Wedi’i chyhoeddi’r wythnos hon, mae’r stori fer wedi’i chreu i esbonio beth sy’n digwydd pan fydd gwasanaeth gofal plant yn cael ei arolygu.

Darllenwyd y llyfr “Ein Meithrin Ni” (Our Nursery) yn uchel i blant Ysgol Feithrin Pont-y-pŵl gan brif arolygwyr Estyn ac Arolygiaeth Gofal Cymru ar fore Iau, 29 Medi 2022.

Wedi’i hysgrifennu gan y nofelydd Cymraeg, Manon Steffan Ros, a’i ddarlunio gan Paul Nicholls, mae’r llyfr yn tawelu meddyliau’r plant fod yr ymweliad yn ddiwrnod arferol a bod yr arolygwyr yn gyfeillgar ac yn edrych ymlaen at siarad â nhw. 

Cynhaliwyd y lansiad yn Ysgol Feithrin Pont-y-pŵl oherwydd canfuwyd bod y lleoliad yn enghraifft o arfer effeithiol yn y ffordd yr oedd yn rhoi chwarae yn yr awyr agored wrth galon y dysgu, yn ystod ei arolygiad diwethaf ym mis Mawrth. 
Ynghyd â Estyn, rydym yn arolygu rhai gwasanaethau gofal plant a chwarae yng Nghymru ar y cyd, i leihau’r baich ar ddarparwyr yn ystod arolygiad. Mae hyn er mwyn cynorthwyo ymarferwyr a phlant drwy’r broses arolygu, yn ogystal â rhannu’r arferion gorau.

Dywedodd Prif Arolygydd AGC, Gillian Baranski:

Gellir defnyddio’r stori hyfryd, syml hon yn ystod amser cylch i ddangos i’r plant beth mae ein harolygwyr ni’n ei wneud pan fyddan nhw’n ymweld, a hefyd i annog y plant i rannu â’n harolygwyr yr hyn y maen nhw’n falch ohono. 

Mae gweithio gyda’n cydweithwyr yn Estyn i helpu’r dysgwyr ieuengaf oll i ddweud eu dweud am eu gofal a’u haddysg, yn un o fuddion niferus ein rhaglen arolygu ar y cyd.

Dywedodd Prif Arolygydd Estyn, Owen Evans:

Rydym ni’n falch iawn o fod wedi gweithio gydag Arolygiaeth Gofal Cymru i gyhoeddi’r llyfr stori hyfryd hwn. Mae’n adlewyrchu ein hymrwymiad, ochr yn ochr ag AGC i sicrhau ein bod yn gweithredu’n gynhwysol, yn dryloyw ac yn gyfeillgar.

Rydym ni’n ymdrechu i sicrhau bod dysgwyr wrth galon ein harolygiadau, ac mae’n glir i ni nad yw hi’n byth yn rhy gynnar i gynnwys plant yn y broses arolygu. Bydd y llyfr hwn yn adnodd gwych i hybu ymwybyddiaeth o’r broses arolygu, a sbarduno sgyrsiau amdani.

Mae copi digidol o’r llyfr stori i’w weld ar ein gwefan.

Mae arwyddion cynnar o Adroddiad Blynyddol y Prif Arolygydd 2021–22 yn dangos bod y sector addysg a hyfforddiant yng Nghymru yn parhau i ddelio ag effeithiau’r pandemig. Mae eleni’n nodi newid sylweddol i’r modd mae Estyn yn adrodd ar gynnydd.

Mewn ymgais newydd i rannu canfyddiadau’r Adroddiad Blynyddol cyn gynted â phosibl, heddiw, mae Estyn wedi amlinellu’r hyn sy’n gweithio’n dda a beth sydd angen ei gryfhau ar draws un ar bymtheg o sectorau, gan gynnwys ysgolion, colegau, dysgu yn y gwaith ac addysg gychwynnol athrawon, ymhlith eraill, yn ogystal ag ar draws themâu fel y Cwricwlwm i Gymru a diwygio anghenion dysgu ychwanegol.

Mae’r canfyddiadau hefyd yn cynnig mewnwelediadau i effaith tlodi ar gyrhaeddiad a gwelliannau mewn darparwyr a oedd yn y categorïau mesurau arbennig neu welliant sylweddol.  

Cyn ei Adroddiad Blynyddol llawn, a fydd yn cael ei gyhoeddi ddechrau’r flwyddyn nesaf, dywed y Prif Arolygydd, Owen Evans,

Mae’r mewnwelediadau cynnar hyn yn helpu i wneud synnwyr o’r cryfderau a’r heriau ar gyfer addysg a hyfforddiant wrth i ni ddechrau blwyddyn academaidd newydd. Rydyn ni wedi cyhoeddi cofweinyddion hefyd i helpu hunanwerthuso mewn meysydd lle’r ydym wedi nodi angen i wella.

Mae’r adnoddau sy’n cael eu cyhoeddi ochr yn ochr â’r canfyddiadau cryno hyn yn cynorthwyo’r rhai sy’n gweithio mewn addysg i ganolbwyntio ar rai o’r meysydd i’w gwella a amlygwyd.

Mae’r arolygiaeth wedi rhannu cofweinyddion ar gyfer hunanwerthuso ym mhob math o addysg a hyfforddiant i gefnogi:

• arweinwyr mewn lleoliadau nas cynhelir i werthuso ansawdd eu darpariaeth
• ysgolion cynradd, uwchradd ac arbennig a gynhelir ac unedau cyfeirio disgyblion i gynllunio ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru
• ysgolion pob oed i fanteisio i’r eithaf ar fuddion cynnig darpariaeth bob oed
• datblygu arweinyddiaeth mewn ysgolion annibynnol a cholegau arbenigol annibynnol
• datblygu medrau rhifedd dysgwyr addysg bellach mewn cyd-destun galwedigaethol
• swyddogion mewn gwasanaethau addysg llywodraeth leol i ystyried pa mor effeithiol maent yn gwerthuso eu gwaith ac yn nodi meysydd i’w gwella
• gwerthuso ansawdd profiadau dysgu mewn addysg gychwynnol athrawon
• partneriaethau dysgu oedolion i wella cydweithio
• gwerthuso ansawdd mentora mewn addysg gychwynnol athrawon
• darparwyr Cymraeg i oedolion i wella medrau siarad dysgwyr
• darparwyr dysgu yn y gwaith i wella gweithio mewn partneriaeth

Mae Owen Evans yn parhau,

Dysgwyr, wrth gwrs, yw ein blaenoriaeth fwyaf. A gallan nhw gael dylanwad pwysig ar eu haddysg eu hunain. Dyna pam rydyn ni hefyd wedi cyhoeddi gweithgaredd i gynghorau ysgol mewn ysgolion cynradd ac uwchradd i’w helpu i drafod pynciau pwysig, fel hanes Pobl Ddu, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol a’u cymunedau, a sut i ddylanwadu ar beth a sut maen nhw’n dysgu.

Mae Estyn, yr arolygiaeth addysg a hyfforddiant i Gymru, yn falch o gyhoeddi bod pum cyfarwyddwr anweithredol annibynnol newydd wedi’u penodi i’w fwrdd. Ceisiwyd yr unigolion a benodwyd o ystod amrywiol o gefndiroedd a phrofiadau i ehangu gorwelion bwrdd strategaeth Estyn a darparu cyngor a her adeiladol ar adeg bwysig, wrth i’r sefydliad symud tuag at fodel cyflwyno newydd o 2024.

Bydd y Dr Emyr Roberts, David Jones OBE, Maria Rimmer, yr Athro Brett Pugh a’r Athro Charlotte Williams OBE yn ymuno â’r bwrdd o’r mis hwn a byddant yn gweithio’n agos â’r tîm gweithredol i ddatblygu a chyflwyno strategaeth Estyn wrth i’r sefydliad weithio tuag at fframwaith arolygu diwygiedig i’w gyflwyno yn 2024.

Wrth roi sylwadau ar y penodiadau newydd, dywedodd Owen Evans: “Mae’n bleser gen i groesawu Emyr, David, Maria, Brett a Charlotte i fwrdd Estyn. Maen nhw i gyd yn arweinwyr uchel eu parch sy’n meddu ar gyfoeth o brofiad gwerthfawr, a fydd yn cyfoethogi ymagwedd Estyn ac yn sicrhau bod ein gwaith yn ystyried ystod eang o safbwyntiau i gyflawni’r effaith orau oll ledled Cymru.

“Rydyn ni’n awyddus i sicrhau bod ein bwrdd yn adlewyrchu ystod brofiadol ac amrywiol o gefndiroedd ar draws ehangder ein gweithgareddau a fydd yn ein helpu i gynllunio ar gyfer y dyfodol. Bydd sicrhau ein bod yn cynnwys lleisiau ac arbenigedd amrywiaeth eang o brofiadau ar lefel strategol yn Estyn yn gynyddol bwysig wrth i ni gryfhau ein gwaith ar degwch, amrywiaeth a chynhwysiant, ac yn parhau i addasu yn unol â’r cwricwlwm newydd a newidiadau eraill mewn addysg yng Nghymru.

“Mae’n gyfnod cyffrous iawn i addysg yng Nghymru, ac yn enwedig i ni yn Estyn gan fod gennym ni botensial i adolygu fframwaith newydd ar gyfer 2024 – yn archwilio’r ymyriadau mwyaf effeithiol a theg dros y deunaw mis nesaf. Bydd y mewnwelediad a’r mewnbwn strategol gan ein cyfarwyddwyr anweithredol newydd yn eithriadol o werthfawr wrth i ni adeiladu ar y cyfle hwn.

“Hoffwn ddiolch o galon i’r cyfarwyddwyr anweithredol sydd wedi cwblhau eu tymor ac wedi’n cynorthwyo ni trwy ein cyfnod yn dylunio’r fframwaith peilot a’r heriau a achosodd y pandemig ar draws y sector.”

Bu’r Dr Emyr Roberts yn ymgymryd â nifer o swyddi uwch ar draws Llywodraeth Cymru a’r Swyddfa Gymreig trwy gydol ei yrfa, gan gynnwys Cyfarwyddwr Cyffredinol Addysg a Sgiliau. Ef oedd Prif Weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru cyn iddo ymddeol yn 2017, a bu’n arwain y broses i greu’r corff amgylcheddol newydd i Gymru a oedd integreiddiodd waith y sefydliadau gwaddol blaenorol. Mae hefyd yn Gadeirydd Cyngor Prifysgol Aberystwyth.

Ar hyn o bryd, David Jones OBE yw Cadeirydd Cymwysterau Cymru, yr Asiantaeth Electroneg a Chydrannau Amddiffyn (DECA), ac mae’n aelod o Fwrdd Apeliadau Cymru NSPCC Cymru. Ac yntau’n Beiriannydd Siartredig, mae gan David dros 30 mlynedd o brofiad yn gweithio mewn Addysg bellach ac Addysg Uwch. Ers iddo ymddeol, mae’n gweithio mewn amrywiaeth o rolau anweithredol ac ymgynghori ar hyn o bryd.

Mae Maria Rimmer yn arweinydd ysgol sydd wedi ymddeol a chanddi brofiad helaeth yn gweithio ym maes rheoli a llywodraethu addysgol, a diddordeb brwd mewn cyfiawnder cymdeithasol a chysylltiadau cymunedol.

Mae’r Athro Brett Pugh yn gyn-Bennaeth a Chyfarwyddwr Addysg yng Nghyngor Dinas Casnewydd. Cyn iddo ymddeol, roedd yn Gyfarwyddwr Addysg yn Llywodraeth Cymru. Ar hyn o bryd, mae’n athro gwadd ym Mhrifysgol De Cymru ac ef yw Cadeirydd y Grŵp Cynghori Gweinidogol ar Addysg Heblaw yn yr Ysgol.

Mae’r Athro Charlotte Williams OBE yn academydd o fri, ac wedi dal nifer o rolau uwch arweinyddiaeth yn y sector Addysg Uwch. Yn ddiweddar, cadeiriodd yr adolygiad o Gymunedau Pobl Ddu, Asiaidd ac Ethnig Lleiafrifol, Cyfraniadau a Chynefin yn y Cwricwlwm Newydd.

Mae Estyn wedi cyhoeddi sut bydd ei arolygiadau o ysgolion o’r hydref yn atgyfnerthu’r ymdrech genedlaethol i greu system addysg deg yng Nghymru.

Bydd ffocws dyfnach ar degwch o fis Medi yn gweld arolygwyr yn archwilio ac yn adrodd yn fanwl ar yr effaith y mae ysgolion yn ei chael ar gynnydd a chyrhaeddiad disgyblion sydd dan anfantais tlodi. Bydd arolygwyr yn ystyried sut mae penaethiaid ac arweinwyr eraill yn sicrhau y gall disgyblion o gefndiroedd difreintiedig fanteisio’n gyfartal ar bob agwedd ar waith yr ysgol, gan gynnwys gweithgareddau ar ôl ysgol. Hefyd, bydd ffocws o’r newydd ar sut mae arweinwyr yn defnyddio’r grant datblygu disgyblion i helpu lliniaru effaith tlodi ar gyrhaeddiad a lles y disgyblion hyn hefyd.

Mae Owen Evans, Prif Arolygydd, yn pwysleisio rôl arolygu,

Rydym wedi ymrwymo i wneud cymaint ag y gallwn yn ein gwaith arolygu i gau’r bwlch cyrhaeddiad rhwng dysgwyr difreintiedig a’u cyfoedion. 

Ni waeth pa mor anodd oedd hi i bob disgybl yn ystod y pandemig, fe welon ni fod yr effeithiau ar blant a phobl ifanc o gefndiroedd difreintiedig yn fwy.

Hoffen ni weld beth mae ysgolion yn ei wneud i wneud y gwahaniaeth mwyaf – a beth arall y gallant ei wneud. O dymor yr hydref, byddwn yn ystyried pa mor dda mae ysgolion yn meithrin perthynas gadarnhaol â theuluoedd a chymuned ehangach yr ysgol i wella cyfleoedd bywyd pob disgybl.

Rydym hefyd yn disgwyl gweld disgyblion o bob cefndir yn chwarae rhan lawn ym mywyd a gwaith eu hysgol, yn cael eu clywed ac yn cael eu hysgogi ac yn cymryd rhan yn yr ystafell ddosbarth.

Trwy ei waith ymgysylltu, mae Estyn wedi gweld camau cadarnhaol a gymerwyd gan ysgolion eisoes i gynorthwyo disgyblion a theuluoedd a oedd yn wynebu problemau oherwydd anfantais economaidd-gymdeithasol yn ystod y pandemig. Mae astudiaethau achos o arfer orau a gyhoeddwyd gan yr arolygiaeth yn amlygu bod ysgolion sy’n cefnogi disgyblion bregus a difreintiedig yn llwyddiannus yn ystyried rhwystrau rhag dysgu yn her i’w goresgyn, yn hytrach nag yn broblem.