mewn addysgu a dysgu. Mae cydlynu’r ddarpariaeth ar gyfer medrau, dan arweiniad y Dirprwy Bennaeth, yn sicrhau ymagwedd amlhaen at sicrhau ansawdd, hunanwerthuso ac arfer effeithiol ar y cyd, sy’n cefnogi datblygiad medrau ar draws y cwricwlwm.  

Mae staff addysgu yn cydweithio i gynllunio a chyflwyno cwricwlwm sy’n cefnogi datblygu medrau disgyblion yn raddol. Caiff hyn ei gydlynu’n ofalus ar draws yr holl bynciau fel bod llawer o gyfleoedd cyfoethog ar gyfer disgyblion, gan gynnwys disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol (ADY) a disgyblion yn y CAA, i ddatblygu eu medrau ar draws y cwricwlwm.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer 

Fel rhan o drefn barhaus yr ysgol ar gyfer hunanwerthuso a datblygu’r cwricwlwm, nododd arweinwyr fod angen cryfhau cysondeb a dilyniant yn y ddarpariaeth ar gyfer datblygu medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm. Roedd gweithgareddau monitro mewnol rheolaidd, yn cynnwys edrych ar lyfrau, arsylwadau gwersi a theithiau dysgu, yn amlygu amrywioldeb o ran addysgu medrau. I ymateb i hynny, datblygodd arweinwyr ymagwedd strwythuredig at sicrhau ansawdd a dysgu proffesiynol, gyda ffocws ar gydweithio rhwng cymheiriaid ac arweinwyr canol. Y nod oedd sicrhau bod pob un o’r staff yn meddu ar ddealltwriaeth ar y cyd o fedrau, disgwyliadau uchel ar gyfer pob un o’r disgyblion a mynediad at ddysgu proffesiynol effeithiol ar gyfer addysgu ac asesu medrau. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch y nodwyd ei bod/ei fod yn arfer effeithiol neu arloesol 

Archwiliwyd darpariaeth gan gydlynwyr medrau ar draws y cwricwlwm. Galluogodd hyn yr ysgol i nodi cryfderau allweddol a meysydd i’w datblygu. Wedyn, rhannodd cydlynwyr medrau’r cryfderau allweddol a’r meysydd allweddol i’w datblygu gyda phob un o’r staff fel rhan o’r cynllun dysgu proffesiynol. Roedd yr hyfforddiant yn cynnwys pob un o’r staff, adrannau unigol ac athrawon unigol. Wrth archwilio medrau digidol, cydnabuwyd nad aethpwyd i’r afael â ‘hawlfraint’ ym meysydd y cwricwlwm lle credid y gallai ychwanegu gwerth sylweddol at ddealltwriaeth disgyblion. Roedd arweinwyr y celfyddydau mynegiannol yn credu ei bod yn bwysig fod disgyblion yn datblygu dealltwriaeth o oblygiadau hawlfraint gan fod ymwybyddiaeth o hawlfraint ar gyfer artistiaid a cherddorion, er enghraifft gallu gwarchod hawliau unigolion ac atal heriau cyfreithiol. Mae cydlynu medrau digidol yn effeithiol bellach wedi arwain at ddysgu dilys gwell yng nghwricwlwm y celfyddydau mynegiannol. 

Mae hunanwerthuso rheolaidd yn sicrhau bod meysydd cryfder ar draws y cwricwlwm a meysydd ffocws ysgol gyfan ar gyfer gwella yn cael eu nodi’n barhaus. Er enghraifft, canolbwyntiodd un daith ddysgu llythrennedd ar addysgu geirfa yn eglur ar draws cyfnodau allweddol, yn dilyn dysgu proffesiynol mewn HMS. Mae arweinwyr medrau yn defnyddio arsylwi ar y cyd, bwrw golwg ar lyfrau a ffurflen adrodd ar fedrau i gofnodi tystiolaeth o arfer effeithiol, ymgysylltu â disgyblion a chymhwyso medrau. 

Ar ôl pob taith ddysgu a sesiwn bwrw golwg ar lyfrau, mae staff yn cymryd rhan mewn trafodaethau myfyriol wedi’u hwyluso gan yr arweinydd canol. Mae’r sesiynau hyn yn ddatblygiadol ac nid ydynt yn feirniadol, gyda phwyslais ar rannu strategaethau a nodi meysydd i’w datblygu ymhellach. Caiff deilliannau o’r teithiau dysgu eu crynhoi a’u rhannu gyda phob un o’r staff i lywio cynllunio a datblygiad proffesiynol. 

Yn ychwanegol, mae’r arweinwyr medrau yn darparu sesiynau dysgu proffesiynol â ffocws yn gysylltiedig â chanfyddiadau ‘medrau’. Er enghraifft, cyflwynwyd sesiwn graffiau trwy ddilyn taith ddysgu rhifedd a oedd yn nodi anghysondebau yn nefnydd disgyblion o graffiau. Mae’r sesiynau hyn yn cynnwyd arddangosiadau ymarferol, cynllunio ar y cyd a rhannu strategaethau addysgu a dysgu.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar ddeilliannau ar gyfer dysgwyr a/neu’u teuluoedd? 

Mae cydlynu medrau, gweithredu’r calendr sicrhau ansawdd a’r strategaeth dysgu medrau dan arweiniad cymheiriaid wedi arwain at welliannau yng nghysondeb ac ansawdd addysgu medrau a deilliannau disgyblion. Mae pob un o’r staff addysgu yn cydweithio i gynllunio a chyflwyno cwricwlwm sy’n cefnogi datblygu medrau disgyblion yn raddol. Caiff hyn ei gydlynu’n ofalus ar draws pob pwnc fel bod llawer o gyfleoedd cyfoethog i ddisgyblion, gan gynnwys disgyblion ag ADY a disgyblion yn y CAA, ddatblygu eu medrau ar draws y cwricwlwm.  

Bu gwelliant ym medrau llythrennedd, rhifedd a FfCD disgyblion yn CA3 a CA4 o ganlyniad i waith y cydlynwyr. Ceir tystiolaeth o hyn wrth fwrw golwg ar lyfrau, data deilliannau CA3 a CA4, teithiau dysgu ac arsylwadau gwersi. 

Erbyn hyn, mae gan staff hyder gwell o ran datblygu medrau disgyblion, a bu gwelliant o ran cysondeb yn y ddarpariaeth ar gyfer datblygu medrau ar draws pob grŵp blwyddyn yn sgil tystiolaeth o fwrw golwg ar lyfrau / teithiau dysgu. Mae’r strategaeth dan arweiniad cymheiriaid wedi cryfhau cydweithio proffesiynol. Mae staff yn gwerthfawrogi’r cyfle i arsylwi arfer ei gilydd a chymryd rhan mewn deialog broffesiynol fyfyriol. Mae rôl arweinwyr canol wedi bod yn allweddol o ran cydlynu’r ymdrechion hyn a sicrhau bod canfyddiadau’n cael eu defnyddio i lywio gwelliant ysgol gyfan yn barhaus. Mae arweinwyr yn bwriadu datblygu rôl disgyblion ymhellach yn y broses werthuso.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae rhannu arfer dda yn rheolaidd mewn HMS ysgol gyfan wedi bod yn allweddol i fodel llwyddiannus cydlynu medrau dan arweiniad cymheiriaid. Yn ychwanegol, mae cydlynwyr wedi gweithio gydag ysgolion cynradd lleol i sicrhau datblygiad dilyniant medrau ar draws y sectorau cynradd ac uwchradd. Mae arfer effeithiol wedi cael ei rhannu trwy gymunedau dysgu proffesiynol yr awdurdod lleol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Athro yn rhyngweithio â myfyrwyr mewn lleoliad ystafell ddosbarth llachar.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr  

Mae Ysgol Gyfun Llandeilo Ferwallt yn ysgol gyfun gymysg cyfrwng Saesneg 11 i 16 sydd wedi’i lleoli ym Mro Gŵyr ger Abertawe. Mae 1128 o ddisgyblion ar y gofrestr, ac mae 6.12% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yr ysgol yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf, a daw’r rhan fwyaf ohonynt o gefndir gwyn Prydeinig. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg fel eu hiaith gyntaf. Canran y disgyblion ag anghenion addysgol arbennig yw 19.5%. Mae cyfleuster addysgu arbenigol (CAA) Llandeilo Ferwallt yn cefnogi disgyblion ag anawsterau lleferydd, cyfathrebu ac iaith. Yn ychwanegol, mae mwyafrif y disgyblion sy’n mynychu’r CAA wedi cael diagnosis o awtistiaeth.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Ar ôl COVID, gwelodd yr ysgol, ar draws y cwricwlwm, fod angen i ddisgyblion ddatblygu gwydnwch ac nad oedd ganddynt y medrau angenrheidiol i weithio’n annibynnol. Daeth hyn yn amlwg trwy ystod o ddangosyddion, gan gynnwys arolwg Y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion a barn staff, disgyblion a rhieni. Daeth monitro a datblygu medrau ar draws y cwricwlwm yn ffocws ysgol gyfan. Ochr yn ochr â medrau llythrennedd, rhifedd, cymhwysedd digidol a medrau corfforol, sefydlwyd ymagwedd at ddatblygu a monitro creadigrwydd disgyblion. 

Tyfodd arwyddocâd creadigrwydd mewn datblygu’r rhaglen medrau, oherwydd nodwyd bod creadigrwydd yn effeithio ar holl fedrau a holl feysydd y cwricwlwm. Yn y byd heddiw sy’n newid yn gyflym, mae arweinwyr yn teimlo nad yw creadigrwydd yn ychwanegiad opsiynol sydd wedi’i gyfyngu i’r Celfyddydau Mynegiannol mwyach. Yn hytrach, mae’n fedr hanfodol i’w archwilio a’i ddatblygu ym mhob disgybl ar draws y cwricwlwm cyfan.  

Mae ymagwedd yr ysgol at fonitro a datblygu creadigrwydd yn cysylltu â’r ymagwedd ysgol gyfan at fetawybyddiaeth a hunanreoleiddio, gan feithrin creadigrwydd mewn disgyblion ar draws yr holl bynciau a’r meysydd dysgu a phrofiad, gan eu helpu i ‘ddysgu sut i ddysgu’. Mae llawer o’r ymagwedd hon o ganlyniad i daith yr ysgol fel Ysgol Greadigol Arweiniol trwy raglen Cyngor Celfyddydau Cymru. Er mwyn ymdrin â beth yw creadigrwydd a meddwl creadigol, mewn gwirionedd, gyda staff a disgyblion, canolbwyntion nhw ar ddefnyddio ymchwil ynghylch datblygu arferion creadigol y meddwl. Darparodd hyn fframwaith sy’n rhannu creadigrwydd yn bum arfer allweddol, sef: bod yn ddychmygus, yn ymholgar, yn ddyfal, yn gydweithredol ac yn ddisgybledig. Mae’r arferion hyn wedi darparu iaith gyffredin ar gyfer athrawon a disgyblion ac wedi cynnig strwythur y gellir ei ddefnyddio i addysgu, monitro a datblygu creadigrwydd ar draws y cwricwlwm. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Er mwyn ymgorffori eu hymagwedd ysgol gyfan at greadigrwydd, roedd dysgu proffesiynol yn allweddol. Roedd HMS ysgol gyfan yn cynnwys sesiynau ‘chwalu’r chwedlau’ ynglŷn â beth yw creadigrwydd, ac i’r gwrthwyneb. Arweiniodd nodi creadigrwydd trwy’r 5 arfer greadigol at ddealltwriaeth a gwerthfawrogiad gwell o lawer o greadigrwydd ar draws y cwricwlwm. Caiff creadigrwydd ei werthfawrogi a’i ddatblygu ym mhob maes pwnc, ac nid yw’n cael ei weld mwyach yn rhywbeth sy’n digwydd yn y Celfyddydau Mynegiannol yn unig.  

Sefydlwyd rôl ddatblygu i arweinydd canol arwain ar greadigrwydd ysgol gyfan, gan weithio’n agos gyda’r arweinydd canol medrau sy’n arwain ar fetawybyddiaeth a hunanreoleiddio. Arweiniodd y bartneriaeth hon at ymagwedd greadigol ar y cyd at hunanreoleiddio. Sefydlwyd y 5 arfer greadigol yn sbardunau i gynorthwyo disgyblion wrth hunanreoleiddio ac addasu eu hymagwedd at dasg. Yn sgil yr ymagwedd hon ar y cyd, sy’n cysylltu metawybyddiaeth, hunanreoleiddio a chreadigrwydd, cryfhawyd eu gwerth a chyfranogiad cynyddol gan staff.  

Yn ogystal â dysgu proffesiynol, cyflwynwyd sesiynau ‘hyfforddi’ disgyblion i bob un o ddisgyblion cyfnod allweddol 3 yn rhan o’r ddarpariaeth Iechyd a Lles. Roeddent yn defnyddio metawybyddiaeth, hunanreoleiddio a chreadigrwydd i wella’u deilliannau wrth gydweithio i ddatrys problem aerodynamig, gan ymchwilio a dod o hyd i wybodaeth i gefnogi a sgaffaldio eu dysgu eu hunain.   

Gan fod yr ymagwedd at greadigrwydd a dealltwriaeth ohono ar draws y cwricwlwm wedi’u gwreiddio’n gadarn, datblygwyd rhaglen hunanwerthuso / cynllunio gwelliant. Edrychodd hyn ar addysgu a dysgu trwy fwrw golwg ar lyfrau a theithiau dysgu wedi’u harwain gan gymheiriaid, gan nodi’r arferion creadigol a sut maent yn cael eu datblygu ymhlith y disgyblion. Roedd arsylwadau o’r fath yn cynnwys ystyried defnyddio cwestiynau penagored (ymholgar), archwilio rhagdybiaethau amgen (dychmygus), dyfalbarhau trwy ymchwilio heriol (dyfal), gofyn i ddisgyblion ddod o hyd i ddulliau lluosog i ddatrys problem (disgybledig a dychmygus), neu weithio mewn timau i ddylunio cynnyrch i ddatrys problem (cydweithredol). 

Fe wnaeth y data ansoddol a gafwyd o’r gweithgareddau hyn lywio adroddiad a adroddwyd yn ôl i staff trwy gyfleoedd dysgu proffesiynol dilynol, yn cynnig enghreifftiau o arfer effeithiol mewn ystafelloedd dosbarth ac yn awgrymu meysydd i’w datblygu yn y dyfodol. Mae’r cylch myfyriol hwn o arsylwi, dathlu llwyddiant a nodi meysydd i’w gwella wedi sicrhau, trwy amlygu creadigrwydd mewn addysgegau, ei fod yn fedr sy’n cael ei ddatblygu yn y disgyblion ac nad yw’n cael ei adael i ffawd yn unig.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

Caiff monitro’r effaith y mae’r ymagwedd hon yn ei chael ar safonau disgyblion ei llywio gan ddata meintiol ac ansoddol, fel ei gilydd. Mae’r enghreifftiau hyn o Gelf, Iechyd a Gofal Cymdeithasol ac Astudiaethau Busnes yn cynnig mewnwelediad i’r effaith y mae’r ymagwedd hon at ddatblygu creadigrwydd ar draws y cwricwlwm yn ei chael ar ddisgyblion: 

  • Celf: Er ein bod wedi canolbwyntio ar yr arferion creadigol ar draws y cwricwlwm cyfan, rydym wedi canfod, trwy godi ymwybyddiaeth yn CA3 o beth yw creadigrwydd a’i bwysigrwydd fel medr trosglwyddadwy, fod hyn wedi effeithio ar niferoedd yr opsiynau mewn pynciau creadigol penodol yn CA4. Yn 2024, roedd 64 o ddisgyblion a ddewisodd astudio celf. Yn 2025, dewisodd 72 o ddisgyblion astudio celf ar gyfer TGAU.   
  • Iechyd a Gofal Cymdeithasol: Casglwyd barn disgyblion ar effeithiolrwydd ein hymagwedd at fetawybyddiaeth ac arferion creadigol y meddwl. O arolwg a gynhaliwyd yn 2024, gwelodd 94.4% o ddisgyblion fod y fframwaith hwn yn fuddiol wrth ateb cwestiynau arddull arholiad, gweithio allan a chynllunio ateb cyn ei ysgrifennu. Llwyddodd 43.8% o ddisgyblion i gyflawni gradd A*/A. Mae hyn yn gynnydd sylweddol o flynyddoedd academaidd blaenorol, ac yn sylweddol uwchlaw cyfartaledd yr ALl, sef 25.6%. 
  • Astudiaethau Busnes: Trwy fabwysiadu’r ymagwedd hon at fetawybyddiaeth a meddwl creadigol, llwyddodd dysgwyr i gyflawni cynnydd o 20-30% mewn marciau mewn cwestiynau 10 marc estynedig. Cyflawnwyd hyn trwy ddefnyddio’r fframwaith hwn i gael eu hymatebion, eu cynllunio a dod i gasgliad. 

Wrth i’r ysgol baratoi ei disgyblion i fod yn ‘gyfranwyr mentrus, creadigol, sy’n barod i chwarae rhan lawn mewn bywyd a gwaith’, mae arweinwyr o’r farn nad yw ymrwymiad ar draws yr ysgol i ddatblygu creadigrwydd fel medr yn ddymunol yn unig; mae’n hanfodol. Trwy ymgorffori arferion creadigol y meddwl ar draws y cwricwlwm ac olrhain eu defnydd a’u heffaith, mae arweinwyr yn Llandeilo Ferwallt o’r farn eu bod yn sicrhau bod eu disgyblion yn deall beth yw meddwl creadigol ac yn cael y cyfle i ddatblygu eu creadigrwydd, sy’n fedr hanfodol am oes.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu arfer dda â’r awdurdod lleol, consortia ac ysgolion eraill trwy gyfarfodydd rhwydwaith a thrafodaethau proffesiynol. Canolbwyntiodd HMS ar y cyd ag ysgol gynradd leol ar sut i ddefnyddio arferion creadigol y meddwl i gefnogi metawybyddiaeth a hunanreoleiddio. Yn ystod y sesiwn hyfforddi hon, gweithiodd ysgolion gyda’i gilydd i ddatblygu dealltwriaeth ar y cyd o iaith ac enghreifftiau o arfer effeithiol ym mhob cam cynnydd. 

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae person mewn gwisg ysgol las yn eistedd yn darllen llyfr mewn llyfrgell, gyda silffoedd yn llawn llyfrau ac unigolyn arall yn y cefndir.

Gwybodaeth am yr ysgol 

Agorwyd Ysgol Gyfun Gymraeg Rhydywaun ym mis Medi 1995. Mae’n gwasanaethu plant a phobl ifanc Cwm Cynon a Merthyr Tudful. Mae 1026 o ddisgyblion yn yr ysgol, ynghyd â 118 yn y Chweched Dosbarth.  Mae 12.1% o’r disgyblion yn gymwys i brydau ysgol am ddim.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Mewn ymateb i’r cwymp sylweddol yn safonau darllen disgyblion  a’r bwlch addysgol a ddaeth yn sgil Covid, mae’r ysgol wedi blaenoriaethu codi safonau darllen a llafar y disgyblion.  Aethpwyd ati i lunio dwy strategaeth ysgol gyfan – ‘Dim ond Darllen’ a ‘Llais Rhydywaun’.  

Mae ‘Dim ond Darllen’ wedi datblygu o gynllun peilot gan Brifysgol Sussex. Gweithiodd y brifysgol â 300 o ddisgyblion cynradd am 12 mis. Trwy ddarllen corawl dyddiol, gwelwyd gwelliant o 8.5 mis yn oedrannau darllen pob disgybl. Mae’r ysgol wedi adeiladu ar yr ymchwil hwn a chreu cynllun uwchradd, ble mae darllen corawl systematig yn digwydd ym mhob adran.  

Mae strategaeth llafar, ‘Llais Rhydywaun’, yn seiliedig ar egwyddorion profedig sy’n amlygu pedwar maes allweddol ar gyfer siarad effeithiol. Mae’r rhain yn cynnwys meithrin defnydd ymarferol o’r llais a mynegiant corfforol; datblygu iaith gyfoethog a strwythur iaith briodol i wahanol gyd-destunau; galluogi disgyblion i drefnu eu syniadau, ymresymu’n glir ac ymateb yn greadigol; ac adeiladu hyder i gymryd rhan, gwrando’n weithgar a chyfleu neges yn effeithiol i gynulleidfaoedd amrywiol. Trwy wreiddio’r egwyddorion hyn ar draws y cwricwlwm, mae’r ysgol yn hyrwyddo medrau llafar ymhob pwnc, gan annog defnydd o sgwrs archwiliol a llefaru ffurfiol. Mae’r dull hwn yn adlewyrchu arferion gorau ac yn cefnogi disgyblion i fynegi’u hunain yn hyderus ac yn feirniadol mewn unrhyw gyd-destun. 

Disgrifiad o natur y strategaethau 

Mae’r holl staff yn cefnogi’r her i wella safonau darllen a llafar y disgyblion. Mae’r ddwy strategaeth wedi eu cyflwyno a’u gwreiddio trwy sesiynau datblygiad proffesiynol parhaus, i sicrhau bod pob athro yn athro llythrennedd. 

Hoelion wyth y strategaethau:  

  • Gweithredir y strategaethau mewn modd systematig. Er enghraifft, mae pob sesiwn ddarllen yn dechrau trwy ymarfer llafar, sef ynganu’r Geiriau ‘Waw’ (geiriau haen 2 a 3). Mae’r eirfa yn cefnogi disgyblion i ddeall y testun ac i adeiladu geirfa goeth a hyder ar lafar. Dechreuir gwersi Cyfnod Allweddol 3 gyda sbardun llafar pwrpasol.  
  • Mae adrannau wedi gwau’r darnau darllen a thasgau llafar i’w cynlluniau gwaith ar draws y cwricwlwm. 
  • Mae rhieni yn gefnogol i’r cynllun: mae hyfforddiant llythrennedd a llyfrynnau ar gael iddynt weithio gyda’u plant. 
  • Cynhelir sesiynau darllen corawl ym mhob pwnc, unwaith bob cylch amserlen yng Nghyfnod Allweddol 3. 
  • Crëir deunyddiau darllen heriol ar gyfer disgyblion Cyfnod Allweddol 3. Maent yn adnodd dysgu, yn cynyddu stamina darllen ac yn modelu cywirdeb iaith.  
  • Mae pob athro yn athro llythrennedd, wedi derbyn hyfforddiant ac yn hyderus i arbrofi â strategaethau darllen a llafar amrywiol yn rheolaidd o fewn eu gwersi.  
  • Darllenir yn ystod cyfnodau tiwtor a thrafodir y deunydd darllen trwy ‘Rolau Trafod’. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi ei gael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr? 

Cryfder y ddwy strategaeth yw amlder y sesiynau a brwdfrydedd yr athrawon. Mae darllen corawl a dysgu ac addysgu trwy ddarllen yn norm yng Nghyfnod Allweddol 3. Mae tasgau siarad a gwrando wedi eu cyflwyno a’u gwreiddio ym mhob pwnc.  

Mae’r deunyddiau darllen yn galon i’r dysgu ac yn hyrwyddo geirfa gyfoethog, sy’n arwain at waith llafar ac ysgrifennu cywir a choeth. Gwelir bod disgyblion yn hyderus i ddarllen ar goedd (corawl ac unigol) a chywiro eu hunain wrth ddarllen. Mae technegau ‘Llais Rhydywaun’, er enghraifft ‘Diwrnod dim Beiro’, yn cefnogi medrau llafar disgyblion ac yn sicrhau bod athrawon yn cyflwyno a rhannu arfer dda. 

Profwyd disgyblion Blwyddyn 7 ym mlwyddyn gyntaf y strategaeth. Gwelwyd cynnydd sylweddol ym medrau darllen y disgyblion o fewn wyth mis cyntaf y prosiect – 78% o’r flwyddyn gyfan, 80% (merched), 77% (bechgyn), 71% (PYD).  Gwelwyd gwelliant yn y sgorau Asesiadau Personol Darllen, gyda chynnydd o 20 pwynt o leiaf yn sgorau cynnydd cymedrig darllen Cymraeg Blynyddoedd 7, 8 ,9. 

Mae’r ddwy strategaeth wedi sicrhau bod disgyblion yn fwy uchelgeisiol mewn gwersi. Oherwydd y gwelliant yn eu medrau darllen a llafar, mae’r arfau ganddynt i lwyddo. 

Mae dau fyfyriwr, un mewn gwisg ysgol, yn darllen llyfr gyda'i gilydd wrth eistedd mewn ystafell gyda ffenestr wydr lliw yn y cefndir.
Myfyrwyr mewn gwisgoedd coch yn darllen papurau mewn ystafell ddosbarth.