Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Argymhellion
Dylai ysgolion a lleoliadau:
- sicrhau bod cyfleoedd penodol i ddisgyblion ddatblygu a defnyddio eu medrau siarad, darllen ac ysgrifennu ar draws y meysydd dysgu ac yn y gwahanol ardaloedd gweithgarwch;
- sicrhau cydbwysedd effeithiol rhwng sesiynau ffurfiol i addysgu ac atgyfnerthu medrau iaith a chyfleoedd anffurfiol i’w defnyddio;
- datblygu gweithgareddau a chyfleoedd dysgu sy’n sicrhau bod disgyblion o gefndiroedd ieithyddol gwahanol yn gwneud cynnydd priodol o’u man cychwyn;
- gosod disgwyliadau clir fydd yn sicrhau bod disgyblion o bob cefndir yn defnyddio’r Gymraeg wrth iddynt ddilyn gweithgareddau anffurfiol, yn arbennig ar ddechrau’r Cyfnod Sylfaen;
- gosod disgwyliadau clir ar gyfer ymarferwyr ynglÅ·n â defnyddio’r Gymraeg yn y Cyfnod Sylfaen fel eu bod yn bwydo a modelu Cymraeg o safon dda i’w disgyblion ar draws y meysydd dysgu;
- olrhain cynnydd medrau llafar, darllen ac ysgrifennu disgyblion yn gyson ar hyd y Cyfnod Sylfaen; a
- rhoi sylw priodol i ansawdd y ddarpariaeth a safonau yn y Cyfnod Sylfaen fel rhan o brosesau hunanarfarnu a chynllunio gwella ysgolion a lleoliadau.
Dylai awdurdodau lleol a mudiadau sy’n rheoli lleoliadau nas cynhelir:
- ddarparu cefnogaeth a hyfforddiant i ymarferwyr ar ddulliau trochi o ddysgu iaith ac i roi arweiniad ar sut y gellir datblygu sgiliau iaith, llythrennedd a chyfathrebu (Cymraeg) mewn ffordd sy’n gydnaws ag athroniaeth a methodoleg y Cyfnod Sylfaen;
- darparu hyfforddiant a chefnogaeth i ymarferwyr, gan gynnwys cynorthwywyr, i loywi eu Cymraeg, lle bo angen hynny;
- rhannu arfer dda o ran datblygu sgiliau iaith, llythrennedd a chyfathrebu (Cymraeg) ar draws meysydd dysgu ac ardaloedd gweithgarwch yn y Cyfnod Sylfaen; a
- sicrhau bod darpariaeth gefnogol awdurdodau lleol i leoliadau nas cynhelir cyfrwng-Cymraeg ar gael yn Gymraeg.
Dylai Llywodraeth Cymru:
- sicrhau bod awdurdodau ac ysgolion yn deall y gyd-berthynas rhwng methodoleg ac athroniaeth y Cyfnod Sylfaen a’r Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd.
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Argymhellion
Dylai ysgolion:
- ganolbwyntio gwasanaethau cymorth i ddysgwyr ar wella cyrhaeddiad disgyblion o ran graddau uwch mewn TGAU Saesneg neu Gymraeg mamiaith ac mewn mathemateg;
- defnyddio agwedd fwy strategol at wasanaethau cymorth i ddysgwyr a chydlynu cyflwyno hyfforddi dysgu, cymorth personol, a chyngor ac arweiniad ar yrfaoedd;
- gwella cwmpas ac ansawdd cyngor ac arweiniad ar yrfaoedd;
- gwneud yn siŵr bod pob un o’r disgyblion yn cael trafodaethau rheolaidd gyda’r staff cymorth mwyaf priodol am eu cynnydd, eu dyheadau a’u llwybr dysgu, yn enwedig ar adegau allweddol ym Mlwyddyn 9 a Blwyddyn 11;
- darparu hyfforddiant a gwybodaeth reolaidd a chyfoes i bob un o’r staff sydd ynghlwm wrth roi cyngor ac arweiniad;
- arfarnu effaith gwasanaethau cymorth i ddysgwyr ar ddeilliannau; a
- chynllunio ar gyfer gostyngiadau posibl mewn cyllid ar gyfer cymorth allanol er mwyn cynnal lefelau presennol cymorth i ddysgwyr.
Dylai awdurdodau lleol:
- arwain a chydlynu partneriaethau i gefnogi ysgolion â gwasanaethau cymorth allanol.
Dylai Llywodraeth Cymru:
- ddiweddaru ei harweiniad i ysgolion ar gyngor ac arweiniad ar yrfaoedd i adlewyrchu’r newidiadau diweddar i rôl Gyrfa Cymru.
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Argymhellion
Er mwyn parhau i wella perfformiad dysgwyr sydd dan anfantais, dylai ysgolion:
- fabwysiadu systemau clir ar gyfer gweithio gydag asiantaethau allanol i gefnogi dysgwyr sydd dan anfantais, er enghraifft dull y ‘Tîm o amgylch y teulu’;
- gweithio gydag asiantaethau eraill i ennyn diddordeb teuluoedd sydd dan anfantais yn fwy ym mywyd yr ysgol;
- gweithio’n agosach gydag ysgolion partner i ddatblygu dull cyffredin o fynd i’r afael â thlodi a chefnogi cyfnod pontio disgyblion o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd;
- pennu uwch aelod o staff i gydlynu gwaith gyda gwasanaethau ac asiantaethau allanol;
- gwneud yn siŵr bod staff yn gwybod sut i wella cyflawniad dysgwyr sydd dan anfantais;
- defnyddio systemau i olrhain cynnydd disgyblion er mwyn arfarnu mentrau sy’n ceisio gwella lles a safonau; a
- defnyddio’r Grant Amddifadedd Disgyblion i dargedu anghenion disgyblion sydd dan anfantais yn benodol, beth bynnag fo’u gallu.
Dylai awdurdodau lleol a chonsortia:
- weithio gyda gwasanaethau ac asiantaethau perthnasol i amlinellu anghenion penodol disgyblion sydd dan anfantais a’u teuluoedd a rhannu’r wybodaeth hon gydag ysgolion ac asiantaethau eraill ar sail protocol cytûn;
- defnyddio dull ataliol o fynd i’r afael â thlodi a defnyddio dulliau ‘Tîm o amgylch y teulu’ wrth gydlynu gwasanaethau ar gyfer teuluoedd sydd dan anfantais;
- gwneud yn siŵr bod cynlluniau strategol i fynd i’r afael â thlodi yn cael eu halinio i gynnwys gwasanaethau mewnol a phartneriaid allanol a’u bod yn cynnwys amcanion penodol a mesuradwy;
- darparu hyfforddiant a chymorth i ddatblygu medrau arweinwyr ysgol i reoli gweithio mewn partneriaeth i fynd i’r afael â thlodi; a
- darparu neu drefnu cyngor gwell i ysgolion ar ffyrdd ymarferol o fynd i’r afael ag effaith tlodi.
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Mae’r adroddiad yn edrych ar effeithiolrwydd addysgol ysgolion bach, canolig a mawr ar sail canfyddiadau arolygiadau o’r cylch cyfredol o arolygiadau (2010-2013) ac ar ganlyniadau arholiadau ac asesiadau. Mae’n edrych ar ddeilliannau, darpariaeth ac arweinyddiaeth ysgolion o feintiau gwahanol ac yn canolbwyntio ar ddangosyddion ansawdd arolygiadau yn ymwneud â safonau, lles, profiadau dysgu, addysgu, arweinyddiaeth a gwella ansawdd.
Gall sawl ffactor ddylanwadu ar berfformiad ysgol, yn ogystal â’i maint. Mae amddifadedd yn un ffactor pwysig sy’n gallu effeithio ar berfformiad ysgol ac rydym yn ystyried ei effaith yn yr adroddiad hwn.
Bwriedir i’r adroddiad fod yn bapur trafod ar gyfer Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol a phenaethiaid a staff mewn ysgolion.
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Argymhellion
Dylai ysgolion cynradd ac uwchradd:
- barhau i ganolbwyntio ar godi safonau ysgrifennu annibynnol ac estynedig disgyblion, gan roi sylw agos i gynnwys, mynegiant a chywirdeb;
- parhau i wella gallu disgyblion i ddarllen er gwybodaeth a defnyddio medrau darllen lefel uwch;
- mynd i’r afael â thanberfformio gan ddisgyblion sydd â hawl i gael prydau ysgol am ddim mewn Saesneg, gan gynnwys ar gyfer disgyblion mwy abl, trwy dargedu a gweddu cymorth i’w hanghenion dysgu unigol;
- darparu gwaith heriol mewn Saesneg i ymestyn pob disgybl, yn enwedig y rhai mwy abl;
- cytuno sut i addysgu sillafu, atalnodi a gramadeg a darparu cysondeb mewn dulliau, fel addysgu rheolau a strategaethau sillafu;
- gwella arferion asesu ar gyfer dysgu a marcio gwaith disgyblion;
- sicrhau cydbwysedd gwell rhwng deunydd llenyddol a deunydd anllenyddol ac ymdrin â phob un o’r saith genre ysgrifennu;
- gweithio gydag ysgolion eraill i rannu arferion safoni a chymedroli effeithiol; a
- rhannu mwy o wybodaeth i gynorthwyo cyfnod pontio disgyblion i’r ysgol uwchradd.
Yn ychwanegol, dylai ysgolion uwchradd:
- wella addysgu ysgrifennu fel proses trwy annog disgyblion i gynllunio, adolygu, golygu a gwella eu gwaith eu hunain; a
- gwneud mwy o ddefnydd o lafaredd cyn darllen ac ysgrifennu, er mwyn helpu disgyblion i ddatblygu ac ymestyn eu dealltwriaeth a gwella ansawdd eu gwaith.
Dylai Llywodraeth Cymru:
- wella dibynadwyedd a dilysrwydd asesiadau athrawon trwy adolygu meini prawf asesu a chyflwyno safoni allanol yng nghyfnod allweddol 2 a chyfnod allweddol 3.
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Argymhellion
Dylai Llywodraeth Cymru:
- wneud yn siŵr bod asiantaethau cyfeirio yn meddu ar ddealltwriaeth glir o’r hyn y mae’r rhaglenni hyfforddi sydd ar gael yn ei ddarparu a pha raglenni sy’n addas ar gyfer dysgwyr unigol;
- gweithio’n agos gyda darparwyr i fynd i’r afael â materion sy’n effeithio ar y nifer sy’n dilyn rhaglenni Hyfforddeiaeth a Chamau at Waith; a
- gwneud yn si.r bod cyflogwyr yn meddu ar ddealltwriaeth well oÂfr rhaglenni.
Dylai darparwyr hyfforddi:
- wneud yn siŵr bod pob dysgwr yn cael ei roi ar lwybrau hyfforddi priodol;
- annog pob dysgwr i ddatgelu unrhyw wybodaeth a allai gael effaith andwyol ar nodi rhwystrau dysgu a chyflogaeth;
- gwella llwybrau dilyniant ar yr holl raglenni;
- gwneud Cynlluniau Dysgu Unigol yn ddigon manwl a heriol ar gyfer dysgwyr;
- gwella profion medrau sylfaenol ac olrhain cynnydd;
- gweithio gyda chyflogwyr i ddarparu lleoliadau gwaith a chymunedol addas; a
- sicrhau bod cyflogwyr yn cael gwybod yn llawn am ofynion hyfforddiant i ffwrdd o’r gwaith.
Dylai’r holl asiantaethau cyfeirio:
- wella ansawdd y wybodaeth gychwynnol a roddir i ddarparwyr hyfforddiant am ddysgwyr yn y broses gyfeirio;
- annog yr holl ddysgwyr i ddatgelu unrhyw wybodaeth a allai gael effaith andwyol ar nodi rhwystrau dysgu neu gyflogaeth; a
- gwella rhannu gwybodaeth rhwng y gwahanol asiantaethau sy’n gweithio gyda phobl ifanc.
Math o Adnodd Gwella: Adroddiad thematig
Argymhellion
Dylai ysgolion:
- reoli absenoldeb athrawon yn fwy effeithlon;
- gwella ansawdd yr addysgu a’r dysgu mewn gwersi a gyflenwir, drwy wneud yn siwr bod y gwaith a osodir ar lefel briodol a bod y staff yn cael digon o wybodaeth am anghenion unigol y dysgwyr;
- cynorthwyo staff cyflenwi a staff llawn i wella’u technegau rheoli ymddygiad yn yr ystafell ddosbarth;
- arfarnu effaith absenoldeb athrawon ar ddysgwyr, yn enwedig y disgyblion mwy galluog a’r rhai yng nghyfnod allweddol 3, a monitro ansawdd yr addysgu a’r dysgu pan fydd athrawon yn absennol;
- sicrhau bod staff cyflenwi yn cael eu cynnwys mewn trefniadau rheoli perfformiad;
- cynnig mwy o gyfleoedd datblygiad proffesiynol i staff cyflenwi; a
- gwneud yn siwr bod staff cyflenwi yn cael gwybodaeth hanfodol am iechyd a diogelwch a diogelu, gan gynnwys manylion cyswllt y swyddog amddiffyn plant enwebedig yn yr ysgol.
Dylai awdurdodau lleol ac asiantaethau hyfforddi:
- ddarparu data cymharol ar gyfraddau absenoldeb athrawon i ysgolion; a
- gofyn am adborth ar ansawdd staff cyflenwi y maent yn eu cofrestru, a’i gofnodi, a defnyddio’r wybodaeth hon at ddibenion rheoli ansawdd.
Dylai Llywodraeth Cymru:
- ddarparu gwell mynediad i staff cyflenwi at y rhaglenni hyfforddi cenedlaethol hynny sydd ar gael i athrawon mewn swyddi parhaol.