Arfer effeithiol Archives - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae pedwar myfyriwr mewn gwisgoedd ysgol yn trafod o amgylch bwrdd mewn ystafell ddosbarth, gyda chyfrifiaduron yn y cefndir. Mae un myfyriwr yn defnyddio cadair olwyn.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr: 

Mae Ysgol Gyfun Y Pant yn Rhondda Cynon Taf yn ysgol cyfrwng Saesneg sydd â 1,444 o ddisgyblion, y mae 1,178 ohonynt o oedran ysgol statudol. Mae 1.1% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol. Mae tua 9.6% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, ac mae gan ryw 12.7% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tîm arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys y pennaeth, y dirprwy bennaeth, dau uwch bennaeth cynorthwyol a thri phennaeth cynorthwyol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Gweledigaeth Ysgol Gyfun Y Pant yw bod pob disgybl yn ymddwyn trwy ddangos parch, gwyleidd-dra, a bod yn barod ar gyfer bywyd. I gefnogi’r weledigaeth hon, mae’r ysgol wedi dyfeisio system yrfaoedd arloesol, sy’n cynnig cymorth cynhwysfawr ar gyfer disgyblion i baratoi ar gyfer eu llwybrau yn y dyfodol, gan wneud yn siŵr bod pob dysgwr yn sicrhau cyrchfan ôl-16 neu ôl-18 sy’n cyd-fynd â’u medrau a’u diddordebau. Mae’r cymorth hwn yn cwmpasu ystod eang o gymorth, gan gynnwys mentora, profiad gwaith ac amlygrwydd i wahanol lwybrau a llwybrau gyrfa . Mae’n broses ymgorfforedig sy’n cael ei hadeiladu trwy gydol cyfnod disgyblion yn yr ysgol, ond yn arbennig mewn cyfnodau pontio arwyddocaol.  

Trwy ymchwil, roedd yr ysgol yn deall bod disgyblion oedd â llwybr neu gyrchfan gyrfa clir yn ymroi’n well yn yr ysgol. Ar ôl hynny, roedd system gynhwysfawr yn cael ei dylunio lle mae cymorth gyrfaoedd yn treiddio trwy bob rhan o fywyd ysgol ac wedi bod yn flaenoriaeth allweddol sylfaenol i’r ysgol. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Mae gan yr ysgol ymagwedd gydlynus at gynorthwyo disgyblion i nodi eu llwybr dewisol, a gwneud cynnydd arno. Caiff y broses ei harwain yn strategol gan uwch arweinydd dynodedig. Mae ymarfer mapio cynhwysfawr yn cefnogi’r broses ac yn cael ei hadolygu’n rheolaidd i sicrhau ei bod yn berthnasol a chymwys. 

Mae’r broses yn dechrau pob blwyddyn academaidd trwy gynnal ffair yrfaoedd fywiog yn yr ysgol y mae pob un o’r disgyblion yn ymweld â hi. Mae dros 50 o gyflogwyr yn mynychu’r ffair yrfaoedd, a gall disgyblion ddysgu mwy am wahanol ddiwydiannau a chwmnïau. Mae disgyblion yn ymchwilio i’r gwahanol rolau y mae cwmnïau’n eu cynnig ac yn ymgysylltu â phrifysgolion a rhaglenni prentisiaethau modern, sydd hefyd yn bresennol. Mae hyn yn eu helpu i gael syniad a dealltwriaeth o’r meysydd y gallent fod â diddordeb ynddynt. 

Mae disgyblion yn cael gwersi gyrfaoedd ar wahân ym Mlynyddoedd 7 i 11. Yn ystod y gwersi hyn, mae disgyblion: 

  • Yn gwneud cwisiau gyrfaoedd ar bersonoliaeth, diddordebau, amgylcheddau gwaith a medrau 
  • Yn chwilio yn y llyfrgell yrfaoedd am eiriau allweddol neu’u canlyniadau cwis  
  • Yn chwilio yn llyfrgell bynciau’r brifysgol fel yr uchod 
  • Yn datblygu dealltwriaeth o’r llwybr y dylent ei ddilyn tuag at eu nodau gyrfa  
  • Yn cadw canllawiau gyrfaoedd, pynciau, adnoddau a gwybod sut 

Ar draws y cwricwlwm, mae pob maes pwnc yn gyfrifol am sicrhau bod cysylltiadau’n cael eu gwneud â’r byd gwaith. Er enghraifft, yn y Celfyddydau Mynegiannol, mae staff yn arddangos rolau amrywiol o fewn y diwydiant ac yn mynd â disgyblion ar dripiau yn rheolaidd i sefydliadau neu leoliadau addysgol lle gallant ddysgu mwy am y rolau hyn. Ym Magloriaeth Cymru ym Mlynyddoedd 10, 11 a 12, mae disgyblion yn canolbwyntio ar brosiectau Cyrchfannau’r Dyfodol ac yn cwblhau ymchwil. 

Trwy gydol y flwyddyn, mae disgyblion ar draws yr ysgol yn cael sgyrsiau a chyflwyniadau gan rwydwaith o bobl broffesiynol sydd naill ai’n ymweld wyneb yn wyneb neu ar-lein, i roi mwy o fewnwelediad i ddisgyblion i rolau penodol. Mae pob un o’r disgyblion ym Mlwyddyn 10 yn mynd ar leoliad profiad gwaith ac, ar adegau pontio allweddol o’u gyrfa ysgol, mae disgyblion yn cael sawl cyfweliad gydag uwch arweinwyr i sicrhau bod gan bawb lwybr pan fyddant yn gadael yr ysgol. 

Caiff disgyblion chweched dosbarth eu rhoi mewn grwpiau cofrestru blynyddoedd cymysg ar sail dyheadau gyrfa – er enghraifft: Busnes, Cyfrifyddu a Chyllid; Addysg y Dyniaethau a’r Gyfraith; Meddygaeth a Gofal Iechyd Perthynol. Caiff grwpiau dosbarth eu harwain gan aelod o staff sydd ag arbenigedd yn y meysydd hyn. Gwahoddir siaradwyr a chyn-ddisgyblion i roi arweiniad teilwredig. 

Mae pob un o ddisgyblion y chweched dosbarth yn cael awr o gyfoethogi yn eu hamserlen unwaith bob pythefnos. Caiff sesiynau carfanau cyfan neu grwpiau llai eu cyflwyno naill ai’n fewnol neu gan siaradwyr allanol ar destunau fel cyllid myfyrwyr, gyrfaoedd yn y diwydiannau creadigol, prentisiaethau, datganiadau personol, cyllidebu, technegau cyfweld, ac ati. 

Mae’r ysgol yn gwerthfawrogi ei pherthynas waith â’i chynghorydd Gyrfa Cymru, sy’n rhoi cyngor teilwredig i’r rhai sydd ei angen ar draws yr ysgol. Mae Prosiect Golau Gwyrdd Rhondda Cynon Taf, a’r Tîm Ymgysylltu a Chyfranogiad Ieuenctid, hefyd yn darparu cyngor a chymorth annibynnol ar gyfer dysgwyr ansicr a bregus.  

Mae disgyblion yn yr ysgol sy’n nodi eu bod yn fregus yn derbyn lefel estynedig o gymorth trwy gydol eu cyfnod yn yr ysgol, gyda mentora ychwanegol yn y chweched dosbarth yn canolbwyntio ar wahanol grwpiau, gan gynnwys disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim a disgyblion ag ADY, y rhai sy’n hawlio lwfans cynhaliaeth addysg, neu unigolion sydd mewn perygl o fod yn rhai NACH (NEET). Mae prosesau mentora dynamig yn ymateb i anghenion academaidd, lles neu anghenion eraill trwy gydol y flwyddyn. Mae’r ysgol yn ymgysylltu ag Academi Seren a rhaglen Step-Up New College Rhydychen i ddarparu cyngor a chymorth ar gyfer disgyblion mwy abl o Flwyddyn 10 ymlaen. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion? 

Caiff gyrfaoedd a phrofiadau yn gysylltiedig â gwaith eu hymgorffori ar draws yr ysgol, ac o ganlyniad, mae bron bob un o’r disgyblion yn cael cyrchfannau cadarn ar ôl yr ysgol. Mae dros hanner y disgyblion ôl-16 yn dychwelyd i’r chweched dosbarth. Mae cyngor annibynnol a phartneriaethau effeithiol yn sicrhau bod pob disgybl yn cael ei gefnogi. Mae deilliannau ôl-18 yn adlewyrchu cyfraddau presenoldeb uchel mewn prifysgolion, a phrentisiaethau gradd dyheadol yn dod yn fwy poblogaidd. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion ag ADY, a disgyblion sy’n derbyn lwfans cynhaliaeth addysg, yn symud ymlaen i brifysgol, fel y mae llawer o ddisgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Gwelwyd deilliannau cryf mewn cymorth estynedig ar gyfer disgyblion sy’n gwneud cais i ddilyn cyrsiau hynod gystadleuol mewn prifysgolion, ac mae bron pob un o’r ymgeiswyr meddygaeth yn sicrhau lleoedd dewis cyntaf, mwyafrif o ymgeiswyr i Rydychen neu Gaergrawnt yn derbyn cynigion, a thua hanner y disgyblion yn derbyn lleoedd mewn prifysgolion cystadleuol. Mae niferoedd cynyddol o ddisgyblion bellach yn ymgeisio’n llwyddiannus am leoedd mewn ysgolion cerddoriaeth ac ar gyfer pynciau mwy arbenigol. Mae adborth disgyblion a rhieni yn amlygu hyder a gwerth gwell mewn gweithgareddau yn gysylltiedig â gwaith. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae’r ysgol wedi cyflwyno i ysgolion eraill o fewn a’r tu allan i’r awdurdod lleol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Group of five professionals sitting around a table in a modern office setting, engaging in a discussion with papers and digital devices on the table. The background features bright orange walls.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr: 

Mae Ysgol Gyfun Y Pant yn Rhondda Cynon Taf yn ysgol cyfrwng Saesneg sydd â 1,444 o ddisgyblion, y mae 1,178 ohonynt o oedran ysgol statudol. Mae 1.1% o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol. Mae tua 9.6% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, ac mae gan ryw 12.7% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tîm arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys y pennaeth, y dirprwy bennaeth, dau uwch bennaeth cynorthwyol a thri phennaeth cynorthwyol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol   

Fel rhan o’u strategaeth i wella arweinyddiaeth, mae arweinwyr wedi darparu cyfleoedd ystyrlon ar gyfer arweinyddiaeth gydweithredol ar bob lefel. Mae hyn wedi cael ei gefnogi’n dda gan ddysgu proffesiynol effeithiol, disgwyliadau uchel a llinellau atebolrwydd clir. Mae’r pennaeth yn glir nad rhywbeth i’r Uwch Dîm Arweinyddiaeth yn unig yw arweinyddiaeth, ac nad yw’n rhywbeth sy’n bodoli mewn ffordd linellol, chwaith. Caiff staff yn yr ysgol eu hannog i ddatblygu eu medrau arwain yn y rhan fwyaf o agweddau ar eu rolau. Amlinellir y dull hwn yn glir mewn blaenoriaethau ysgol gyfan, yn ogystal â chynllunio datblygiad adrannol. Mae arweinwyr yn canolbwyntio ar sefydlu ‘atebolrwydd deallus’ trwy adolygu ac addasu eu dulliau yn rheolaidd, gosod targedau clir ar gyfer gwella a sicrhau bod gwaith yn cael ei lywio gan dystiolaeth. 

Mae’r ysgol yn ymdrechu i sicrhau bod arweinwyr canol yn gwerthuso pob agwedd ar eu gwaith yn effeithiol, gan gynnwys defnydd cadarn o ddata. Trwy gyfarfodydd rheolwyr llinell bob hanner tymor sy’n cael eu llywio gan ystod o dystiolaeth uniongyrchol, mae arweinwyr yn gwerthuso effaith eu gwaith yn rheolaidd. Mae pob un o’r staff yn defnyddio systemau’r ysgol yn dda i olrhain cynnydd. Mae’r ysgol wedi gweithio’n galed i greu diwylliant o gydweithio wedi’i yrru gan dîm sy’n cefnogi twf, lles ac ymdeimlad o ddiben ar gyfer pob un o’r cydweithwyr ar bob lefel. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae gan yr ysgol systemau effeithiol i alluogi uwch arweinwyr i weithio gydag arweinwyr canol mewn ffordd strwythuredig. Mae’r dulliau hyn wedi cynorthwyo arweinwyr i sefydlu dadansoddiad clir o gynnydd disgyblion trwy fodel goleuadau traffig. Caiff y wybodaeth hon ei defnyddio’n fedrus gan arweinwyr i sicrhau bod cymorth a her yn cael eu blaenoriaethu i’r meysydd sydd fwyaf mewn angen. Mae arweinwyr yn defnyddio dull yn canolbwyntio ar atebion yn gyson, gan annog arweinwyr canol i chwilio am atebion effeithiol, a’u gweithredu. Er bod yr ysgol yn annog ymreolaeth wedi’i hennill, cydnabyddir bod blaenoriaethau ysgol gyfan yn cael eu deall a’u hymgorffori’n llawn wrth wneud penderfyniadau. Mae pob arweinydd yn yr ysgol yn mwynhau cyfathrebu cyson ac effeithiol trwy gyfarfodydd rheolaidd sydd hefyd yn helpu nodi arfer ragorol i’w lledaenu mewn cyfarfodydd arweinwyr canol. Mae ystod eang o ddysgu proffesiynol sydd wedi’i dargedu at fedrau arwain penodol wedi cynorthwyo arweinwyr ar bob lefel i wella’u harfer. Mae hyn yn cyd-fynd ag aelodau staff penodol sy’n astudio ar gyfer graddau MA a doethuriaethau. 

Mae gan yr ysgol system gydweithredol a chadarn ar gyfer gwerthuso a gwella. Caiff hon ei llywio gan ystod o dystiolaeth, gan gynnwys dadansoddi arholiadau, arsylwadau dysgu, craffu ar waith a llais y disgybl. Mae uwch arweinwyr wedi canolbwyntio’n dda ar ddatblygu medrau arweinwyr canol fel eu bod yn gyrru’r prosesau hyn, ac mae ganddynt yr ymreolaeth i gyfeirio dulliau eu hadran i sicrhau’r gwelliannau a ddymunir.  

Gellir gweld effaith arweinyddiaeth gydweithredol yn glir yn ymagweddau’r ysgol at bontio a gwella ymddygiad disgyblion. Mae’r ysgol wedi datblygu medrau arwain rhai aelodau staff i weithio’n rheolaidd gyda’r clwstwr cynradd er mwyn deall anghenion darpar ddisgyblion a rhieni’n well. Caiff yr aelodau staff hyn wersi amserlen mewn ysgolion cynradd ac maent wedi cynllunio’u gwaith yn ofalus. Mae’r arweinwyr hyn wedi sefydlu diwylliant o gynhwysiant a goddefgarwch clir ac a ddeellir yn glir y mae staff a disgyblion yn ei groesawu.  

Dros gyfnod amser sylweddol, mae uwch arweinwyr wedi cynnal ffocws cryf ar yrru gwelliannau mewn arweinyddiaeth i elwa ar ymreolaeth ac atebolrwydd wrth sefydlu ymagweddau at wella’r ysgol. Maent yn modelu’r diwylliant hwn â brwdfrydedd a strategaeth ac yn rhoi arweinyddiaeth ddosbarthedig yn ganolog i’r gwaith hwn. Mae nifer o gydweithwyr wedi cwblhau cyrsiau arweinyddiaeth, hyfforddi a MA. Wedyn, caiff yr aelodau staff hyn eu hannog i ledaenu eu dysgu ymhlith aelodau staff eraill. 

Mae arweinwyr yn cydnabod pwysigrwydd cynllunio olyniant. I gefnogi hyn, caiff staff ar bob lefel eu cynnwys mewn llywio gwneud penderfyniadau a datblygu medrau arwain. Caiff mentora a hyfforddi eu defnyddio’n dda, yn yr un modd â defnyddio rolau arwain a chyfleoedd secondio cysylltiedig. Nod yr ysgol yw sicrhau parhad arweinyddiaeth gref, gan feithrin diwylliant o dwf a datblygiad sydd o fudd i staff a disgyblion, fel ei gilydd.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion? 

Mae arweinyddiaeth gref wedi sicrhau gwelliannau pwysig yn ansawdd gwerthuso a gwelliant ac effaith yr addysgu ar ddysgu. Ar draws yr ysgol, mae disgyblion yn gwneud cynnydd da yn eu dysgu, ar y cyfan, ac yn elwa ar addysgu o ansawdd uchel.  

Mae effaith arweinyddiaeth gydweithredol wedi cryfhau cyfathrebu ac wedi creu perthnasoedd gwaith cryf ar draws yr ysgol. Mae’r dull hwn wedi datblygu medrau arwain staff ac wedi galluogi arweinwyr canol ac uwch arweinwyr i gyflawni eu rolau’n effeithiol. Mae staff yn deall gweledigaeth yr ysgol ac wedi elwa’n gyson ar ystod o gyfleoedd datblygiad proffesiynol. Mae arweinwyr wedi sefydlu trefniadau atebolrwydd effeithiol tra’n cynnal dull ar y cyd, hefyd. O ganlyniad i systemau cryf, gall staff fonitro cynnydd disgyblion yn ystyrlon a sicrhau bod grwpiau o ddisgyblion yn cael eu cefnogi’n effeithiol. Mae trosglwyddo gwneud penderfyniadau i arweinwyr canol wedi golygu bod gan staff allu gwell i wneud penderfyniadau gwybodus er budd eu disgyblion.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?  

Mae’r ysgol yn croesawu cyswllt gan unrhyw un sydd â diddordeb mewn gweithredu’r dull hwn yn eu lleoliad.   

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Dau athro yn cerdded ac yn sgwrsio y tu allan i adeilad ysgol ar ddiwrnod heulog

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr 

Mae Ysgol Gyfun Llandeilo Ferwallt yn ysgol gyfun gymysg cyfrwng Saesneg 11 i 16 sydd wedi’i lleoli ym Mro Gŵyr ger Abertawe. Mae 1128 o ddisgyblion ar y gofrestr, ac mae 6.12% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yr ysgol yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf, a daw’r rhan fwyaf ohonynt o gefndir gwyn Prydeinig. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg fel eu hiaith gyntaf. Canran y disgyblion ag anghenion addysgol arbennig yw 19.5%. Mae cyfleuster addysgu arbenigol (CAA) Llandeilo Ferwallt yn cefnogi disgyblion ag anawsterau lleferydd, cyfathrebu ac iaith. Yn ychwanegol, mae mwyafrif y disgyblion sy’n mynychu’r CAA wedi cael diagnosis o awtistiaeth. 

Mae strwythur arweinyddiaeth yr ysgol yn cynnwys tîm o arweinwyr canol sydd â chyfrifoldeb am feysydd medrau allweddol, yn cynnwys llythrennedd, rhifedd, cymhwysedd digidol, creadigrwydd, medrau corfforol a medrau metawybyddol. Mae uwch arweinwyr ac arweinwyr canol yn blaenoriaethu cydweithio, cysondeb, a gwelliant parhaus mewn addysgu a dysgu. Mae cydlynu’r ddarpariaeth ar gyfer medrau, dan arweiniad y Dirprwy Bennaeth, yn sicrhau ymagwedd amlhaen at sicrhau ansawdd, hunanwerthuso ac arfer effeithiol ar y cyd, sy’n cefnogi datblygiad medrau ar draws y cwricwlwm.  

Mae staff addysgu yn cydweithio i gynllunio a chyflwyno cwricwlwm sy’n cefnogi datblygu medrau disgyblion yn raddol. Caiff hyn ei gydlynu’n ofalus ar draws yr holl bynciau fel bod llawer o gyfleoedd cyfoethog ar gyfer disgyblion, gan gynnwys disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol (ADY) a disgyblion yn y CAA, i ddatblygu eu medrau ar draws y cwricwlwm.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer 

Fel rhan o drefn barhaus yr ysgol ar gyfer hunanwerthuso a datblygu’r cwricwlwm, nododd arweinwyr fod angen cryfhau cysondeb a dilyniant yn y ddarpariaeth ar gyfer datblygu medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm. Roedd gweithgareddau monitro mewnol rheolaidd, yn cynnwys edrych ar lyfrau, arsylwadau gwersi a theithiau dysgu, yn amlygu amrywioldeb o ran addysgu medrau. I ymateb i hynny, datblygodd arweinwyr ymagwedd strwythuredig at sicrhau ansawdd a dysgu proffesiynol, gyda ffocws ar gydweithio rhwng cymheiriaid ac arweinwyr canol. Y nod oedd sicrhau bod pob un o’r staff yn meddu ar ddealltwriaeth ar y cyd o fedrau, disgwyliadau uchel ar gyfer pob un o’r disgyblion a mynediad at ddysgu proffesiynol effeithiol ar gyfer addysgu ac asesu medrau. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch y nodwyd ei bod/ei fod yn arfer effeithiol neu arloesol 

Archwiliwyd darpariaeth gan gydlynwyr medrau ar draws y cwricwlwm. Galluogodd hyn yr ysgol i nodi cryfderau allweddol a meysydd i’w datblygu. Wedyn, rhannodd cydlynwyr medrau’r cryfderau allweddol a’r meysydd allweddol i’w datblygu gyda phob un o’r staff fel rhan o’r cynllun dysgu proffesiynol. Roedd yr hyfforddiant yn cynnwys pob un o’r staff, adrannau unigol ac athrawon unigol. Wrth archwilio medrau digidol, cydnabuwyd nad aethpwyd i’r afael â ‘hawlfraint’ ym meysydd y cwricwlwm lle credid y gallai ychwanegu gwerth sylweddol at ddealltwriaeth disgyblion. Roedd arweinwyr y celfyddydau mynegiannol yn credu ei bod yn bwysig fod disgyblion yn datblygu dealltwriaeth o oblygiadau hawlfraint gan fod ymwybyddiaeth o hawlfraint ar gyfer artistiaid a cherddorion, er enghraifft gallu gwarchod hawliau unigolion ac atal heriau cyfreithiol. Mae cydlynu medrau digidol yn effeithiol bellach wedi arwain at ddysgu dilys gwell yng nghwricwlwm y celfyddydau mynegiannol. 

Mae hunanwerthuso rheolaidd yn sicrhau bod meysydd cryfder ar draws y cwricwlwm a meysydd ffocws ysgol gyfan ar gyfer gwella yn cael eu nodi’n barhaus. Er enghraifft, canolbwyntiodd un daith ddysgu llythrennedd ar addysgu geirfa yn eglur ar draws cyfnodau allweddol, yn dilyn dysgu proffesiynol mewn HMS. Mae arweinwyr medrau yn defnyddio arsylwi ar y cyd, bwrw golwg ar lyfrau a ffurflen adrodd ar fedrau i gofnodi tystiolaeth o arfer effeithiol, ymgysylltu â disgyblion a chymhwyso medrau. 

Ar ôl pob taith ddysgu a sesiwn bwrw golwg ar lyfrau, mae staff yn cymryd rhan mewn trafodaethau myfyriol wedi’u hwyluso gan yr arweinydd canol. Mae’r sesiynau hyn yn ddatblygiadol ac nid ydynt yn feirniadol, gyda phwyslais ar rannu strategaethau a nodi meysydd i’w datblygu ymhellach. Caiff deilliannau o’r teithiau dysgu eu crynhoi a’u rhannu gyda phob un o’r staff i lywio cynllunio a datblygiad proffesiynol. 

Yn ychwanegol, mae’r arweinwyr medrau yn darparu sesiynau dysgu proffesiynol â ffocws yn gysylltiedig â chanfyddiadau ‘medrau’. Er enghraifft, cyflwynwyd sesiwn graffiau trwy ddilyn taith ddysgu rhifedd a oedd yn nodi anghysondebau yn nefnydd disgyblion o graffiau. Mae’r sesiynau hyn yn cynnwyd arddangosiadau ymarferol, cynllunio ar y cyd a rhannu strategaethau addysgu a dysgu.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar ddeilliannau ar gyfer dysgwyr a/neu’u teuluoedd? 

Mae cydlynu medrau, gweithredu’r calendr sicrhau ansawdd a’r strategaeth dysgu medrau dan arweiniad cymheiriaid wedi arwain at welliannau yng nghysondeb ac ansawdd addysgu medrau a deilliannau disgyblion. Mae pob un o’r staff addysgu yn cydweithio i gynllunio a chyflwyno cwricwlwm sy’n cefnogi datblygu medrau disgyblion yn raddol. Caiff hyn ei gydlynu’n ofalus ar draws pob pwnc fel bod llawer o gyfleoedd cyfoethog i ddisgyblion, gan gynnwys disgyblion ag ADY a disgyblion yn y CAA, ddatblygu eu medrau ar draws y cwricwlwm.  

Bu gwelliant ym medrau llythrennedd, rhifedd a FfCD disgyblion yn CA3 a CA4 o ganlyniad i waith y cydlynwyr. Ceir tystiolaeth o hyn wrth fwrw golwg ar lyfrau, data deilliannau CA3 a CA4, teithiau dysgu ac arsylwadau gwersi. 

Erbyn hyn, mae gan staff hyder gwell o ran datblygu medrau disgyblion, a bu gwelliant o ran cysondeb yn y ddarpariaeth ar gyfer datblygu medrau ar draws pob grŵp blwyddyn yn sgil tystiolaeth o fwrw golwg ar lyfrau / teithiau dysgu. Mae’r strategaeth dan arweiniad cymheiriaid wedi cryfhau cydweithio proffesiynol. Mae staff yn gwerthfawrogi’r cyfle i arsylwi arfer ei gilydd a chymryd rhan mewn deialog broffesiynol fyfyriol. Mae rôl arweinwyr canol wedi bod yn allweddol o ran cydlynu’r ymdrechion hyn a sicrhau bod canfyddiadau’n cael eu defnyddio i lywio gwelliant ysgol gyfan yn barhaus. Mae arweinwyr yn bwriadu datblygu rôl disgyblion ymhellach yn y broses werthuso.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda? 

Mae rhannu arfer dda yn rheolaidd mewn HMS ysgol gyfan wedi bod yn allweddol i fodel llwyddiannus cydlynu medrau dan arweiniad cymheiriaid. Yn ychwanegol, mae cydlynwyr wedi gweithio gydag ysgolion cynradd lleol i sicrhau datblygiad dilyniant medrau ar draws y sectorau cynradd ac uwchradd. Mae arfer effeithiol wedi cael ei rhannu trwy gymunedau dysgu proffesiynol yr awdurdod lleol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Athro yn rhyngweithio â myfyrwyr mewn lleoliad ystafell ddosbarth llachar.

Gwybodaeth am yr ysgol / y darparwr  

Mae Ysgol Gyfun Llandeilo Ferwallt yn ysgol gyfun gymysg cyfrwng Saesneg 11 i 16 sydd wedi’i lleoli ym Mro Gŵyr ger Abertawe. Mae 1128 o ddisgyblion ar y gofrestr, ac mae 6.12% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yr ysgol yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf, a daw’r rhan fwyaf ohonynt o gefndir gwyn Prydeinig. Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg fel eu hiaith gyntaf. Canran y disgyblion ag anghenion addysgol arbennig yw 19.5%. Mae cyfleuster addysgu arbenigol (CAA) Llandeilo Ferwallt yn cefnogi disgyblion ag anawsterau lleferydd, cyfathrebu ac iaith. Yn ychwanegol, mae mwyafrif y disgyblion sy’n mynychu’r CAA wedi cael diagnosis o awtistiaeth.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Ar ôl COVID, gwelodd yr ysgol, ar draws y cwricwlwm, fod angen i ddisgyblion ddatblygu gwydnwch ac nad oedd ganddynt y medrau angenrheidiol i weithio’n annibynnol. Daeth hyn yn amlwg trwy ystod o ddangosyddion, gan gynnwys arolwg Y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion a barn staff, disgyblion a rhieni. Daeth monitro a datblygu medrau ar draws y cwricwlwm yn ffocws ysgol gyfan. Ochr yn ochr â medrau llythrennedd, rhifedd, cymhwysedd digidol a medrau corfforol, sefydlwyd ymagwedd at ddatblygu a monitro creadigrwydd disgyblion. 

Tyfodd arwyddocâd creadigrwydd mewn datblygu’r rhaglen medrau, oherwydd nodwyd bod creadigrwydd yn effeithio ar holl fedrau a holl feysydd y cwricwlwm. Yn y byd heddiw sy’n newid yn gyflym, mae arweinwyr yn teimlo nad yw creadigrwydd yn ychwanegiad opsiynol sydd wedi’i gyfyngu i’r Celfyddydau Mynegiannol mwyach. Yn hytrach, mae’n fedr hanfodol i’w archwilio a’i ddatblygu ym mhob disgybl ar draws y cwricwlwm cyfan.  

Mae ymagwedd yr ysgol at fonitro a datblygu creadigrwydd yn cysylltu â’r ymagwedd ysgol gyfan at fetawybyddiaeth a hunanreoleiddio, gan feithrin creadigrwydd mewn disgyblion ar draws yr holl bynciau a’r meysydd dysgu a phrofiad, gan eu helpu i ‘ddysgu sut i ddysgu’. Mae llawer o’r ymagwedd hon o ganlyniad i daith yr ysgol fel Ysgol Greadigol Arweiniol trwy raglen Cyngor Celfyddydau Cymru. Er mwyn ymdrin â beth yw creadigrwydd a meddwl creadigol, mewn gwirionedd, gyda staff a disgyblion, canolbwyntion nhw ar ddefnyddio ymchwil ynghylch datblygu arferion creadigol y meddwl. Darparodd hyn fframwaith sy’n rhannu creadigrwydd yn bum arfer allweddol, sef: bod yn ddychmygus, yn ymholgar, yn ddyfal, yn gydweithredol ac yn ddisgybledig. Mae’r arferion hyn wedi darparu iaith gyffredin ar gyfer athrawon a disgyblion ac wedi cynnig strwythur y gellir ei ddefnyddio i addysgu, monitro a datblygu creadigrwydd ar draws y cwricwlwm. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch  

Er mwyn ymgorffori eu hymagwedd ysgol gyfan at greadigrwydd, roedd dysgu proffesiynol yn allweddol. Roedd HMS ysgol gyfan yn cynnwys sesiynau ‘chwalu’r chwedlau’ ynglŷn â beth yw creadigrwydd, ac i’r gwrthwyneb. Arweiniodd nodi creadigrwydd trwy’r 5 arfer greadigol at ddealltwriaeth a gwerthfawrogiad gwell o lawer o greadigrwydd ar draws y cwricwlwm. Caiff creadigrwydd ei werthfawrogi a’i ddatblygu ym mhob maes pwnc, ac nid yw’n cael ei weld mwyach yn rhywbeth sy’n digwydd yn y Celfyddydau Mynegiannol yn unig.  

Sefydlwyd rôl ddatblygu i arweinydd canol arwain ar greadigrwydd ysgol gyfan, gan weithio’n agos gyda’r arweinydd canol medrau sy’n arwain ar fetawybyddiaeth a hunanreoleiddio. Arweiniodd y bartneriaeth hon at ymagwedd greadigol ar y cyd at hunanreoleiddio. Sefydlwyd y 5 arfer greadigol yn sbardunau i gynorthwyo disgyblion wrth hunanreoleiddio ac addasu eu hymagwedd at dasg. Yn sgil yr ymagwedd hon ar y cyd, sy’n cysylltu metawybyddiaeth, hunanreoleiddio a chreadigrwydd, cryfhawyd eu gwerth a chyfranogiad cynyddol gan staff.  

Yn ogystal â dysgu proffesiynol, cyflwynwyd sesiynau ‘hyfforddi’ disgyblion i bob un o ddisgyblion cyfnod allweddol 3 yn rhan o’r ddarpariaeth Iechyd a Lles. Roeddent yn defnyddio metawybyddiaeth, hunanreoleiddio a chreadigrwydd i wella’u deilliannau wrth gydweithio i ddatrys problem aerodynamig, gan ymchwilio a dod o hyd i wybodaeth i gefnogi a sgaffaldio eu dysgu eu hunain.   

Gan fod yr ymagwedd at greadigrwydd a dealltwriaeth ohono ar draws y cwricwlwm wedi’u gwreiddio’n gadarn, datblygwyd rhaglen hunanwerthuso / cynllunio gwelliant. Edrychodd hyn ar addysgu a dysgu trwy fwrw golwg ar lyfrau a theithiau dysgu wedi’u harwain gan gymheiriaid, gan nodi’r arferion creadigol a sut maent yn cael eu datblygu ymhlith y disgyblion. Roedd arsylwadau o’r fath yn cynnwys ystyried defnyddio cwestiynau penagored (ymholgar), archwilio rhagdybiaethau amgen (dychmygus), dyfalbarhau trwy ymchwilio heriol (dyfal), gofyn i ddisgyblion ddod o hyd i ddulliau lluosog i ddatrys problem (disgybledig a dychmygus), neu weithio mewn timau i ddylunio cynnyrch i ddatrys problem (cydweithredol). 

Fe wnaeth y data ansoddol a gafwyd o’r gweithgareddau hyn lywio adroddiad a adroddwyd yn ôl i staff trwy gyfleoedd dysgu proffesiynol dilynol, yn cynnig enghreifftiau o arfer effeithiol mewn ystafelloedd dosbarth ac yn awgrymu meysydd i’w datblygu yn y dyfodol. Mae’r cylch myfyriol hwn o arsylwi, dathlu llwyddiant a nodi meysydd i’w gwella wedi sicrhau, trwy amlygu creadigrwydd mewn addysgegau, ei fod yn fedr sy’n cael ei ddatblygu yn y disgyblion ac nad yw’n cael ei adael i ffawd yn unig.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr? 

Caiff monitro’r effaith y mae’r ymagwedd hon yn ei chael ar safonau disgyblion ei llywio gan ddata meintiol ac ansoddol, fel ei gilydd. Mae’r enghreifftiau hyn o Gelf, Iechyd a Gofal Cymdeithasol ac Astudiaethau Busnes yn cynnig mewnwelediad i’r effaith y mae’r ymagwedd hon at ddatblygu creadigrwydd ar draws y cwricwlwm yn ei chael ar ddisgyblion: 

  • Celf: Er ein bod wedi canolbwyntio ar yr arferion creadigol ar draws y cwricwlwm cyfan, rydym wedi canfod, trwy godi ymwybyddiaeth yn CA3 o beth yw creadigrwydd a’i bwysigrwydd fel medr trosglwyddadwy, fod hyn wedi effeithio ar niferoedd yr opsiynau mewn pynciau creadigol penodol yn CA4. Yn 2024, roedd 64 o ddisgyblion a ddewisodd astudio celf. Yn 2025, dewisodd 72 o ddisgyblion astudio celf ar gyfer TGAU.   
  • Iechyd a Gofal Cymdeithasol: Casglwyd barn disgyblion ar effeithiolrwydd ein hymagwedd at fetawybyddiaeth ac arferion creadigol y meddwl. O arolwg a gynhaliwyd yn 2024, gwelodd 94.4% o ddisgyblion fod y fframwaith hwn yn fuddiol wrth ateb cwestiynau arddull arholiad, gweithio allan a chynllunio ateb cyn ei ysgrifennu. Llwyddodd 43.8% o ddisgyblion i gyflawni gradd A*/A. Mae hyn yn gynnydd sylweddol o flynyddoedd academaidd blaenorol, ac yn sylweddol uwchlaw cyfartaledd yr ALl, sef 25.6%. 
  • Astudiaethau Busnes: Trwy fabwysiadu’r ymagwedd hon at fetawybyddiaeth a meddwl creadigol, llwyddodd dysgwyr i gyflawni cynnydd o 20-30% mewn marciau mewn cwestiynau 10 marc estynedig. Cyflawnwyd hyn trwy ddefnyddio’r fframwaith hwn i gael eu hymatebion, eu cynllunio a dod i gasgliad. 

Wrth i’r ysgol baratoi ei disgyblion i fod yn ‘gyfranwyr mentrus, creadigol, sy’n barod i chwarae rhan lawn mewn bywyd a gwaith’, mae arweinwyr o’r farn nad yw ymrwymiad ar draws yr ysgol i ddatblygu creadigrwydd fel medr yn ddymunol yn unig; mae’n hanfodol. Trwy ymgorffori arferion creadigol y meddwl ar draws y cwricwlwm ac olrhain eu defnydd a’u heffaith, mae arweinwyr yn Llandeilo Ferwallt o’r farn eu bod yn sicrhau bod eu disgyblion yn deall beth yw meddwl creadigol ac yn cael y cyfle i ddatblygu eu creadigrwydd, sy’n fedr hanfodol am oes.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu arfer dda â’r awdurdod lleol, consortia ac ysgolion eraill trwy gyfarfodydd rhwydwaith a thrafodaethau proffesiynol. Canolbwyntiodd HMS ar y cyd ag ysgol gynradd leol ar sut i ddefnyddio arferion creadigol y meddwl i gefnogi metawybyddiaeth a hunanreoleiddio. Yn ystod y sesiwn hyfforddi hon, gweithiodd ysgolion gyda’i gilydd i ddatblygu dealltwriaeth ar y cyd o iaith ac enghreifftiau o arfer effeithiol ym mhob cam cynnydd. 

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Mae person mewn gwisg ysgol las yn eistedd yn darllen llyfr mewn llyfrgell, gyda silffoedd yn llawn llyfrau ac unigolyn arall yn y cefndir.

Gwybodaeth am yr ysgol 

Agorwyd Ysgol Gyfun Gymraeg Rhydywaun ym mis Medi 1995. Mae’n gwasanaethu plant a phobl ifanc Cwm Cynon a Merthyr Tudful. Mae 1026 o ddisgyblion yn yr ysgol, ynghyd â 118 yn y Chweched Dosbarth.  Mae 12.1% o’r disgyblion yn gymwys i brydau ysgol am ddim.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Mewn ymateb i’r cwymp sylweddol yn safonau darllen disgyblion  a’r bwlch addysgol a ddaeth yn sgil Covid, mae’r ysgol wedi blaenoriaethu codi safonau darllen a llafar y disgyblion.  Aethpwyd ati i lunio dwy strategaeth ysgol gyfan – ‘Dim ond Darllen’ a ‘Llais Rhydywaun’.  

Mae ‘Dim ond Darllen’ wedi datblygu o gynllun peilot gan Brifysgol Sussex. Gweithiodd y brifysgol â 300 o ddisgyblion cynradd am 12 mis. Trwy ddarllen corawl dyddiol, gwelwyd gwelliant o 8.5 mis yn oedrannau darllen pob disgybl. Mae’r ysgol wedi adeiladu ar yr ymchwil hwn a chreu cynllun uwchradd, ble mae darllen corawl systematig yn digwydd ym mhob adran.  

Mae strategaeth llafar, ‘Llais Rhydywaun’, yn seiliedig ar egwyddorion profedig sy’n amlygu pedwar maes allweddol ar gyfer siarad effeithiol. Mae’r rhain yn cynnwys meithrin defnydd ymarferol o’r llais a mynegiant corfforol; datblygu iaith gyfoethog a strwythur iaith briodol i wahanol gyd-destunau; galluogi disgyblion i drefnu eu syniadau, ymresymu’n glir ac ymateb yn greadigol; ac adeiladu hyder i gymryd rhan, gwrando’n weithgar a chyfleu neges yn effeithiol i gynulleidfaoedd amrywiol. Trwy wreiddio’r egwyddorion hyn ar draws y cwricwlwm, mae’r ysgol yn hyrwyddo medrau llafar ymhob pwnc, gan annog defnydd o sgwrs archwiliol a llefaru ffurfiol. Mae’r dull hwn yn adlewyrchu arferion gorau ac yn cefnogi disgyblion i fynegi’u hunain yn hyderus ac yn feirniadol mewn unrhyw gyd-destun. 

Disgrifiad o natur y strategaethau 

Mae’r holl staff yn cefnogi’r her i wella safonau darllen a llafar y disgyblion. Mae’r ddwy strategaeth wedi eu cyflwyno a’u gwreiddio trwy sesiynau datblygiad proffesiynol parhaus, i sicrhau bod pob athro yn athro llythrennedd. 

Hoelion wyth y strategaethau:  

  • Gweithredir y strategaethau mewn modd systematig. Er enghraifft, mae pob sesiwn ddarllen yn dechrau trwy ymarfer llafar, sef ynganu’r Geiriau ‘Waw’ (geiriau haen 2 a 3). Mae’r eirfa yn cefnogi disgyblion i ddeall y testun ac i adeiladu geirfa goeth a hyder ar lafar. Dechreuir gwersi Cyfnod Allweddol 3 gyda sbardun llafar pwrpasol.  
  • Mae adrannau wedi gwau’r darnau darllen a thasgau llafar i’w cynlluniau gwaith ar draws y cwricwlwm. 
  • Mae rhieni yn gefnogol i’r cynllun: mae hyfforddiant llythrennedd a llyfrynnau ar gael iddynt weithio gyda’u plant. 
  • Cynhelir sesiynau darllen corawl ym mhob pwnc, unwaith bob cylch amserlen yng Nghyfnod Allweddol 3. 
  • Crëir deunyddiau darllen heriol ar gyfer disgyblion Cyfnod Allweddol 3. Maent yn adnodd dysgu, yn cynyddu stamina darllen ac yn modelu cywirdeb iaith.  
  • Mae pob athro yn athro llythrennedd, wedi derbyn hyfforddiant ac yn hyderus i arbrofi â strategaethau darllen a llafar amrywiol yn rheolaidd o fewn eu gwersi.  
  • Darllenir yn ystod cyfnodau tiwtor a thrafodir y deunydd darllen trwy ‘Rolau Trafod’. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi ei gael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr? 

Cryfder y ddwy strategaeth yw amlder y sesiynau a brwdfrydedd yr athrawon. Mae darllen corawl a dysgu ac addysgu trwy ddarllen yn norm yng Nghyfnod Allweddol 3. Mae tasgau siarad a gwrando wedi eu cyflwyno a’u gwreiddio ym mhob pwnc.  

Mae’r deunyddiau darllen yn galon i’r dysgu ac yn hyrwyddo geirfa gyfoethog, sy’n arwain at waith llafar ac ysgrifennu cywir a choeth. Gwelir bod disgyblion yn hyderus i ddarllen ar goedd (corawl ac unigol) a chywiro eu hunain wrth ddarllen. Mae technegau ‘Llais Rhydywaun’, er enghraifft ‘Diwrnod dim Beiro’, yn cefnogi medrau llafar disgyblion ac yn sicrhau bod athrawon yn cyflwyno a rhannu arfer dda. 

Profwyd disgyblion Blwyddyn 7 ym mlwyddyn gyntaf y strategaeth. Gwelwyd cynnydd sylweddol ym medrau darllen y disgyblion o fewn wyth mis cyntaf y prosiect – 78% o’r flwyddyn gyfan, 80% (merched), 77% (bechgyn), 71% (PYD).  Gwelwyd gwelliant yn y sgorau Asesiadau Personol Darllen, gyda chynnydd o 20 pwynt o leiaf yn sgorau cynnydd cymedrig darllen Cymraeg Blynyddoedd 7, 8 ,9. 

Mae’r ddwy strategaeth wedi sicrhau bod disgyblion yn fwy uchelgeisiol mewn gwersi. Oherwydd y gwelliant yn eu medrau darllen a llafar, mae’r arfau ganddynt i lwyddo. 

Mae dau fyfyriwr, un mewn gwisg ysgol, yn darllen llyfr gyda'i gilydd wrth eistedd mewn ystafell gyda ffenestr wydr lliw yn y cefndir.
Myfyrwyr mewn gwisgoedd coch yn darllen papurau mewn ystafell ddosbarth.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Dau unigolyn mewn lleoliad proffesiynol, un yn dal dogfen ac yn ei thrafod gyda'r llall yn eistedd ar draws y bwrdd.

Gwybodaeth am yr ysgol 

Agorwyd Ysgol Gyfun Gymraeg Rhydywaun ym mis Medi 1995. Mae’n gwasanaethu plant a phobl ifanc Cwm Cynon a Merthyr Tudful. Mae 1026 o ddisgyblion yn yr ysgol, ynghyd â 118 yn y Chweched Dosbarth.  Mae 12.1% o’r disgyblion yn gymwys i brydau ysgol am ddim.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Mae’r adran ADY, Yr Hafan, yn gweithio i sicrhau bod disgyblion sydd ag ADY yn dangos y cynnydd disgwyliedig. Mae staff yr adran yn  darparu ymyraethau penodol dros amrywiaeth o feysydd. Mae hyn yn cynnwys ymyraethau rhifedd, llythrennedd, lles ac anghenion corfforol. Mae ethos gofalgar yr ysgol a’r ymrwymiad i hyfforddiant ADY yn sicrhau perchnogaeth ac atebolrwydd gan bob aelod o staff i adnabod y disgyblion a’u hanghenion unigol. Mae hyn yn strategaeth ysgol gyfan sy’n cryfhau’r ddarpariaeth i gefnogi pob disgybl, yn enwedig disgyblion ag ADY, i lwyddo ar eu taith addysgiadol. 

Disgrifiad o natur y strategaethau 

Mae’r ysgol yn hyrwyddo’r egwyddor a diwylliant o ‘pawb yn athro ADY’.  Mae gan staff ystod o wybodaeth er mwyn gallu cynllunio’n bwrpasol ar gyfer disgyblion ag ADY a disgyblion sydd angen cymorth ychwanegol. 

Mae’r ysgol wedi datblygu ffynhonnell ganolig a hygyrch o wybodaeth glir a pherthnasol ynghylch disgyblion ag ADY. Mae hyn yn caniatáu i staff gaffael gwybodaeth am ddisgyblion unigol, sy’n cryfhau cynllunio ac addysgeg ar lawr yr ystafell ddosbarth. Er enghraifft, mae’n cynnwys Proffiliau Un Tudalen sydd yn cynnig llais i’r disgyblion, sy’n arfogi staff i gynllunio’n benodol ar eu cyfer.  

Mae’r ysgol wedi buddsoddi’n strategol er mwyn cryfhau’r ddarpariaeth ADY. Mae adnoddau a staff arbenigol, megis athrawes dyslecsia ac ystafelloedd lles a synhwyraidd. Darperir adnoddau cefnogol gwerthfawr i staff, er enghraifft fideo ‘Diwrnod ym Mywyd Disgybl ASD.’ Mae’r adnoddau yn rhoi mewnwelediad i staff er mwyn codi eu hymwybyddiaeth a’u hyder wrth addysgu disgyblion ag ADY.  Mae cryfhau rolau athrawon yn y ddarpariaeth wedi caniatáu i staff yr Hafan ganolbwyntio ar ymyraethau ychwanegol pwrpasol ac atgyfeiriadau strategol i asiantaethau allanol. Yn ogystal, mae gan bob adran aelod o staff cyswllt i’r CADY ac mae cyfarfodydd pwrpasol i drafod a gwerthuso’r ddarpariaeth. 

Mae strategaethau dysgu ac addysgu ysgol gyfan megis ‘Dysgu i’r Brig’ ac ‘Adalw Gwybodaeth’ yn cefnogi pob disgybl. Mae ‘Dysgu i’r Brig’ yn strategaeth lle mae athrawon yn cynllunio gwersi gyda’r lefel uchaf o her mewn golwg, gan sicrhau bod pob disgybl — gan gynnwys y rhai ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) — yn cael mynediad at ddysgu uchelgeisiol. Trwy ddarparu sgaffaldiau fel modelu a chymorth gweledol, mae disgyblion ag ADY yn cymryd rhan mewn tasgau cymhleth heb eu llethu. Mae’r dull hwn yn osgoi cyfyngu ar eu potensial ac yn eu hannog i ymestyn eu meddwl ochr yn ochr â’u cyfoedion. Yn hytrach na chreu tasgau symlach, mae’r ffocws ar greu llwybrau hygyrch i gynnwys mwy heriol, gan feithrin hyder, ymdeimlad o lwyddiant ac uchelgais academaidd. 

Mae ‘Adalw Gwybodaeth’ yn strategaeth sy’n cynnwys gofyn i ddisgyblion adfer gwybodaeth o’u cof yn rheolaidd, gan gryfhau’r cof tymor hir a meithrin dealltwriaeth ddofn. I ddisgyblion ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY), mae’r dull hwn yn arbennig o werthfawr gan ei fod yn rhoi cyfle iddynt ymarfer ac atgyfnerthu dysgu mewn ffordd strwythuredig a chyson. Trwy ddefnyddio gweithgareddau fel cwisiau byr, cardiau fflach neu dasgau cof ar ddechrau gwersi, mae disgyblion ag ADY yn datblygu eu hyder, gwella eu gallu i gadw gwybodaeth, a chael ymdeimlad cliriach o gynnydd. Mae’r strategaeth hefyd yn lleihau gorbryder drwy greu trefn ddisgwyliedig, gan gefnogi dysgwyr i ddod yn fwy annibynnol yn eu dysgu. 

Mae system gyfeirio ADY hygyrch sy’n cynnwys camau gweithredu pwrpasol i staff ac arweinwyr o fewn cadwyn ymateb graddedig. Gall y camau gynnwys staff yn treialu strategaethau gan y CADY am gyfnod penodol a phroses fonitro effeithiol. Mae system ganolog effeithiol i adnabod anghenion yn fanwl ac yn gynnar yn caniatáu i’r tîm graffu ar dystiolaeth a gwneud penderfynu ar gamau gweithredu ac ymyraethau pellach. Mae tracio a monitro tynn a rheolaidd o gynnydd ac agweddau at ddysgu disgyblion, gan gynnwys disgyblion ag ADY. 

Mae’r ysgol wedi sefydlu partneriaethau cynradd llwyddiannus i sicrhau adnabyddiaeth gref o’r disgyblion fel rhan o’r broses drosglwyddo.  Yn ogystal mae’r ysgol wedi darparu hyfforddiant dyslecsia, ACEs a dyscalcwlia i’r ysgolion partner cynradd. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi ei gael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr? 

Drwy weithredu strategaethau addysgu fel ‘dysgu i’r brig’ ac ‘adalw gwybodaeth’ ochr yn ochr â chefnogaeth bwrpasol i ddisgyblion ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY), mae’r ysgol yn llwyddo i greu amgylchedd dysgu lle mae disgwyliadau uchel yn cyd-fynd â mynediad hygyrch. Mae hyn yn galluogi disgyblion ag ADY i ymgysylltu â her academaidd, datblygu eu cof a’u dealltwriaeth dros amser, ac mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion sydd ag ADY yn gwneud cynnydd sydd o leiaf yn addas o gymharu a’u mannau cychwyn. Wrth iddynt dderbyn cymorth strwythuredig i gyrraedd y lefelau uchaf, ac ymarfer adalw gwybodaeth yn rheolaidd, mae’r disgyblion hyn yn meithrin hyder, ymreolaeth a gallu cynyddol i gymryd rhan weithredol yn eu dysgu, gan osod sylfeini cryf ar gyfer llwyddiant tymor hir. 

Cryfder nodedig arall y strategaethau yw’r ffordd mae’r holl staff yn perchnogi’r gwaith er mwyn sicrhau’r ddarpariaeth fwyaf effeithiol i bob disgybl wneud cynnydd dros amser. Mae safonau cyrhaeddiad y disgyblion wedi gwella yn sgil y strategaethau dysgu ac addysgu ysgol gyfan. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Tri myfyriwr mewn ystafell ddosbarth yn gwisgo clustffonau realiti rhithwir, yn rhyngweithio â chyfrifiaduron.

Gwybodaeth am yr ysgol/y darparwr

Mae Ysgol David Hughes yn ysgol uwchradd ddwyieithog sy’n gwasanaethu De Ynys Môn. Mae 1097 o ddisgyblion yn yr ysgol ac mae 11.0% yn gymwys i brydau ysgol am ddim. Gweledigaeth arweinwyr yr ysgol yw i gynnig yr addysg ddwyieithog orau a mwyaf perthnasol i bob disgybl yn ddiwahân a chreu cymdeithas agored a chynhwysol sy’n parchu safbwyntiau, dyheadau a gobeithion pawb sy’n rhan o gymuned yr ysgol.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Roedd yr ysgol yn awyddus i gryfhau cyfranogiad disgyblion i fod yn fwy ystyrlon a dilys.  Yn dilyn ymweliad ag ysgol Gymraeg yn Abertawe, sefydlwyd nifer o bwyllgorau disgyblion gan gynnwys y Pwyllgor UNICEF. Mae arweinwyr yn ceisio sicrhau bod hawliau plant yn dylanwadu ar bob agwedd o fywyd yr ysgol a theimlant ei fod wedi arwain at dwf, nid yn unig mewn hyder disgyblion i leisio barn ond hefyd yn eu hymdeimlad o gyfrifoldeb dros sicrhau hawliau plant ac oedolion. Yn ogystal, roedd arweinwyr yn awyddus i fanteisio ar gyfleoedd ehangach i greu cyd-destunau dilys ar gyfer cyfranogiad ac i hybu cydweithio ar lefel leol, cenedlaethol a rhyngwladol. Mae hyn yn cynnwys cyfleoedd i weithio gyda pharc gwyddoniaeth a chartref henoed lleol ar brosiectau technoleg i gefnogi’r boblogaeth sy’n heneiddio, ynghyd â phrosiect y Cyngor Prydeinig ar gynaliadwyedd gydag ysgolion eraill o Ewrop. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Roedd disgyblion yn teimlo bod angen i gymuned yr ysgol wella’r modd roedd yn amlygu ei hymrwymiad i fod yn ysgol gynhwysol sydd yn dathlu amrywiaeth. Roedd yr ysgol eisoes wedi dechrau ar ei thaith gwrth-hiliaeth ac roedd holl staff yr ysgol wedi derbyn hyfforddiant perthnasol. Daeth y Grŵp UNICEF i’r casgliad bod angen gwella cynrychiolaeth yn y coridorau a’r ystafelloedd dysgu. Gweithiasant ar brosiect creu posteri digidol sydd yn dathlu llwyddiant unigolion amlwg o wahanol gefndiroedd ethnig, crefydd a chyfeiriadedd rhywiol gan gynnwys unigolion fel Betty Campbell, Tayce, a Hanan Issa. Bu ail grŵp yn gweithio gyda’r adran gelf ac artist lleol i baratoi darnau celf sy’n dathlu llwyddiant Cymry amlwg, yn arbennig merched fel Tanni Grey-Thompson a Marina Diamandis. Roedd y Grŵp UNICEF hefyd wedi dylanwadu ar strategaeth gwrth-hiliaeth yr ysgol ac mae aelodau o’r grŵp yn rhan o’r Fforwm Rhieni Gwrth-Hiliaeth yr ysgol. Mae barnau disgyblion a rhieni ar y Fforwm wedi dylanwadu ar agweddau fel y dull mae’r ysgol yn ymateb i sylw hiliol gan ddisgyblion. Bu aelodau o’r grŵp hefyd yn hyfforddi athrawon dan hyfforddiant Prifysgol Bangor er mwyn sicrhau eu bod yn dechrau eu gyrfa yn llwyr ymwybodol o’u rôl hwythau mewn creu ysgol sydd yn dathlu amrywiaeth ac yn hyrwyddo cynhwysiant.  

Yn ogystal ag ymateb i amryw faterion sydd yn codi yn ystod y flwyddyn, mae’r Cyngor Ysgol bob tro yn canolbwyntio ar un agwedd benodol er mwyn mynd i’r afael â hi, a hyn yn seiliedig ar ddata holiaduron. Roedd adroddiad gan Y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Mewn Ysgolion (SHRN) yn awgrymu bod angen i’r ysgol i fynd i’r afael â sut mae disgyblion yn adrodd ar fwlio. Yn dilyn cyfnod o ymgynghori, penderfynodd y Cyngor Ysgol bod angen gwneud hyn yn haws i ddisgyblon. Lluniwyd safle we ‘Llais y Dysgwr’ sydd yn cynnwys dolen lle mae disgyblion yn gallu e-bostio unrhyw bryder sydd ganddynt os nad ydynt yn teimlo’n hyderus i ddechrau sgwrs wyneb yn wyneb amdano. Ceir hefyd codau QR i’r ddolen hon ar hysbysfyrddau ar draws yr ysgol. Mae prif hysbysfwrdd yr ysgol hefyd yn cynnwys posteri gwrth-fwlio yn y deunaw o ieithoedd a siaredir gan ddysgwyr yr ysgol.   

Mae’r Grŵp Cymreictod yn gweithio’n rheolaidd gyda rhieni ac aelodau o’r gymuned leol er mwyn hyrwyddo’r iaith. Mae hyn yn cynnwys trefnu cystadleuaeth addurno ffenestri busnesau’r stryd fawr ar gyfer Gorymdaith Gŵyl Ddewi ac hefyd annog busnesau i arddangos posteri Rydym Ni’n Siarad Cymraeg /  Rydym Ni’n Dysgu Cymraeg yn eu siopau. Yn ogystal, mae busnesau lleol yn cefnogi digwyddiadau hyrwyddo’r Gymraeg a diwrnodau a dathliadau yn yr ysgol, er enghraifft Diwrnod Shwmae/Sumae, Diwrnod Neges Heddwch ac Ewyllys Da yr Urdd trwy gynnig gwobrau ar gyfer cystadlaethau amrywiol. Yn ystod nosweithiau rhieni, mae’r grŵp Cymreictod yn cynnal stondin er mwyn rhannu taflenni gwybodaeth â rieni er mwyn eu cynorthwyo i gael mynediad i apiau a gwefannau defnyddiol i helpu nhw i ddysgu Cymraeg. Mae’r Grŵp Cymreictod yn gweithio’n annibynnol a nhw sydd yn llwyr gyfrifol am drefnu’r digwyddiadau hyn. Maent hefyd wedi cysylltu gyda chwmni teledu er mwyn ffilmio eitem ar waith y grŵp ar gyfer rhaglen deledu.  

Mae’r ysgol yn cydweithio’n agos gydag asiantaethau allanol, yn arbennig yn y byd digidol a thechnolegol. Mae disgyblion yn cydweithio gyda pharc gwyddoniaeth lleol ar brosiect realiti rhithwir (VR) i gefnogi’r boblogaeth sydd yn heneiddio ar Ynys Môn. Mae disgyblion yn rhoi cyfle i drigolion cartref henoed lleol i ddefnyddio’r VR i ddychmygu eu bod yn beicio ar hyd lonydd eu mebyd neu fynd am dro ar draeth lleol gan glywed sŵn y môr a’r adar.  

Yn dilyn ymweliad criw o ddisgyblion â Siapan yn sgil derbyn grant Taith Llywodraeth Cymru, bu grŵp o ugain o ddisgyblion Blwyddyn 12 yn cydweithio ag unigolion o’r parc gwyddoniaeth er mwyn datblygu gêm gyfrifiadurol yn seiliedig ar gymeriadau chwedlau Cymru a Siapan. Mae hyn wedi rhoi cyfle i ddisgyblion datblygu medrau newydd wrth weithio gydag arbenigwyr yn y maes hwn, ond maent hefyd wedi deall bod modd gweithio yn y diwydiant gemau cyfrifiadurol tra’n aros ar Ynys Môn. Er mwyn ehangu ar hyn a sicrhau bod grŵp ehangach o ddisgyblion yn elwa o’r daith i Siapan, mae’r disgyblion a fu’n ymweld â Gardd Goffa Heddwch Hiroshima wedi rhannu eu profiadau ac mae’r Grŵp ECO yn cydweithio â chymdeithas gerddi Siapaneaidd er mwyn cynllunio a chreu gardd heddwch.    

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a deilliannau i ddysgwyr ac/neu eu teuluoedd?

Mae’r cyfle i gydweithio gyda’r parc gwyddoniaeth wedi arwain at nifer o ddeilliannau arwyddocaol i ddisgyblion yr ysgol. Yn ogystal â’r cyfle i ddatblygu medrau cyfrifiadurol mwy arbenigol a dysgu sut i ddefnyddio rhaglenni anghyfarwydd, mae’r disgyblion hefyd wedi meithrin ymdeimlad o falchder yn niwylliant Cymru ac wedi deall bod cyfleoedd i weithio yn y byd technolegol ar brosiectau byd-eang a bod yn gyflogedig ar Ynys Môn. Mae rhai o’r disgyblion wedi creu cysylltiadau gyda chwmnïau gemau cyfrifiadurol lleol/rhyngwladol gan sicrhau cyfleoedd am brofiad gwaith.   

Mae’r ysgol wedi manteisio ar y cyfle i feithrin ymwybyddiaeth y disgyblion a’u teuluoedd o bwysigrwydd Deddf Llesiant Cenedlaethau 2015 a chodi ymwybyddiaeth o’r boblogaeth sydd yn heneiddio – yn arbennig ar Ynys Môn fel yn Ōsakikamijima yn nhalaith Hiroshima. Mae’r prosiectau beic a gogls realiti rhithiol wedi esgor ar gyfleoedd pellach, er enghraifft mae disgyblion Blwyddyn 7 yn defnyddio deallusrwydd artiffisial i greu robotiaid a fyddai’n cynorthwyo’r henoed gyda thasgau beunyddiol yn eu cartrefi.  Mae’r gwaith o bontio’r cenedlaethau a chreu gofod i’r hen a’r ifanc i gymdeithasu a dysgu oddi wrth ei gilydd wedi cynnig cyfleoedd ehangach i greu cyd-destunau dilys ar gyfer cyfranogiad ac i hybu cydweithio.   

Mae’r Grŵp Fforwm Gwrth-Hiliaeth Rhieni wedi grymuso rhieni a theuluoedd i ddylanwadu ar bolisiau a gweithdrefnau’r ysgol. Mae gwaith y Grŵp UNICEF a’r Cyngor Ysgol wedi atgyfnerthu cyfranogiad y disgyblion a’u cynorthwyo i arwain ac ysgogi gweithredu mewn ymateb i flaenoriaeth ysgol-gyfan.   

Mae’r Grŵp Cymreictod wedi llwyddo i gynyddu’r nifer o gyfleoedd amrywiol y gall disgyblion gyfranogi mewn digwyddiadau cymdeithasol yn y Gymraeg, boed yn gig, cystadleuaeth bobi neu wrth ddathlu Wythnos Miwsig Cymru. Maent hefyd wedi hyrwyddo’r Gymraeg yn nhref Porthaethwy ac wedi ysgogi diddordeb a brwdfrydedd dros ddathlu’r iaith drwy gydol y flwyddyn.  Mae rhieni a theuluoedd yr ysgol wedi manteisio ar yr arweiniad ar sut y gallent ddatblygu eu gallu yn y Gymraeg.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda yn yr ysgol, y sector a thu hwnt?

  • Mae Cyngor Ynys Môn wedi penderfynu y dylai pob un o’r ysgolion uwchradd weithio ar brosiect tebyg i’r un realiti rhithwir yn dilyn ein llwyddiant 
  • Mae aelodau o Gynghorau Ysgol ysgolion uwchradd Ynys Môn wedi cyfarfod i rannu syniadau.  
  • Rhannwyd gwaith gwrth-hiliaeth y Grŵp UNICEF mewn seremoni gan Ysgolion Heddwch yng Nghymru yn Eisteddfod Llangollen.  

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Athro a grŵp o fyfyrwyr mewn gwisgoedd yn trafod o amgylch bwrdd yn yr ystafell ddosbarth.

Gwybodaeth am yr ysgol 

Mae Ysgol Gyfun Bryntirion yn ysgol cyfrwng Saesneg i ddisgyblion 11-18 oed, a gynhelir gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr, sydd wedi’i lleoli ar ochr orllewinol Pen-y-bont ar Ogwr. Mae arwyddair yr ysgol, “Dysgwn Sut i Fyw”, yn cwmpasu’r gwerthoedd traddodiadol sy’n ysbrydoli’r disgyblion – dysgu gyda’n gilydd, trwy gydbarch a pherthnasoedd cadarnhaol sydd wedi’u hadeiladu ar ymddiriedaeth a chefnogaeth. 

Mae 1,246 o fyfyrwyr ar y gofrestr, gan gynnwys 204 yn y chweched dosbarth. Mae bron pob un o’r myfyrwyr yn siarad Saesneg fel eu hiaith gyntaf. Mae canran y disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim tuag 16.8%, ar gyfartaledd, dros y tair blynedd diwethaf, sy’n is na’r cyfartaledd cenedlaethol. Canran y disgyblion y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol yw 3%. 

Mae’r uwch dîm arweinyddiaeth (UDRh) yn cynnwys y pennaeth, dirprwy bennaeth, pedwar pennaeth cynorthwyol a rheolwr busnes.  

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol 

Yn Ysgol Gyfun Bryntirion, caiff datblygiad personol a chymdeithasol ei feithrin trwy ystod o strategaethau sydd wedi’u cynllunio’n ofalus ac mae’r cwricwlwm Iechyd a Lles yn chwarae rôl sylweddol yn y broses hon. Mae’r tîm arweinyddiaeth yn sicrhau bod pob grŵp blwyddyn yn cael gwersi ABaCh ac Iechyd a Lles ar yr amserlen, sy’n cefnogi cyflwyniad themâu allweddol mewn modd strwythuredig a chyson ar draws yr ysgol. 

Caiff gwersi Iechyd a Lles eu cyflwyno gan athrawon arbenigol dynodedig sy’n arweinwyr ac arbenigwyr cydnabyddedig mewn ABaCh ac Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb. Mae’r athrawon hyn yn addysgu ar draws pob grŵp blwyddyn, yn archwilio cynnwys y cwricwlwm, yn cefnogi ac yn hyfforddi staff ac yn sicrhau cysondeb o ran geirfa a chyfleu negeseuon iechyd hanfodol. Er mwyn sicrhau bod y cwricwlwm yn berthnasol ac yn ymatebol i anghenion disgyblion, mae arweinwyr yn y maes hwn yn ymgymryd ag ymchwil sy’n seiliedig ar arfer ac yn cydweithio’n agos â thimau bugeiliol a diogelu. Mae hyn yn sicrhau bod dylunio gwersi a dewis adnoddau yn adlewyrchu cyd-destun yr ysgol a’r gymuned ehangach. 

Mae data lleol a chenedlaethol, gan gynnwys gwybodaeth gan y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (SHRN) ac Iechyd Cyhoeddus Cymru, yn llywio cynllunio’r cwricwlwm i greu profiad dysgu dilys ac ystyrlon. Mae barn disgyblion yn chwarae rôl hollbwysig wrth lunio cwricwlwm myfyriol sy’n esblygu yn unol ag anghenion a safbwyntiau myfyrwyr. 

Mae cyfathrebu a chydweithio effeithiol â rhieni a gofalwyr yn hanfodol o ran cyflwyno’r cwricwlwm yn effeithiol. Er enghraifft, pan fydd pynciau sensitif wedi’u trefnu, mae rhieni’n cael gwybod ymlaen llaw ac yn cael adnoddau perthnasol. Caiff cyfarfodydd eu cynnal hefyd i fynd i’r afael â chwestiynau neu bryderon, gan sicrhau bod disgyblion yn cael cymorth cyson gartref ac yn yr ysgol. 

Elfen allweddol wrth lunio darpariaeth ehangach yr ysgol ar gyfer datblygiad personol a chymdeithasol fu casglu adborth helaeth gan ddisgyblion a staff, sydd wedi helpu i sefydlu dull ysgol gyfan cyson ac effeithiol. Mewn partneriaeth â chymuned ehangach yr ysgol, cyflwynodd yr ysgol y llinyn ‘Be Successful’, yn rhan o weledigaeth gyffredinol ‘Be Bryntirion’ – ochr yn ochr â’r disgwyliadau craidd: ‘Be Ready’, ‘Be Respectful’ a ‘Be Safe’. Mae meini prawf ‘Be Successful’ yn ffurfio sylfaen datblygiad personol a chymdeithasol o fewn ethos ehangach yr ysgol. Mae’r weledigaeth hon yn cael ei hadlewyrchu trwy ffocws thematig a gwasanaethau ysgol gyfan, sydd â’r nod o feithrin unigolion hyderus, cydnerth a myfyriol trwy roi lles disgyblion wrth wraidd pob arfer. Mae amser cofrestru wedi’i strwythuro’n strategol i gefnogi’r weledigaeth hon, gan gynnwys rhaglen wedi’i dylunio’n ofalus sy’n cynnwys mentrau fel ‘Let’s Talk Tuesday’ a ‘Well-being Wednesday’. Mae’r sesiynau hyn yn cynnig cyfleoedd i ddisgyblion gymryd rhan mewn gweithgareddau lles, archwilio materion cymdeithasol pwysig a chymryd rhan mewn trafodaethau agored ac ystyrlon.  

Nodwyd arweinyddiaeth disgyblion yn flaenoriaeth allweddol yng nghynllun datblygu’r ysgol. Mae proses ymgeisio a dethol gynhwysol a difyr yn annog pob disgybl i gymryd rhan mewn rolau arweinyddiaeth. Mae cyngor yr ysgol, a sefydlwyd ac yn cael ei arwain gan ddisgyblion, wedi’i drefnu’n is-bwyllgorau sy’n canolbwyntio ar agweddau amrywiol ar fywyd yr ysgol. Mae’r strwythur hwn yn grymuso disgyblion i chwarae rôl weithredol mewn ysgogi gwelliant yn yr ysgol a’r gymuned ehangach. I ategu hyn a sicrhau cyfleoedd i bob disgybl, mae’r ysgol hefyd yn cynnig ystod o grwpiau strategol, gan gynnwys y Bwrdd Diogelu Iau, Arweinwyr Lles, Criw Cymraeg a Llysgenhadon Pwnc. Mae pob grŵp yn pennu ei flaenoriaethau ei hun ar ddechrau’r flwyddyn academaidd ac mae cynnydd yn cael ei fonitro a’i werthuso drwyddi draw. Mae’r dull hwn yn galluogi disgyblion i gael effaith bwrpasol a mesuradwy ar wella’r ysgol. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?  

Mae’r ymagwedd strategol a strwythuredig tuag at ddatblygiad personol a chymdeithasol yn Ysgol Gyfun Bryntirion wedi cael effaith gadarnhaol sylweddol ar ansawdd y ddarpariaeth a safonau disgyblion. Mae archwiliadau’r cwricwlwm a hyfforddiant staff wedi cefnogi geirfa a dull cytûn, gan godi safon gyffredinol yr addysgu a’r dysgu yn y maes hwn. Mae defnyddio athro arbenigol wedi sicrhau y caiff addysg Iechyd a Lles ei chyflwyno mewn modd cyson, o ansawdd uchel ar draws pob grŵp blwyddyn.  

Mae’r cwricwlwm yn parhau’n berthnasol ac yn ymatebol i anghenion disgyblion trwy ddefnyddio barn disgyblion yn rheolaidd, dadansoddi data lleol a chenedlaethol a chydweithio’n agos â thimau bugeiliol a diogelu. Mae hyn wedi arwain at ddysgwyr mwy ymgysylltiedig a myfyriol, sy’n gallu cysylltu eu dysgu â phrofiadau go iawn. Mae mentrau fel ‘Let’s Talk Tuesday’ a ‘Well-being Wednesday’ yn darparu cyfleoedd strwythuredig i ddisgyblion archwilio materion cymdeithasol allweddol, datblygu llythrennedd emosiynol a chymryd rhan mewn gweithgareddau sy’n cefnogi eu hiechyd meddwl, corfforol ac emosiynol. O ganlyniad, mae lles disgyblion wedi cryfhau’n sylweddol. 

Mae ymgysylltu â disgyblion a’u grymuso hefyd wedi gwella trwy ymrwymiad yr ysgol i arweinyddiaeth disgyblion. Trwy’r cyngor ysgol ac ystod o grwpiau strategol, caiff disgyblion rolau ystyrlon mewn llunio bywyd yr ysgol. Mae hyn yn annog hyder, cyfrifoldeb a dinasyddiaeth weithredol, wrth feithrin ymdeimlad cryf o falchder a pherthyn yng nghymuned yr ysgol. 

Mae cyfathrebu agored yr ysgol â rhieni, yn enwedig ynghylch pynciau sensitif, wedi cryfhau partneriaethau rhwng y cartref a’r ysgol, gan helpu i sicrhau y caiff disgyblion gefnogaeth gyson y tu mewn a’r tu allan i’r ysgol. Ar ben hynny, mae integreiddio gweledigaeth ‘Be Bryntirion’—yn enwedig y llinyn ‘Be Successful’—wedi cyfrannu at ddiwylliant ysgol cadarnhaol sydd wedi’i ymwreiddio mewn gwerthoedd a disgwyliadau cytûn. Mae’r ethos hwn wedi’i adlewyrchu mewn ymddygiad gwell gan ddisgyblion, perthnasoedd cryfach ac amgylchedd dysgu mwy cynhwysol a pharchus. 

At ei gilydd, mae’r gwaith hwn wedi arwain at les cryfach ymhlith disgyblion, lefelau uwch o ymgysylltiad a datblygiad personol a chymdeithasol gwell. Mae disgyblion wedi’u harfogi’n well â’r hyder, medrau a’r gwerthoedd sydd eu hangen arnynt i lwyddo yn yr ysgol a’r tu hwnt. 

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda? 

 Mae’r ysgol wedi hybu ei harferion yn weithredol yn lleol trwy gylchlythyr yr ysgol, cyfarfodydd llywodraethwyr, gwasanaethau penodedig, ymgysylltu trwy gyfryngau cymdeithasol a chyfathrebu rheolaidd â rhieni. Yn genedlaethol, mae’r ysgol wedi rhannu agweddau ar ei dull trwy flogiau ac erthyglau, wedi ymddangos mewn sawl podlediad ac wedi cyfrannu at ymchwiliadau’r BBC i faterion cyfredol yn ymwneud ag Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb.  

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Ystafell ddosbarth gyda nifer o fyfyrwyr yn codi eu dwylo i ateb cwestiwn, tra bod athro yn sefyll o flaen bwrdd gwyn gyda diagramau a nodiadau.

Gwybodaeth am yr ysgol/y darparwr

Mae’r Coleg Merthyr Tudful yn goleg addysg bellach cyffredinol sy’n cynnig amrywiaeth eang o raglenni addysgu galwedigaethol a chyffredinol. Agorodd campws y coleg yn Ynysfach, Merthyr Tudful, ym mis Medi 2013 yn sgil ad-drefnu trydyddol yn yr awdurdod lleol. Mae’r coleg yn is-gwmni i Brifysgol De Cymru, gyda bwrdd cyfarwyddwyr wedi’u penodi gan y Brifysgol. 

Mae’r coleg wedi’i leoli ym Merthyr Tudful, sef yr awdurdod lleol lleiaf yng Nghymru gyda phoblogaeth gyfan o ryw 58,000 o bobl, a saif o fewn Prifddinas-Ranbarth Caerdydd. Mae gan Ferthyr Tudful rai o’r ardaloedd mwyaf amddifad yng Nghymru, gyda chofnod bod 28 o’i 36 is-ardal yn yr 50% uchaf o ardaloedd amddifad yng Nghymru, yn ôl Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru. Cenhadaeth y coleg yw ‘Trawsnewid Bywydau trwy Gydweithio’. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Cyflwynodd arweinyddiaeth y coleg dîm dysgu ac addysgu, yn cynnwys dau gydlynydd dysgu ac addysgu a chwe anogwr dysgu ac addysgu, i gynorthwyo athrawon â datblygu a gwreiddio amrywiaeth o strategaethau allweddol yn canolbwyntio ar ymgysylltu dysgwyr, amrywiaeth, cyflymder priodol, ymestyn a her, a holi effeithiol. Y tîm addysgu a dysgu sy’n gyfrifol am yrru strategaeth dysgu ac addysgu’r coleg, sy’n canolbwyntio ar bedair elfen allweddol:  

  •  Grymuso Ymarferwyr  
  • Effaith ar Ddysgu  
  • Dysgu ac Addysgu Eithriadol  
  • Rhannu Arfer Dda  

Yn sylfaen i’r strategaeth hon y mae rhaglen dysgu proffesiynol gynhwysfawr, gan sicrhau bod staff yn gallu cael at y technolegau addysgu, yr arloesiadau, yr offer asesu a’r cyfleoedd diweddaraf i gymryd rhan mewn mentrau dysgu ac addysgu’r coleg. Mae staff yn cael adborth rheolaidd ar eu darpariaeth addysgu a mynediad rheolaidd at anogaeth 1:1 a chylchoedd anogaeth fel ffordd o ddatblygu athrawon yn arweinwyr dysgu. 

Bu newid mewn ffocws, gyda dysgu proffesiynol grymusol sy’n meithrin ymarferwyr ac yn eu paratoi â’r offer angenrheidiol i hwyluso sesiynau effeithiol a difyr. O’r newid diwylliannol hwn y deilliodd y Cynllun Dysgu a Datblygu Proffesiynol (PLDP). 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Trefnodd arweinwyr y coleg i hwylusydd allanol weithio gyda’r tîm dysgu ac addysgu, yn ogystal â gweithgor ehangach, i archwilio fframweithiau dysgu proffesiynol a sefydlu dull cyson a fyddai’n darparu meysydd ffocws unigoledig sy’n cael eu dewis a’u harwain gan yr athro. Mae’r PLDP yn mynnu ymgysylltiad ag ymholi academaidd ac ymchwil weithredol, sy’n cael eu harsylwi, eu gwerthuso a’u rhannu.  

Mae’r broses gytunedig fel a ganlyn: 

  1. Penderfynu beth rydych chi am ei wneud.  
  2.   Cofnodi a chyflwyno eich bwriadau, er enghraifft ‘gwella ymgysylltiad dysgwyr trwy holi’.  
  3. Cwrdd â’ch Pennaeth Is-adran i drafod eich bwriadau.  
  4. Dechrau’r broses ymholi academaidd/ymchwil weithredol.   
  5. Dewis Arsyllydd o’r Rhestr Arsyllwyr Swyddogol. 
  6. Mynychu cyfarfod cyn-arsylwi gyda’r arsyllydd o’ch dewis.  
  7. Cyflwyno sesiwn wedi’i harsylwi.     
  8. Gwerthuso’r broses.  
  9. Cyflwyno eich PLDP terfynol i’ch Pennaeth Is-adran.  
  10. Rhannu eich canfyddiadau yn y fformat cytunedig. 

Mae’r broses yn un ddatblygiadol ac ar wahân i brosesau ansawdd y coleg. Cefnogir y PLDP gan amrywiaeth o fentrau ategol ac ymgysylltu â phartneriaid allanol. Caiff y broses ei hadolygu’n flynyddol i sicrhau ei bod yn berthnasol ac i ymateb i awgrymiadau’r staff am welliannau posibl, yn enwedig i’r ddogfennaeth.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth a’r deilliannau i ddysgwyr a/neu eu teuluoedd?

Mae effaith y strategaeth ddysgu ac addysgu a’r PLPD yn weladwy a gellir dangos tystiolaeth ohonynt trwy amrywiaeth o ddulliau. Mewn arolwg diweddar o’r staff, mae mwyafrif o’r staff wedi darganfod bod dull y PLDP yn eu grymuso ac yn cefnogi gwelliannau mewn arfer fyfyriol yn effeithiol. Ymatebodd y rhan fwyaf ohonynt fod y drafodaeth gyda’u rheolwr llinell yn ddefnyddiol cyn cwblhau eu PLDP. Mae llawer o staff o’r farn bod y PLDP yn fwy effeithiol wrth gefnogi’u dysgu a’u datblygiad na’r system arsylwi gwersi a oedd yn cael ei graddio yn flaenorol. Mae mwyafrif y staff hefyd o’r farn bod y PLDP wedi gwella ymgysylltiad dysgwyr o gymharu â’r system flaenorol o raddio arsylwadau. Mae mentrau dysgu proffesiynol atodol i ategu’r PLDP wedi cael croeso mawr hefyd, gyda’r rhan fwyaf o athrawon yn dweud bod y rhaglenni’n rhagorol. Mae salwch ymhlith athrawon yn isel ac mae lefelau cadw staff yn uchel.  

Mae’n bosibl bod yr effaith ar ddysgwyr yn fwy arwyddocaol fyth. Mae boddhad dysgwyr wedi gwella flwyddyn ar ôl blwyddyn ac mae’n 97% ar gyfer y flwyddyn bresennol. Mae dysgwyr sy’n sgorio bod ansawdd dysgu ac addysgu yn dda neu’n rhagorol yn 93% ar gyfer y flwyddyn bresennol. Mae deilliannau cyffredinol wedi gwella ar bob lefel ar draws rhaglenni galwedigaethol, mynediad, medrau a Safon Uwch.  

Sut rydych chi wedi rhannu eich arfer dda o fewn yr ysgol, y sector neu’r tu hwnt?

Mae athrawon yn rhannu proses a deilliannau eu PLDP yn ffurfiol fel rhan o gynhadledd dysgu ac addysgu ar ddiwedd y flwyddyn academaidd. Mae ychydig o athrawon yn cyflwyno eu canfyddiadau mewn ‘Dysgyrddau’ sy’n cael eu trefnu gan Rwydwaith Dysgu ac Addysgu De-ddwyrain Cymru. Yn 2024-2025, mae grŵp bach o staff wedi gweithio gyda hwylusydd allanol i ddatblygu llyfr cyhoeddedig o strategaethau sy’n canolbwyntio ar weithio gyda dysgwyr ar raglenni lefel is. Ar gyfer 2025-2026, mae rhai athrawon profiadol yn cael eu gwahodd i gyflwyno Cynnig Arloesi yn lle PDLP, lle gall eu syniadau ymestyn y tu hwnt i’r ystafell ddosbarth ac, o bosibl, gael effaith y tu hwnt i’w hunain a’u maes pwnc. 

Mae’r coleg wedi agor ei ddrysau i ymarferwyr ar draws llawer o sectorau addysgu, gan gynnwys ysgolion arbennig, cynradd, uwchradd a chynrychiolwyr o golegau AB eraill i gymryd rhan mewn amrywiaeth o weithgareddau dysgu proffesiynol ac arsylwi ymarfer mewn ystafelloedd dosbarth, gweithdai a stiwdios. 

Er bod y cyfleoedd ffurfiol hyn i rannu arfer dda ar gael, mae’n bwysig nodi mai’r rhannu arfer lai ffurfiol trwy ddeialog broffesiynol a sgyrsiau yn y coridor sydd efallai’n cael yr effaith fwyaf arwyddocaol. Mae hwn yn ddatblygiad diwylliannol gwreiddiedig sy’n adlewyrchu gwerthoedd a dyheadau Coleg Merthyr Tudful.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Letters spelling 'cymraeg' which means 'Welsh' in the Welsh language, hanging on a line against a clear blue sky.

Gwybodaeth am yr awdurdod lleol

Sefydlwyd gwasanaeth cefnogi hwyrddyfodiaid i’r Gymraeg yn y sector cynradd gan awdurdod lleol Wrecsam yn 2018 gyda chynnig cefnogaeth allgymorth wythnosol ar gyfer hwyrddyfodiaid cynradd.  Yn 2021 daeth yr uned drochi uwchradd dan ofal yr awdurdod lleol ac yn 2023 sefydlwyd canolfan iaith gynradd ‘Cynefin’. Erbyn hyn, mae 2 ddosbarth trochi uwchradd gyda’r trydydd dosbarth yn agor ym Mehefin 2025, canolfan iaith gynradd a gwasanaeth allgymorth i gefnogi hwyrddyfodiaid. Mae 7 aelod o staff yn perthyn i’r gwasanaeth ac mae’r niferoedd yn cynyddu yn sylweddol o flwyddyn i flwyddyn. O ran demograffeg, mae’r rhan fwyaf o’r ardaloedd yn Wrecsam yn ardaloedd ble mae llai na 12% o’r boblogaeth yn gallu’r Gymraeg ac mae cyfradd amddifadedd a thlodi sylweddol ar draws yr awdurdod. 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Yn ystod cyfnod pontio’r disgyblion, amlygodd bod proffil amlwg ar gyfer canran helaeth y dysgwyr oedd yn dymuno mynediad at ein darpariaethau trochi hwyr / cefnogaeth hwyrddyfodiaid. Roedd y proffil yn amlygu bod y rhan fwyaf o’r plant yn dod o deuluoedd dan anfantais, gyda sgôr o 3 ACE (profiad plentyndod niweidiol). Yn ogystal, nid oeddynt wedi llwyddo i feithrin perthynas cryf gyda’u cyfoedion yn ystod eu cyfnod addysg gynradd. Roedd canran uchel o’r plant gyda diagnosis niwro-amrywiol neu wedi profi trawma sylweddol a oedd wedi cael dylanwad ar eu cyrhaeddiad academaidd. 

Mae ein darpariaeth llesol, sydd wedi’i fodelu ar fodel ardaloedd dysgu cynradd a’n grwpiau trochi bach yn apelio i’r teuluoedd, gyda’r Gymraeg yn aml yn eilradd i’r dewis. Wrth osod strategaethau a chreu darpariaethau sydd yn ystyriol o drawma ac yn gosod lles wrth wraidd ein cynllun caffael iaith, crëwyd awyrgylch ddysgu cefnogol, cynhwysol a llesol sy’n arfogi dysgwyr i oresgyn unrhyw rwystrau i lwyddo yn eu huchelgais i gaffael yr iaith. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd 

Mae plethu prif egwyddorion cefnogi caffael iaith yn unol â rhaglen sy’n ystyriol o drawma yn rhan greiddiol o’n gweledigaeth. Mae hyn yn sicrhau ein bod yn darparu gwasanaeth cynhwysol, llesol ac uchelgeisiol sydd yn meithrin balchder, ymdeimlad o berthyn ac ymrwymiad tuag at yr iaith. Ein prif flaenoriaeth ydy adeiladu perthnasau cryf a chysylltiadau positif gyda’r disgyblion er mwyn meithrin ymddiriedaeth ac ymdeimlad diogel. Yn y cynradd, mae ymweliadau ymgyfarwyddo yn digwydd rhwng y cydlynydd cynradd a’r disgyblion, a gwahoddiad iddynt ddod i ymweld â’r ganolfan cyn cychwyn ar y cwrs dwys. Yn yr uwchradd, mae’r broses bontio cadarn yn cynnwys ymweliadau cyson, cyn trosglwyddo am ragflas o’r cynnig ac yna ymrwymo yn llawn, yn arwain y disgyblion yn raddol tuag at y cyfnod trochi dwys wrth drosglwyddo.   

Mae amgylchedd yr unedau wedi’u cynllunio i greu gofod diogel ble gall disgyblion fynegi eu hunain heb gael eu barnu. Mae ffiniau a disgwyliadau ymddygiad cadarn, ond mae cyfleoedd i ddisgyblion gael mynegi pryder, gofyn am amser oddi ar dasg a thrafod eu hemosiynau yn agored yn yr uned.  Mae pob disgybl yn cael ei gyfarch wrth y drws ac yn penderfynu ar eu cyfarchiad – boed yn ysgwyd llaw, pawen lawen neu’n chwifio llaw. Mae’r ymgysylltu pwrpasol yn treiddio o’r cychwyn cyntaf nes y gloch olaf. Yn unol â’r amgylchedd, mae strategaethau rheoli emosiynau, datblygu gwytnwch ac ymgysylltiad a chadw diddordeb a meddylfryd positif wedi’u plethu i’r cynllun dysgu. Mae pwyslais ar ddysgu wrth chwarae, ymchwilio a bod yn greadigol a chynigir cyfnodau ‘brain break’ yn aml i’r disgyblion. Defnyddir iaith sy’n ystyriol o drawma ac mae’r gwasanaeth yn cefnogi’r ysgol i fabwysiadu’r un dulliau ac iaith cefnogi fel bod cysondeb wrth bontio.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr? 

Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn gwneud cynnydd cadarn yn eu medrau llafar gan eu bod wedi datblygu hyder a gwytnwch i roi cynnig arni ac i gyfathrebu’n effeithiol. Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn dangos agweddau cadarnhaol at eu dysgu, yn barod i ddyfalbarhau ac yn ymddiried yn y gefnogaeth sydd ar gael. Mae gwelliant mawr i’w weld yn ymddygiad y rhan fwyaf o ddisgyblion ac mae eu presenoldeb yn dda.  

Mae’r strategaethau wedi arwain at dwf yn niferoedd y disgyblion sy’n trosglwyddo i addysg uwchradd Gymraeg yn flynyddol. Bellach, mae hyn yn sylweddol uwch na’r targed a osodwyd gan yr awdurdod yn y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg (CSGA). Yn ogystal, mae 100% o ddisgyblion yn trosglwyddo yn ystod y cyfnod pontio i’r ddarpariaeth uwchradd. 

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae’r gwasanaeth yn cefnogi ysgolion cyfrwng Cymraeg a Saesneg Wrecsam gan gynnig adnoddau, hyfforddiant a chyfle i ddod i arsylwi arferion yr unedau. Yn ogystal â hyn, mae’r awdurdod lleol wedi cynllunio a chyllido hyfforddiant lles ar gyfer staff ysgolion clwstwr Ysgol Morgan Llwyd. Mae rheolwr y ddarpariaeth yn rhannu arfer dda yn genedlaethol fel rhan o rwydwaith sector trochi iaith.