Arfer effeithiol Archives - Page 52 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun

Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Dyffryn Maesyfed wedi’i lleoli yn ardal wledig Maesyfed yn Sir Powys.  Mae 70 o ddisgyblion ar y gofrestr ar hyn o bryd.  Mae bron pob un o’r disgyblion o gefndir gwyn ethnig a daw ychydig iawn o ddisgyblion o gefndiroedd ethnig lleiafrifol neu gefndiroedd cymysg.  Nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg fel eu mamiaith.  Mae ychydig iawn o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.

Mae’r ysgol wedi nodi bod gan rai disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig iawn ohonynt ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol. 

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Yn dilyn eu harolygiad ym mis Mehefin 2014, aeth yr ysgol i’r afael â’r angen i ddatblygu’r tri maes allweddol canlynol:

  • parhau i wella medrau Cymraeg disgyblion
  • darparu profiadau dysgu sy’n bodloni’r ystod gallu lawn ym mhob dosbarth yn gyson
  • darparu mwy o gyfleoedd i ddisgyblion yng nghyfnod allweddol 2 gymryd cyfrifoldeb am eu dysgu eu hunain er mwyn datblygu i fod yn ddysgwyr annibynnol

Pan gyhoeddwyd Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), teimlai arweinwyr yn yr ysgol eu bod mewn sefyllfa dda i ystyried yr argymhellion, yn enwedig gan eu bod yn teimlo bod eu cynllun gweithredu ôl-arolygiad wedi’i gysylltu’n agos â datblygu pedwar diben yr adroddiad.  Fodd bynnag, ni wnaethant sylweddoli tan haf 2016 bod eu harfarniad presennol o addysgu a dysgu yn rhy arwynebol ac yn rhy hael.  Cytunwyd bod rhaid iddynt ailasesu eu darpariaeth cwricwlwm bresennol yn gyfan gwbl er mwyn darparu cyfleoedd rheolaidd i ddisgyblion ddatblygu i fod yn ddysgwyr myfyriol annibynnol. 

Y cam cyntaf iddynt oedd ymgysylltu â rhanddeiliaid trwy ofyn i rieni, disgyblion a llywodraethwyr sut byddent yn teimlo am symud oddi wrth addysgu yn seiliedig ar bwnc.  Canolbwyntiodd holiaduron ar gasglu syniadau ynglŷn â darparu cwricwlwm yn seiliedig ar fedrau a oedd yn cysylltu’n agos â themâu a oedd yn newid pob hanner tymor.

O ddadansoddi’r ymatebion, daethpwyd i’r casgliad fod angen i arweinwyr arfarnu’r ffordd y mae athrawon yn cynllunio gweithgareddau os oedd yr ysgol am fynd i’r afael ag argymhellion Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).  I ddechrau, roedd staff yn amheus ynglŷn â’r angen i newid.  Er eu bod wedi cael eu derbyn fel ysgol arloesi ar gyfer datblygu’r cwricwlwm, roeddent yn poeni ynglŷn â pheidio â rhoi terfyn ar ddysgu, a fyddai’n golygu adolygu’r modd y mae athrawon yn herio disgyblion. 

Trwy graffu’n drylwyr ar gynllunio ac arsylwadau gwersi rheolaidd a edrychodd yn agos ar gyfleoedd i ddisgyblion ddatblygu’n ddysgwyr annibynnol, mynegodd y pennaeth bryder.  Teimlai fod nodau ac amcanion gwersi yn aml yn rhy generig ac yn canolbwyntio ar yr hyn yr oedd angen ei gyflwyno o ran cynnwys y cwricwlwm.  Daeth eu hadolygiad o gynllunio i’r casgliad fod angen rhoi’r rhyddid i athrawon gynllunio gweithgareddau a fyddai’n galluogi disgyblion i weithio’n annibynnol ac yn greadigol, er mwyn datblygu cwricwlwm cryf ac arloesol.  Roedd hyn yn benderfyniad dewr ac yn un a oedd yn herio’r rhan fwyaf o athrawon y barnwyd dim ond yn ddiweddar gan Estyn bod eu cynllunio yn ‘drylwyr’.  Esboniodd y pennaeth, er bod adroddiad yr arolygiad yn canmol y staff am eu hymagwedd ar y cyd at gynllunio, fod angen iddynt symud y pyst gôl yn awr i gyflwyno cwricwlwm estynedig a fyddai’n bodloni argymhellion Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015). 

Prif fecanwaith y pennaeth ar gyfer diwygio ar y cyd oedd annog yr athrawon i fod yn greadigol heb ofni cael eu barnu na’u beirniadu. 

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

Yn ystod y cyfnod hwn o arfarnu’r cwricwlwm, aeth staff yn gynyddol bryderus am yr angen i asesu gallu a chyrhaeddiad disgyblion.  Roeddent yn teimlo y byddai’r rhyddid i gynllunio gweithgareddau a oedd yn canolbwyntio ar ddatblygu medrau disgyblion yn ei gwneud yn anodd iddynt asesu yn ôl gofynion y cwricwlwm cenedlaethol.

Bu arweinwyr yr ysgol yn adolygu’r ffordd yr oeddent yn cofnodi asesiadau disgyblion, a daethant i’r casgliad na fyddai’n fuddiol gofyn i athrawon barhau i arfarnu cyflawniad yn erbyn set o ddisgrifwyr lefel anhyblyg.  Penderfynon nhw barhau â’u cynllunio yn seiliedig ar fedrau, ond cyflwyno cyfleoedd i ddisgyblion ddewis meini prawf llwyddiant priodol ar gyfer pob gweithgaredd, rhai a oedd yn eu herio’n rheolaidd ac yn sicrhau eu bod yn cynyddu eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth yn barhaus.  Datblygodd arweinwyr ymagwedd ‘Cynllun Hedfan’ at asesu hefyd.  Roedd hyn yn cynnwys arfarnu ble mae disgyblion ar eu taith i wella.  Mae athrawon yn defnyddio offeryn masnachol, ar-lein i gofnodi asesiadau er mwyn cofnodi pa fedrau y mae disgyblion wedi’u profi a’r graddau y maent wedi caffael a chymhwyso’r medr hwnnw.  Mae hyn yn darparu lefel o gyflawniad ar gyfer y disgybl y mae’r athro’n ei defnyddio i gynllunio’r camau nesaf yn natblygiad y disgybl.  Mae’r athro yn defnyddio’r lefel hon i lywio ‘Llwybr Hedfan’ y disgybl.  Er enghraifft, os bydd Disgybl A yn cyflawni lefel 3, gallai fod yn teithio ‘ar’, ‘uwchlaw’ neu ‘islaw’ ei ‘llwybr hedfan’.  Mae’n ffordd syml ond effeithiol o drafod cyflawniad gyda’r disgyblion ac yn galluogi athrawon i fynd i’r afael â chyrhaeddiad o ran gwaelodlin y ffurflen gyflawni.  Mae hyn yn ei gyfnod ffurfiannol ac mae arweinwyr wrthi’n arfarnu ei effaith ar gynllunio athrawon yn ôl deilliannau disgyblion ar ddiwedd cyfnod allweddol 2.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Meithrinfa Ddydd Banana Moon yn lleoliad cyfrwng Saesneg.  Mae’n gweithredu o adeilad a gynlluniwyd yn bwrpasol ym Mracla, yn awdurdod lleol Pen-y-bont ar Ogwr.  Mae’r lleoliad ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener, rhwng 7.30am a 6.30pm, am 51 wythnos y flwyddyn.  Mae wedi’i chofrestru i ofalu am hyd at 59 o blant, o 12 wythnos oed i 5 mlwydd oed.  Nid oes un o’r plant yn dysgu Saesneg fel iaith ychwanegol nac yn dod o gartref Cymraeg ei iaith.  Ar hyn o bryd, mae ychydig bach iawn o blant yn y lleoliad sydd ag anghenion dysgu ychwanegol. 

Mae’n cyflogi dau ymarferwr i ddarparu addysg i blant a ariennir ac mae rheolwr nad yw’n addysgu yn goruchwylio’r lleoliad. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Mae gan y lleoliad amrywiaeth fuddiol iawn o bartneriaethau sy’n cefnogi datblygiad cyffredinol plant yn dda iawn.  Cryfder penodol a amlygwyd yn ystod yr arolygiad yw gwaith arloesol y lleoliad gyda chartref gofal preswyl lleol.  Mae hyn yn cefnogi gweledigaeth y lleoliad, sef bod yn rhan annatod o’r gymuned, a datblygu ymdeimlad plant o les a’u medrau personol a chymdeithasol yn effeithiol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd y nodwyd ei fod yn arfer sy’n arwain y sector

Mae’r lleoliad wedi trefnu ymweliadau rheolaidd â chartref gofal preswyl gerllaw, ar y cyd â rheolwr y cartref gofal.  Y nod cyffredinol yw hybu lles y plant a’r preswylwyr oedrannus, ynghyd ag ymarferwyr y lleoliad a gweithwyr y cartref gofal.  Yn wreiddiol, aeth ymarferwyr â grŵp bach o chwech o blant i’r cartref gofal preswyl i weld sut byddent yn ymateb.  Roedd yr ymweliadau cyntaf hyn yn llwyddiant mawr.  Roedd ffocws ar gerddoriaeth, darllen llyfrau a chwarae dal.  Roedd eu hoff weithgaredd yn ymwneud â’r parasiwt, gyda’r holl breswylwyr yn cydweithio fel y gallai’r plant redeg o dan y parasiwt.

Yn sgil llwyddiant y treial cychwynnol, sefydlodd y lleoliad ymweliadau wythnosol â’r cartref gofal preswyl.  Erbyn hyn, mae trefniant rheolaidd ar fore Mercher, gyda gwahanol ymarferwyr a phlant y feithrinfa yn cymryd rhan dros gyfnod.  Mae fformat yr ymweliadau wedi datblygu gyda phrofiad ac mae ymarferwyr y lleoliad a’r gweithwyr gofal bellach yn cydweithio os bydd digwyddiad arbennig.  Er enghraifft, ar gyfer yr ‘Wythnos Hwiangerddi’, fe wnaeth gweithwyr gofal a phreswylwyr ymarfer y pum cân a’r hwiangerddi roedd y plant yn eu dysgu a gwnaethant lyfryn yn cynnwys y rhain, yn barod ar gyfer yr ymweliad wythnosol.  Roedd clywed y preswylwyr yn canu gyda nhw wedi rhoi hyder i’r plant, gan eu helpu i gofio’r geiriau ac ychwanegu at eu mwynhad.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r ymweliadau â’r cartref gofal preswyl yn datblygu medrau cymdeithasol ac emosiynol y plant yn dda ac yn rhoi hyder iddynt.  Er enghraifft, mae ychydig blant sy’n tueddu i fod yn dawel yn y feithrinfa yn siaradus yn y cartref gofal.  Mae’r preswylwyr yn mwynhau eu sgyrsiau gyda’r plant ac mae ganddynt ddigon o amser i wrando ar eu storïau.  Mae hyn yn helpu i ddatblygu medrau siarad a gwrando’r plant yn dda.  Mae preswylwyr yn awyddus i ryngweithio â’r plant, er enghraifft i ddangos iddynt sut i ddefnyddio teganau maen nhw’n eu cofio o’u plentyndod.  Mae hyn yn cynnig cyfleoedd gwerthfawr ac ystyrlon i blant ymarfer eu medrau cymdeithasol, yn ogystal â datblygu’u dealltwriaeth o’r byd o’u cwmpas.

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae’r lleoliad yn rhannu’r arfer dda hon ar ei thudalen ar y cyfryngau cymdeithasol ac yng nghyfarfodydd rhwydwaith lleol y cyfnod sylfaen.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Llandyfái wedi’i lleoli ym mhentref Llandyfái, tua dwy filltir i’r dwyrain o dref Penfro. Mae’n darparu ar gyfer disgyblion y pentref a’r ardaloedd cyfagos.  Daw tuag 82% o’r disgyblion o’r tu allan i’r dalgylch.  Mae tuag 8% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim.  Ar hyn o bryd, mae 219 o ddisgyblion cyfwerth ag amser llawn ar y gofrestr, rhwng tair ac 11 oed.  Mae gan oddeutu 13% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol ac mae gan dri disgybl ddatganiadau o anghenion addysgol arbennig.  Mae’r pennaeth wedi bod yn ei swydd er 2011.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae gan arweinwyr yr ysgol ddisgwyliadau ar gyfer codi safonau a gwella ansawdd addysgu ar draws y ddau gyfnod allweddol trwy ddefnyddio datblygiad proffesiynol i sicrhau safonau cyson uchel.  Mae’r gweithdrefnau hunanarfarnu cadarn a thrylwyr ac ethos pob rhanddeiliad o roi her yn cael eu defnyddio’n gyson i arwain gwella’r ysgol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae tîm rheoli’r ysgol yn cyfarfod yn wythnosol i roi rhaglen weithgar, bwrpasol o hyfforddiant mewnol ar waith i gefnogi meysydd cryfder a gwendidau a amlygwyd gan yr holl staff a llywodraethwyr trwy graffu’n fanwl ar ddeilliannau ar draws yr ysgol.  Caiff arfer dda wrth addysgu ei rhannu trwy fyfyrdod beirniadol, gonest a thrafodaeth agored sy’n seiliedig ar weithdrefnau hunanarfarnu cynhwysfawr.  Caiff blaenoriaethau ar gyfer hyfforddiant eu cynllunio’n systematig i dargedu’r meysydd gwella penodol a amlygwyd yng nghynllun datblygu’r ysgol ac o drafodaeth broffesiynol barhaus.  Mae hyfforddiant wedi canolbwyntio ar arferion addysgegol penodedig er mwyn sicrhau bod y ddarpariaeth addysgu ar draws yr ysgol o ansawdd uchel.

Mae datblygiad proffesiynol i’r staff wedi’i seilio ar yr egwyddorion canlynol:

  • Mae cyfarfodydd staff yn canolbwyntio’n bennaf ar ddysgu ac addysgu, gydag eitemau cadw tŷ wedi’u symud i’r safle ar y cyd i staff ar HWB.
  • Mae’r uwch dîm rheoli yn cyfarfod yn wythnosol i gynllunio a darparu hyfforddiant priodol a pherthnasol i reolwyr canol, gyda’r nod o ddatblygu eu harbenigedd wrth arwain newid arloesol a blaengar ar draws yr ysgol.
  • Mae arweinwyr y cyfnod sylfaen a chyfnod allweddol 2 yn cynllunio agendâu cyfarfodydd cyfnod ar y cyd i sicrhau ymagwedd barhaus a chyson at ddysgu, ac maent yn monitro deilliannau ar y cyd i arwain gwelliannau.
  • Caiff gweithio cymunedol mewn triawdau ei hyrwyddo, i amlygu a rhannu mentrau dysgu ac addysgu llwyddiannus. Mae cyfansoddiad y triawdau wedi sicrhau gweithio traws cyfnod.
  • Caiff modelu pedagogaidd penodol ei gyflawni trwy recordio addysgu ar fideo at ddiben craffu, gan arwain at drafodaeth feirniadol ond cefnogol yn seiliedig ar wella ansawdd y ddarpariaeth. Caiff fideos eu storio’n ganolog ar gyfer datblygiad proffesiynol annibynnol, parhaus.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r ysgol wedi ymroi’n weithgar i ymestyn cyfleoedd am ddysgu archwiliadol o ansawdd uchel, yn amgylchedd awyr agored yr ysgol ac mewn amrywiaeth eang o ymweliadau oddi ar safle’r ysgol.  Mae ffocws y cyfleoedd dysgu hyn wedi bod ar wella amrywiaeth o fedrau, yn enwedig datblygu medrau rhifiadol ac ymresymu uwch i ddisgyblion ar draws y ddau gyfnod allweddol.  Yn dilyn mentrau o’r fath, mae data yn dangos bod perfformiad disgyblion yn y Profion Rhifedd Cenedlaethol yn 2017 yn well na chyfartaledd yr awdurdod lleol a chyfartaledd Cymru mewn medrau gweithdrefnol ac ymresymu.  Bellach, mae gan y ddarpariaeth llythrennedd fwy o ffocws ar ddatblygu medrau llafaredd disgyblion ac addysgu ysgrifennu yn benodol ar draws y cwricwlwm i ddisgyblion, trwy raglen strwythuredig o hyfforddiant mewnol.  O ganlyniad i hyn, mae disgyblion wedi cyflawni deilliannau llythrennedd o ansawdd uchel ar draws yr ysgol, yn enwedig yn eu hysgrifennu estynedig.  Mae’r ysgol wedi rhoi arfer dda iawn y cyfnod sylfaen ar waith yn llwyddiannus ac mae’n canolbwyntio ar ddatblygu annibyniaeth disgyblion mewn darpariaeth barhaus ac estynedig trwy ddefnyddio parthau gweithio yn effeithiol.  Mae’r strategaethau hyn yn sicrhau bod safonau cyrhaeddiad erbyn diwedd y cyfnod sylfaen yn parhau’n gyson uwchlaw’r cyfartaleddau lleol a chenedlaethol mewn llythrennedd, datblygiad mathemategol, a datblygiad personol a chymdeithasol.

Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae dysgu effeithiol yn yr awyr agored wedi’i gyflawni trwy amrywiaeth gynhwysfawr o strategaethau datblygu proffesiynol ac fe’u rhannwyd fel a ganlyn:

  • Caiff ardaloedd amgylcheddol ar y safle eu hamlygu a’u defnyddio yn y ddau gyfnod i ddatblygu medrau ar draws y cwricwlwm.  Rhannwyd cyfleoedd dysgu gyda myfyrwyr o Brifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant a chydag athrawon lleol trwy ddigwyddiadau hyfforddiant mewn swydd yn yr ysgol. 
  • Mae uwch arweinwyr wedi gweithio’n agos gydag Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro ac Ysgolion Awyr Agored Sir Benfro i ddatblygu cyfres o adnoddau addysgu ar ddatblygu medrau ymresymu mathemategol a TGCh yn yr awyr agored.  Mae ansawdd y gyfres hon o wersi wedi’i sicrhau ac maent wedi’u gosod ar wefan Ysgolion Awyr Agored Sir Benfro (http://pembrokeshireoutdoorschools.co.uk/cy/hafan/).
  • Gyda chefnogaeth rhaglen Ysgolion Awyr Agored Sir Benfro, mae uwch arweinwyr wedi cyflwyno hyfforddiant mewn swydd ar y ffordd y gall yr awyr agored gael ei ddefnyddio i wreiddio’r pedwar diben (Cwricwlwm i Gymru; Cwricwlwm am Oes). 
  • Mae papurau academaidd a ysgrifennwyd gan aelod staff ar bwysigrwydd amlygiad cynnar i’r awyr agored i ddatblygiad plentyn wedi cael eu cyflwyno mewn cynadleddau, yn lleol ac yn genedlaethol (British Early Childhood Education Research Association, Creative and Critical Thinking in the Early Years, MAC Birmingham).

Mae addysgeg ac arfer ynghylch sut mae’r ysgol yn cynllunio, yn cyflwyno ac asesu llythrennedd wedi’u rhannu fel a ganlyn:

  • gan y cydlynydd llythrennedd, yn arwain ac yn cefnogi cyrsiau hyfforddi ar gyfer yr awdurdod lleol
  • trwy fodelu gwersi a rhannu deilliannau disgyblion gydag ysgolion yn yr awdurdod lleol ac yn y gymuned addysgu ehangach
  • trwy ddatblygu cymuned ysgrifennu fel rhan o fenter Ysgolion Dysgu Proffesiynol Consortiwm ERW

Gweithredwyd y cyfnod sylfaen yn llwyddiannus trwy ystod gynhwysfawr o strategaethau datblygiad proffesiynol sydd wedi’u rhannu trwy’r dulliau canlynol.

  • Mae’r ysgol yn ceisio cyngor yn barhaus gan yr awdurdod lleol, sydd wedi rhoi cyngor ar weithredu arfer rhagorol.  Yna, caiff unrhyw arferion da iawn a amlygir eu rhannu ar draws yr awdurdod lleol yn ystod diwrnodau hyfforddi, ar safle’r ysgol a thu hwnt.  Mae hyn wedi cynnwys prosiect ar greu parthau yn llwyddiannus yn yr ardaloedd awyr agored.
  • Ar hyn o bryd, mae’r ysgol wrthi’n ysgrifennu astudiaeth achos i Lywodraeth Cymru ar sut mae tir yr ysgol wedi’i ddefnyddio i godi safonau llythrennedd, rhifedd a dysgu annibynnol ar draws y cyfnod sylfaen.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Maendy wedi’i lleoli yn Nhorfaen, yn ardal Cwmbrân.  Mae’n darparu addysg i ddisgyblion tair i 11 oed.  Mae Canolfan Adnoddau Asesu 16 lle yno i ddisgyblion y cyfnod sylfaen, sy’n gwasanaethu ardal Torfaen.  Mae 235 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 28 o leoedd meithrin rhan-amser a 13 o leoedd i blant sy’n codi’n 3 oed1.  Hefyd, mae’r ysgol yn gartref i Ganolfan Asesu Torfaen ar gyfer disgyblion oed cynradd ag anhwylderau ymddygiadol, emosiynol a chymdeithasol.

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Yn 2009, cydnabu’r ysgol fod y safonau ar y lefel ddisgwyliedig ar ddiwedd y ddau gyfnod allweddol yn cael eu cyflawni gan fwyafrif o ddisgyblion yn unig, a dim ond ychydig bach iawn o ddisgyblion a oedd yn cyflawni ar y lefel uwch.  O ganlyniad, sefydlwyd Grŵp Codi Cyrhaeddiad.  Mae gwaith y grŵp wedi datblygu’n sylweddol dros gyfnod o flynyddoedd ac mae’r arfer yn system sydd wedi’i gwreiddio’n llawn yn yr ysgol, gan arwain at y lefel orau erioed o safonau uchel cyson.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd y nodwyd ei fod yn arfer sy’n arwain y sector

Mae’r Grŵp Codi Cyrhaeddiad yn cyfarfod bob hanner tymor ac mae’n cynnwys pum aelod.  Caiff yr aelodau eu newid yn rheolaidd i feithrin gallu’r staff i wneud asesiadau cywir gan athrawon ac i gydnabod a rheoli amrywiadau a amlygir mewn safonau yn yr ysgol.  Caiff amserlen o gyfarfodydd a data cyfredol am gyrhaeddiad y garfan ddisgyblion eu rhoi i athrawon ar ddechrau pob blwyddyn newydd.  Caiff disgyblion unigol a chanran y carfannau sy’n cyflawni’r lefel ddisgwyliedig a’r lefel uwch na’r disgwyl eu hamlygu, felly hefyd y disgyblion hynny y mae angen cymorth targedig arnynt i gyflymu eu cynnydd.

Caiff yr holl aelodau staff ganllawiau cytunedig a disgwyliadau ar gyfer marcio, cyflwyniad gwaith disgyblion a thaflenni asesu a thargedau priodol i’r cyfnod allweddol.  Cyn pob cyfarfod, mae athrawon yn sicrhau bod y taflenni targedau ac asesu priodol yn eu lle yn llyfrau disgyblion, a bod y taflenni hyn yn gyfredol.  Hefyd, mae athrawon yn darparu taflenni data diwygiedig sy’n amlygu lefelau cyrhaeddiad presennol disgyblion, gan gynnwys amlygu cyrhaeddiad disgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim.  Mae’r aelod staff arweiniol â chyfrifoldeb am y Grŵp Codi Cyrhaeddiad yn dewis o leiaf dri disgybl o bob carfan ac yn dewis y ffocws ar gyfer craffu ar lyfrau wedi hynny.  Dewisir y meysydd â ffocws yn ôl anghenion a mentrau presennol yr ysgol, er enghraifft y fframwaith cymhwysedd digidol neu fedrau mathemateg.  Caiff llyfrau disgyblion eu monitro’n unigol gan aelodau’r Grŵp Codi Cyrhaeddiad; mae amser yn cael eu neilltuo iddynt pan nad ydynt yn addysgu.  Yn y cyfarfod dilynol, bydd aelodau’n cyflwyno’u hasesiadau nhw o waith disgyblion unigol.  Hefyd, maent yn rhoi eu barn am fedrau a ddefnyddir ar draws y cwricwlwm, y cynllunio ar gyfer y ddarpariaeth i ateb anghenion gallu unigol disgyblion, ansawdd marcio gan athrawon a staff cymorth a chyflwyniad gwaith disgyblion.  Mae’r Grŵp Codi Cyrhaeddiad yn trafod ac yn dod i gytundeb ar asesiadau athrawon ac yn amlygu unrhyw feysydd arfer orau neu feysydd y mae angen eu gwella.  Mae’r grŵp yn ysgrifennu cofnodion ac yn paratoi adborth ar gyfer cyfarfod nesaf y staff.  Yn achos asesiadau athrawon nad yw’r Grŵp Codi Cyrhaeddiad wedi cytuno arnynt, bydd unrhyw lyfrau disgyblion yn y pwnc hwnnw’n cael eu hadolygu gan ddau aelod o’r Grŵp Codi Cyrhaeddiad ar y cyd â’r athro.  Mae arweinydd y Grŵp Codi Cyrhaeddiad yn rhoi arfarniadau ysgrifenedig unigol i’r holl athrawon, sy’n llywio adolygiadau rheoli perfformiad.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion?

Yn ystod arolygiad yr ysgol, roedd saith o athrawon yn gweithio yn yr ysgol â llai na dwy flynedd o brofiad.  Barnwyd bod y safonau addysgu ac asesu ar gyfer dysgu yn dda yn gyson.  Mae gwaith y Grŵp Codi Cyrhaeddiad yn cefnogi dull cyson o gynllunio, darparu a marcio, ac asesu.  Caiff meysydd arfer orau a amlygir eu rhannu bob hanner mewn cyfarfodydd i’r holl staff.  Mae cynlluniau i gefnogi meysydd a amlygir i’w gwella ar gyfer unigolion neu’r ysgol gyfan yn cael eu rhoi ar waith ar unwaith.  Mae olrhain disgyblion unigol a chyrhaeddiad carfanau bob hanner tymor yn sicrhau bod y disgwyliadau uchel a osodir gan yr ysgol yn cael eu bodloni.

Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Fe wnaeth yr awdurdod lleol secondio’r pennaeth i rannu’r arfer hon gydag ysgolion eraill Torfaen.

Mae nifer o ysgolion o awdurdodau lleol eraill wedi mynychu cyfarfodydd y Grŵp Codi Cyrhaeddiad i arsylwi’r broses.  Mae’r pennaeth a’r dirprwy bennaeth wedi cynorthwyo ysgolion mewn awdurdod lleol cyfagos i wella cywirdeb mewn asesiadau athrawon.

1Ar ôl dyrannu lle meithrin ar gyfer mis Medi, gellid cynnig cyfle i blant a aned rhwng 1 Medi a 31 Mawrth ddechrau’n gynnar yn y tymor yn dilyn eu pen-blwydd yn dair oed, os bydd lleoedd ar gael – yr enw ar hyn yn gyffredin yw lle i blant sy’n codi’n 3 oed.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Gwybodaeth am yr ysgol

Lleolir Ysgol-Y-Wern, yn ardal Llanisien yng Ngogledd Caerdydd.  Cymraeg yw prif gyfrwng gwaith a bywyd yr ysgol.  Mae 601 disgybl rhwng 3 ac 11 oed mewn 21 dosbarth.  Dros dreigl o dair blynedd, mae ychydig dros 5% o’r disgyblion yn gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim.  Mae 28% o’r disgyblion yn siarad Cymraeg gartref ac ychydig iawn sydd o gefndir lleiafrifol ethnig.  Mae’r ysgol wedi adnabod 21% o’i disgyblion fel rhai sydd ag anghenion dysgu ychwanegol. 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Yn dilyn cyhoeddiad ‘Dyfodol Llwyddiannus’ sef y datblygiadau ar gyfer y cwricwlwm newydd yng Nghymru, aeth Ysgol y Wern ati i ail-edrych ar y cyd-destunau dysgu gan ystyried yn ofalus a oeddynt yn adlewyrchu pedwar diben y cwricwlwm newydd.  Pwrpas hyn oedd datblygu cwricwlwm creadigol ac arloesol a fyddai’n llwyddo i ennyn diddordeb pob dysgwr.   Fel ysgol, roedd yr arweinwyr a’r staff yn awyddus i feithrin arloesedd drwy fagu hyblygrwydd i gyflawni mewn ffyrdd mwy creadigol oedd yn gweddu tuag at ddiddordebau’r disgyblion.  Mae arweinwyr yr ysgol yn annog a chefnogi’r staff i dreialu syniadau newydd yn eu dosbarthiadau.  Wrth adolygu’r cyd-destunau, nododd yr ysgol mai’r her fwyaf oedd sicrhau fod y profiadau cyfoethog yn sbarduno diddordeb y disgyblion, gan barhau i ddatblygu eu medrau.  Erbyn hyn, mae’r athrawon yn cynllunio ar gyfer  themâu trawsgwricwlaidd sy’n plethu medrau llythrennedd, rhifedd, TGCh a digidol yn rheolaidd ac yn fwriadus.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Trwy ddull thematig o ddysgu, mae’r ysgol yn sicrhau fod disgyblion yn cael cyfleoedd cyson i ddatblygu eu medrau llythrennedd, rhifedd ,TGCh a digidol.  Drwy weithio ar y cyd gyda Cymdeithas Ysgolion dros Addysg Gymraeg (CYDAG) i ddatblygu prosiect yn ymwneud â’r tywydd, bu i athrawon Blwyddyn 6 gynllunio ystod o weithgareddau uchelgeisiol a oedd yn cymhwyso technegau arloesol.  Buddsoddwyd mewn gorsaf dywydd electronig ble roedd y disgyblion yn medru casglu data byw yn ddyddiol drwy ddefnyddio ap. Roedd hyn yn gyfle euraidd i ddatblygu eu medrau rhifedd drwy ddehongli data dros gyfnod o amser.  Er mwyn datblygu hyn ym mhellach, manteisiwyd ar y cyfle i feithrin perthynas rhwng ysgol mewn lleoliad cyferbyniol a rhannwyd data’r tywydd rhwng y ddwy ysgol.  Yn sgil hyn, cymharwyd cymedr tymheredd a glawiad y ddwy ysgol dros gyfnod o amser.  Roedd defnyddio TGCh fel hyn yn ennyn diddordeb y disgyblion, yn enwedig gan ei fod yn ddata perthnasol iddynt.  Mae athrawon yn cynllunio cychwyn eu gwersi’n fanwl ac effeithiol er mwyn sbarduno’r drafodaeth. Y datganiad a roddwyd ar ddechrau’r wers hon oedd ‘mae Gwynedd wedi cael gaeaf caletach na Chaerdydd’. Roedd hyn yn datblygu sgiliau meddwl y disgyblion a’u harwain i fod yn ddisgyblion annibynnol.

Defnyddiwyd y prosiect i ddatblygu medrau llythrennedd amrywiol.  Bu’r disgyblion edrych ar y broses o greu rhagolygon y tywydd o’r ‘sgript i’r sgrin’.  Er mwyn gwneud y profiad yn un perthnasol i’w bywyd bob dydd, dilynwyd yr union gamau a ddefnyddir gan y cyfryngau.  Wrth gael mynediad i ddata byw am y tywydd o amrywiaeth o ffynonellau, cynlluniwyd eu rhagolygon yn fanwl gan ystyried y tymheredd, glawiad a chryfder gwynt.  Defnyddiwyd strategaethau asesu ar gyfer dysgu wrth fodelu  dwy enghraifft o ragolygon tywydd.  Un ohonynt yn rhagolwg tywydd o ansawdd da ac un arall yn rhagorol, er mwyn i’r disgyblion fedru pennu meini prawf llwyddiant ar gyfer y math yma o ysgrifennu. Arweiniodd hyn at waith ysgrifennu o safon uchel, gan fod y disgyblion wedi pennu meini prawf ar y cyd ac yn deall nodweddion iaith bwletin y tywydd.  Deilliant y gwaith oedd i’r disgyblion gael cyflwyno eu rhagolygon yn unigol o flaen y sgrin werdd electronig.  Wrth i bawb ymgymryd mewn rôl benodol yn ystod y ffilmio, o gyflwyno i gyfarwyddo, datblygwyd eu medrau llafaredd yn ogystal â’u medrau TGCh a’u sgiliau rhyngbersonol.  Mireiniwyd eu cyflwyniadau wrth i’r ‘uwch gynhyrchydd’ a gweddill y ‘criw’ asesu eu medrau llafar cyn mynd ati i’w recordio’n derfynol.  Roedd cynnig profiad dysgu arloesol o’r fath, a oedd yn cwmpasu’r holl fedrau, yn galluogi pob dysgwr i fod yn uchelgeisiol, hyderus a gwybodus.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau disgyblion?

Roedd cynnig profiadau cyfoethog o’r math yma yn gyfle i herio disgyblion wrth iddynt ddatblygu’n ddysgwyr annibynnol.  Wrth sicrhau fod yr addysgu’n greadigol ac ymatebol, mae’r disgyblion yn gwneud cysylltiadau gyda sefyllfaoedd bywyd go iawn, ac felly mae’n ystyrlon a phwrpasol.  Mae prosiectau cyfoethog fel y rhain wedi cael effaith gadarnhaol ar fedrau llafar, ysgrifennu a digidol y disgyblion a fydd yn eu paratoi’n dda ar gyfer y dyfodol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Tregatwg wedi’i lleoli yn nwyrain y Barri, ym Mro Morgannwg.  Unodd yr ysgol ag Ysgol Feithrin Tregatwg ym Medi 2016.  Ar hyn o bryd, mae 497 o ddisgyblion ar y gofrestr, o 3-11 oed, gan gynnwys 65 disgybl meithrin rhan-amser.  Mae hyn yn cynyddu i 100 yn ystod tymor yr haf.  Mae 14 o ddosbarthiadau blwyddyn unigol a phedwar dosbarth meithrin yn yr ysgol.

Mae tua 38% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim.  Mae hyn ymhell uwchlaw cyfartaledd yr awdurdod lleol a’r cyfartaledd cenedlaethol.  Mae gan 38% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sy’n uwch na chyfartaledd yr awdurdod lleol a’r cyfartaledd cenedlaethol.  Nid oes gan yr un disgybl ddatganiad o anghenion addysgol arbennig.

Ar hyn o bryd, mae’r ysgol yn ysgol arloesi ac mae’n gweithio gyda Llywodraeth Cymru ac ysgolion eraill i fwrw ymlaen â datblygiadau i’r cwricwlwm ym maes profiad a dysgu proffesiynol, Iechyd a Lles.

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Mae Ysgol Gynradd Tregatwg yn ymroi i greu cymuned feithringar a chynhwysol i bawb.  Mae pob rhanddeiliad yn yr ysgol yn deall pwysigrwydd hybu lles disgyblion.  Mae’r ysgol yn mynegi pwysigrwydd mynd i’r afael â lles disgyblion mewn addysg, sy’n atseinio datganiad Sefydliad Iechyd y Byd, sef “i gyflawni eu potensial, rhaid i blant ysgol gymryd rhan lawn mewn gweithgareddau addysgol.  I wneud hyn, rhaid iddynt fod yn iach, yn sylwgar ac yn gadarn yn emosiynol.”  Myfyriodd yr ysgol ar y datganiad hwn o gymharu â’r hyn yr oeddent yn ei weld yn yr ystafell ddosbarth, a phenderfynu bod angen ffordd wahanol arnynt, “un a oedd yn cynnig amgylchedd meithringar i bawb”.

Yn flaenorol, sefydlodd yr ysgol sesiynau ‘grŵp anogaeth’ a gynhaliwyd drwy gydol yr wythnos mewn ystafell anogaeth ddynodedig.  Arweiniwyd y rhain gan ddau gynorthwyydd cymorth dysgu, i ddisgyblion penodedig yr oedd angen cymorth ychwanegol arnynt.  Yna, mae’r disgyblion hyn wedi dilyn rhaglen ysgolion anogol a chânt eu hailasesu ddiwedd pob tymor.

Fodd bynnag, sylwodd yr ysgol mai yn anaml iawn yr oedd y disgyblion a oedd yn destun yr ymyrraeth hon yn ‘graddio’ (sef eu bod yn bodloni’r meini prawf gadael ac nid oedd angen yr ymyrraeth arnynt mwyach) ac, yn aml, roedd angen anogaeth arnynt nid yn unig ar yr adegau dynodedig ond ar amrywiol adegau yn ystod y dydd – yn bennaf oll ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd.  Ystyriaeth arall gan yr ysgol oedd “A ydym ni, o bosibl, yn paratoi’n disgyblion i fethu?” trwy greu ystafell anogaeth lle’r oedd disgyblion yn gallu bwyta, yfed a theimlo’u bod yn cael cefnogaeth.  Pan fyddai eu cyfnod yn y grŵp anogaeth wedi dod i ben, roedd yn rhaid i ddisgyblion ddychwelyd i amgylchedd yr ystafell ddosbarth, nad oedd o reidrwydd yn adlewyrchu amgylchedd yr ‘ystafell anogaeth’.  Ystyriodd staff y buddion cadarnhaol i’r holl ddisgyblion, trwy fynd â’r hyn yr oeddent wedi’i ddysgu o’r grwpiau anogaeth a chymhwyso’r un athroniaeth i bob ystafell ddosbarth, lle mae disgyblion yn teimlo’n ddiogel ac yn gysurus bob adeg o’r dydd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd y nodwyd ei fod yn arfer sy’n arwain y sector

Un o’r nodau yn Ysgol Gynradd Tregatwg yw “sicrhau bod yr holl ddysgwyr a’r staff yn unigolion iach a hyderus”.  Mae’r ysgol yn ystyried mai cyfrifoldeb pawb yng nghymuned yr ysgol yw meithrin lles disgyblion ac mae wedi creu ethos bod “pob ystafell ddosbarth yn ystafell ddosbarth anogol”, yn fan lle mae disgyblion yn gallu cyflawni eu potensial trwy ddysgu a thyfu gyda’i gilydd.

Cynhaliodd arweinwyr yr ysgol drafodaeth gyda’r disgyblion a fu’n rhan o grwpiau anogaeth yn y gorffennol am y pethau a lwyddodd i’w helpu i deimlo’n ddiogel ac yn gysurus, ac yn barod i ddysgu ac ymwneud ag eraill.  Roedd eu prif ymatebion yn ymwneud â chael man diogel i fynd iddo os oeddent yn pryderu neu angen llonydd, sef man a oedd yn cynnwys soffas, sachau eistedd, clustogau, a blancedi, a pheidio â theimlo bod angen bwyd neu ddiod arnynt.  Gyda hyn mewn golwg, gweithiodd arweinwyr gyda’r ‘Arweinwyr Dysgu’, sef grŵp gweithredu’r ysgol, i greu rhestr o bethau gorfodol i bob ystafell ddosbarth.  Roedd y rhestr hon yn cynnwys mannau cyfathrebu, clustogau a blancedi, ardal byrbrydau gyda bwyd a diod iach, a cherddoriaeth leddfol.  Mae disgyblion yn defnyddio’r cyfleusterau hyn yn synhwyrol ac mae hyn yn helpu bron pob un o’r disgyblion i ymroi’n dda i’w dysgu trwy gydol y dydd.

Caiff disgyblion ag anghenion emosiynol ychwanegol posibl gefnogaeth drwy’r cynorthwyydd cymorth llythrennedd emosiynol yn amgylchedd yr ystafell ddosbarth gan aelod o’r tîm anogaeth.  Fe wnaeth yr ysgol ailddosbarthu ei thîm anogaeth fel y gallai un cynorthwyydd cymorth dysgu gynnig pwynt ‘galw heibio’ i ddisgyblion yr oedd arnynt angen amser, llonydd a lle i ddeall ac ystyried effaith eu gweithredoedd wrth wneud dewisiadau.  Caiff hyn ei reoli gan y disgyblion eu hunain, gan roi gwybod i’r athro pan fyddant yn teimlo bod arnynt angen defnyddio’r ardal o’r enw ‘The Cwtch’.  Mae hyn wedi cael effaith enfawr ar yr holl ddisgyblion sydd angen cymorth.  Hefyd, mae’r tîm yn cynnig pwynt ‘galw heibio’ i’r disgyblion mwyaf agored i niwed yn y bore pan fyddant yn cyrraedd, trwy gydol y dydd, os byddant yn dechrau teimlo bod pethau’n mynd yn drech na nhw, a chyn eu bod yn gadael yr ysgol.

Mae’r ysgol yn ystyried lles disgyblion yn amgylchedd y cartref a’i effaith ar ddysgu’r disgyblion hefyd.  Felly, mae arweinwyr yn defnyddio’r grant datblygu disgyblion i ariannu cynorthwywyr cymorth dysgu sy’n ymgysylltu â theuluoedd ac maent yn rhoi cyfleoedd i deuluoedd gymryd rhan ym mywyd a gwaith yr ysgol.  Er enghraifft, mae grŵp y ‘tadau, ewythrod a theidiau’ yn ymgysylltu ag aelodau gwrywaidd y teulu i gefnogi dysgu’r disgyblion, yn enwedig dysgu’r bechgyn.  Mae cynorthwywyr cymorth dysgu’n cynnal cyfres o raglenni gwerthfawr i rieni i’w helpu i gefnogi dysgu a lles eu disgyblion.

Mae athrawon dosbarth yn asesu agweddau pob disgybl at ddysgu a lles ar adegau interim yn ystod y flwyddyn.  Caiff y rhain eu monitro’n rhan o system olrhain data’r ysgol.  Hefyd, mae rhieni a disgyblion yn ateb holiaduron ar agweddau at ddysgu a lles a thrafodir y ddau fel rhan o nosweithiau’r ysgol i rieni bob tymor.  Mae hyn yn sicrhau bod lles pob disgybl yn cael ei olrhain a’i fonitro’n effeithiol a bod adborth effeithiol yn cael ei roi ar les pob disgybl.

Mae’r ymagwedd ysgol gyfan at les yn mynd y tu hwnt i’r dysgu a’r addysgu yn yr ystafell ddosbarth ac mae’n treiddio i bob agwedd ar fywyd ysgol, gan gynnwys:

  • diwylliant, ethos a’r amgylchedd: caiff iechyd a lles disgyblion a staff eu hyrwyddo trwy’r cwricwlwm ‘anffurfiol’, gan gynnwys arferion arwain, gwerthoedd ac agweddau’r ysgol, ynghyd â’r amgylchedd cymdeithasol a ffisegol
  • dysgu ac addysgu: defnyddio’r cwricwlwm i ddatblygu gwybodaeth, agweddau a medrau disgyblion yn gysylltiedig ag iechyd a lles
  • partneriaethau â theuluoedd a’r gymuned: ymgysylltu’n rhagweithiol â theuluoedd, asiantaethau allanol a’r gymuned ehangach i hybu cefnogaeth gyson ar gyfer iechyd a lles disgyblion a phobl ifanc

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion?

Mae’r dull ysgol gyfan o ymdrin â lles wedi galluogi disgyblion i gymryd cyfrifoldeb am eu dysgu eu hunain ac i feithrin datblygiad cymdeithasol ac emosiynol, a pherthnasoedd cadarnhaol, sy’n annog cydweithio.  Mae hyn yn golygu bod bron pob disgybl yn barod i ddysgu ar ddechrau pob gwers.

Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae llawer o ysgolion ar draws Cymru wedi ymweld â darpariaeth yr ysgol trwy ddiwrnodau agored ac mewn rhaglenni hyfforddiant mewn ysgolion a gynhelir ar ran Consortiwm Canolbarth y De.  Yn ogystal, mae’r ysgol yn rhan o’r maes dysgu Iechyd a Lles fel rhan o’r datblygiadau ar gyfer y Cwricwlwm newydd i Gymru.
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Tregatwg wedi’i lleoli yn nwyrain y Barri ym Mro Morgannwg.  Gyda nifer  y disgyblion ar y gofrestr yn cynyddu ac yn sgil Ysgol Feithrin Tregatwg â’r ysgol yn ddiweddar ym Medi 2016, mae poblogaeth yr ysgol wedi cynyddu’n raddol o ryw 300 i 500 o ddisgyblion.  Mae tua 38% ohonynt yn cael eu hystyried yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd uwchlaw cyfartaledd yr awdurdod lleol a’r cyfartaledd cenedlaethol.  Hefyd, ystyrir bod gan oddeutu 38% o ddisgyblion ryw raddau o anghenion dysgu ychwanegol, sydd hefyd uwchlaw cyfartaledd yr awdurdod lleol a’r cyfartaledd cenedlaethol.  Nid oes gan yr un disgybl ddatganiad o anghenion addysgol arbennig.

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Mae Tregatwg yn ymrwymo i ddarparu’r cyfnod sylfaen i bawb.  Mae’r ffocws ar greu amgylchedd sy’n caniatáu i ddisgyblion ddysgu trwy chwarae strwythuredig ym Mlwyddyn 2.  Mae hyn yn annog dysgwyr i archwilio sefyllfaoedd realistig drwy ryngweithio â’i gilydd mewn amrywiaeth o gyd-destunau tebyg i ‘Bentref’, i archwilio rolau byd oedolion yn ddychmygus.  Mae’r ‘Pentref’ yn galluogi efelychu llawer o brofiadau gwahanol bywyd go iawn ac mae’r disgyblion yn rhyngweithio rhwng y cyd-destunau gwahanol ar gyfer dysgu.  Sefydlwyd y ‘Pentref’ gyda’r nod o ganiatáu i ddisgyblion ddatblygu’u medrau trwy dasgau cyfoethog mewn amgylchedd gweithredol a chynorthwyol, sy’n cynnig profiadau i’r disgyblion. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd y nodwyd ei fod yn arfer sy’n arwain y sector

Crëwyd y ‘Pentref’ i gynnig cyd-destunau cyffrous i ddysgwyr Blwyddyn 2 ar gyfer dysgu, sy’n ysgogi ymatebion cyfoethog mewn iaith lafar ac yn cynyddu’u dealltwriaeth.  Mae’n galluogi disgyblion i ddatblygu dychymyg byw trwy gyd-destunau dilys, cyfoethog.

Nodau:
  • cyfleodd dilys i ddatrys problemau
  • mae popeth yn y ‘Pentref’ yn bethau go iawn
  • heriau estynedig sy’n caniatáu am gyfleoedd i ddatblygu medrau sylfaenol
  • cyd-destunau wedi’u harwain gan ddisgyblion, gyda’u syniadau yn cyfrannu at ddatblygiad yr amgylchedd
  • amgylchedd sy’n gallu cael ei newid a’i addasu yn addas i’r dasg gyfoethog ac yn adlewyrchu pynciau perthnasol presennol ac amser y flwyddyn
  • datblygu medrau mewn sefyllfaoedd bywyd go iawn a all gael eu haddasu yn dibynnu ar gam y dysgwr
  • cyfleoedd ymchwil
  • teithiau ymchwil ymestynnol i gefnogi elfen y ‘pentref’ sy’n gysylltiedig â llais y disgybl

     

Daw dysgu disgyblion yn gyfoethocach gan eu bod yn gallu defnyddio iaith i archwilio’u profiadau a’u bydoedd dychmygus eu hunain.  Nid oes ofn arnynt roi cynnig ar bethau newydd, gan ddysgu o’u camgymeriadau.
Mae disgyblion yn trosglwyddo’u medrau mathemategol i weithgareddau annibynnol yn dda ac nid oes arnynt ofn gwneud camgymeriadau ac archwilio ffyrdd gwahanol o fynd i’r afael â her. 

Ar ôl archwilio stondinau marchnad y ‘Pentref’ i ddechrau, darganfu’r ysgol fod y disgyblion am ddatblygu’r rhain ymhellach.  I ategu’r datblygiad hwn, cynhaliodd yr ysgol daith ymestynnol i Farchnad Caerdydd.  Fe wnaethant ymchwilio i’r pethau allai fod mewn marchnad a sut gallai marchnad gael ei datblygu.  Canfu’r ysgol fod y berchenogaeth hon wedi galluogi disgyblion i ymddiddori’n llawn yn eu dysgu a’i fwynhau, gan ysgogi angerdd a balchder yn yr amgylchedd a grëwyd ganddynt.  Llais y disgybl oedd y grym wrth wraidd datblygu eu cyfleoedd dysgu eu hunain, gan hybu dysgu trwy wneud, profi a darganfod pethau drostynt eu hunain.  Roeddent yn gallu:

  • dewis, cymryd rhan, cychwyn a chyfeirio’u dysgu eu hunain
  • dysgu o weithgareddau uniongyrchol ac ymarferol, trwy brofiad
  • profi lefel briodol o her a chefnogaeth gan yr oedolion
  • manteisio ar amgylchedd dysgu ysgogol, dan do ac yn yr awyr agored, fel y gwneir cynnydd da
  • trosglwyddo medrau llythrennedd a rhifedd ar draws feysydd dysgu yn hyderus

     

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion?

Trwy’r defnydd creadigol o’r amgylchedd, mae safonau disgyblion wedi gwella, yn enwedig yn y lefel cyflawniad yn y ddarpariaeth estynedig ac wrth i ddisgyblion weithio’n annibynnol.  Mae gan ddisgyblion nodau dysgu clir ac maent wedi cymryd perchenogaeth ar y ddarpariaeth a’r heriau a osodir.  Mae’r ‘Pentref’ wedi codi safonau medrau personol a chymdeithasol i bron pob un o’r disgyblion trwy ganiatáu iddynt weithio’n annibynnol ac ar y cyd.  Mae safonau rhesymu rhifyddol wedi codi oherwydd bod medrau’n cael eu cymhwyso’n ymarferol mewn amrywiaeth o gyd-destunau bywyd go iawn.  Mae’r disgyblion yn gallu mynd yn ôl at fedrau er mwyn symud eu dysgu yn ei flaen.  Mae safonau ysgrifennu annibynnol y disgyblion wedi codi, yn enwedig i’r bechgyn, trwy roi diben ystyrlon i’w gwaith ysgrifennu.  Maent yn ymfalchïo yn eu tasgau dysgu ac eisiau cwblhau tasgau i safon uchel.  Mae disgyblion wedi gallu datblygu’u medrau llythrennedd a rhifedd yn greadigol ar draws y cwricwlwm ac mae eu dealltwriaeth wedi gwella’n sylweddol yn sgil cymhwyso medrau yn ymarferol, mewn sefyllfaoedd bywyd go iawn.  Mae defnyddio technoleg ddigidol yn y ‘Pentref’, er enghraifft gan ddefnyddio camera gweithgareddau i recordio profiadau dysgu, yn gwella’u medrau TGCh ymhellach.  Defnyddiant ap i rannu’r dysgu sy’n digwydd gyda’u rhieni gartref.

Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae llawer o ysgolion o bob cwr o Gymru wedi ymweld â’r ysgol i weld y ddarpariaeth.  Mae’r weledigaeth ar gyfer dysgu trwy brofiad, trwy ddarpariaeth chwarae o ansawdd uchel, wedi cael ei rhannu yn ystod diwrnodau agored ac mewn rhaglenni hyfforddiant mewn ysgolion, a gynhelir ar ran y consortiwm. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Cyd-destun

Mae Ysgol y Faenol ym mhentref Bodelwyddan, tua phedair milltir i’r dwyrain o Abergele.

Ar hyn o bryd, mae 150 o ddisgyblion yn mynychu’r ysgol, gan gynnwys 20 o ddisgyblion meithrin rhan-amser.  Mae’r ysgol wedi’i threfnu’n bum dosbarth oedran cymysg.  Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg fel eu mamiaith ac mae rhai ohonynt yn cael cymorth ar gyfer Saesneg fel iaith ychwanegol.  Daw rhai disgyblion o gymuned ethnig leiafrifol.

Mae lleiafrif o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan leiafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig iawn ohonynt ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol.

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Ymatebodd yr ysgol i ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar y cwricwlwm newydd arfaethedig trwy drefnu cyfres o weithdai ar gyfer staff a llywodraethwyr.  Canolbwyntiodd y gweithdai hyn yn bennaf ar yr hyn yr oeddent ei eisiau ar gyfer cwricwlwm newydd.  Aeth arweinwyr yr ysgol i’r afael â’r awydd i ddatblygu ymagwedd fwy arloesol a chreadigol at addysgeg.  Roedd pob un o’r cyfranwyr yn frwdfrydig ac yn awyddus i fynd ar eu taith i ddatblygu’r cwricwlwm, sef un a fyddai’n galluogi disgyblion i ddatblygu medrau’n hyderus ym mhob agwedd ar fywyd ysgol.  Fe wnaethant drafod yr argymhellion yn Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), a chytuno bod angen i arweinwyr wneud y canlynol ar gyfer unrhyw newidiadau yn eu cwricwlwm:

  • ystyried i ba raddau y mae staff eisoes yn cynorthwyo plant i ddatblygu’r agweddau a’r tueddfryd a amlinellir yn y pedwar diben
  • ystyried beth mae staff yn ei wneud yng nghyd-destun y cwricwlwm cenedlaethol i gryfhau arfer ac addysgeg

Ymatebodd arweinwyr i hyn trwy arfarnu darpariaeth bresennol yr ysgol.  Nododd adroddiad arolygiad yr ysgol, “mae’r ysgol yn bodloni anghenion y disgyblion yn dda trwy ystod eang o brofiadau dysgu ysgogol ac arloesol.”  O ganlyniad i’r farn hon, ymatebodd y staff i Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), â phryder ac ansicrwydd.  Roeddent yn teimlo nad oedd angen iddynt newid y ffordd yr oeddent yn gweithio ac roeddent yn ofni mentro ar draul gwanhau cwricwlwm sefydledig ac effeithiol.  Yng ngoleuni hyn, cynhaliodd y pennaeth gyfres o sesiynau trafod a oedd yn canolbwyntio ar ddeall pob un o’r pedwar diben.  Galluogodd y cyfarfod i’r staff nodi arfer dda bresennol ac agweddau nad oeddent eisiau eu newid, yn ogystal ag elfennau o’r pedwar diben yr oedd angen eu datblygu a’u cynnwys yn eu cynllunio.

Fe wnaeth adborth gan athrawon a chynorthwywyr addysgu a thystiolaeth a gasglwyd o ddata monitro, craffu ar waith, arsylwadau gwersi ac adborth rhanddeiliaid lywio eu harfarniad a rhoi trosolwg i staff o’r hyn a oedd eisoes yn gweithio’n dda.  Fodd bynnag, sylweddolon nhw’n gyflym iawn eu bod yn cydnabod yr angen am ddiwygio radical i ymgorffori pedwar diben Donaldson, er eu bod yn meddwl ar y dechrau nad oedd rhyw lawer o angen am newid.  Fe wnaeth yr arfarniad ennyn brwdfrydedd ymhlith staff.  Roeddent yn teimlo’n gyffrous ynglŷn â’r posibilrwydd i gael mwy o berchnogaeth dros y cwricwlwm.  Roedd arweinwyr yn rhoi amser i athrawon feddwl.  Roeddent yn rhoi’r rhyddid i staff ganolbwyntio’n hyderus ar brosiectau a mentrau a fyddai’n rhoi cyfleoedd helaeth a chreadigol i ddatblygu eu disgyblion fel dysgwyr uchelgeisiol, galluog a chreadigol.  Roeddent yn canolbwyntio ar y disgyblion, nid ar gynnwys y cwricwlwm.

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

Yn dilyn y sesiynau trafod, ymgorfforodd arweinwyr y meysydd i’w datblygu yng nghynllun datblygu’r ysgol.  Roedd y meysydd hyn yn cynnwys datblygu:  

  • prosiectau llafaredd, gan gynnwys ‘Noisy Classrooms’ a ‘Talk for Writing’
  • cryfhau llais y disgybl
  • gwaith cartref trochi
  • prosiectau dysgu ar y cyd
  • gwydnwch ac ymyriadau iechyd meddwl

Gan fod y blaenoriaethau hyn wedi’u cynnwys yng nghynllun datblygu’r ysgol, galluogodd hyn arweinwyr i ddyrannu adnoddau’n briodol.  Bu staff yn arbrofi â’r Safonau Addysgu Proffesiynol newydd, a oedd yn galluogi athrawon i ddatblygu eu harfer ac ymestyn eu profiadau.  Er enghraifft, cymerodd athrawon gyfrifoldeb am ddatblygu elfen yn canolbwyntio ar agweddau penodol fel cydweithio, dysgu proffesiynol ac arweinyddiaeth.  Ni chafodd staff gymorth penodol gan unrhyw asiantaethau penodol, ond buont yn cydweithio o fewn rhwydwaith llwyddiannus o ysgolion cynradd.

Bu arweinwyr yn gweithio’n galed i ddatblygu diwylliant meddylfryd twf ysgol gyfan, sy’n sicrhau bod staff mewn sefyllfa gadarnhaol ar gyfer symud ymlaen a pharatoi ar gyfer newid y cwricwlwm.  Mae staff a disgyblion wedi datblygu ymagwedd at ddysgu sy’n eu hannog i ymgymryd â heriau, dysgu oddi wrth gamgymeriadau, dyfalbarhau a mentro’n bwyllog.  Mae cael ethos o’r fath yn galluogi disgyblion i ymateb yn gadarnhaol ac yn frwdfrydig i’r newidiadau.

Dyma’r prif bwyntiau ffocws sy’n cael eu datblygu yn yr ysgol ar hyn o bryd, yn dilyn cyhoeddi Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015):

Datblygu cydweithio ystyrlon o un ysgol i’r llall

Mae rhannu arfer dda a syniadau ar gyfer datblygu’r cwricwlwm ymhlith cyfoedion wedi bod yn werthfawr.  Mae hyn yn galluogi staff i ehangu eu dealltwriaeth o’r hyn sy’n gwneud cwricwlwm arloesol.  Maent yn ymwybodol nad yw pob disgybl yn ymateb i’r un arddulliau addysgu, a bod angen i athrawon eu hatgoffa eu hunain am hyn.  Maent yn gweithio’n llwyddiannus ar feithrin perthnasoedd rhyngddyn nhw eu hunain a’r disgyblion.

Datblygu dysgu proffesiynol staff

Caiff athrawon eu hannog i arwain prosiectau sy’n cynnwys ymchwil ac arfarnu, rhannu arfer dda, cydweithio â chydweithwyr, a gweithio mewn lleoliadau eraill.  O ganlyniad, mae staff yn datblygu addysgeg effeithiol trwy gynnal brwdfrydedd ar gyfer addysgu.  Mae gan bron bob un ohonynt ddealltwriaeth fanwl o’r broses ddysgu ac maent wedi ymrwymo i’w taith ddysgu eu hunain, ac nid oes ofn arnynt fentro’n bwyllog.   

Mwy o bwyslais ar ddatblygu medrau llafaredd a llais y disgybl

Pan oedd athrawon a staff cymorth yn ystyried strategaethau i ddatblygu’r pedwar diben, roeddent yn teimlo’n gryf fod medrau cyfathrebu da ar lafar yn nodwedd allweddol o ddatblygu dysgwyr uchelgeisiol a galluog, ac unigolion iach a hyderus.  Roeddent yn canolbwyntio ar ddatblygu medrau llafaredd disgyblion trwy brosiectau penodol fel Noisy Classrooms, Talk for Writing, Collaborative Learning a thrwy ddatblygu llais y disgybl ymhellach.

Wrth gynllunio ar gyfer datblygu’r cwricwlwm, amlygodd arfarniad yr ysgol un rhwystr pwysig a allai rwystro eu gallu rhag datblygu dysgwyr uchelgeisiol a galluog.  Dangosodd dadansoddiad o ddata asesu’r ysgol nad oedd medrau siarad a gwrando mwyafrif y bechgyn mor uchel â rhai merched.  Bu staff yn myfyrio ar y wybodaeth hon a’r goblygiadau ar gyfer cynllunio gweithgareddau i ddatblygu unigolion hyderus, sy’n gallu byw bywydau cyflawn fel aelodau gwerthfawr o gymdeithas.  Roedd arweinwyr yn awyddus i fynd i’r afael â’r mater hwn gan eu bod yn teimlo ei fod yn allweddol i roi’r pedwar diben ar waith yn llwyddiannus.

Roedd swyddogion cymorth ymddygiad yr awdurdod lleol yn rhoi arweiniad i staff ar fodloni anghenion unigolion a oedd yn ei chael yn anodd ymateb i wrthdaro.  Trwy weithio mewn partneriaeth ag Ysgol Uwchradd y Fflint, datblygodd staff weithgareddau trafod trwy eu menter ‘Noisy Classroom’.  Mae’r gweithgareddau hyn yn canolbwyntio ar ymgysylltu â bechgyn sydd wedi ymddieithrio yn ogystal â disgyblion mwy abl nad ydynt yn siaradwyr hyderus neu lwyddiannus.  Mae dadleuon rheolaidd yn mynd ati i annog ‘siarad’ ac yn cynnig cyfleoedd gwerth chweil i ddisgyblion anghytuno a dadlau â’i gilydd.  Mae’r pwyslais bob amser ar ganiatáu i bobl eraill siarad ac aros yn bwyllog pan fydd eu cyfoedion yn anghytuno â nhw.  Mae’n rhy gynnar o hyd i arfarnu canlyniadau’r fenter hon, ond mae’r pennaeth yn hyderus fod gallu bechgyn i fynegi eu hunain yn glir ac yn barchus heb fod yn ymosodol wedi gwella’n sylweddol.  Mae hyn wedi galluogi’r staff i gynllunio gweithgareddau pwrpasol ac uchelgeisiol heb ofni y gallai ychydig bach o aflonyddwch gael effaith negyddol ar ddysgu.

Mae athrawon yn cynnwys disgyblion mewn cynllunio ac yn credu bod hyblygrwydd y cwricwlwm newydd yn galluogi iddynt effeithio ar eu dysgu eu hunain mewn ffordd fwy ystyrlon.  Er enghraifft, ar ddechrau testun newydd, mae athrawon yn darllen nofel i’r disgyblion.  Wrth ddarllen y stori, gallent oedi ar adegau allweddol yn y testun, gan amlygu bod ‘problem’.  Mae’r athrawon yn crynhoi’r broblem ac yn gofyn i ddisgyblion drafod atebion posibl gyda phartner.  Mae disgyblion yn rhannu eu syniadau gyda’r dosbarth cyfan ac mae athrawon yn defnyddio’r syniadau hyn i nodi cyfleoedd dysgu ar gyfer y dyfodol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol cyfrwng Saesneg 3-11 oed a gynhelir gan awdurdod lleol Bro Morgannwg yw Ysgol Gynradd Oak Field.  Mae’n gwasanaethu cymuned Gibbonsdown ac ardal ehangach Y Barri.  Mae 186 o ddisgyblion ar y gofrestr. 

Mae tua 63% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, sydd ymhell uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Sefydlwyd darpariaeth anogaeth yn yr ysgol i sicrhau bod pob yr holl ddisgyblion yn gallu manteisio ar unrhyw adeg ar yr ymyrraeth a’r cymorth arbenigol sydd eu hangen i sicrhau eu bod yn barod i ddysgu.  Cafodd dau aelod o staff hyfforddiant arbenigol ac mae’r ‘ystafell anogaeth’ yn rhan o brif adeilad yr ysgol a sefydlwyd yng nghanol yr ysgol.  Cafodd yr holl randdeiliaid gyfle i gyfrannu at ddylunio’r gofod, sy’n groesawgar a digynnwrf. 

Defnyddir darpariaeth anogaeth yn effeithiol iawn i gynorthwyo’r holl ddisgyblion, a disgyblion mwy bregus yr ysgol yn arbennig.  Mae’n rhagweithiol, gyda disgyblion yn cael eu dewis i fynychu sesiynau penodol, ac yn ymatebol fel ei gilydd, a chynigir cymorth o ddiwrnod y digwyddiad i ddisgyblion a allai fod wedi profi trawma.  Wrth arfarnu’r ddarpariaeth anogaeth, bu’r disgyblion a’r staff yn myfyrio ar y ffaith fod y cymorth a roddir yn ymestyn y tu hwnt i anogaeth, ac ailenwyd y ddarpariaeth yn NEWS – Anogaeth (Nurture), Emosiynol (Emotional), Lles (Wellbeing) a Medrau (Skills).  Mae Ysgol Gynradd Oak Field yn defnyddio dulliau adferol i hyrwyddo ymddygiad cadarnhaol ac annog cydweithio, ac mae’r strategaethau a fabwysiadwyd gan NEWS yn ategu’r rhain.  Mae’r meddwl ‘cysylltiedig’ hwn wedi bod yn hynod effeithiol gyda disgyblion sy’n dangos anawsterau ymddygiadol, emosiynol a chymdeithasol.  Mae sefydlu’r dulliau hyn yn ategu gwerthoedd yr ysgol yn dda; sef hunan-barch, goddefgarwch, cydweithio a dyfalbarhad. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch 

Nodir disgyblion ar gyfer darpariaeth NEWS trwy gyfuniad o drafodaeth gyda’r oedolion sy’n adnabod y disgyblion yn dda a dadansoddiad trylwyr o ddata amrywiol.  Mae’r ysgol yn gwneud defnydd rhagorol o ddata ac mae’n gweithio gyda nifer o asiantaethau allanol, fel gwasanaethau plant yr awdurdod lleol, i sicrhau bod yr ymyriadau’n bodloni anghenion unigol y disgyblion.  Caiff y ddarpariaeth NEWS ei harfarnu’n rheolaidd ac mae wedi parhau i esblygu dros y blynyddoedd.  Sefydlwyd grwpiau newydd, er enghraifft ‘grŵp merched yn unig’ sydd wedi’i anelu at godi dyheadau mewn ymdrech i leihau nifer y merched yn eu harddegau sy’n beichiogi.  Caiff yr holl ymyriadau eu cyflwyno gan staff hynod fedrus, a hynod hyfforddedig.  Mae dau aelod o staff amser llawn yn gweithio yn yr ystafell NEWS ac fe gânt eu cynorthwyo gan yr ysgol gyfan i sicrhau cysondeb o ran ymagwedd.  Yn ogystal â’r sesiynau NEWS, cyflwynir sesiynau cymorth llythrennedd emosiynol (ELSA) yn rheolaidd ac maent wedi’u cynnwys ar yr amserlen lles.  Mae hyn yn cysylltu’r gwaith a gwblhawyd yn yr ystafell ddosbarth yn dda ac yn cryfhau cyfathrebu ar draws yr ysgol. 

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Caiff disgyblion unigol eu holrhain yn ofalus gan ddefnyddio asesiadau athrawon.  Cedwir cofnodion ymyrraeth unigol manwl ac fe gaiff y ddarpariaeth ei hadolygu’n rheolaidd.  Defnyddir data yn effeithiol i lywio’r camau nesaf ar gyfer y disgyblion unigol.  Mae effeithiolrwydd y ddarpariaeth NEWS wedi arwain at ostyngiad mewn cyfraddau gwahardd (o 27 i 3 yn y flwyddyn gyntaf).  Mae asesiadau athrawon, ynghyd â data profion cenedlaethol, yn dangos bod y disgyblion hynny sydd wedi derbyn cymorth anogaeth yn gwneud cynnydd da iawn ac yn parhau i gyflawni.  Cynyddodd nifer y datgeliadau diogelu y mae disgyblion wedi’u gwneud hefyd wrth i ddisgyblion ddod yn fwy ymwybodol a hyderus yn emosiynol, gan felly gryfhau diogelu disgyblion ar draws yr ysgol. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi cynnal nifer o sesiynau hyfforddi ar destunau fel anhwylder ymlyniad a phrofedigaeth.  Mae Ysgol Gynradd Oak Field yn darparu sesiynau goruchwylio ELSA yn rheolaidd ar gyfer aelodau staff o ysgolion eraill.  Mae’r ysgol yn croesawu ymweliadau o leoliadau eraill.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Llanfaes wedi’i lleoli ar gyrion Aberhonddu ym Mhowys, ac mae 225 o ddisgyblion ar y gofrestr.  Mae gan yr ysgol ganolfan asesu cyn-ysgol a lleoliad ar gyfer plant tair oed.  Mae tua 7% o’i disgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae gan ryw 22% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sy’n cyd-fynd â’r cyfartaledd cenedlaethol.  Daw’r rhan fwyaf o ddisgyblion o gefndir ethnig gwyn ac maent yn siarad Saesneg fel eu mamiaith.  Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg gartref.  Dechreuodd y pennaeth ar ei swydd ym mis Medi 2005, ac roedd yr arolygiad diwethaf ym mis Hydref 2017.  Mae’r ysgol yn ysgol arloesi’r cwricwlwm ar hyn o bryd.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Bedair blynedd yn ôl, manteisiodd yr ysgol ar gyfle i gymryd rhan mewn hwyluso adnabyddiaeth well o ddementia yn eu cymuned a datblygu cenhedlaeth sy’n deall dementia.  Mae ystadegau ar gyfer dementia yn dangos bod hyn yn mynd i fod yn elfen allweddol ym mywydau disgyblion.  Mae’r ysgol yn ymdrechu i addysgu disgyblion ar gyfer y bywydau y byddant yn eu byw a nododd y byddai ymwybyddiaeth o ddementia yn fuddiol i bawb.  Ers hynny, mae’r ysgol wedi llwyddo i godi ymwybyddiaeth am ddementia yn yr ysgol, y gymuned leol, ar lefel sirol a chenedlaethol.  Mae hwyluso sesiynau ymwybyddiaeth o ddementia ar gyfer disgyblion, rhieni, llywodraethwyr a staff yn elfen hanfodol o hyn.  Ategir y gwaith hwn trwy sefydlu cysylltiadau â chartref gofal lleol ar gyfer yr henoed.  Mae’r ffocws ar wella dinasyddiaeth ac addysgu disgyblion ar gyfer eu dyfodol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Rhoddir sesiynau ymwybyddiaeth o ddementia i holl ddisgyblion Blwyddyn 5 bob blwyddyn.  Caiff y sesiynau hyn eu harwain gan yr hyrwyddwr dementia lleol.  Yn ystod y sesiynau hyn, mae disgyblion yn dysgu am beth yw dementia a sut gallai effeithio ar bobl.  Ar ddechrau Blwyddyn 6, caiff pob disgybl sesiwn ddiweddaru.  Bob wythnos, eir â grŵp o ddisgyblion Blwyddyn 6 i Drenewydd, sef cartref gofal lleol yr ysgol.  Tra byddant yno, mae disgyblion a phreswylwyr yn cymryd rhan mewn ystod o weithgareddau, gan gynnwys chwarae gemau bwrdd, canu ac edrych ar flychau atgofion.  Mae disgyblion yn edrych ymlaen at y sesiynau hyn, sy’n gwella lles y preswylwyr yn fawr.  O bryd i’w gilydd, mae’r preswylwyr yn ymuno â’r ysgol ar gyfer gweithgareddau ac yn rhannu gwasanaethau eglwys tymhorol.  Mae Blynyddoedd 5 a 6 yn mynd ar daith goffa noddedig bob blwyddyn.  Defnyddir y daith hon fel tasg gyfoethog gan Flwyddyn 6, sy’n trefnu, yn cynllunio ac yn gweithredu’r digwyddiad.  Mae’n galluogi’r disgyblion i ddefnyddio llawer o fedrau llythrennedd a rhifedd.

Caiff ymwybyddiaeth ysgol gyfan ei gwella trwy wasanaethau a chynnwys materion dementia yn ystod ‘wythnosau byw yn iach’ pan fydd disgyblion hŷn yn gweithio gyda dosbarthiadau iau i esbonio dementia gan ddefnyddio gweithgareddau wedi’u symleiddio.  Mae disgyblion Blwyddyn 6 yn gweithredu fel llysgenhadon mewn ysgol fabanod leol, yn cyflwyno gweithdai dementia i ddisgyblion Blwyddyn 2. 

Mae gweithio cymunedol wedi datblygu yn sgil disgyblion yn rhannu eu harfer ym moreau coffi Ffrindiau Dementia Aberhonddu (Brecon Dementia Friends) a sesiynau ymwybyddiaeth o ddementia.  Yn ychwanegol, mae disgyblion Blwyddyn 6 wedi gwneud cyflwyniad i’r Gymdeithas Alzheimer Genedlaethol yng Nghaerdydd.  Cydnabuwyd eu gwaith arloesol trwy ddyfarnu’r wobr Cyfraniad Pobl Ifanc Cenedlaethol iddynt ym mis Tachwedd 2016 yn Llundain.  Cynhaliwyd sesiynau dementia ar gyfer staff, rhieni a llywodraethwyr.  Mewn digwyddiadau ysgol gyfan, fel ffeiriau a boreau coffi’r gymdeithas rhieni ac athrawon (PTA), ceir stondin dementia bob tro.  Mae gwybodaeth am ddementia ar gael yn barhaol yng nghyntedd yr ysgol i unrhyw un ei defnyddio.  Mae’r ysgol wedi cynnal llawer o sesiynau dementia ar gyfer y gymuned, gan gynnwys sesiwn hyfforddi ddiweddar ar gyfer hyrwyddwyr dementia.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Caiff cysylltiadau â’r cartref gofal effaith arwyddocaol a chadarnhaol ar les disgyblion sy’n mynychu.  Mae’r disgyblion yn dangos mwy o empathi am yr henoed ac mae ganddynt ddealltwriaeth glir o sut gallant eu cynorthwyo.  Mae’r gweithgaredd wedi eu galluogi i feddwl yn glir am eu hemosiynau eu hunain hefyd, yn enwedig wrth orfod delio â marwolaeth preswylydd.  Yn anad dim, mae’r disgyblion yn gwerthfawrogi’n llawn y cyfraniad y gall y preswylwyr ei wneud at eu dysgu.  Dangoswyd hyn mewn ffyrdd amrywiol, er enghraifft trwy’r ffordd y maent yn rhannu gwybodaeth hanesyddol yn uniongyrchol am amrywiaeth o destunau.  Mae’r dysgu’n broses ddwy ffordd, gyda’r disgyblion yn cyflwyno’r preswylwyr i TGCh, fel defnyddio cyfrifiaduron llechen.  At ei gilydd, mae barn y disgyblion ar yr henoed wedi newid, gan eu bod erbyn hyn yn gweld y bobl go iawn y tu ôl i’r dementia.  Nid oes ofn ‘henaint’ arnynt, dim ond adnabod sut i helpu.  Mae gwir gyfeillgarwch wedi’i greu, ac mae parch ar y ddwy ochr wrth wraidd hynny.

Fe wnaeth y dasg gyfoethog heriol, a ddefnyddir gan Flwyddyn 6 ar gyfer y daith atgofion, eu galluogi i ddatblygu ystod eang o fedrau llythrennedd a rhifedd.  Trwy gyflwyno i bobl eraill, mae disgyblion wedi datblygu eu medrau llafaredd, ysgrifennu a chyflwyno mewn cyd-destun bywyd go iawn.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd y gweithio hwn rhwng y cenedlaethau mewn amrywiaeth o ffyrdd.  Mae Comisiynydd Plant Cymru a Chomisiynydd Pobl Hŷn Cymru wedi ymweld â’r ysgol a chartref gofal Trenewydd.  Yn dilyn hynny, comisiynwyd ffilm, sydd ar gael ar eu gwefannau.  Mae BBC Radio Wales wedi recordio sesiwn a ddarlledwyd ar y radio.  Mae disgyblion wedi gwneud cyflwyniad i’r Gymdeithas Alzheimer Genedlaethol yng Nghymru, yn rhoi manylion am y prosiect a’i fanteision.

Mae Bwrdd Iechyd Lleol Powys wedi creu ffilm fer, a rannwyd ar draws yr awdurdod.  Rhannwyd y gwaith fel astudiaeth achos arfer dda ar wefan consortiwm ERW.  Mae awdurdod lleol Powys wedi cynnwys manylion am y prosiect ar gylchlythyrau.  Mae Kirsty Williams, Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, wedi ymweld â’r ysgol i drafod dementia a chysylltiadau’r ysgol â chartref gofal Trenewydd gyda’r plant.