Arfer effeithiol Archives - Page 51 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol gynradd 3-11 oed ym mhentref Trelewis, Merthyr Tudful yw Ysgol Gynradd Trelewis.  Mae’r ysgol yn darparu ar gyfer 240 o ddisgyblion, ac mae ganddi wyth dosbarth, gan gynnwys meithrinfa amser llawn.  Cyfartaledd tair blynedd disgyblion sy’n gymwys am brydau ysgol am ddim yw oddeutu  15.9%.  Nodir bod gan ryw 20% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ac mae ychydig iawn o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.  Mae’r pennaeth presennol wedi bod yn ei swydd er mis Medi 2016.

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Cytunodd tîm arweinyddiaeth newydd yr ysgol ei bod yn hanfodol fod yr holl randdeiliaid yn yr ysgol yn gallu cyfrannu at broses gwella’r ysgol, a chymryd rhan ynddi, er mwyn sicrhau gwelliannau.  Er mwyn gwneud hyn, sicrhaodd yr ysgol gyfryngau cyfathrebu agored a chreodd gymuned y gallai’r holl randdeiliaid gymryd rhan ynddi a theimlo’n rhan ohoni, yn enwedig rhieni.  Dechreuodd y tîm arweinyddiaeth hyrwyddo ethos ‘Rhieni fel Partneriaid’ a sefydlodd weledigaeth newydd ar gyfer yr ysgol, a oedd yn anelu at sefydlu ‘Ysgol sy’n canolbwyntio ar y plentyn sydd wrth wraidd y Gymuned’.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch y nodwyd ei fod yn arfer sy’n arwain y  sector

Nododd yr ysgol i ddechrau mai cyfathrebu oedd y rhwystr cyntaf i fynd i’r afael ag ef.  Teimlai ei bod yn bwysig rhoi gwybodaeth a oedd ar gael yn hawdd i’r holl randdeiliaid, yn enwedig rhieni.  Sicrhaodd yr ysgol fod cyfathrebu â rhieni yn glir ac ar gael mewn amrywiaeth o fformatau, gan gynnwys negeseuon testun, cyfryngau cymdeithasol a gwefan newydd i’r ysgol.  Roedd cylchlythyrau rheolaidd a diweddariadau newyddion hefyd yn sicrhau bod rhieni’n cael gohebiaeth glir, yn ogystal â darparu cardiau busnes i rieni yn rhestru dyddiadau HMS a dyddiadau’r tymhorau.  Dechreuodd hyn fynd i’r afael ar unwaith â materion yn ymwneud â chyfathrebu rhwng y cartref a’r ysgol, a rhoddodd gyfle i sicrhau bod yr ethos ‘Rhieni fel Partneriaid’ yn cael ei hyrwyddo’n rheolaidd.

Yn dilyn gwaith yr ysgol yn gwella cyfathrebu, anfonwyd arolwg cychwynnol at bob un o’r rhieni er mwyn nodi meysydd pellach y gallai’r ysgol ddechrau mynd i’r afael â nhw, i gael gwared ar rwystrau pellach oedd yn atal rhieni rhag cymryd rhan yng ngweithgareddau’r ysgol.  O’r dadansoddiad o ymatebion, nododd yr ysgol fod llawer o rieni’n teimlo nad oeddent yn gallu mynd at yr ysgol, ac o ganlyniad, nid oeddent yn teimlo eu bod yn gallu cefnogi dysgu eu plentyn yn ddigon da.

Dechreuodd y pennaeth sefydlu presenoldeb rheolaidd a gweladwy o gwmpas yr ysgol, a rhoddwyd strategaethau ar waith er mwyn sicrhau bod rhieni’n teimlo y gallant fynd at staff yr ysgol, a gweithio gyda’r ysgol, er mwyn sicrhau safonau gwell parhaus ar gyfer disgyblion.  Roedd hyn yn cynnwys sefydlu polisi drws agored, lle roedd rhieni’n gallu siarad ag aelodau o dîm arweinyddiaeth yr ysgol ar y ffôn neu yn bersonol pan oedd pryderon yn codi, gan gynnig ffyrdd ymarferol o gyfathrebu uniongyrchol.

Fel man cychwyn i wella ymgysylltu â rhieni, cynhaliwyd boreau coffi rheolaidd, er mwyn dechrau cael gwared ar rwystrau a oedd yn atal rhieni rhag cymryd rhan yng ngweithgareddau’r ysgol.  Roedd y boreau coffi’n darparu amgylchedd hamddenol lle gallai rhieni fynd i’r ysgol a chyfarfod ag aelodau o dîm arweinyddiaeth yr ysgol yn anffurfiol.  O’r adborth a ddaeth i law yn ystod y boreau coffi, llwyddodd yr ysgol wedyn i nodi anghenion cymorth rhieni ymhellach.  Roedd hyn yn cynnwys eu cynorthwyo i ddatblygu medrau llythrennedd a rhifedd eu plentyn, ac aethpwyd i’r afael â hyn trwy strategaeth o’r enw ‘Dysga gyda Fi’ (‘Learn with Me’).

Rhoddodd y sesiynau ‘Dysga gyda Fi’ gyfleoedd rheolaidd i rieni weithio ochr yn ochr â’u plentyn yn amgylchedd yr ysgol mewn fformat arddull gweithdy, ochr yn ochr ag athro dosbarth eu plentyn.  Rhoddodd y sesiynau hyn strategaethau a syniadau i rieni ynglŷn â sut gallent gefnogi datblygiad parhaus eu plentyn gartref.  Er enghraifft, roedd un o’r sesiynau ‘Dysga gyda Fi’ yn cysylltu â gwaith ystafell ddosbarth am y Flwyddyn Newydd Dsieineaidd.  Yn ystod y sesiwn, treuliodd disgyblion amser gyda’u rhieni yn edrych ar wahanol fwydydd iach i wneud pryd tro-ffrio Tsieineaidd.  Cynorthwywyd disgyblion i dorri llysiau o hyd amrywiol, gan atgyfnerthu geirfa fathemategol fel ‘yn hirach na’, ‘yn fyrrach na’, ac ‘yn yr un faint â’.  Galluogodd hyn y rhieni i ddeall sut y gellid defnyddio tasgau’r cartref, fel coginio, i hyrwyddo a datblygu medrau rhifedd disgyblion.

Canolbwyntiodd sesiynau ‘Dysga gyda Fi’ eraill ar feysydd oedd yn cynnwys datblygu medrau ysgrifennu disgyblion, ymchwilio i’r awyr agored, a datblygu ffoneg.  Rhoddodd pob un o’r sesiynau hyn lwyfan i rieni gymryd rhan yn y broses ddysgu a chodi cwestiynau neu awgrymiadau ynglŷn â digwyddiadau y gellid eu cynnal yn y dyfodol, er mwyn cefnogi dysgu eu plentyn yn well.

Fe wnaeth yr ysgol hefyd ymgysylltu ag asiantaethau allanol sydd â phrofiad o weithio gyda theuluoedd.  Rhoddodd hyn ragor o gyfleoedd i rieni ymwneud â dysgu eu plentyn.  Er enghraifft, sefydlwyd ‘Caffi Darllen’ ar gais rhieni, lle rhoddwyd cyfleoedd iddynt ddod i’r ysgol a dysgu am strategaethau y gallent eu defnyddio i gefnogi medrau darllen eu plentyn gartref.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau disgyblion?

O ganlyniad i’r strategaethau a roddwyd ar waith, mae’r ysgol yn nodi ei bod yn parhau i weld lefel fwy o lawer o ymgysylltu â rhieni, a bod rhieni’n teimlo’n fwy abl i fynd at yr ysgol os oes ganddynt unrhyw bryderon.  Maent yn teimlo bod rhieni’n cael cyfleoedd i gefnogi dysgu a datblygiad parhaus eu plentyn yn well.

Amlygodd arfarniad o ymatebion o arolwg adolygu a ddosbarthwyd gan yr ysgol fod bron pob un o’r rhieni’n teimlo erbyn hyn eu bod yn gallu mynd at yr ysgol os oes ganddynt gwestiynau neu awgrymiadau.  Mae’r ysgol yn credu bod hyn yn welliant nodedig o gymharu â deilliannau’r arolwg cychwynnol.  Mae’r ysgol yn nodi effaith ar les disgyblion hefyd, gan fod rhieni’n ymwneud yn fwy â’r ysgol.  Yn yr arolwg diweddaraf o agweddau disgyblion a gynhaliwyd gan yr ysgol, dywedodd y rhan fwyaf o ddisgyblion fod ganddynt agwedd gadarnhaol tuag at yr ysgol.

Mae’r ysgol wedi mireinio’i phroses wella yn well i gynnwys yr holl randdeiliaid yn weithredol, sy’n sicrhau ffocws parhaus ar wella safonau disgyblion.  O ganlyniad i sail dystiolaeth ehangach, a gafwyd yn sgil ymgysylltiad gwell gan yr holl randdeiliaid, mae’r ysgol yn credu bod ganddi ddarlun mwy trylwyr a chywir o’i pherfformiad erbyn hyn.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi gweithio’n agos ag ysgolion eraill yn y clwstwr lleol ac mewn partneriaethau gweithio braenaru.  Mae wedi cymryd rhan mewn adolygiad cymheiriaid ac wedi rhannu arfer ag ysgolion eraill, er mwyn ceisio rhagor o gyfleoedd i ymgysylltu â theuluoedd, yn seiliedig ar yr arfer dda a welwyd mewn lleoliadau eraill.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol gyfun gymysg cyfrwng Saesneg 11 i 18 oed wedi’i lleoli ym mhentref Yr Hob, Sir y Fflint, yw Ysgol Uwchradd Castell Alun.  Mae 1,360 o ddisgyblion ar y gofrestru, gan gynnwys 300 yn y chweched dosbarth.  Mae’r ffigurau hyn yn debyg iawn i’r rheiny adeg yr arolygiad blaenorol ym mis Rhagfyr 2013. 

Mae’r ysgol yn gwasanaethu ardal eang sy’n cynnwys cymunedau gwledig yn bennaf.  Mae tua 7% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, sy’n llawer is na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 16.5%.  Mae llai na 2% o ddisgyblion yn byw yn y 20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru.  Mae gan ryw 14% o ddisgyblion angen dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig dros 1% ohonynt ddatganiad o anghenion addysgol arbennig.  Mae’r ddau ffigur hyn islaw cyfartaledd Cymru, sef 22.7% a 2.2% yn y drefn honno.  Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion o gefndir gwyn, Prydeinig.  Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n rhugl yn y Gymraeg neu y mae Saesneg yn iaith ychwanegol iddynt.

Mae’r pennaeth wedi bod yn ei swydd er mis Medi 2013.  Mae’r uwch arweinyddiaeth yn cynnwys dirprwy bennaeth a phedwar pennaeth cynorthwyol.  Adeg yr arolygiad, roedd y dirprwy bennaeth wedi ymgymryd â rôl pennaeth dros dro am y tri mis blaenorol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Fel rhan o weledigaeth yr uwch dîm arweinyddiaeth ar gyfer dysgu proffesiynol, penderfynodd yr ysgol ganolbwyntio ar wella gallu athrawon i arfarnu eu harfer yng ngoleuni ei heffaith ar gynnydd disgyblion.  Roeddent eisiau annog eu staff i ystyried a gwella’u dulliau addysgu yn barhaus.  Mae arweinwyr yn teimlo bod dysgu proffesiynol yn fwyaf effeithiol pan roddir perchnogaeth i gydweithwyr o’u datblygiad trwy ddewis personol o gyfleoedd hyfforddi priodol.  Disgwylir hefyd y bydd pob un o’r staff yn cynnig eu gwasanaethau i hwyluso dysgu aelodau eraill o staff. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae pob un o’r cydweithwyr addysgu yn aelodau o ‘dîm ymholi’.  Mae timau’n ymgymryd â phrosiectau pwnc neu faes dysgu yn seiliedig ar ymchwil.  Mae pob un o’r rhain yn ymgymryd â mentrau penodol i arfarnu dulliau addysgu penodol.  Mae hyn yn digwydd yn ystod amseroedd cyfarfodydd pwnc a diwrnodau hyfforddi amserlenedig.  Mae cydweithwyr yn gosod targedau rheoli perfformiad gyda ffocws eu ‘tîm ymholi’ mewn cof, a thuag at ddiwedd y flwyddyn, mae timau ac unigolion yn arddangos eu prosiectau mewn digwyddiad ‘gwib-ddysgu’ blynyddol i dimau staff eraill yn ystod amser hyfforddi ysgol gyfan.  Dros y tair blynedd ddiwethaf, mae themâu ymchwil gweithredu’r timau ymholi wedi cynnwys:

  • gwella ysgrifennu estynedig
  • meithrin dysgwyr gwell trwy wydnwch a myfyrdod
  • defnyddio technoleg yn fwy effeithiol
  • helpu dysgwyr i fod yn wrandawyr a meddylwyr beirniadol gwell trwy dasgau datrys problemau
  • gwrth-droi ystafelloedd dosbarth/dysgu
  • defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol mewn addysgu a dysgu
  • ennyn cyffro ynglŷn â rhifedd ymhlith myfyrwyr
  • dysgu wedi’i arwain gan gyfoedion
  • ymestyn a herio myfyrwyr trwy ddatblygu medrau meddwl lefel uwch
  • cynyddu ymgysylltiad myfyrwyr â gwaith cartref
  • gwneud iaith y dysgu yn weladwy mewn ystafelloedd dosbarth – cynyddu ymwybyddiaeth myfyrwyr o’u meddwl eu hunain (metawybyddiaeth)

Caiff rhaglenni ar gyfer athrawon newydd gymhwyso (ANG) eu rhedeg yn gyfan gwbl gan staff yr ysgol ac maent yn cwmpasu’r holl themâu ar gyfer cydweithwyr yn y cyfnodau datblygu cynharaf.  Mae’r rhain yn ategu cyrsiau allanol a ariennir gan Gyngor y Gweithlu Addysg (CGA).  Mae nifer fawr o athrawon newydd gymhwyso naill ai’n cael dyrchafiad neu gyfrifoldeb ychwanegol yn ystod tair blynedd gyntaf eu gyrfa.

Mae’r ysgol yn darparu arolygon i bob un o’r staff i bennu’r themâu datblygiad proffesiynol a fyddai o’r defnydd a’r diddordeb mwyaf iddynt.  Wedyn, mae arweinwyr yn trefnu cyfres o sesiynau hyfforddi ar ôl yr ysgol, gyda phob un o’r cydweithwyr amser llawn yn mynychu o leiaf bedair o’r chwe noson a ddarperir.  Caiff pedair sesiwn wahanol eu darparu bob nos, sy’n galluogi’r ysgol i fodloni mwyafrif y ceisiadau mewn blwyddyn.  Arweinir sesiynau gan arbenigwyr mewnol, ac mewn nifer fach o achosion, gan ddarparwyr allanol (fel arfer am ddim).  Mae nifer dda iawn o athrawon yn mynychu’r sesiynau.  Mae llywodraethwyr ac aelodau o’r tîm cymorth yn dangos diddordeb diffuant a chynyddol hefyd.

Mae’r ysgol wedi sefydlu ‘Fforwm Hyfforddiant Arweinyddiaeth’ hefyd, sy’n agored i bawb, sy’n cyfarfod unwaith bob hanner tymor dros ginio.  Mae hyn i bob pwrpas yn amgylchedd hamddenol ar gyfer rhannu arfer dda, ac mae cydweithwyr yn mynychu’n wirfoddol i gael mewnbwn a her ar fedrau arwain allweddol.  Mae’r Fforwm Hyfforddiant Arweinyddiaeth hefyd yn ffurfio ‘melin drafod’ ar gyfer sut gall cydweithwyr sydd â diddordeb gymryd rhan fwy canolog mewn gyrru themâu ysgol gyfan ymlaen er mwyn datblygu eu medrau a’r ysgol ymhellach.

Hefyd, mae’r ysgol yn darparu hyfforddiant perthnasol gan arbenigwyr, naill ai mewn ysgolion neu sefydliadau eraill, a fydd fel arfer yn talu costau cyflenwi, o leiaf (er enghraifft GwE, CBAC, partneriaid awdurdod lleol, mentoriaid arwain hyfforddeion lleol a phrifysgolion lleol).  Defnyddir diwrnodau hyfforddiant yr ysgol i ddarparu diweddariadau a thrafodaethau am ddatblygiadau ysgol gyfan yn unol â chynllun datblygu ac adroddiad hunanarfanu’r ysgol. 

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Efallai fod llwyddiant y model yn fwyaf amlwg trwy’r ‘bwrlwm gweithio’ dynamig o gwmpas yr ysgol.  Ceir ymdeimlad fod pawb yn cydweithio i helpu ei gilydd a chael eu helpu gan rai eraill yn yr ysgol.  Arfernir hyfforddiant trwy holiaduron, arolygon ar-lein, sesiynau adborth wedi’u trefnu a thystiolaeth anecdotaidd.  Fodd bynnag, mae rhaglen barhaus o arsylwadau gwersi a defnyddio teithiau dysgu â ffocws yn darparu tystiolaeth gref o’r cyswllt uniongyrchol rhwng datblygiad proffesiynol a dysgu o ansawdd da yn yr ystafell ddosbarth a thu hwnt.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

 

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol gynradd cyfrwng Saesneg ym Mwrdeistref Merthyr Tudful yw Ysgol Gymunedol Heolgerrig.  Daw’r rhan fwyaf o ddisgyblion o’r gymuned leol, ac mae tua 7% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, sy’n is o lawer na’r cyfartaledd ar gyfer yr awdurdod lleol a Chymru.  Mae 227 o ddisgyblion ar y gofrestr ar hyn o bryd, gan gynnwys 24 o ddisgyblion meithrin amser llawn.  Mae wyth dosbarth, gan gynnwys y dosbarth meithrin.

Mae’r ysgol yn nodi bod gan ryw 21% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sy’n cyd-fynd â’r cyfartaledd cenedlaethol ar gyfer ysgolion cynradd.  Mae gan ychydig iawn o ddisgyblion ddatganiad o anghenion addysgol arbennig.  Mae bron pob un o’r disgyblion yn siarad Saesneg gartref.  Mae ychydig iawn o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.

Arolygwyd yr ysgol yn 2012 ac fe’i rhoddwyd yn y categori mesurau arbennig.  Ym mis Chwefror 2013, secondiwyd pennaeth a dirprwy bennaeth i’r ysgol am gontract 18 mis gan yr awdurdod lleol, gyda chylch gwaith i ddod â’r ysgol allan o’r categori mesurau arbennig cyn gynted ag y bo modd.

Yn 2014, daeth y dirprwy bennaeth a secondiwyd yn ddirprwy bennaeth parhaol ac ym mis Medi 2015, ymgymerodd â rôl y pennaeth.

Daeth yr ysgol allan o’r categori mesurau arbennig ym mis Tachwedd 2013, yn dilyn taith gyflym i wella.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Yn 2013, bu’r tîm arweinyddiaeth newydd yn gweithio i nodi anghenion yr ysgol, gan flaenoriaethu gwelliannau a chreu gweledigaeth ar y cyd.  Nododd arweinwyr ei bod yn hanfodol hybu morâl tîm yr ysgol, trwy feithrin perthnasoedd, modelu arfer, darparu cyfleoedd hyfforddi, a grymuso staff ac arwain y ffordd.

Nodi anghenion yn gyflym a sicrhau gwaelodlin gywir

Cynhaliwyd cyfres o weithgareddau monitro i sefydlu gwaelodlin safonau, fel arsylwadau gwersi trylwyr, teithiau dysgu, craffu ar lyfrau, dadansoddi data, a gwrando ar ddysgwyr.  Sefydlwyd cynllun gweithredu ôl-arolygiad ffocysedig, a bu staff yn gweithio’n ddiwyd i fynd i’r afael â meysydd i’w gwella.

Rhannwyd sail dystiolaeth o arfer well â staff lle canfuwyd hi, er mwyn eu grymuso a meithrin morâl.  Cynhaliwyd cyfarfodydd ddwywaith yr wythnos ynghyd â chyfarfodydd â phob un o’r staff a chyfarfodydd cyfnodau allweddol ar wahân i ganolbwyntio ar gamau gweithredu penodol a rhannu arfer dda.  Sefydlwyd model syml i nodi anghenion, modelu a chynnal arfer effeithiol, adrodd yn ôl ac adolygu.

Gwella safonau mewn darllen

Yn gyffredinol, gwelodd arweinwyr fod hoffter disgyblion am ddarllen yn cael ei golli.  Roedd adnoddau darllen yn gyfyngedig.  O ganlyniad, prynwyd cynllun darllen newydd a chrëwyd llyfrgell newydd.  Dyfarnwyd gwobr ‘Ysgol Fusnes y Flwyddyn’ i ddosbarth Blwyddyn 6 yn 2013 wedi iddynt ddatblygu busnes bach yn effeithiol i werthu llyfrau.  Mae disgyblion yn defnyddio’r elw i ddarparu llyfrau o’u dewis yn y llyfrgell.  Caiff disgyblion eu hyfforddi fel cyfeillion darllen ac ar sut i gynnal sesiynau darllen dwyochrog fel rhan o’u gweithgareddau darllen dyddiol.  Mae diwylliant darllen ysgol gyfan wedi hen ennill ei blwyf erbyn hyn, ac mae hyd yn oed Siôn Corn yn ymweld i ddod â llyfr darllen i bob plentyn; traddodiad sy’n parhau o hyd.

Caiff amser darllen neilltuedig ei hwyluso ym mhob dosbarth.  Mae hyfforddiant ysgol gyfan wedi golygu bod modd addysgu medrau darllen yn effeithiol ac yn gyson ar draws yr ysgol.  Caiff rhieni eu cynnwys mewn gweithdai darllen hefyd.  Mae gan bob dosbarth guddfannau darllen difyr a defnyddir y llyfrgell bob dydd.

Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais parhaus ar fedrau darllen.  Cafodd safonau eu herio ar draws yr ysgol, a rhoddwyd asesiadau ffurfiol ar waith bob tymor, gan arwain at roi ystod o ymyriadau cadarnhaol ar waith.

Gwella presenoldeb

Yn 2013, fe wnaeth presenoldeb osod yr ysgol yn y 25% gwaelod o gymharu ag ysgolion tebyg.  Nododd arweinwyr fod angen creu amgylchedd dysgu cadarnhaol lle roedd disgyblion eisiau dod i’r ysgol.  Roedd y cwricwlwm yn ei gwneud yn ofynnol cael mwy o weithgareddau cyfoethogi ar gyfer disgyblion.  O ganlyniad, gwrandawodd yr ysgol ar yr hyn a fyddai’n gwneud gwahaniaeth, ym marn y disgyblion.  Gofynnon nhw am fwy o glybiau ar ôl yr ysgol a chwricwlwm ‘hwyliog’.  Gwirfoddolodd pob un o’r staff i gynnal clwb ar ôl yr ysgol, a thrwy gynllunio ar y cyd, adfywiwyd y cwricwlwm i gyflwyno dull thematig o ennyn diddordeb dysgwyr.  Trefnwyd teithiau a daeth ymwelwyr i’r ysgol, a dechreuodd hyn gael effaith ar bresenoldeb

Yn ychwanegol, mynychodd y cyngor ysgol gyfarfodydd wythnosol gyda’r dirprwy bennaeth i drafod mentrau presenoldeb.  Trwy ymgynghori â’u cyfoedion a’r llywodraethwr presenoldeb, penderfynon nhw sut i godi proffil presenoldeb ar draws cymuned yr ysgol gyfan.

Roedd canrannau presenoldeb dosbarthiadau yn cael eu rhannu a’u dathlu bob wythnos trwy wasanaethau a’u hanfon at rieni.  Dewiswyd ystod o gymhellion a gwobrau gan ddisgyblion, fel:

  • gwobrau i’r dosbarth sydd â’r presenoldeb gorau bob tymor
  • raffl presenoldeb dymhorol gyda llyfrau fel gwobrau
  • ‘hamper plentyn’ am bresenoldeb 100% ar gyfer y flwyddyn
  • gwybodaeth bob tymor ar gyfer rhieni am ffigurau presenoldeb eu plentyn

Sicrhau gwelliannau y tu hwnt i fesurau arbennig

Teimlai arweinwyr ei bod yn hanfodol sefydlu hunanarfarniad gonest a chywir parhaus ar draws yr ysgol, yn cynnwys cymuned yr ysgol gyfan.  Cynhaliwyd cyfarfodydd pwyllgor safonau bob tymor lle cyflwynwyd gwybodaeth i lywodraethwyr i ddwyn yr ysgol i gyfrif a darparu her effeithiol i sicrhau bod safonau uchel yn cael eu cynnal.  Arweiniodd yr hunanarfarniad at gael cynllun datblygu ysgol â ffocws a ddatblygwyd gyda chyfraniad disgyblion, rhieni, staff, llywodraethwyr a’r gymuned ehangach.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Dangosodd data darllen yr ysgol fod oedrannau darllen 50% o ddisgyblion uwchlaw eu galluoedd darllen disgwyliedig yn 2013.  Cynyddodd hyn i dros 80% erbyn 2016.  Mae’r data profion Darllen Cenedlaethol yn dangos y gwelliannau a wnaed mewn darllen hefyd.  Dangosodd arolygon llais y disgybl gan yr ysgol bod cynnydd o 59% wedi bod yn nifer y disgyblion a oedd yn mwynhau darllen, erbyn 2016.

Erbyn 2016, Heolgerrig oedd â’r gyfradd presenoldeb uchaf yn yr awdurdod lleol.  Symudodd yr ysgol i’r 50% uwch o gymharu ag ysgolion tebyg, ac mae wedi parhau i wella’i phresenoldeb ers hynny.

Er 2015, mae’r ysgol wedi’i chategoreiddio yn ysgol ‘werdd’ yn y broses gategoreiddio genedlaethol.  Mae safonau wedi aros yn gyson uwchlaw’r canolrif, o gymharu â safonau ysgolion tebyg.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Gwahoddwyd Heolgerrig i rannu arfer dda ar lefel clwstwr ac awdurdod lleol.  Mae’n ymgymryd ag ystod o waith rhwng ysgolion ac yn rhannu arfer dda.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Mae Ysgol Gymraeg Aberystwyth wedi’i lleoli ar gyrion Aberystwyth yng Ngheredigion.  Mae 400 o ddisgyblion, gan gynnwys 54 o blant oedran meithrin rhan-amser.

Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae llawer o ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref, ac ychydig iawn ohonynt sydd o gefndiroedd ethnig lleiafrifol.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan leiafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ond bod gan ychydig iawn ohonynt ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol.

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Mae’r pennaeth a’r llywodraethwyr yn rhoi rhyddid dirwystr i arweinwyr fod yn greadigol er mwyn datblygu cwricwlwm arloesol.  Maent yn frwdfrydig ynglŷn â darparu cyfleoedd rheolaidd i staff arbrofi ag ymagweddau addysgu amrywiol sy’n cryfhau eu gallu i ddatblygu medrau disgyblion.  Cefnogir hyn gan weledigaeth yr ysgol i sicrhau bod gan staff ddealltwriaeth drylwyr a llwyddiannus o’i chryfderau a’i gwendidau mewn addysgeg.  Mae arweinwyr yn gweithio’n galed i gyflwyno cymorth a hyfforddiant effeithiol pan fydd angen fel bod pob aelod o staff yn ymwybodol o’u galluoedd addysgu.  Er mwyn gwneud hyn yn effeithiol, mae’r pennaeth yn defnyddio’r safonau proffesiynol newydd ar gyfer athrawon i arfarnu effeithiolrwydd yr addysgu a’r ddarpariaeth.

Ym mis Medi 2015, penderfynodd yr ysgol ystyried un maes dysgu a phrofiad ar y tro er mwyn arfarnu’r cwricwlwm presennol.  Dechreuodd yr ysgol â’r celfyddydau mynegiannol.

Y cam cyntaf oedd craffu ar lyfrau disgyblion a gofyn “Beth allem ni ei hepgor – beth sy’n ddiangen?”  Sylwodd arweinwyr fod cerddoriaeth yn aml yn cael ei chynnwys mewn gwaith thematig, ond nad oedd athrawon yn cynllunio ar y cyd er mwyn datblygu medrau disgyblion yn effeithiol.  Felly, penderfynodd staff arbrofi â ‘diwrnodau cerddoriaeth greadigol’, a oedd yn canolbwyntio ar gyfansoddi gan ddefnyddio TGCh, a chanolbwyntiwyd yn glir ar ddatblygu medrau llythrennedd.

Er mwyn arfarnu effeithiolrwydd y ddarpariaeth hon, bu athrawon yn arsylwi ei gilydd dros dymor.  Trwy weithio’n agos mewn timau o bedwar, roedd un o’r pedwar athro yn addysgu gwers.  Bu’r athrawon eraill yn arsylwi’r wers ac yn rhoi adborth.  Yr wythnos ganlynol, tro athro arall oedd cael ei arsylwi’n addysgu.  Ar ôl darparu adborth, bu athrawon yn golygu’r cynllunio, a dylanwadodd canlyniadau’r arsylwadau ar wersi yn y dyfodol.  Bu’r athrawon yn cynllunio gweithgareddau a fyddai’n meithrin datblygiad medrau llythrennedd a TGCh disgyblion trwy’r gwersi cerddoriaeth greadigol.  Wedi i bob un o’r athrawon gael eu harsylwi, bu staff yn trafod y canlyniadau mewn cyfarfod staff ac fe wnaethant gytuno ar argymhellion sydd bellach yn flaenoriaethau yng Nghynllun Datblygu’r Ysgol.  Y tymor canlynol, TGCh ac iechyd a lles oedd ffocws yr arsylwadau.

Ym mis Medi 2016, wedi blwyddyn o fonitro agweddau penodol ar y chwe maes dysgu, roedd yr ysgol yn barod i arbrofi trwy gynllunio themâu yn seiliedig ar y dyniaethau, y celfyddydau mynegiannol, iechyd a lles a gwyddoniaeth a thechnoleg. 

Mae arweinwyr yn sicrhau bod themâu’n datblygu dealltwriaeth disgyblion o’r medrau allweddol trwy brofiadau uniongyrchol.  Enghraifft o hyn oedd defnyddio gwaith ‘T Llew Jones’ fel thema ganolog ar gyfer gweithgareddau drama, dawns a cherddoriaeth.  Bu’r ysgol hefyd yn datblygu medrau TGCh trwy dasgau barddoniaeth ac ysgrifennu creadigol cyfoethog.  Mae gweithgareddau rheolaidd o’r fath yn galluogi disgyblion i ddatblygu eu medrau llythrennedd, rhifedd a TGCh i lefel gyson uchel.

Mae arfarnu effeithiolrwydd y cwricwlwm, ei addasrwydd, ei berthnasedd a’i effaith ar godi safonau, wedi bod yn rhan annatod o brosesau hunanarfarnu’r ysgol ers dwy flynedd.  Mae athrawon o’r ddau gyfnod allweddol wedi arfarnu ehangder a chynnwys y gweithgareddau sydd ar gael i ddisgyblion.  Mae prosesau hunanarfarnu’r ysgol yn edrych yn benodol ar lyfrau thema’r disgyblion ac yn ystyried yr agweddau sy’n berthnasol i’r pedwar diben.  Maent hefyd yn arfarnu pa gynnwys cwricwlwm y mae angen ei leihau neu’i hepgor o bob blwyddyn academaidd. 

Mae arweinwyr yn canolbwyntio’n barhaus ar sicrhau bod pob aelod o staff yn deall pwysigrwydd dilyniant medrau fel bod pob gweithgaredd yn datblygu medrau fel man cychwyn.  O ganlyniad, mae pob gwers ar draws yr ysgol bellach yn wers rifedd, lythrennedd neu TGCh.

Er mwyn cefnogi’r gwaith hwn, mae aelod o staff ac aelod o’r uwch dîm rheoli yn mynychu pob cyfarfod ysgol arloesi.  Mae hyn yn sicrhau bod pawb yn clywed yr un negeseuon gan Lywodraeth Cymru.  O ganlyniad, datblygodd pob aelod o staff ddealltwriaeth gadarn o ofynion Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), yn ogystal â’r wybodaeth angenrheidiol i arfarnu effeithiolrwydd, addasrwydd a dichonoldeb eu darpariaeth bresennol o ran y cwricwlwm. 

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

Mae’r llywodraethwyr wedi ymateb yn synhwyrol i Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), ac maent yn awyddus i osgoi brysio i ddechrau newid hyd nes bydd y cwricwlwm wedi cael ei gyflwyno ar ffurf ddrafft.  Maent yn annog staff i archwilio ymagwedd bresennol yr ysgol at addysgeg trwy rymuso staff â medrau pellach. 

Mae pob un o’r rhanddeiliaid yn gweithio gyda’i gilydd trwy brosesau ‘Rhannu Dysgu’ er mwyn nodi arfer dda ac agweddau y mae angen eu gwella neu’u newid.  Mae pob aelod o’r uwch dîm rheoli wedi cyfrannu’n llawn at ymglymiad yr ysgol â’r cynllun arloesi, ac wedi sicrhau bod cynllun datblygu’r ysgol yn cynnwys blaenoriaethau addas i ddechrau newid.  Er enghraifft, mae adeiladu ar strategaethau a phartneriaethau Ysgolion Arloesi gan ddefnyddio’r Fframwaith Digidol fel offeryn trawsgwricwlaidd yn un o bedair prif flaenoriaeth yr ysgol.  Mae cyllid ychwanegol gan Lywodraeth Cymru wedi galluogi’r ysgol i fynd i’r afael â’r flaenoriaeth hon yn effeithiol ac mae arweinwyr yn arfarnu cynnydd a’i effaith ar addysgu a dysgu yn rheolaidd.  Mae’r ysgol yn defnyddio’r cyllid hwn yn effeithiol i roi amser digyswllt i bob aelod o staff fonitro addysgu yn yr ysgol ac ymestyn eu datblygiad proffesiynol eu hunain trwy hyfforddiant ac ymchwil.  Mae hyn wedi datblygu dealltwriaeth fanwl ymhlith y staff o elfennau sylfaenol addysgeg effeithiol sydd wedi eu galluogi i ddatblygu syniadau cynllunio newydd gyda staff ym Mhrifysgol y Drindod Dewi Sant yng Nghaerfyrddin, a Chwmni Theatr Arad Goch.  Mae staff wedi elwa ar weithio’n agos gydag arbenigwyr ym maes dawns a TGCh, sydd wedi cyfoethogi’r profiadau sydd ar gael i’r disgyblion.  Roedd prosiect arloesol, ‘Meintoli Medrau Trwy’r Celfyddydau Mynegiannol’ yn cynnwys 15 o fyfyrwyr prifysgol yn gweithio’n agos ag athrawon o’r ysgol er mwyn cynllunio gweithgareddau’r celfyddydau yn seiliedig ar waith awduron o Gymru.  Roeddent yn canolbwyntio ar weithdai ysgrifennu creadigol a drama gan ddefnyddio arbenigedd cyfarwyddwr artistig Cwmni Theatr Arad Goch.  Mae athrawon yn gweithio gyda’r myfyrwyr o’r brifysgol i ddarparu cyfleoedd gwerthfawr iddynt arsylwi gwersi am bedair wythnos cyn cynllunio eu medrau llythrennedd a rhifedd eu hunain trwy’r celfyddydau mynegiannol. 

Er mwyn cynllunio’n effeithiol ar gyfer datblygu’r cwricwlwm, mae’r pennaeth wedi datblygu pecyn arsylwi at ddefnydd pob un o’r athrawon.  Mae’n nodi’n glir pa agweddau y mae angen eu cofnodi a’u harfarnu.  Mae hyn yn rhoi ffocws cadarn iawn ar ddatblygu medrau arwain athrawon o ran y safonau proffesiynol newydd, ac yn eu cymell i gymryd cyfrifoldeb am eu datblygiad eu hunain.  Yn ystod y tymor cyntaf yn adolygu’r cwricwlwm, bu athrawon yn craffu ar lyfrau mewn timau o bedwar, yn yr un ffordd ag y maent yn arsylwi addysgu ei gilydd.  Yn ystod yr ail dymor, gwahoddwyd athro o ysgol arall i ymuno â’r broses a rhannwyd canlyniadau’r arfarniadau ar lwyfan dysgu digidol Llywodraeth Cymru, sef HWB360.  

Cam 3:  Cyflawni newid

Mae’r ysgol wedi diwygio’r ffordd y mae athrawon yn cynllunio gweithgareddau er mwyn gweithio o fewn prosiectau byr a grymus, gan greu is-themâu o amgylch agweddau ar gerddoriaeth greadigol, ysgrifennu creadigol, dawns, celf, TGCh, barddoniaeth a drama.  Mae’r ysgol yn rhannu’r gwaith cynllunio ar gyfer TGCh ac ysgrifennu creadigol yn genedlaethol gydag ysgolion eraill trwy Hwb360.  Mae staff yn rhannu’r holl newidiadau i gynllunio mewn cyfarfodydd staff, sy’n deillio o graffu ar lyfrau ac arsylwadau tîm o wersi ei gilydd.  Mae’r newidiadau hyn yn sicrhau bod newid yn digwydd yn raddol.  Caiff pob un o’r staff eu cynnwys mewn gwneud penderfyniadau, ac nid ydynt dan bwysau i newid eu cynllunio’n rhy gyflym.

Mae aelodau o’r uwch dîm rheoli yn cyflwyno adroddiadau manwl i’r corff llywodraethol, sy’n wybodus iawn am y gwaith a wneir yn yr ysgol.  Mae hyn yn eu galluogi i gynorthwyo cyrff llywodraethol eraill trwy gyflwyniadau ymarferol ar ddatblygu’r cwricwlwm yn eu cyfarfodydd. 

Cam 4:  Arfarnu newid

Mae’r ysgol yn arfarnu’r cwricwlwm a ddarperir yn barhaus ac mae’n symud tuag at ‘ddiwrnodau o ddysgu’ sy’n seiliedig ar agenda Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).  Mae hyn yn galluogi athrawon i fod yn fwy hyblyg yn eu hymagwedd at gynllunio a chyflwyno profiadau cwricwlaidd cyfoethog.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun

Mae Ysgol Heulfan yng Ngwersyllt ger Wrecsam.  Ar hyn o bryd, mae 380 o ddisgyblion, gan gynnwys 40 o ddisgyblion sy’n mynychu’r dosbarth meithrin.  Mae 15 dosbarth yn yr ysgol, sy’n cynnwys canolfan adnoddau arbenigol ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol. 

Mae gan leiafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol.  Mae gan ychydig iawn ohonynt ddatganiad o anghenion addysgol arbennig.  Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion o ethnigrwydd gwyn Prydeinig ac yn siarad Saesneg fel iaith eu cartref.  Mae lleiafrif o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, ac mae ychydig iawn ohonynt yn siarad Cymraeg gartref.

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn y trefniadau hunanarfarnu ehangach

Yn dilyn arfarniad trylwyr o’r cwricwlwm presennol, daeth arweinwyr i’r casgliad fod medrau ac arferion dysgu disgyblion sy’n dechrau yng nghyfnod allweddol 2 yn wahanol i rai carfanau blaenorol, o ganlyniad i ddysgu trwy athroniaeth y cyfnod sylfaen.  Roeddent yn fwy annibynnol ac yn meddu ar allu cynyddol i gyfarwyddo eu dysgu eu hunain.  Er mwyn parhau i ddatblygu’r ymddygiadau hyn a bodloni anghenion disgyblion, bu’r ysgol yn arbrofi â pharthau dysgu.  I ddechrau, roedd y gwaith hwn wedi’i gyfyngu i ddosbarth cymysg Blwyddyn 2 a Blwyddyn 3.  Trwy fonitro’r addysgu a’r dysgu ymhellach, nodwyd lefelau uchel o ymgysylltiad a chymhelliant disgyblion, a safonau uchel o waith yn y parthau dysgu, felly estynnodd arweinwyr y ddarpariaeth hon i bob dosbarth yng nghyfnod allweddol 2. 

Trwy arfarnu’r cwricwlwm presennol, dangoswyd bod darpariaeth effeithiol y cyfnod sylfaen yn fan cychwyn allweddol i ddatblygu addysgeg yr ysgol ar gyfer addysgu a dysgu.

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid – parthau dysgu

Mae athrawon yn Heulfan yn cynllunio gweithgareddau pwrpasol sy’n cael eu trefnu’n ofalus yn feysydd dysgu a phrofiad sy’n cyd-fynd â’r rheiny a amlinellir yn Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).  Maent yn amlinellu adnoddau ysgogol yn y meysydd hyn sy’n gweddu i anghenion a diddordebau disgyblion yn dda fel bod gweithgareddau’n adlewyrchu’r testunau a gwmpesir ar hyn o bryd neu a gwmpaswyd yn y dosbarth yn y gorffennol.  Mae hyn yn annog disgyblion i atgyfnerthu eu medrau, eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth mewn ystod eang o gyd-destunau.  Mae enghreifftiau’n cynnwys y Gofod, Anturiaethwyr ac Archwilwyr a Siocled.  Yn gyffredinol, mae disgyblion yn dewis pa faes yr hoffent weithio ynddo, er enghraifft y meysydd mathemateg neu ddigidol.  Mae staff yn monitro gwaith disgyblion yn ofalus i sicrhau eu bod yn elwa ar ystod eang o brofiadau ac yn cynhyrchu gwaith o safon briodol o uchel.  Mae disgyblion hefyd yn dewis p’un a ydynt yn ymgymryd â gwaith prosiect annibynnol neu’n ymateb i heriau.  

Mae’r parthau dysgu ar gael i ddisgyblion bob adeg o’r dydd.  Er enghraifft, nid oes rhaid i ddisgyblion fynd y tu allan amser egwyl.  Yn hytrach, gallent ddewis ymweld â’r gampfa a’r ardaloedd chwarae meddal, i chwarae ag adnoddau a gynigir neu barhau â gwaith prosiect.  Mae’r ysgol yn rhoi blaenoriaeth uchel i ddarparu cyfleoedd i ddisgyblion chwarae yng nghyfnod allweddol 2.  Mae’r ysgol yn defnyddio ymchwil a cheisiadau disgyblion i ddarparu teganau ac adnoddau addas mewn blychau chwarae. 

Mae’r ysgol wedi newid ei strwythur staffio i gefnogi datblygu’r cwricwlwm a gwella addysgu a dysgu.  Mae’r tîm arweinyddiaeth yn cynnwys pennaeth a thri phennaeth cynorthwyol sydd â chydbwysedd da o gyfrifoldebau adrannol ac ysgol gyfan.  Mae ganddynt rôl allweddol o ran cynorthwyo staff eraill i gyflawni’r cyfrifoldebau trawsgwricwlaidd o ran addysgu llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol. 

Mae gan un pennaeth cynorthwyol gyfrifoldeb cyffredinol am gynllunio’r ysgol.  Mae hyn yn cefnogi parhad a dilyniant effeithiol a lefelau uchel o hyblygrwydd mewn cyflwyno’r cwricwlwm sy’n ymateb yn dda i anghenion a diddordebau disgyblion.  Mae’r ymagwedd hon wedi arwain at ostyngiad sylweddol mewn ‘cynllunio papur’ ar gyfer athrawon dosbarth ac wedi eu galluogi i feddwl am weithgareddau heriol addas y bydd disgyblion yn eu mwynhau.

Nodweddion cynllunio allweddol y mae’r ysgol wedi eu newid:

  • Nid oes amserlenni ffurfiol ar gyfer gwersi – mae disgyblion yn parhau â phrofiadau dysgu sy’n ennyn eu diddordeb am gyfres o wersi, yn hytrach na symud ymlaen i weithgaredd arall i fodloni amserlen a arweinir gan gynnwys.
  • Caiff meysydd dysgu eu mapio’n ofalus i sicrhau ymdriniaeth lawn â’r cwricwlwm a’u bod yn cael eu haddysgu mewn blociau a allai bara sawl wythnos.
  • Ceir ymagwedd ysgol gyfan thematig at gynllunio sy’n ymwneud yn agos iawn â chyd-destunau bywyd go iawn.
  • Mae’r ysgol gyfan yn dilyn yr un prif destun ar unrhyw adeg benodol.
  • Mae gweithgareddau’n cynnwys cyfleoedd helaeth ar gyfer dysgu pwrpasol yn yr awyr agored i ddatblygu medrau a dealltwriaeth o gysyniadau.
  • Yn dilyn ymgynghori â disgyblion, mae athrawon a staff eraill yn cynllunio gweithgareddau y byddai disgyblion yn eu mwynhau.
  • Mae’r pennaeth cynorthwyol sydd â chyfrifoldeb am gynllunio yn coladu syniadau i greu cynllun ysgol gyfan.
  • Ar ddechrau pob thema newydd, cynhelir diwrnod ‘Man Dechrau’.  Mae’r rhain yn cynnwys digwyddiadau fel blasu bwyd a helfeydd trysor.  Cynhelir digwyddiad ‘Man Gorffen’ hefyd i ddathlu dysgu a chyflawniadau disgyblion, a myfyrio arnynt.  Mae’r rhain yn cynnwys digwyddiadau fel sioeau ffasiwn, creu amgueddfa, neu weithgareddau marchnad i werthu cynnyrch disgyblion.
  • Yn ogystal â’r themâu hyn, mae pob grŵp blwyddyn yn dysgu am gyfnod hanesyddol penodol, ffydd a gwlad dramor.  Mae disgyblion yn gwneud cysylltiadau rhwng testunau, fel byw yn iach a’r wlad y maent yn dysgu amdani, yn aml trwy ymchwil annibynnol.  Er enghraifft, maent yn dysgu am fyw yn iach ym Mhacistan neu Ffrainc ac yn cymharu hyn â Chymru.

Cam 3:  Cyflawni newid – Arddulliau addysgu ac addysgeg i gefnogi’r pedwar diben

Mae arweinwyr yr ysgol wedi cynorthwyo staff yn effeithiol ar bob lefel i ddatblygu dealltwriaeth ar y cyd o sut gellir cynnwys y pedwar diben yng ngwaith yr ysgol.  Yn ychwanegol, mae’r strwythur staffio yn cynnwys timau sydd â chyfrifoldeb am bob un o’r meysydd dysgu a phrofiad.  Mae gan bob tîm arweinydd sydd â chyfrifoldeb am arsylwi gwersi, dadansoddi gwybodaeth am berfformiad a nodi’r camau nesaf ar gyfer gwella.  Ar draws yr ysgol, ceir llawer o nodiadau atgoffa gweledol ar gyfer staff a disgyblion am ddibenion y cwricwlwm ac addysgu a dysgu.

Mae cyfarfodydd staff rheolaidd yn datblygu dealltwriaeth ar y cyd o ddiwygio’r cwricwlwm.  Maent yn darparu cyfleoedd gwerthfawr ar gyfer trafodaethau am y theori y tu ôl i ymagweddau at addysgu.  Er enghraifft, mae ymchwil ryngwladol o’r Ffindir yn annog athrawon a disgyblion i roi cynnig ar syniadau ac ymagweddau newydd trwy roi chwilfrydedd, dychymyg a chreadigrwydd wrth wraidd y dysgu.

Mae arweinwyr yn gwneud yn siwr fod athrawon yn defnyddio strategaethau addysgu profedig yn effeithiol.  Er enghraifft, maent yn creu llawer o gyfleoedd ar gyfer addysgu a dysgu rhwng cyfoedion mewn gwersi ar y cyd ar gyfer disgyblion y cyfnod sylfaen a chyfnod allweddol 2.  Mae cyfleoedd o’r fath yn cyfrannu’n dda at gyflawni’r pedwar diben, er enghraifft trwy alluogi disgyblion hŷn i gymryd cyfrifoldeb am eu gweithredoedd.  Nid yw sesiynau dysgu unigol yn para mwy na 45 munud.  Yn ystod y cyfnod hwn, mae’r addysgu a’r dysgu’n symud yn gyflym.  Mae athrawon yn defnyddio strategaethau asesu ar gyfer dysgu yn dda i sicrhau bod disgyblion yn glir ynglŷn â diben eu dysgu.  Maent yn darparu cydbwysedd da o ran addysgu uniongyrchol, gwaith pâr a grŵp mewn sesiynau strwythuredig.  Er enghraifft, maent yn addysgu medrau ffonolegol a mathemateg yn uniongyrchol i gwmpasu cynnwys hanfodol a datblygu medrau.  Maent yn darparu cyfleoedd gwerthfawr i ddisgyblion ddatblygu a chymhwyso’r medrau hyn mewn parthau dysgu trwy gydol y cyfnod sylfaen a chyfnod allweddol 2. 

Mae athrawon yn defnyddio cynllun thematig yr ysgol gyfan i roi cyd-destun ar gyfer dysgu.  Defnyddiant wybodaeth asesu disgyblion yn bwrpasol ac yn effeithiol i gynllunio gwersi sy’n herio pob un o’r disgyblion i gyflawni’n dda.  Mae hyn yn cynnwys darpariaeth i gynorthwyo disgyblion i symud ymlaen â medrau a amlinellir yn y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd, ac yn fwy diweddar, y Fframwaith Cymhwysedd Digidol.  Mae disgyblion, yn enwedig yng nghyfnod allweddol 2, yn meddu ar ddealltwriaeth glir o’r hyn y mae angen iddynt ei wneud i wella’u medrau allweddol, er enghraifft i wella ansawdd eu hysgrifennu.

Yn ogystal â’r cynllunio thematig, mae’r ysgol wedi cyflwyno cyfres o ‘Ddiwrnodau Dysgu Arbennig’.  Mae testunau wedi cynnwys datrys problemau trwy ‘Laniad Estroniaid’ a’r ‘Fforest Law’.  Mae pob diwrnod yn dechrau â gweithgaredd ‘Deffro a Symud’ (Wake Up, Shake Up) a chyflwyniad ysbrydoledig, er enghraifft gan ddarlithwyr prifysgol.  Mae profiadau o’r fath wedi rhoi cyfleoedd i ddisgyblion ddatblygu eu huchelgeisiau eu hunain a nodi beth mae angen iddynt eu gwneud i’w cyflawni.

Mae dull yr ysgol o ymgysylltu â theuluoedd a’r gymuned yn cefnogi datblygiadau diweddar i’r cwricwlwm ac addysgeg yn arbennig o dda.  Mae arweinwyr yn cynllunio cyfleoedd gwerthfawr i bob un o’r rhieni weithio gyda’u plentyn yn yr ysgol bob blwyddyn.  Mae bron pob un o’r rhieni’n cymryd rhan yn y gweithgareddau hyn yn frwdfrydig.  Er enghraifft, maent yn coginio gyda’u plant fel rhan o’r prosiect bwyta’n iach.  Mae’r ysgol hefyd yn cynnig teithiau dysgu i rieni rannu datblygiadau’r cwricwlwm a’u helpu i gynorthwyo eu plant â’u dysgu. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun

Mae Ysgol Gynradd Cwmfelinfach ym mhentref Cwmfelinfach ger Caerffili ac mae 210 o ddisgyblion ar y gofrestr. 

Mae saith dosbarth un oedran, gan gynnwys dosbarth meithrin rhan-amser.  Mae’r ysgol yn nodi bod gan rai disgyblion anghenion dysgu ychwanegol.  Mae rhai disgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Daw ychydig iawn o ddisgyblion o gefndiroedd ethnig lleiafrifol neu gefndiroedd cymysg ac nid oes unrhyw un ohonynt yn siarad Cymraeg gartref.

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach – cwricwlwm datblygol a chyfoethog

Dechreuodd yr ysgol adolygu ei chwricwlwm trwy gynnal archwiliad o arbenigedd staff i nodi a oedd gan athrawon y medrau angenrheidiol i gyflwyno gweithgareddau i ennyn diddordeb y disgyblion yn fwy llwyddiannus.  Fe wnaeth hyn helpu arweinwyr i nodi hyfforddiant datblygiad proffesinol perthnasol a gwerth chweil.

Ar ôl cyflwyno’r fframwaith llythrennedd a rhifedd (FfLlRh), roedd staff yn awyddus i addasu darpariaeth y cwricwlwm i ganolbwyntio’n gliriach ar ddatblygu medrau disgyblion ar draws y cwricwlwm.  Adolygodd y staff bob gweithgaredd i gysylltu â datganiadau’r FfLlRh a chynlluniwyd pob sesiwn i sicrhau eu bod yn cwmpasu medrau ar lefel addas ar gyfer pob disgybl yn y grŵp hwnnw.  Yn y flwyddyn gyntaf, roedd cynllunio’n cynnwys saith aelod o staff yn cyflwyno ystod o weithgareddau, gan gynnwys Almaeneg, coginio, celf a gwau.  Wrth i’r gweithgareddau hyn ddatblygu, defnyddiodd yr ysgol nhw fel cyfle i gynyddu ymglymiad disgyblion â’u cymuned leol.  Er enghraifft, bu warden coedwig leol yn cynnal gweithgareddau ysgol goedwig ar gyfer disgyblion a bu aelodau o Gymdeithas Rhandir Cwmfelinfach yn gweithio gyda disgyblion i ddatblygu eu rhandiroedd eu hunain.  Trefnodd yr ysgol y disgyblion yn grwpiau cymysg o ddisgyblion o Flwyddyn 3 i Flwyddyn 6, a threfnwyd bod y sesiynau’n cael eu cynnal ar sail amserlen chwe wythnos am 90 munud. 

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

 
Cynllunio ar gyfer ymgysylltu â’r gymuned

Ar ôl arfarnu’r cwricwlwm, mae uwch arweinwyr yn sicrhau bod yr ysgol yn cydweithio’n fwy effeithiol â disgyblion, rhieni a’r gymuned ehangach i newid ei darpariaeth.  Mae staff yn gweld datblygu’r cwricwlwm fel proses barhaus yn hytrach nag un digwyddiad.  Mae cyfarfodydd staff yn canolbwyntio’n glir ar adolygu ac addasu darpariaeth yn barhaus i sicrhau’r canlyniadau gorau ar gyfer disgyblion.  Mae gweithdrefnau hunanarfarnu cadarn, sy’n seiliedig ar dystiolaeth, yn cefnogi’r broses hon.  Mae’r ysgol yn cydweithio ag ysgol gyfagos, ysgolion eraill yn y clwstwr ac ar draws y consortiwm i arsylwi a rhannu arfer dda, i greu cwricwlwm dychmygus a difyr sy’n rhoi’r gymuned wrth wraidd dysgu’r disgyblion.

Paratoi i roi’r Fframwaith Cymhwysedd Digidol ar waith

O ganlyniad i’w gwaith hunanarfarnu, mae’r ysgol wedi cydnabod bod angen diweddaru’r cynllunio a’r ddarpariaeth ar gyfer datblygu medrau TGCh disgyblion.  Mae cydlynydd TGCh yr ysgol yn gweithio’n agos â staff i sicrhau dull, parhad a dilyniant cyson o ran datblygu medrau TGCh disgyblion.  Mae llywodraethwyr hefyd wedi defnyddio aelod presennol o staff i addysgu medrau TGCh penodol yn ystod amser cynllunio, paratoi ac asesu athrawon.  Mae’r aelod hwn o staff yn gweithio ochr yn ochr ag athrawon ystafell ddosbarth i sicrhau bod ganddynt y gallu i ddatblygu medrau TGCh disgyblion yn holl feysydd y cwricwlwm.  Yn ychwanegol, mae disgyblion sy’n gweithredu fel ‘arweinwyr digidol’ yn cynorthwyo eu cyfoedion i ddefnyddio medrau o sesiynau TGCh mewn gwaith trawsgwricwlaidd.

Yn ychwanegol, mae’r cydlynydd TGCh yn gweithio gyda staff a disgyblion i ddatblygu gweledigaeth ar gyfer datblygu medrau digidol disgyblion ar draws y cwricwlwm.  Wrth i staff ymgyfarwyddo â gofynion y Fframwaith Cymhwysedd Digidol, defnyddiant ystod ehangach o strategaethau i godi ymwybyddiaeth disgyblion ac integreiddio’i ofynion mewn gwersi.  Mae athrawon yn integreiddio amcanion dysgu o’r Fframwaith yn eu cynllunio ac yn rhannu’r rhain gyda disgyblion.  Mae staff yn gweithio gyda disgyblion i greu arddangosfeydd mewn ardaloedd cymunol sy’n dathlu gwaith TGCh disgyblion.  Mae’r ysgol wedi diwygio’i sesiynau cwricwlwm cyfoethog i gynnwys datblygu medrau digidol disgyblion.  Er enghraifft, mae disgyblion yn datblygu eu dealltwriaeth o godio gyda theganau rhaglenadwy syml a breichiau robotig, a defnyddiant gonsolau gemau i greu adeiladau mewn bydoedd rhithwir.

Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais cryf ar ddatblygu ymwybyddiaeth disgyblion ohonyn nhw eu hunain fel dinasyddion digidol.  Mae disgyblion yn defnyddio eu gwybodaeth i gynorthwyo cyfoedion i ddefnyddio’r rhyngrwyd a chyfathrebu electronig yn ddiogel.  Mae disgyblion yn defnyddio system ar-lein i rannu a dathlu eu gwaith gyda rhieni ac maent yn cydweithio ag ysgolion ledled y byd trwy’r rhyngrwyd.

Mae disgyblion yn cynnal archwiliad o’u medrau TGCh eu hunain yn ystod tymor yr hydref ac yn asesu eu hunain wrth i’r flwyddyn fynd rhagddi i olrhain eu cynnydd.  Mae athrawon yn coladu tystiolaeth o ddefnydd disgyblion o fedrau TGCh ar draws y cwricwlwm mewn ffolderi dosbarth sy’n dangos ymdriniaeth a dilyniant.  Mae’r ysgol wedi datblygu taenlen i olrhain datblygiad medrau disgyblion yn ôl gofynion y Fframwaith Cymhwysedd Digidol.  Mae hyn yn helpu staff i gynllunio gwersi effeithiol i atgyfnerthu ac ymarfer medrau digidol disgyblion. 

Mae’r cydlynydd TGCh wedi creu cylch monitro, arfarnu ac adolygu clir.  Mae’n gwrando ar ddysgwyr i ddeall agweddau disgyblion tuag at eu dysgu digidol ac yn arfarnu eu medrau unigol.  Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais cryf ar lais y disgybl trwy ei grwpiau ‘ysbïwr dysgu’.  Mae hyn yn cynnwys disgyblion yn cynnal teithiau dysgu a monitro llyfrau gyda ffocws penodol ar fedrau TGCh disgyblion.  Rhennir deilliannau monitro ag uwch arweinwyr, staff a llywodraethwyr trwy adroddiadau effaith rheolaidd.  Mae’r rhain yn llywio camau gweithredu gwella’r ysgol a newidiadau i ddarpariaeth.

 
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun

Mae Ysgol Gynradd Sirol Bryn Deva yng Nghei Connah yn Sir y Fflint.  Mae gan yr ysgol 290 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 35 sy’n mynychu’r dosbarth meithrin yn rhan-amser. 

Mae llawer o ddisgyblion o ethnigrwydd gwyn Prydeinig.  Mae rhai disgyblion o gefndir ethnig lleiafrifol.  Mae rhai disgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.  Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n dod o deuluoedd Cymraeg.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan leiafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol.  Mae gan ychydig iawn o ddisgyblion ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol.  Mae lleiafrif o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim. 

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Datblygu gweledigaeth ar gyfer newid cwricwlwm

Ym mis Medi 2015, ailedrychodd yr ysgol ar ei gweledigaeth a’i gwerthoedd craidd i sicrhau bod gwella safonau ac arfer yn ganolog i’w gwaith.  Roedd hyn yn dilyn cyfnod o ymweld ag ysgolion yn lleol a thu hwnt yng Nghymru i weld arfer orau.  Trwy gydol y cyfnod hwn, manteisiodd yr ysgol ar bob cyfle i ystyried goblygiadau Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), i lywio’i gweledigaeth ar gyfer plant a datblygiadau dilynol y cwricwlwm, er enghraifft digwyddiadau hyfforddi ar gyfer pob un o’r staff a diweddariadau ar gyfer llywodraethwyr.  Sicrhaodd hyn eu bod yn deall y modd yr oedd y weledigaeth a’r datblygiadau newydd yn cyd-fynd â’r cyfeiriad a amlinellir yn adroddiad yr Athro Donaldson. 

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

Mae’r ysgol yn canolbwyntio ar ddatblygu arfer dda trwy sefydlu prosiectau arfer fyfyriol mewnol.  Mae pob un o’r staff, y llywodraethwyr a’r disgyblion yn cyfrannu at y broses i ddatblygu gwerthoedd craidd.  Er mwyn casglu barn rhieni, defnyddiodd arweinwyr ‘ap’ digidol, a arweiniodd at lefelau ymateb da gan rieni.  O ganlyniad i’r gwaith hwn, sefydlwyd datganiad gweledigaeth newydd, sef ‘Bod y gorau y gallwn fod’. 

Y man cychwyn ar gyfer cyflawni’r weledigaeth hon oedd mireinio darpariaeth yr ysgol i sicrhau mai lles disgyblion yw’r brif flaenoriaeth.  Rhesymeg yr ysgol yw na fydd disgyblion yn datblygu eu medrau a’u cymwyseddau mewn meysydd dysgu eraill, heb ddarpariaeth effeithiol ar gyfer lles.  Wrth gynllunio a pharatoi ar gyfer newid, nododd arweinwyr yr egwyddorion allweddol canlynol:

  • Mae newidiadau i’r cwricwlwm yn deillio o anghenion a nodwyd trwy weithgareddau hunanarfarnu, sydd wedi’u hanelu at wella deilliannau disgyblion
  • Mae iechyd a lles yn ganolog i’r cwricwlwm ac addysgeg
  • Rhaid i gynllunio’r cwricwlwm fod yn hyblyg i ymateb i anghenion newidiol unigolion a grwpiau o ddisgyblion
  • Mae gan ddisgyblion rôl weithredol mewn cynllunio beth maent yn ei ddysgu, a sut
  • Mae profiadau dysgu yn greadigol ac eang, ac yn cwmpasu ystod y cwricwlwm cenedlaethol presennol
  • Mae profiadau dysgu’n canolbwyntio ar ddatblygu medrau llythrennedd, rhifedd a TGCh disgyblion mewn cyd-destunau difyr a pherthnasol
  • Mae cwricwlwm yr ysgol yn galluogi’r ysgol i gysylltu â’r gymuned leol a gwella’i henw da a’i safle yn y gymuned leol
  • Mae pob un o’r staff yn cyfrannu at arwain mentrau a cheir trefniadau effeithiol i ddatblygu arweinwyr a staff ar bob lefel
  • Ceir systemau cryf i adolygu datblygiadau a diwylliant o arfer fyfyriol
  • Mae staff yn mentro mewn ffordd gymesur wrth gynllunio; er enghraifft, nid ydynt bob amser yn gwybod i ble yn union y gallai gweithgareddau arwain

Cam 3: Cyflawni newid

Fel arfer, mae’r ysgol yn cyflawni newid trwy gyfuniad o fentrau ysgol gyfan a phrosiectau grŵp sy’n canolbwyntio’n benodol ar anghenion y tri cham oedran yn yr ysgol.  Mae’r holl fentrau a phrosiectau yn cysylltu â gwerthoedd craidd yr ysgol, a chânt effaith uniongyrchol ar flaenoriaethau o gynllun gwella’r ysgol.  Yr hyn sy’n bwysig, p’un a yw’n fenter ysgol gyfan neu’n strategaeth gwella sector, yw bod cynllunio, paratoi, gweithredu ac arfarnu yn dilyn fformat cyffredin. 

Cam 1:  Nodi’r mater a’r targedau penodol ar gyfer gwella

  • Mae hyn yn deillio o weithgarwch hunanarfarnu.

Cam 2:  Nodi arweinwyr a chamau gweithredu penodol

  • Mae’r ysgol yn defnyddio arweinwyr sector neu unigolion â medrau penodol i arwain prosiectau a nodi’r camau gweithredu sydd eu hangen i lwyddo.

Cam 3:  Gweithredu

  • Mae staff yn rhoi’r strategaeth ar waith mewn hinsawdd gefnogol.

Cam 4:  Arfarnu’r effaith

  • Ar ddiwedd cyfnod a nodwyd ymlaen llaw, mae arweinwyr, gan gynnwys llywodraethwyr, yn myfyrio ar yr effaith y mae prosiect wedi’i chael ar sicrhau gwelliannau i ddisgyblion.

Datblygiadau cwricwlwm ysgol gyfan sy’n cefnogi’r pedwar diben

Mae’r ysgol yn rhoi llawer o strategaethau ar waith ar gyfer gwella lles disgyblion yn effeithiol.  Mae’r rhain yn cynnwys dosbarth anogaeth pwrpasol a dosbarth ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol, a threfniadau gweithio mewn partneriaeth hynod effeithiol gyda theuluoedd, asiantaethau arbenigol a darparwyr gofal cofleidiol.  Mae’r ysgol yn gweithio gyda chlwstwr o ysgolion lleol hefyd i rannu arfer dda o ran cynorthwyo plant a rhieni.  Mae arweinwyr yn olrhain cynnydd disgyblion a rhieni sy’n cymryd rhan yn y rhaglenni a’r strategaethau hyn.  Defnyddiant y wybodaeth hon yn ofalus i deilwra darpariaeth i fodloni anghenion unigol a nodi pa raglenni yw’r rhai mwyaf effeithiol.  Mae’r rhain yn hanfodol o ran cynorthwyo pob disgybl i elwa ar brofiadau dysgu’n llwyddiannus.  O’u cyfuno â chwricwlwm arloesol, maent yn hynod effeithiol o ran ennyn a chynnal diddordebau disgyblion mewn dysgu, datblygu medrau disgyblion a galluogi disgyblion i wneud cynnydd cryf iawn o’u mannau cychwyn unigol.  Mae’r agwedd hon ar ddarpariaeth yr ysgol yn cyfrannu’n dda iawn at lefelau uchel o hunan-barch a hyder ymhlith llawer o ddisgyblion.

Trefniadaeth a darpariaeth cwricwlwm ysgol gyfan ar gyfer medrau

Mae arweinydd pob sector yn gweithio gyda thimau o staff i ddatblygu’r cwricwlwm.  Nid ydynt yn defnyddio modelau cwricwlwm cyhoeddedig.  Yn hytrach, maent yn dewis themâu yn unol ag anghenion a diddordebau disgyblion yn yr ysgol.  Mae staff yn cynllunio cylch testunau dwy flynedd.  Mae pob testun yn dechrau â digwyddiadau ‘trochi’ fel ymweliad addysgol, pobl sy’n ymweld â’r ysgol neu ddigwyddiadau eraill wedi’u cynllunio’n arbennig.  Mae’r diwrnodau hyn yn sicrhau diddordebau disgyblion ac yn rhoi cyfle iddynt gyfarwyddo eu dysgu eu hunain trwy nodi’r hyn yr hoffent ei ddysgu trwy fapiau meddwl.  Mae’r broses hon yn effeithiol o ran sicrhau lefelau uchel o frwdfrydedd ac ymgysylltiad.  Mae hefyd yn sicrhau bod cwricwlwm datblygol yr ysgol yn rhoi blaenoriaeth uchel i ymgorffori’r tair elfen trawsgwricwlaidd yn Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).

Arloesedd trwy waith tîm – Adeiladu cwch ar yr Afon Ddyfrdwy

Mae arweinwyr yn nodi agweddau penodol ar ddarpariaeth y mae angen eu gwella.  Yn sgil hyn, maent yn rhoi prosiectau ar waith sy’n rhan amlwg o gynllun gwella’r ysgol.  Maent hefyd yn cynorthwyo’r ysgol i gryfhau ei gallu i arwain.  Mae amrywiaeth o staff o bob lefel yn arwain y prosiectau.  Trwy gyfarfodydd staff, mae arweinwyr prosiect yn rhoi adborth i gydweithwyr sy’n cymryd rhan yn y prosiectau, ac yn nodi rhwystrau ac atebion posibl i’r materion hyn.  Mewn un enghraifft, aeth y disgyblion allan ar yr Afon Ddyfrdwy.

Nod y prosiect adeiladu cwch oedd gwella llythrennedd bechgyn ar ddiwedd cyfnod allweddol 2 trwy greadigrwydd.  Fel rhan o’r fenter ysgolion arweiniol creadigol, bu disgyblion yn gweithio gyda’r gymdeithas cychwyr leol i adeiladu llong ar ffurf draig a’i hwylio ar yr Afon Ddyfrdwy.  Fel rhan o’r prosiect hwn, cafodd athrawon eu hyfforddi i’w cynorthwyo i asesu medrau creadigol disgyblion a chymhwyso ymagweddau creadigol at addysgu.  Defnyddion nhw’r hyfforddiant hwn yn dda i gynllunio ystod gyfoethog o weithgareddau.  Rhoddodd hyn gyd-destun go iawn i ddysgu’r disgyblion a oedd yn golygu llawer iddynt, ac arweiniodd hyn at lefelau uchel iawn o ymgysylltu a brwdfrydedd.  Rhoddodd y prosiect ysbrydoliaeth wirioneddol ar gyfer darllen ac ysgrifennu creadigol y disgyblion, a llwyddodd i wella’u dealltwriaeth o dreftadaeth Cei Connah a Chymru.  Mae wedi arwain at welliannau nodedig yng ngallu disgyblion i weithio’n barchus gyda phobl eraill, ac yn benodol, ym moeseg waith bechgyn. 

Ar ddiwedd y prosiect, lansiwyd y cwch ar y cei lleol, a dathlwyd hyn gan ddisgyblion, rhieni ac aelodau o’r gymuned.  Roedd hyn yn hynod fuddiol i’r disgyblion a’r ysgol.  Codwyd proffil ac enw da’r ysgol, ac roedd hyn yn ysgogiad cryf ar gyfer gwella.  Roedd y prosiect yn weladwy iawn yn y gymuned leol.  Fe wnaeth wella enw Bryn Deva yn y gymuned a galluogi disgyblion i fod yn falch o’u cyflawniadau yn eu hysgol. 

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Cyd-destun

Mae Ysgol y Dderi ym mhentref Llangybi ger Llanbedr Pont Steffan, Ceredigion.  Mae’n gwasanaethu ardal wledig eang.

Mae 135 o ddisgyblion, gan gynnwys 21 o ddisgyblion sy’n mynychu’n rhan-amser.  Mae pum dosbarth, a thri ohonynt yn rhai oedrannau cymysg. 

Mae’r ysgol yn nodi bod gan leiafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, gan gynnwys ychydig iawn ohonynt sydd â datganiad o anghenion dysgu ychwanegol.  Mae rhai disgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Saesneg yw’r brif iaith y mae’r rhan fwyaf o’r disgyblion yn ei siarad gartref.  Mae ychydig iawn o ddisgyblion o gefndiroedd ethnig lleiafrifol yn yr ysgol, ac nid oes unrhyw un ohonynt yn siarad Cymraeg gartref.

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Yn dilyn deuddydd o hyfforddiant i ystyried effeithiolrwydd y cwricwlwm, barnodd staff yn yr ysgol “nad oeddent yn cael eu hysbrydoli” gan y themâu tymhorol ac nad oedd “unrhyw sbardun na chyffro” pan oeddent yn cynllunio gweithgareddau.  Dangosodd dadansoddiad y tîm arweinyddiaeth o gyflawniad disgyblion mewn iaith a mathemateg fod deilliannau’n amrywio yn ôl pob carfan a barnodd nad oedd cynllunio’n ddigon cydlynus i ddatblgu medrau llythrennedd a rhifedd ar draws y cwricwlwm yn effeithiol.  Roeddent hefyd yn ei chael yn anodd amserlennu holl bynciau’r cwricwlwm a phenderfynon nhw addasu eu cynllunio i fodloni anghenion penodol yr ysgol.  Barnodd staff nad oedd gan y disgyblion yr offer angenrheidiol i allu manteisio’n llawn ar bob agwedd ar y cwricwlwm gan nad oedd eu medrau llythrennedd a rhifedd yn ddigon cryf.  O ganlyniad, fe wnaethant archwilio’r posibilrwydd i gael gweithgareddau cynllunio a oedd yn datblygu medrau llythrennedd a rhifedd ar draws y cwricwlwm yn hytrach nag addysgu pynciau’r cwricwlwm mewn gwersi unigol, annibynnol a digyswllt.

Mae gan staff berchnogaeth dros arfarniad yr ysgol o’r cwricwlwm.  Maent yn gyrru’r agenda ar gyfer newid ac yn sicrhau bod llywodraethwyr, disgyblion a rhieni’n cael eu cynnwys yn yr holl benderfyniadau ac yn cael gwybod am y newidiadau.  Mae’r pennaeth yn gweithio mewn partneriaeth â’r holl randdeiliaid allweddol i ddatblygu cwricwlwm llwyddiannus ac arloesol.  Mae prosesau’r ysgol yn galluogi staff i ganolbwyntio’n llawn ar yr hyn yr oedd angen ei newid dros y tymor canolig ac yn y tymor hir.  Roedd gan yr ysgol yr hyder hefyd i fod yn agored i newid yn y tymor byr.  Os bydd angen a chyfle i wella’r ddarpariaeth, hyd yn oed os nad oedd yr ysgol yn cynllunio ar gyfer y canlyniad hwn, mae staff mewn sefyllfa gref i ymateb yn gyflym iawn ac maent yn hyblyg iawn i’r syniad o newid.  Mae’r ysgol yn gwneud y gorau o’i chryfderau ac yn defnyddio ymrwymiad addysgu’r pennaeth yn bwrpasol i ddarparu arfarniad parhaus o’r ddarpariaeth fel bod negeseuon pwysig yn cael eu rhannu’n effeithiol â phob aelod o staff.

Wrth arfarnu eu cwricwlwm presennol, bu’r ysgol yn ystyried perthnasedd yr hyn a oedd yn cael ei gyflwyno i’r disgyblion o ran eu bywydau o ddydd i ddydd.  Mae canlyniadau monitro yn dangos nad oedd hyn yn digwydd bob dydd ac nad oedd disgyblion yn cael eu hysbrydoli gan themâu fel ‘ein cymdogaeth’ a ‘fi fy hun’, ac yn eu hystyried yn ddiflas. 

Cam 2: Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

Anogodd arweinwyr yr athrawon i newid eu cynlluniau yn unol â deilliannau, dyheadau a diddordebau disgyblion.  O ganlyniad, dangoswyd cynnydd da mewn safonau iaith a mathemateg ar draws yr ysgol gyfan.      

Mae’r symbyliad i gynllunio er mwyn diwygio’r cwricwlwm yn ddeublyg:

  • roedd yr athrawon wedi syrffedu ar yr un hen themâu
  • roedd safonau digonol ar draws y cwricwlwm

Wrth gynllunio gweithgareddau, rhoddwyd pwyslais cychwynnol ar ddarparu ‘profiadau’ creadigol ar gyfer disgyblion.  Mae hyn bellach yn datblygu ymhellach i gynnwys cyfleoedd gwerth chweil i ddatblygu pedwar diben a amlinellir yn Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).  Cynllunnir pob ymweliad, gweithgaredd ac ymwelydd er mwyn datblygu o leiaf un o’r dibenion.  Os nad yw’r gweithgaredd yn cyfrannu at ddatblygu’r dibenion craidd hyn, yna nid yw’r gweithgaredd yn syml yn mynd yn ei flaen.  Mae hyn yn dilyn trafodaeth gyda’r staff a’r disgyblion ar ddechrau pob thema.  Mae’r uwch dîm rheoli yn gweithio’n agos iawn gydag aelodau unigol o’r corff llywodraethol er mwyn sicrhau eu bod yn deall egwyddorion y pedwar diben a’r angen i ddatblygu addysgeg effeithiol.  Mae’r uwch dîm rheoli yn credu bod eu hymglymiad yn eu paratoi’n dda i arfarnu a datblygu cwricwlwm eang o ran y meysydd dysgu a phrofiad, yn enwedig y celfyddydau mynegiannol. 

Rhoddwyd ffocws cychwynnol ar gyflymdra gwersi, gan sicrhau bod yr addysgu’n symud ymlaen gan ddefnyddio’r gwahanol themâu.  Fe wnaeth arweinwyr annog athrawon i beidio â chanolbwyntio ar un thema yn rhy hir trwy newid y thema bob hanner tymor o leiaf, a chynnwys is-themâu fel rhan o’r brif thema am hyd at wythnos ar y tro.

Roedd arweinwyr yn annog athrawon a disgyblion i fentro a rhoddodd y pennaeth ryddid i hyn ddigwydd yn yr ystafell ddosbarth er mwyn datblygu medrau meddwl athrawon a disgyblion. 

Mae pob un o’r rhanddeiliaid yn craffu ar lyfrau gyda’i gilydd cyn rhoi adborth ysgrifenedig adeiladol sy’n llywio cynllunio ar gyfer y dyfodol yn dda.  Caiff y rhieni wybodaeth gynhwysfawr am y gwaith a fydd yn cael ei wneud yn ystod pob hanner tymor.  Mae hyn yn eu galluogi i gymryd rôl weithredol mewn datblygu’r cwricwlwm.  Mae’r ysgol yn gwneud defnydd da iawn o arbenigedd rhieni.  Er enghraifft, mae capten llong, cyfarwyddwr IBM, meddygon a pheirianwyr, yn ogystal â dylunwyr dillad, wedi ysbrydoli llawer o ddisgyblion ar ôl eu hymweliadau â’r ysgol.

Rhoddir rhyddid i bob athro newydd arbrofi ag arddulliau dysgu newydd yn ystod y flwyddyn gyntaf.  Gwneir hyn trwy roi cyfleoedd rheolaidd iddynt arsylwi eu cydweithwyr yn addysgu er mwyn mabwysiadu ymagwedd gadarnhaol tuag at addysgu cyffrous yn seiliedig ar brofiadau.  Yn dilyn arsylwadau, bydd pob athro’n ysgrifennu adroddiad sy’n cynnwys cyfeiriadau at agweddau ar gryfderau a meysydd y mae angen eu datblygu.  Caiff y rhain eu hadolygu bob tymor pan ailadroddir y cylch arsylwadau.  Mae’r athrawon yn cynllunio gwersi ar y cyd, er mwyn datblygu gallu athrawon newydd i gynllunio yn unol â gweledigaeth yr ysgol.

Mae pob aelod o staff yn chwilio am gyfleoedd dysgu cyffrous yn annibynnol ac yn rhannu eu syniadau ag athrawon eraill.  Wrth gynllunio gweithgareddau, mae athrawon yn dysgu ochr yn ochr â’r disgyblion – maent yn rhannu eu rhwystredigaethau ar adegau, yn ogystal â’u cyffro a’u brwdfrydedd.  Maent yn ymfalchïo’n fawr mewn datblygu prosiectau unigryw, er enghraifft creu eli blodyn y gwenyn gan ddefnyddio ryseitiau Meddygon Myddfai, agor caffi gwib rhyngwladol ar gyfer rhieni, ail-greu erlyniad Ann Boleyn, a chynnal gŵyl gerddoriaeth o’r enw Glastondderi.

Cam 3:  Cyflawni newid

Mae trosolwg tymor hir o’r pynciau yn sicrhau eu bod yn bodloni gofynion y cwricwlwm.  Mae cynlluniau’r ysgol yn canolbwyntio ar agweddau mwy penodol ar y cwricwlwm ac yn darparu cyfleoedd dysgu manylach.  Mae pob disgybl yn cyfrannu at y cynllunio ar ddechrau pob hanner tymor.  Mae hyn yn golygu bod y disgyblion yn cymryd perchnogaeth o’u dysgu.  Er bod cynllun dosbarth cyfan ar waith ar ddechrau pob hanner tymor, mae’r disgyblion a’r staff yn hyblyg i newid, ac mae materion presennol yn newid cyfeiriad y dysgu.

Bob hanner tymor, mae pob dosbarth yn cynllunio ymweliad oddi ar y safle ac yn gwahodd unigolyn gwadd i ymweld â nhw hefyd.  Mae hyn yn cyfoethogi profiadau dysgu’r plant ac yn gwella’u gwaith ysgrifennu estynedig wrth ysgrifennu at ddiben ac o brofiad.  Mae’n dod â byd gwaith i’r ystafell ddosbarth ac yn agor drysau ar gyfer gyrfaoedd diddorol posibl.  Mae staff yn frwdfrydig ac yn agored i ddysgu parhaus, ac yn ymfalchïo pan fydd disgybl yn arwain y dysgu.  Trwy wahodd ymwelwyr lleol, cenedlaethol a rhyngwladol i’r ysgol, daw’r plant yn ymwybodol iawn o’u hunaniaeth Gymreig.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Cyd-destun

Mae Ysgol Gynradd Kitchener yn ardal Glan-yr-afon yng Nghaerdydd.  Mae 480 o ddisgyblion ar y gofrestr ar hyn o bryd, sy’n cael eu haddysgu mewn 14 o ddosbarthiadau un oedran, yn ogystal â dosbarth meithrin rhan-amser.

Mae lleiafrif o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan leiafrif o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol ac mae gan ychydig iawn ohonynt ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol.

Mae’r rhan fwyaf o’r disgyblion o gefndir ethnig lleiafrifol.  Daw disgyblion o 40 o wahanol grwpiau ethnig o leiaf, ac maent yn siarad dros 27 o ieithoedd gwahanol.  Caiff llawer o ddisgyblion gymorth mewn Saesneg fel iaith ychwanegol, ac mae’r mwyafrif ohonynt yn dechrau’r ysgol heb lawer o Saesneg, os o gwbl.  Nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg fel mamiaith.

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Mae’r tîm arweinyddiaeth yn sicrhau bod ffocws clir ar ddatblygu cwricwlwm yn seiliedig ar fedrau sydd â chysylltiadau ystyrlon ar draws pynciau a meysydd dysgu er mwyn darparu cyfleoedd rhagorol ar gyfer disgyblion i’w defnyddio yn eu cymuned leol.  Mae pob un o’r staff yn rhannu’r weledigaeth hon.

Roedd arweinwyr yr ysgol yn teimlo dan bwysau oddi wrth yr awdurdod lleol i ddechrau i newid y cwricwlwm.  Fodd bynnag, gwyddent fod eu darpariaeth yn dda a phenderfynon nhw arfarnu eu cwricwlwm presennol a’u hymagwedd addysgegol yn llawn cyn gwneud newidiadau ar raddfa fawr.

Dechreuodd yr ysgol ar ei thaith i ddatblygu’r cwricwlwm ym mis Medi 2016.  Rhoddir blaenoriaeth yng nghynllun datblygu’r ysgol i godi safonau ar gyfer pob un o’r disgyblion trwy ddatblygu ac ymgorffori Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).  Cynlluniodd yr ysgol ei strategaeth a’i chamau gweithredu ar gyfer cyflawni’r flaenoriaeth hon yn ofalus.  Mae ymatebion cychwynnol i argymhellion yr adroddiad yn cynnwys:

  • ffurfio gweithgor i arwain ar roi’r cwricwlwm newydd ar waith
  • arfarnu addysgeg i nodi’r camau nesaf
  • gwella’r ffordd y mae athrawon yn cynllunio, cyflwyno ac asesu medrau cymhwysedd digidol
  • datblygu darpariaeth yr ysgol ar gyfer yr agweddau cymdeithasol ac emosiynol ar les trwy brosiect cydweithio rhwng ysgolion
  • ffurfio partneriaeth gweithio cynaliadwy gydag ysgol arloesi leol
  • gwella gweithgareddau menter ar gyfer disgyblion ym Mlwyddyn 5 a Blwyddyn 6 i’w helpu i fod yn gyfranwyr mentrus a chreadigol

Arweiniodd ymgynghorydd her yr ysgol ddiwrnod datblygu ar gyfer pob un o’r staff ar Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), ym mis Medi 2016.  Fel rhan o’r diwrnod, cytunodd staff ar restr o gamau gweithredu newydd yr oedd angen eu dechrau, yn ogystal ag arfer bresennol yr oedd angen ei hatal. 

Cytunodd staff ddechrau:

  • canolbwyntio mwy ar yr hyn yr oedd disgyblion eisiau ei ddysgu
  • defnyddio mwy o gyd-destunau lleol ar gyfer dysgu a gofyn i ddisgyblion am y cyd-destun yr hoffent ddysgu trwyddo
  • sicrhau bod cysylltiadau ar draws pynciau bob amser yn ystyrlon
  • ymgorffori cymwyseddau digidol yn fwy trylwyr ar draws pob maes
  • symud tuag at amserlen ddyddiol a fyddai’n caniatáu hyblygrwydd pe bai disgyblion eisiau dysgu mwy am destun

Penderfynodd staff roi’r gorau i:

  • geisio gwneud gormod a chwmpasu gormod mewn gwersi
  • gorfodi cysylltiadau trawsgwricwlaidd dim ond er mwyn ymdrin â nhw
  • defnyddio cyd-destunau penodedig ar gyfer dysgu
  • marcio’n ormodol
  • addysgu gwersi ar eu pen eu hunain nad oeddent yn rhan o set gytûn o weithgareddau a oedd yn datblygu medrau’n raddol

Cam 2:  Cynllunio ar gyfer newid

Ym mis Hydref 2016, sefydlodd y dirprwy bennaeth weithgor i arwain ar roi’r cwricwlwm newydd ar waith.  Tasg gyntaf y grŵp oedd arfarnu cryfderau cwricwlwm ac ymagweddau addysgegol presennol yr ysgol, fel yr amlinellir ym mhennod 5 Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015).  O ganlyniad i waith y grŵp, mae’r ysgol yn mynd i’r afael â newid i’r cwricwlwm mewn sawl ffordd.

Trefn y diwrnod ysgol

Mae un o arweinwyr y cyfnod sylfaen yn arbrofi â’r ymagwedd trochi at ddysgu.  Mae’r ffocws yn gyfan gwbl ar lythrennedd ar ddydd Llun, a’r ffocws ar ddatblygiad mathemategol ar ddydd Mawrth.  Yn ystod gweddill yr wythnos, mae disgyblion yn cymhwyso’r medrau a addysgir ar ddydd Llun a dydd Mawrth trwy brosiectau bach.  Yn ychwanegol, cynhelir sesiwn ffoneg am 30 munud, a sesiwn mathemateg pen am 30 munud bob dydd.

Mae un athro yng nghyfnod allweddol 2 yn arbrofi ag amserlen hyblyg, gwersi estynedig ac yn eu cyflwyno yn ystod y dyddiau nesaf os bydd disgyblion eisiau archwilio testun yn fanylach neu os byddant yn dewis herio’u hunain ymhellach. 

Llais y disgybl

Mae rhai o’r staff a’r disgyblion wedi ymuno â’r Prosiect Arfarnwyr Ifanc.  Mae staff wedi derbyn hyfforddiant allanol ar sut i gynnal y prosiect.  Cyfarfu disgyblion â disgyblion o ysgolion eraill i rannu syniadau a dysgu am fedrau ymchwil. 

Mae’r prosiect yn rhoi llais go iawn i ddisgyblion wrth i’r ysgol ddechrau ffurfio’i chwricwlwm newydd.  Mae’r arfarnwyr ifanc yn Ysgol Gynradd Kitchener wedi ymchwilio i syniadau ar y ffordd orau o gyfuno cyfathrebu a llythrennedd digidol mewn gwersi.  Maent wedi cynnal arolygon o staff a disgyblion ac wedi adrodd yn ôl am eu dadansoddiad a’u hawgrymiadau trwy grŵp ffocws.

Mae gan yr arfarnwyr ifanc wybodaeth dda am egwyddorion Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), ac maent yn cytuno bod cyfuno pynciau’n gwneud eu gwersi a’u prosiectau’n fwy difyr ac ystyrlon. 

Mae un athro yng nghyfnod allweddol 2 yn arbrofi â fformat cynllunio newydd sy’n darparu cyfleoedd i ddisgyblion ffurfio trywydd eu gwersi a’u prosiectau.  Mae’r athro’n rhannu amcanion y testun gyda disgyblion yn ogystal â’r medrau y mae angen i ddisgyblion eu cymhwyso dros gyfres o wersi.  Wedyn, mae’r disgyblion yn penderfynu ar y cyd-destun yr hoffent ddysgu trwyddo.  Er enghraifft, gallai disgyblion ym Mlwyddyn 5 sy’n dysgu am sut a ble mae afon yn dechrau ddewis astudio cyd-destun eu hafon leol. 

Gweithio gydag ysgolion eraill

Mae’r ysgol yn ymwneud â rhai grwpiau gorchwyl a gorffen i ymchwilio i agweddau ar y cwricwlwm.  Mae un athro yn y cyfnod sylfaen yn gweithio fel rhan o grŵp ehangach, yn ymchwilio i sut mae amgylchedd yr ysgol yn cefnogi elfen llythrennedd cymdeithasol ac emosiynol y maes dysgu iechyd a lles yn y ffordd orau.

Mae dau o athrawon yng nghyfnod allweddol 2 wedi mynychu sesiynau hyfforddi gydag ysgolion eraill i ddatblygu eu dealltwriaeth o sut orau i gynorthwyo disgyblion i fod yn gyfranwyr mentrus a chreadigol.  Mae pythefnos menter yr ysgol yn rhoi cyfleoedd manylach i ddisgyblion gysylltu a chymhwyso eu gwybodaeth a’u medrau i greu syniadau a chynhyrchion ac ymgymryd â rolau amrywiol o fewn timau. 

Mae staff yn ymgymryd â rôl arweiniol yng ngwaith grŵp gwella’r ysgol.  Mae un aelod o staff yn gweithio ar brosiect i ddatblygu iaith fathemategol trwy efelychiadau cyfrifiadurol.  Mae disgyblion yn siarad yn frwdfrydig am y modd y mae defnyddio TGCh wedi eu helpu i ddysgu am, a deall, arwynebedd a pherimedr.

Y fframwaith cymhwysedd digidol

Mae cydlynydd TGCh yr ysgol wedi cyflwyno deuddydd o ddysgu ar gyfer pob un o’r staff ar y fframwaith cymhwysedd digidol.  Erbyn hyn, mae gan bob un o’r staff ymwybyddiaeth dda o’r fframwaith a’u cyfrifoldeb ar gyfer addysgu’r cymwyseddau.  Mae staff wedi cymryd rhan mewn sesiynau ‘Dangos a Brolio’ (‘Bring and Brag’) i rannu gwaith eu disgyblion a dysgu oddi wrth ei gilydd, a gyda’i gilydd.  Mae athrawon yn y dosbarth derbyn a Blwyddyn 3 yn arbrofi â fformat cynllunio newydd i sicrhau ymdriniaeth â’r fframwaith.  Mae’r grwpiau blwyddyn hyn hefyd yn arbrofi â mapio medrau digidol trwy dasgau cyfoethog. 

Codi ymwybyddiaeth rhieni am y cwricwlwm newydd

Mae’r ysgol yn hysbysu rhieni’n dda am newidiadau i’r cwricwlwm a datblygiadau mewn addysgu a dysgu.  Mae’n cynnal diwrnodau ‘mamau a thadau yn yr ysgol’ yn rheolaidd.  Yn hydref 2016, gwahoddodd yr ysgol y rhieni i’r ysgol i ddysgu am y cwricwlwm newydd.  Yng ngwanwyn 2017, canolbwyntiodd y sesiwn i rieni ar y fframwaith cymhwysedd digidol.  Fe wnaeth staff helpu rhieni i ddeall sut gallent gefnogi dysgu eu plant trwy lwyfan dysgu digidol Llywodraeth Cymru, sef HWB.  Mae nifer dda o rieni’n mynychu’r sesiynau hyn.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun

Mae Ysgol Gynradd Glan Usk yng Nghasnewydd ac mae 690 o ddisgyblion ar y gofrestr.  Mae 22 o ddosbarthiadau un oedran yn yr ysgol.

Mae rhai disgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae rhai ohonynt yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol ac nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg fel eu mamiaith.

Mae’r ysgol wedi nodi bod gan leiafrif o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig iawn ohonynt ddatganiad o anghenion dysgu ychwanegol.  Daw ychydig iawn o ddisgyblion o gefndiroedd ethnig lleiafrifol neu gefndiroedd cymysg. 

Cam 1:  Arfarnu’r cwricwlwm presennol o fewn trefniadau hunanarfarnu ehangach

Mae’r ysgol wedi cyflwyno newid trwy drefniadau hunanarfarnu cadarn, sy’n gysylltiedig â phrosesau effeithiol i wella’r ysgol.  Mae arweinwyr yn rhoi pwys mawr ar alluogi pob un o’r staff i fonitro, arfarnu ac adolygu newidiadau i’r cwricwlwm fel eu bod i gyd yn rhan o’r broses ar gyfer datblygu’r cwricwlwm.

Dechreuodd yr ysgol waith ar arloesi’r cwricwlwm yn swyddogol ym mis Ionawr 2016.  Fodd bynnag, mae datblygu’r cwricwlwm wedi bod yn broses barhaus yn sgil uno yn  2008.  Erbyn hyn, mae’r ysgol yn cynnal ei chwricwlwm pwrpasol ei hun o’r enw SHINE – Medrau a’r Dyniaethau i Ysbrydoli, Meithrin a Grymuso (Skills and Humanities to Inspire, Nurture and Empower).

Cam 2:  Cynllunio a pharatoi ar gyfer newid

Er mwyn hwyluso newid, datblygodd yr ysgol ddiwylliant a oedd yn canolbwyntio ar ddeialog broffesiynol barhaus, sgyrsiau manwl am ddysgu a myfyrio.

Mae uwch arweinwyr wedi datblygu cynllun cydlynus ar gyfer dysgu a datblygiad proffesiynol staff sy’n canolbwyntio ar ymgymryd ag ymchwil ar gwricwla rhyngwladol.  Mae arweinwyr yn rhoi pwys mawr ar gynllunio ar gyfer newid.  Maent yn canolbwyntio’n dda ar ddatblygu dealltwriaeth gadarn o addysgeg effeithiol ac yn rhoi amser â ffocws i staff ymchwilio i baratoi ar gyfer rhoi’r cwricwlwm newydd ar waith.  Mae sgyrsiau dysgu rheolaidd rhwng staff, er enghraifft yn ystod amser cynlluniedig i ddatblygu’r cwricwlwm, triadau mewnol a thrwy gyfleoedd hyfforddi cyfoedion, yn galluogi staff i gynllunio ar gyfer ymholiadau ymchwil weithredu, a chymryd rhan ynddynt.  Mae hyn yn datblygu diwylliant parhaus o ddeialog broffesiynol fel eu bod yn arfarnu’n barhaus effaith unrhyw newidiadau i addysgeg.  Mae’r ysgol yn fedrus yn rhannu arfer dda yn fewnol a gydag ysgolion eraill.  Fel ysgol arloesi dysgu proffesiynol, mae staff yn ymgysylltu â llawer o weithwyr proffesiynol o leoliadau eraill er mwyn rhannu datblygiadau’r cwricwlwm a’r effaith a gânt ar ddysgu disgyblion.  Mae’r gwaith hwn yn cefnogi’n gryf y gwelliannau i’r cwricwlwm a’r addysgeg yn eu hysgol eu hunain.

Mae datblygu’r cwricwlwm yn nodwedd allweddol ym mhrosesau gwella’r ysgol.  Dros y tair blynedd ddiwethaf, mae wedi:

  • adolygu cynllunio yng ngoleuni argymhellion Llywodraeth Cymru ac wedi gwneud newidiadau i’r cwricwlwm
  • sicrhau dealltwriaeth gadarn o’r egwyddorion addysgegol a dawn greadigol gyda ffocws ar fetawybyddiaeth, asesu ar gyfer dysgu, dawn greadigol a llais y disgybl
  • sicrhau cyfatebiaeth rhwng cynllunio ar gyfer y pedwar diben ac wedi parhau i godi proffil asesu ar gyfer dysgu

Mae hon wedi bod yn broses raddol, ac yn ystod y broses, mae pob aelod o staff wedi arfarnu a monitro effaith yn rheolaidd.  Trwy eu canfyddiadau, mae staff yn amlygu meysydd cryfder ac yn nodi ffyrdd o wneud gwelliannau pellach.  Mae’r ymagwedd hon wedi eu galluogi i wneud newidiadau cyflym ac effeithiol i’w hymagwedd at gyflwyno’r cwricwlwm.

Mae’r ysgol yn cydnabod yr angen i gefnogi newid i’r cwricwlwm trwy ddarparu digon o adnoddau ac amser priodol i ryddhau staff.  Er enghraifft, dyrannwyd cyllid gan uwch arweinwyr i alluogi athrawon i ddechrau eu testunau â ‘diwrnodau trochi’ ysgogol i ymgysylltu â disgyblion a gofyn am eu syniadau am wersi a gweithgareddau. 

Mae staff yn cydweithio i ddatblygu ffurflen cynllunio tymor canolig ar gyfer SHINE.  Mae’r rhain yn cynnwys medrau’r cwricwlwm cenedlaethol i’w haddysgu, cymhwyso amcanion y fframwaith llythrennedd a rhifedd, syniadau disgyblion a’r pedwar diben.  Mae uwch arweinwyr yn annog staff i fentro a bod yn arloesol wrth arbrofi â syniadau newydd.  Mae’r ysgol yn defnyddio arbenigedd pob un o’r staff, y disgyblion ac ymchwil weithredu i gyflawni newid.  O ganlyniad, mae pob un o’r staff yn cymryd rhan yn weithredol mewn cynllunio ar y cyd ar gyfer newid. 

Mae diwrnodau trochi disgyblion yn effeithiol o ran darparu amrywiaeth o weithgareddau creadigol, ysgogol a difyr ar gyfer disgyblion.  Tra byddant yn cael eu trochi yn y gweithgareddau amlsynhwyraidd hyn, rhoddir amser i ddisgyblion fyfyrio a meddwl am y profiadau y gallai eu testun newydd eu darparu.  Maent yn penderfynu am beth yr hoffent ddysgu mwy a pha fedrau yr hoffent eu datblygu yn ystod y thema.  Er enghraifft, yn ystod y cyfnod pontio ar ddiwedd y flwyddyn ysgol, gofynnir i bob un o’r disgyblion greu map meddwl o’u diddordebau a thestunau ar gyfer dysgu yn y dyfodol.  Wedyn, bydd staff yn penderfynu ar thema drosfwaol sy’n seiliedig ar eu diddordebau, er enghraifft, ym Mlwyddyn 2, ‘Cyrff syfrdanol’ (‘Mind boggling bodies’), Blwyddyn 3, ‘Cymru Ryfeddol’ (‘Wonderful Wales’), a Blwyddyn 4, ‘Ydych chi erioed wedi meddwl’ (‘Have you ever wondered’).  Wedyn, mae athrawon yn darparu cyfres o ddiwrnodau trochi i ennyn diddordeb a chymell disgyblion â gweithgareddau penodol, gan gynnwys blasu bwyd o wahanol wledydd, siaradwyr gwadd, gwahanol weithgareddau dawns o bob cwr o’r byd a throchi mewn ieithoedd,   tirnodau, diwylliant a hanes.  Caiff ystafelloedd dosbarth eu troi’n wahanol amgylchoedd, fel y goedwig law a’r Antarctig a lleoedd fel tai bwyta a meysydd awyr, ac mae disgyblion yn perfformio adegau allweddol mewn hanes, fel y ‘Blits’ a bod yn  ‘faciwîs’, i wneud y gorau o’u profiadau dysgu.

Mae athrawon yn rhannu’r medrau cwricwlwm cynlluniedig â disgyblion ac mae disgyblion yn penderfynu ar y cyd-destun ar gyfer y medrau y byddant yn eu datblygu.  Mae hyn yn rhoi ymdeimlad o rym i ddisgyblion ac yn eu helpu i ymgymryd â’r profiadau dysgu.  Mae pob ystafell ddosbarth yn cynnwys wal gynllunio a myfyrio ar gyfer y disgyblion, sy’n ymgorffori’r medrau a syniadau disgyblion.  Mae’r wal gynllunio wedi’i threfnu yn ôl y pedwar diben.  Mae athrawon yn cyfeirio at y medrau, syniadau disgyblion am wersi a’r pedwar diben ym mhob gwers.  Mae’r ysgol yn cynnal gwasanaethau ar y cwricwlwm a diwrnodau llais y disgybl yn rheolaidd i sicrhau bod gan ddisgyblion ddealltwriaeth gadarn o Dyfodol Llwyddiannus, (Donaldson, 2015), a’r pedwar diben.

Mae llais y disgybl wedi datblygu o drafodaethau mewn grwpiau bach i sicrhau llais sylweddol i bob plentyn wrth ffurfio’r cwricwlwm.  Mae cyflwyno cwricwlwm ‘SHINE’ wedi galluogi disgyblion i deimlo eu bod wedi’u grymuso’n fwy i arwain eu dysgu eu hunain.  Mae hyn yn amlwg o adborth a gasglwyd yn ystod diwrnodau ‘Llais y Disgybl’.  Mae gallu disgyblion i ddeall a chynllunio ar gyfer datblygu medrau yn rhagorol.  Caiff pob disgybl yn yr ysgol gyfle i gynnig syniadau am eu dysgu yn y dyfodol, ac maent yn siarad yn wybodus am gymhwyso medrau. 

Mae bron pob un o’r disgyblion yn deall ble maent wedi cyrraedd yn eu dysgu, ac maent yn gwybod beth mae angen iddynt ei wneud i wella.  Ceir mwy o annibyniaeth ac iaith ddysgu well ar draws yr ysgol.  O ganlyniad, mae medrau llafaredd disgyblion wedi gwella ynghyd â’r ffordd y maent yn cymhwyso medrau llythrennedd ar draws y cwricwlwm.