Arfer effeithiol Archives - Page 45 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer arloesol

Mae Ysgol Olchfa wedi bod yn Ysgol Arloesi’r Cwricwlwm er Tachwedd 2015 ac fe lansiodd ei chwricwlwm arloesol, ‘iLearn’, ym Medi 2016.

Roedd yr ysgol wedi bod yn adolygu’i darpariaeth yng nghyfnod allweddol 3 am nifer o flynyddoedd cyn hyn a defnyddiodd ei statws arloesi i archwilio posibiliadau newydd, yn enwedig yn gysylltiedig â grwpio pynciau ‘traddodiadol’.

Disgrifiad o’r arfer arloesol

Cwricwlwm iLearn yw ymateb yr ysgol i adroddiad ‘Dyfodol Llwyddiannus’ yr Athro Donaldson.  Mae’r chwe Maes Dysgu a Phrofiad canlynol wedi’u mabwysiadu:

  • iCommunicate (Iaith a Chyfathrebu)
  • iCalculate (Mathemateg, Rhifedd, Cyfrifiadura a TG)
  • iDiscover (Gwyddoniaeth a Thechnoleg)
  • iThink (Y Dyniaethau)
  • iCreate (Y Celfyddydau Mynegiannol)
  • iThrive (Iechyd, Llesiant a Chyfoethogi)

Caiff rheolwyr dysgu gyfrifoldeb am lunio cynlluniau gwaith sy’n canolbwyntio ar ddatblygu’r pedwar diben yn ôl ‘Dyfodol Llwyddiannus’.  Mae athrawon yn cymryd rhan mewn cynllunio ac arfarnu cydweithredol.  O ganlyniad, mae’r cwricwlwm newydd yn ceisio gwneud y mwyaf o’r hyn y mae’r Athro Donaldson yn ei alw’n ‘ddilysrwydd cyffredin’ rhwng ac ar draws Meysydd Dysgu.  Heb eu cyfyngu gan yr angen i dalu sylw i’r Cwricwlwm Cenedlaethol, mae gan wersi gyd-destunau bywyd go iawn ac maent yn caniatáu i athrawon herio a datblygu dealltwriaeth ddyfnach disgyblion.

Neilltuwyd amser cynllunio a pharatoi sylweddol yn ystod tymor yr haf 2016, i ganiatáu am lansio iLearn i ddisgyblion Blwyddyn 7 ym Medi 2016.  Yn sgil cyflwyniadau dilynol, ym Medi 2018, bydd pob disgybl yng nghyfnod allweddol 3 yn dilyn cwricwlwm iLearn.

O Fedi 2017 ymlaen, mae’r ysgol wedi sefydlu tîm ymchwil, yn cynnwys 5 athro-ymchwilydd.  Mae’r ymchwilwyr hyn yn addysgu am hanner yr amserlen ac yn defnyddio gweddill eu hamser i wneud ymchwil manwl a pherthnasol er mwyn llywio arferion addysgu a dysgu’r ysgol.  Un o brif swyddogaethau’r tîm yw ei fod yn parhau i gynnal arfarniad parhaus o’r cwricwlwm newydd ac addysgeg gysylltiedig.

Yr effaith ar y ddarpariaeth a safonau disgyblion

Megis dechrau datblygu mae’r cwricwlwm newydd o hyd.  Fodd bynnag, yn ôl canfyddiadau cynnar y tîm ymchwil, mae’r disgyblion yn cyflawni safonau uchel yn eu llefaredd, eu galluoedd datrys problemau a’u meddwl beirniadol.  Mae disgyblion yn ddysgwyr uchelgeisiol a hyderus, yn gyflym i ofyn cwestiynau perthnasol ac ymhél â’r pwnc.  At hynny, mae creadigrwydd a gwreiddioldeb disgyblion wedi cynyddu, maent yn gweithio’n llwyddiannus ar y cyd ag eraill ac yn cymryd risgiau pwyllog.  Fwyfwy, mae disgyblion yn cymhwyso’u medrau llythrennedd a rhifedd mewn cyd-destunau anghyfarwydd ac yn adnabod y cysylltiadau rhwng eu profiadau dysgu.

Mae’r tîm ymchwil wedi canfod bod y cwricwlwm yn ddiddorol, yn berthnasol ac yn heriol.  Mae wedi cyfoethogi profiad y disgyblion ac wedi ymestyn perchenogaeth ar ddysgu.  Hefyd, mae wedi ysgogi ymagwedd addysgol sy’n cwmpasu ‘deuddeg egwyddor’ yr Athro Donaldson.  Oherwydd bod y cwricwlwm newydd yn rhoi mwy o hyblygrwydd a dewis, mae hyn wedi ymrymuso athrawon a disgyblion.  Mae’r defnydd ar lais y disgybl yn y broses adolygu yn sicrhau bod y cwricwlwm yn parhau’n ddynamig ac yn egnïol.

At hynny, mae’r tîm ymchwil wedi amlygu meysydd y mae angen eu datblygu.  Mae’r rhain yn cynnwys yr angen i addysgu medrau gwaith grŵp yn benodol a sut i asesu cynnydd yn erbyn y pedwar diben.  Yn hynny o beth, mae’r tîm yn chwarae rhan hanfodol yn ymdrechion yr ysgol i barhau i wella’i darpariaeth yng nghyfnod allweddol 3.

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Fel Ysgol Arloesi, mae Olchfa wedi derbyn bron 20 o ymweliadau gan ysgolion a phartïon eraill â diddordeb.  Hefyd, mae’r ysgol wedi cymryd rhan mewn nifer o gynadleddau cenedlaethol a lleol, ac wedi rhoi cyflwyniadau i Lywodraeth Cymru, consortia lleol, yr awdurdod lleol a darparwyr addysg uwch.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Yn 2012, enwyd Ysgol Gynradd Tre Ioan yn ysgol gynradd beilot ar gyfer awdurdod lleol Sir Gâr, er mwyn treialu llwyfan dysgu ar-lein newydd i Gymru.  Yn dilyn hynny, gyda chytundeb y corff llywodraethol, sefydlodd yr ysgol ddwy ystafell ddosbarth TGCh enghreifftiol ar gyfer archwilio’r effaith y byddai mwy o weithredu digidol yn ei chael ar alluogi disgyblion i ennill mwy o fedrau a hwyluso dysgu ar draws y cwricwlwm.  Pe byddent yn llwyddiannus, gallai’r ystafelloedd dosbarth enghreifftiol hyn gael eu defnyddio wedyn yn ganolfannau i gydweithwyr rannu syniadau ac archwilio llifoedd gwaith digidol arloesol trwy fodelau tiwtora cymheiriaid.

O’r craffu cychwynnol ar y prosiect peilot, daeth i’r amlwg bod y cyfle i ddarparu profiadau cyfoethog a chreadigol i ddisgyblion wedi gwella ymgysylltiad a meithrin hyder i archwilio syniadau a themâu mewn ffyrdd mwy creadigol.  Fe wnaeth y potensial am gydweithredu, gan ddefnyddio amrywiaeth o gyfryngau mewn amgylchedd ar-lein, helpu i feithrin hyder disgyblion, a helpu hefyd i leihau’r gwahaniaeth rhwng cyflawniad bechgyn a merched.  Er mwyn harneisio manteision posibl y llwyfan dysgu ar-lein a oedd ar gael, datblygodd arweinwyr yr ysgol gynllun gweithredu strategol 5 mlynedd i wella’r ddarpariaeth a’r gallu i ddefnyddio adnoddau digidol ar draws yr ysgol yn raddol.

Yn sgil cyhoeddi adroddiad ‘Dyfodol Llwyddiannus’ ar y cwricwlwm newydd i Gymru yn ddiweddarach, rhoddwyd yr ysgol mewn sefyllfa fuddiol i barhau i ddatblygu rhaglen astudio greadigol ac arloesol a fyddai’n llwyddo i ennyn diddordeb yr holl ddisgyblion a, hefyd, fynd i’r afael â phedwar diben y cwricwlwm newydd.  Cynigiodd arweinwyr yr ysgol raglenni hyfforddiant a chymorth i staff, a oedd yn eu symbylu i dreialu syniadau newydd er mwyn meithrin cymwyseddau digidol yn eu dosbarthiadau eu hunain.  O ganlyniad, mae staff yr ysgol bellach yn cynllunio gweithgareddau trawsgwricwlaidd pwrpasol sy’n ategu medrau llythrennedd, rhifedd, TGCh a digidol disgyblion o fewn cwricwlwm eang a chytbwys.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae Ysgol Gynradd Tre Ioan wedi parhau i ddefnyddio’i mecanweithiau digidol helaeth i ymgorffori medrau digidol yn llwyddiannus ar draws cwricwlwm eang, sy’n cydbwyso gwaith digidol ac ysgrifenedig yn briodol.  O ganlyniad, gall disgyblion ymgymryd yn gynyddol â thasgau digidol pwrpasol sy’n ategu ac yn gwella’u dysgu, gan gydnabod y manteision sy’n rhan o gwblhau gwaith yn ddigidol.  Yn ei hanfod, nod y cwricwlwm a ddatblygwyd dros nifer o flynyddoedd yw mabwysiadu mecanweithiau digidol fel cyfrwng i annog amrywiaeth o fedrau trawsgwricwlaidd. 

Caiff disgyblion gyfleoedd buddiol i drosglwyddo cymwyseddau digidol ar draws amrywiaeth o galedwedd, fel cyfrifiaduron pen desg, llechi a dyfeisiau eraill, er mwyn cael at amrywiaeth ehangach o adnoddau dysgu ar-lein trwy lwyfan dysgu Hwb.  Trwy ddefnyddio Llwyfan Dysgu Cymru Gyfan, caiff y disgyblion eu hannog i ddefnyddio amrywiaeth o ddyfeisiau i gyfuno amrywiaeth o elfennau digidol a gwella’u hyfedredd ym maes cyfrifiadura cwmwl.  Mae defnyddio dyfeisiau symudol yn caniatáu i ddisgyblion gipio delweddau, sain a fideo heb gymorth, gyda’r cyfryngau sydd wedi’u cipio yn cael eu cadw’n awtomatig yn storfa ffeiliau ar-lein y disgyblion.  O ganlyniad, mae disgyblion wedi gallu rhannu, cydweithredu a storio’u gwaith digidol mewn lleoliad ar-lein canolog, o unrhyw ddyfais a all gysylltu.  Mae hyn wedi cyflymu llifoedd gwaith, gyda’r dechnoleg yn cael ei defnyddio’n bwrpasol i ategu caffael medrau ar draws y cwricwlwm a darparu tystiolaeth o hynny.  Mae’r broses o gipio cyfryngau digidol fel hyn wedi hwyluso datblygiad medrau llythrennedd, rhifedd a digidol disgyblion.  Mae disgyblion wedi cael eu grymuso i gasglu elfennau amlgyfrwng yn annibynnol, sy’n cyfoethogi’u gwaith ac yn ei wneud yn fwyfwy rhyngweithiol a chreadigol.  Mae’r gwaith hwn yn ymddangos ochr yn ochr â gwaith ysgrifenedig mewn llyfrau disgyblion a gellir cael ato drwy godau ‘QR’. 

Mae blog dysgu ar-lein yr ysgol, ‘The Johnstown Journal’, yn un enghraifft o’r dull digidol aml-fedr hwn.  Mae disgyblion ym Mlwyddyn 6 sy’n gymwys ar gyfer prydau ysgol am ddim a’r disgyblion mae’r ysgol yn eu henwi’n fwy abl a thalentog yn cydweithio â’i gilydd.  Maent yn mabwysiadu rôl ‘Johnstown Journalists’, ac yn cymryd cyfrifoldeb am olygu a dilysu eu blogiau sydd mewn arddull papur newydd, cyn eu cyhoeddi i gymuned ehangach yr ysgol drwy wefan yr ysgol.  O ganlyniad, mae hyn wedi galluogi’r ysgol i gyfleu cyfoeth o brofiadau dysgu i’w chynulleidfa o ddisgyblion, rhieni a llywodraethwyr, sy’n gallu gweld ac ychwanegu sylwadau sy’n cael eu cymedroli.  Mae pob rhifyn newydd o’r blog yn adlewyrchu newyddion a digwyddiadau diweddar yr ysgol.  Ym mhob grŵp blwyddyn, mae disgyblion yn creu’r holl elfennau digidol ac yn casglu’r erthyglau ysgrifenedig yn ynghyd.  O dan stiwardiaeth eu hathrawon ac arweiniad medrus ‘newyddiadurwyr’ Blwyddyn 6, mae disgyblion yn cydweithio i greu’r erthyglau a chipio’r elfennau amlgyfrwng y mae eu hangen i hoelio sylw’r gynulleidfa fwriadedig a bodloni anghenion pob blog unigol.  Derbyniodd y prosiect llwyddiannus hwn wobr genedlaethol am y ‘Prosiect Digidol Gorau’ yn nigwyddiad Dysgu Digidol Cenedlaethol 2016 yn Llandudno.

At hynny, dyfarnwyd gwobr ddigidol genedlaethol ychwanegol i grŵp o ddisgyblion cyfnod allweddol 2 yn 2017.  Fe wnaeth y disgyblion mwy abl a thalentog hyn gydweithio â’i gilydd, gan ddefnyddio medrau meddwl a rhifedd uwch i gynhyrchu algorithmau codio blog i animeiddio cerdd, fel rhan o gystadleuaeth genedlaethol a sefydlwyd gan Brifysgol Aberystwyth. 

Yn y pen draw, mae cymwyseddau digidol wedi dod yn rhan annatod o lifoedd gwaith dysgu yn yr ysgol.  Mae cyfleoedd i harneisio medrau disgyblion trwy sefydlu cysylltiadau pellach â’r gymuned wedi bod yn fuddiol i holl randdeiliaid yr ysgol hefyd.  Er enghraifft, mae disgyblion cyfnod allweddol 2 wedi cael cryn fwynhad o’r profiad o wneud prosiect rhwng y cenhedloedd i sefydlu llyfr rhyngweithiol, yn darlunio bywyd ysgol yn ystod y 1950au, dan ddefnyddio technegau ‘sgrin werdd’ i gyfweld â chyn-ddisgyblion.  Trwy wneud hyn, mae’r disgyblion wedi profi a rhannu medrau newydd gyda’r henoed ac wedi llunio partneriaethau cryf ag aelodau o’r gymuned.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Yn ystod cyfnod rhoi cynllun gweithredu strategol yr ysgol ar waith, mae bron pob un o’r disgyblion wedi gwneud cynnydd da o leiaf wrth gaffael medrau digidol ar draws y cwricwlwm.  Mae hyn hefyd wedi cael effaith gadarnhaol ar wella’u medrau llythrennedd a rhifedd a gwella’u hyder.  Erbyn hyn, mae disgyblion yn yr ysgol yn wybodus ac yn ymddiddori yn eu profiadau dysgu, ac mae’r rhan fwyaf ohonynt yn gallu llunio barnau priodol ac annibynnol ynghylch pryd i fabwysiadu prosesau digidol ar gyfer tasgau er mwyn ymestyn eu dysgu.  Mae’n amlwg bod prosiectau sydd wedi targedu grwpiau o ddisgyblion wedi lleihau’r gwahaniaeth rhwng perfformiad bechgyn a merched a disgyblion o gefndiroedd difreintiedig.  Hefyd, mae’r prosiectau hyn wedi meithrin ethos o ddysgu cydweithredol, gan wella cynhwysiant a medrau allweddol disgyblion ym meysydd TGCh, rhifedd, llythrennedd a medrau meddwl.

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Mae’r cryfderau ym maes dysgu digidol yn parhau i gael eu cydnabod yn genedlaethol ac ar draws consortiwm rhanbarthol ERW.  O ganlyniad, dyfarnwyd statws ‘ysgol arweiniol ddigidol’ i’r ysgol ar gyfer y rhanbarth.  Mae hyn yn golygu y gall disgyblion ac athrawon Ysgol Gynradd Tre Ioan gynnig cymorth rhwng ysgolion, trwy agor ei drysau i ysgolion eraill sydd wedi bod yn awyddus i ddysgu o’r model dysgu digidol.  Mae’r ysgol yn cydnabod cymorth a chefnogaeth ei chorff llywodraethol, sydd wedi mynd ati i gymeradwyo systemau dysgu digidol ac sydd wedi gweithio mewn partneriaeth â’r ysgol i feithrin ethos o fedrau gydol oes sy’n berthnasol i ddysgwyr yr 21ain ganrif. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol :

Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais uchel ar les a sicrwydd emosiynol, gan ystyried teimladau disgyblion trwy’r ysgol yn ddyddiol ac ymateb i unrhyw bryderon yn syth.  Er mwyn codi safonau ymddygiad ar draws yr ysgol a gwella sgiliau canolbwyntio, arsylwyd ar arfer dda o ran ioga mewn ysgol gynradd yn Sir Abertawe.  Yn sgil yr ymweliad hwn, trefnwyd hyfforddiant un diwrnod i ddisgyblion, staff, llywodraethwyr a rhieni ynglŷn â ioga.  Ariannwyd y prosiect trwy grant.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Cynhelir sesiynau ioga trwy gydol yr ysgol ar wahanol adegau o’r dydd i hybu safonau meddylgarwch disgyblion a staff.  Mae’n helpu gwella sgiliau canolbwyntio, magu gwydnwch ac annog disgyblion i ymgysylltu â dysgu, gan ychwanegu gwerth at raglenni addysg sy’n bodoli eisoes.  Mae’r sgiliau trosglwyddadwy hyn yr un mor effeithiol gartref ag yn yr ysgol.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r gwaith hwn wedi codi safonau lles y staff a’r disgyblion, ac wedi codi safonau ymddygiad trwy gydol yr ysgol.  Mae’r disgyblion yn tawelu ar ôl y sesiynau ioga, yn ffocysu’n well yn ystod gwersi ac yn ymwybodol o sut i ymlacio.  Mae’r gwaith hwn wedi cael effaith gwerthfawr, gan ysbrydoli disgyblion i fod yn unigolion iach, hyderus. 

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Rhennir arfer dda gyda rhieni, llywodraethwyr a’r gymuned leol drwy gyfrwng cymdeithasol yr ysgol. Bu S4C yn ffilmio’r arfer dda ioga ar gyfer y rhaglen HENO a gafodd ei darlledu ar draws Cymru gyfan.  Yn sgîl y rhaglen hon, mae staff o ysgolion cynradd eraill yng Nghymru wedi ymweld â’r ysgol i arsylwi ar arfer dda o ran lles.  Yn ddiweddar, buodd Comisiynydd Plant Mrs. Sally Holland yn ymweld â’r ysgol i arsylwi ar y ddarpariaeth.  Buodd yn canmol yr ysgol am fynd ati’n annibynnol i ddatblygu sgiliau lles o safon uchel, heb ddilyn unrhyw gynllun masnachol.  O ganlyniad, mae hi wedi gwahodd yr ysgol i gyflawni tasg arbennig i arolygu profiadau disgyblion o ran lles, mewn ffurf adroddiad wedi’i bersonoleiddio i Ysgol Gymraeg Brynsierfel.  Y bwriad fydd i’r ysgol ddefnyddio’r adroddiad i lywio agweddau at lesiant, gofal, cefnogaeth ac arweiniad disgyblion.  Mae’r arolwg wedi’i seilio ar Fframwaith Hawliau Plant y Comisiynydd.  Bydd y Comisiynydd Plant yn defnyddio’r  data, heb enwau, i ganfod arfer dda yng Nghymru a hefyd nodi themâu ar draws Cymru a fydd yn helpu i gefnogi ysgolion.  Bydd y wybodaeth hon hefyd yn helpu i lywio blaenoriaethau’r Comisiynydd Plant ar gyfer plant a phobl ifanc fel rhan o ymgynghoriad cenedlaethol ‘Beth Nawr?’

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol wedi cynnal diwylliant ac ethos sy’n rhoi llais y disgybl wrth wraidd gwella’r ysgol.  Mae hyn wedi’i ymgorffori’n gadarn ac mae’n cael effaith sylweddol ar les disgyblion a safonau addysgu a dysgu.

Yn unol â chenhadaeth yr ysgol i ‘Gyffroi, Herio a Grymuso’ (Excite, Challenge and Empower), mae disgyblion ac athrawon yn cydweithio â’i gilydd yn effeithiol iawn i sbarduno prosesau gwella ysgol ar bob lefel.  Mae diwylliant yr ysgol wedi’i adeiladu ar rymuso disgyblion i fod yn arweinwyr eu dysgu eu hunain.  Yr amcan sylfaenol yw ennyn a thanio ymgysylltiad disgyblion trwy arloesi’r cwricwlwm.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae cynllun ‘Skills learnt Holistically to Inspire, Nurture and Empower’ (SHINE), a lansiwyd ym Medi 2015, yn gwricwlwm cynhwysol wedi’i arwain gan ddysgwyr sy’n cyffroi, herio a grymuso pob dysgwr.  Mae hyn wedi esblygu trwy ddysgu proffesiynol wedi’i arwain gan ymchwil, ac ymgysylltiad â chwricwlwm Dyfodol Llwyddiannus, i adlewyrchu rôl Ysgol Glan Usk fel ysgol arloesi i fwrw ymlaen â datblygiadau sy’n ymwneud â’r cwricwlwm.

I lansio thema newydd dan arweiniad disgyblion, mae athrawon yn hwyluso diwrnod trochi i ddisgyblion sy’n cynnwys gweithgareddau dysgu cyfoethog.  Wrth gael eu trochi mewn gweithgareddau hynod greadigol, caiff disgyblion amser i fyfyrio a chynllunio cyfeiriad dysgu yn y dyfodol.  Mae athrawon yn sicrhau bod y cwricwlwm yn adeiladu’n systematig ar wybodaeth a dealltwriaeth flaenorol disgyblion trwy fframwaith blaengar a chynhwysfawr o fedrau.  Mae disgyblion yn penderfynu ar y thema a, chan ddefnyddio medrau, yn adeiladu’r cyd-destun ar gyfer dysgu.  Caiff disgyblion eu grymuso’n ddyddiol trwy fewnbwn uniongyrchol ac ystyrlon i’w profiadau dysgu.  Mae pedwar diben y cwricwlwm newydd i Gymru yn rhan annatod o’r broses gynllunio a dysgu disgyblion.  Mae pob ystafell ddosbarth yn cynnwys Wal Ddysgu i ddisgyblion, sy’n cynnwys cynlluniau a medrau disgyblion a’u syniadau ar gyfer gwersi.  Caiff gwersi cynlluniedig disgyblion eu hamlygu’n ddyddiol a’u harddangos yn glir i bawb eu gweld.

Mae gwybodaeth a dealltwriaeth disgyblion o gwricwlwm Dyfodol Llwyddiannus (y cwricwlwm newydd i Gymru) yn rhagorol.  Mae ‘cynulliadau cwricwlwm’ rheolaidd a dyddiau llais y disgybl yn galluogi pob dysgwr i gynllunio a myfyrio ar syniadau arloesol.  Mae’r Tîm Arweinyddiaeth Disgyblion yn rhoi adborth o’r digwyddiadau hyn i dîm arweinyddiaeth yr ysgol, a chaiff syniadau eu hintegreiddio ymhellach i’r cwricwlwm.

Caiff pob profiad dysgu ei wella trwy strategaethau metawybyddol a dulliau dysgu personol wedi’u teilwra.  Caiff disgyblion eu cynnwys mewn creu adnoddau a chyflwyno gwersi ar draws yr ysgol er mwyn ymgorffori strategaethau. 

Wrth arwain arloesi’r cwricwlwm,  mae diwylliant yr ysgol yn canolbwyntio ar ddysgu proffesiynol parhaus, deialog broffesiynol ac arfer fyfyriol.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae cwricwlwm SHINE yn grymuso dysgwyr i arwain eu dysgu eu hunain.  Mae dealltwriaeth a chynllunio i ddatblygu medrau yn rhagorol.  Mae gan ddysgwyr ddealltwriaeth ragorol o gwricwlwm Dyfodol Llwyddiannus a’r pedwar diben sydd ynddo.  Mae gan bob plentyn lais sylweddol o ran ffurfio’r cwricwlwm, ac maent yn ddinasyddion gweithredol sy’n gwybod bod eu cyfraniadau’n cael eu gwerthfawrogi.  Mae arolwg lles yn rhoi tystiolaeth ddefnyddiol o effaith gadarnhaol llais y dysgwr, strategaethau metawybyddol a dulliau dysgu wedi’u personoli ar agweddau dysgwyr tuag at yr ysgol a’u hymgysylltiad â’u dysgu eu hunain.  Mae cwricwlwm SHINE yn dathlu cyflawniad disgyblion a chynnydd o bob man cychwyn, yn ogystal â’u cyrhaeddiad.  Mae dadansoddiad yr ysgol o arsylwadau gwersi yn dangos tuedd o welliant o un flwyddyn i’r llall o ran ansawdd yr addysgu a dysgu er 2016.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae Ysgol Glan Usk yn ddarparwr hyfforddiant ar gyfer consortiwm rhanbarthol GCA a, thros y blynyddoedd, mae wedi darparu nifer o weithdai â ffocws ar y cwricwlwm a metawybyddiaeth.  Mae’r ysgol wedi cynnal digwyddiadau i rannu’r cwricwlwm â nifer sylweddol o weithwyr proffesiynol ledled y consortiwm a Chymru.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir i’r arfer

Mae ein gweledigaeth o wasanaethu pob disgybl a sicrhau fod pob un yn cyrraedd ei lawn botensial yn greiddiol i’n gwaith.   Dros amser, rydym wedi buddsoddi llawer o amser ac adnoddau i sicrhau fod ein staff yn meithrin awyrgylch weithgar, barchus a chynhyrchiol mewn gwersi ac yn cynnig anogaeth a chefnogaeth bwrpasol i’n disgyblion bob amser.  Mae hyn wedi arwain at sicrhau ymddygiad rhagorol ac agweddau cadarnhaol at ddysgu gan lawer o ddisgyblion. 

Fodd bynnag, yn 2014, daethpwyd i’r penderfyniad fod angen trefniadau ac ymyraethau mwy arbenigol ar gyfer nifer fwyfwy o ddisgyblion oedd yn cyrraedd yr ysgol gydag anawsterau neu’n datblygu problemau emosiynol a chymdeithasol wrth iddynt dyfu.   Mae ein perthynas gydag asiantaethau arbenigol allanol wedi bod yn elfen gref o’n llwyddiant dros y blynyddoedd i gyfeirio disgyblion at wasanaethau penodol.  Penderfynwyd cynyddu prosesau mewnol er mwyn i ni allu bod yn fwy rhagweithiol wrth ddiwallu anghenion cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol disgyblion a dibynnu llai ar weithdrefnau adweithiol, allanol.  I’r perwyl hwn, sefydlwyd dwy ganolfan fewnol, sef ‘Hafan’ ac ‘Encil’.  Y naill ar gyfer darparu cefnogaeth a’r llall yn galluogi amser adfyfyriol a thawel i ddisgyblion sydd yn methu ymdopi yn y gwersi prif lif o dro i’w gilydd.

Disgrifiad o’r strategaeth neu ddarpariaeth

Mae staff yr Hafan yn rhedeg amryw o gyrsiau arbenigol a phenodol.  Mae’r rhain yn agored i bob disgybl yn yr ysgol.  Bydd cyfeiriadau yn dod gan yr uwch dim arwain, staff, rhieni neu’r Swyddog Cynhwysiad a bydd trafodaethau yn digwydd yn rheolaidd i benderfynu pa ddisgyblion fyddai’n elwa o’r cyrsiau hyn.  Bydd asesiadau yn cael eu gwneud, gan rieni, aelodau o staff ysgol a’r disgybl ei hun.  Mae’r sgoriau o’r asesiadau gwirio yn cael eu dadansoddi ar gyfrifiadur ac mae staff yr Hafan wedyn yn defnyddio’r canlyniadau i greu sesiynau pwrpasol byr sydd yn ffocysu ar agweddau penodol. 

Ymhlith y cyrsiau mwyaf defnyddiol y mae’r canlynol:

Cwrs hunan-barch: Sesiynau grwpiau bach o oddeutu 6 disgybl gan gyd-weithio ar weithgareddau a gemau datblygu hunan barch, hyder a delwedd corfforol gadarnhaol. 

Rheoli pryder: darpariaeth o strategaethau ymdopi mewn sefyllfaoedd pan mae disgyblion yn or-bryderus neu yn poeni am bethau’n aml.

Rheoli Tymer: Sesiynau sydd yn ffocysu ar wahanol strategaethau ac yn gosod gweithgareddau rheoli tymer.

Cymorth Galar: Cwrs i ddisgyblion sydd wedi dioddef profedigaeth lem o fewn y teulu.  

Clwb Cystadweithio: Clwb sy’n cefnogi disgyblion Blwyddyn 7 wrth iddynt ymgartrefu a chymdeithasu ar ddechrau eu gyrfa ysgol

Clwb Cymdeithasol: Rhaglen ar gyfer plant yn eu arddegau sydd yn cael ei defnyddio gyda grwpiau o ddisgyblion sydd yn cyfarfod am un wers yr wythnos i ddatblygu eu sgiliau emosiynol, cyfathrebu a chymdeithasu trwy chwarae amrywiaeth o gemau a gweithgareddau.  Mae rhaglen pellach ar gyfer gwella medrau disgyblion hŷn sydd yn ei chael yn anodd i wneud a chadw ffrindiau.

Rhaglen Llythrennedd Emosiynol: Rhaglen asesiad ac ymyrraeth ar gyfer disgyblion 11-16 oed. Ymysg y pynciau a drafodir mae  hunanymwybyddiaeth, hunan-reolaeth, cymhelliant ac empathi.  Mae gosod nodau a gwaith yn ymwneud â theimladau yn gynwysedig yn y rhaglen.  Mae’r sesiynau hyn yn digwydd ar ôl ysgol yn wythnosol.

Yn ogystal â’r ymyraethau uchod, mae’r Hafan yn ardal llesol a thawel lle gall ddisgyblion ddod i fyfyrio, i ddarllen neu i siarad gyda’i gilydd neu gyda staff ar amseroedd di-gyswllt.  Trefnir sesiynau meddylgarwch buddiol pob wythnos ar gyfer unrhyw ddisgyblion sydd eisiau ymuno. 

Pan fydd disgybl yn methu ag ymdopi mewn gwersi ac yn arddangos ymddygiad amhriodol neu negyddol rhoddir amser iddo fyfyrio yn y ganolfan adnodd Encil.  Wedi cyfnod yn cydweithio gyda staff Hafan ar strategaethau gwella agwedd at ddysgu bydd y disgybl yn ail-ddechrau gwersi prif lif.  Rhoddir cerdyn ‘Adroddiad Hafan’ i’r disgybl er mwyn i athrawon a staff cymorth nodi gweithredoedd cadarnhaol ac ymddygiad priodol.  Adroddiad sy’n cofnodi canmoliaeth yw hwn, nid adroddiad sy’n gorfodi athrawon i nodi ymdrechion gwael.  Gwobrwyir ymdrechion teg disgyblion yn briodol.

Effaith y gwaith ar ddarpariaeth ac ar safonau disgyblion

Mae niferoedd sylweddol o ddisgyblion yn mynychu’r sesiynau cefnogol a restrir uchod.  Mae llawer o ddisgyblion yn rhan o amrywiaeth o glybiau a gweithgareddau allgyrsiol buddiol eraill hefyd.  Mae disgyblion yr ysgol yn dangos balchder yn eu hysgol ac yn werthfawrogol o’r awyrgylch gartrefol, deuluol braf sydd iddi. 

Nid oes gwaharddiad parhaol wedi bod y yr ysgol ers nifer helaeth o flynyddoedd ac nid yw’r ysgol wedi gwahardd yr un disgybl am dymor penodol ers medi 2015.  Mae cyfraddau presenoldeb dros y pedair mlynedd diwethaf yn gryf ac yn cymharu’n ffafriol iawn gyda chyfraddau presenoldeb mewn ysgolion tebyg eraill.  Mae presenoldeb disgyblion sy’n derbyn prydau ysgol am ddim yn dda iawn ac yn gyson uwch na’r hyn a welir yn genedlaethol.   Mae’r canran o absenoldebau cyson a’r nifer o ddisgyblion sy’n absennol yn gyson wedi lleihau’n sylweddol dros amser ac mae gan yr ysgol lefel isel iawn o absenoldebau anawdurdodedig.

Mae arweinwyr a staff yr ysgol yn ymddiried yn llwyr yng ngallu’r disgyblion i ysgwyddo cyfrifoldebau ac ymgymryd â rolau arweiniol.  Mae llawer o ddisgyblion ar draws yr ysgol yn gwneud cyfraniadau gwerthfawr at fywyd a gwaith yr ysgol ac yn frwdfrydig ac aeddfed wrth gyflawni eu dyletswyddau.  Er enghraifft, mae disgyblion hŷn wedi’u hyfforddi i fentora cyfoedion ac i gynorthwyo disgyblion iau gyda darllen.  Mae nifer o ddisgyblion yn arwain ar amrywiol fforymau, megis y Fforwm Eco, y Fforwm Cymraeg a’r Fforwm Byw’n Iach.

O ganlyniad i ddarparu ymyraethau pwrpasol a rhoi cyfleon gwerthfawr i’n disgyblion, maent yn meddu ar fedrau cymdeithasol cryf sydd yn eu galluogi i datblygu’n ddinasyddion parchus ac annibynnol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Ffactor pwysig a sbardunodd newid yn Nhafarn Ysbyty oedd rhyddhau adroddiad Dyfodol Llwyddiannus, a gyhoeddwyd ar ddechrau 2015.  Trwy brosesau arfarnol, roedd y tîm arweinyddiaeth eisoes wedi nodi bod angen gwelliannau sylweddol mewn darpariaeth er mwyn cyflawni gofynion statudol y Cwricwlwm Newydd i Gymru yn hyderus.  

Amlinellwyd proses gynllunio a strategaeth datblygiad proffesiynol amgen ar gyfer staff, a fyddai’n cynorthwyo athrawon i lunio cwricwlwm medrau ysgogol a oedd yn cyd-fynd â modelau arfer orau yng Nghymru.

Aeth yr ysgol yn ei blaen i greu cwricwlwm cyfoethog a throchi yn seiliedig ar fedrau yng nghyfnod allweddol 2, sy’n gofyn i athrawon fod yn greadigol, ac olrhain a rheoli’r ymdriniaeth o ran medrau yn eu cynllunio.  Mae hefyd yn gofyn i arweinwyr fod yn ymddiriedus, yn gefnogol ac yn werthfawrogol o gymhlethdod tasgau o’r fath.  Mae’r ysgol yn credu nad prosiect tymor byr yw cyflawni safonau cyson uchel ar draws cyfnod allweddol cyfan; yn hytrach, mae’n gynnyrch ymrwymiad tymor hwy i athroniaeth arwain sy’n nodi athrawon fel dysgwyr.

Mae’r weledigaeth yn yr ysgol yn ymwneud â chynorthwyo a grymuso athrawon.  Mae’r ysgol yn credu bod safonau cyson uchel yn cael eu hwyluso gan ymarferwyr brwdfrydig, cymhellol a chreadigol sy’n cael pob cyfle i ffynnu.  Mae arweinwyr yn canolbwyntio ar gynorthwyo a datblygu staff i gynllunio a mireinio dilyniannau o weithgareddau dysgu diddorol, ac ymestyn dysgwyr, gan ganolbwyntio ar themâu difyr a chyd-destunau ystyrlon.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Roedd angen prosesau myfyriol, annibynnol a chydweithredol i gynllunio a rheoli cyfuno medrau trwy dasgau thematig diddorol.  I ddarparu darlun amser gwirioneddol o gwmpasu’r cwricwlwm ar draws cyfnod allweddol 2, mae arweinwyr ac athrawon yn defnyddio system rheoli medrau ac olrhain amrediad, y gellir ei defnyddio trwy Hwb, at yr holl ddibenion trawsgwricwlaidd a phynciau penodol.  Galluogodd y system hon i nifer o awduron gofnodi gwybodaeth am ba fedr yr oeddent wedi’i gwmpasu ym mhob uned waith.  Dros gyfnod, galluogodd hyn staff ac arweinwyr i weld beth oedd yn cael ei gwmpasu, ac i ba raddau mewn grwpiau blwyddyn penodol ac ar draws y cyfnod allweddol.  O ganlyniad, mae hyn yn cynorthwyo athrawon i nodi unrhyw fedrau neu feysydd y mae angen eu datblygu ymhellach, gan hwyluso cynllunio gweithgareddau dysgu yn y dyfodol yn effeithiol.

Er mwyn creu cwricwlwm yn seiliedig ar fedrau, darparwyd sesiynau hyfforddi ac amser i staff gydweithio.  Y man cychwyn ar gyfer cynllunio gweithgareddau dysgu newydd sy’n gyfoethog o ran medrau oedd dewis testun cymhellol o dan thema drosfwaol gyffredinol, er enghraifft Alan Turing yn datrys cod Enigma o dan faner thema’r Ail Ryfel Byd.  Byddai staff yn cael eu hannog i ymchwilio i destun a meddwl am beth fydden nhw wedi ei weld yn ddiddorol os nhw oedd y disgybl yn astudio hwn am y tro cyntaf, er enghraifft yn yr achos hwn, hanes Alan Turing, ei beiriant athrylithgar, Enigma, i ddatrys codau, a’r anghyfiawnder personol a ddioddefodd.  Ar ôl disgrifio’r cam dysgu, rhoddir amser i staff ystyried y modd y gellir hwyluso ystod y medrau o bynciau ar draws y cwricwlwm mewn dilyniant ystyrlon o wersi.

Gallai enghraifft o ddilyniant trawsgwricwlaidd o wersi yn yr achos hwn gynnwys: addysgu algebra, wedyn gweithio’r rheolau cysylltiedig mewn gweithgareddau datrys codau yn gysylltiedig â thestun yr Ail Ryfel Byd, sy’n datblygu medrau darllen a rhesymu disgyblion.  Wedyn, gellid rhannu’r codau hyn a ddatryswyd gan ddefnyddio gweithgareddau llafaredd, drama neu ysgrifennu a’u gwella ymhellach gan ddefnyddio TGCh.  Byddai hefyd yn hawdd ymgorffori hanes, daearyddiaeth a datblygiad personol a chymdeithasol yn nilyniant y gwersi. 

Mae’r ysgol yn credu ei bod yn bwysig osgoi gorfodi medrau mewn tasgau yn ddisylwedd pan nad ydynt yn ychwanegu at y tasgau.  Mae dewis themâu difyr, gyda manylder a chwmpas, yn rhoi digon o le i athrawon greu tasgau trawsgwricwlaidd difyr.  Y ffordd fwyaf effeithiol o gyflawni hyn yw pan gaiff athrawon eu dysgu i feddwl yn fwy creadigol a theimlo y gallant fentro.  Er mwyn creu diwylliant o arloesedd ac arbrofi, cynhaliwyd fforymau rheolaidd a sesiynau hyfforddi pwrpasol ar gyfer staff, ar sail asesiad o anghenion.  Cryfhaodd y digwyddiadau hyn y ffocws ar safonau ac addysgeg.  Arweiniodd hyn at ddull cyson gan athrawon wrth ddefnyddio rhai strategaethau ac adnoddau. 

Trwy nodi setiau medrau athrawon, a’u clustnodi i addysgu’r un grŵp blwyddyn am nifer o flynyddoedd, rhoddwyd sefydlogrwydd i’r tîm a chaniatáu ar gyfer mireinio a gwella darpariaeth ac arfer yn raddol.  Roedd yr hyder a’r tawelwch meddwl a roddodd hyn i staff yn gymhelliant pwerus dros fuddsoddi amser, egni a chreadigrwydd ar gyfer y tymor hir: gan arwain at lai o faich gwaith yn y dyfodol, safonau uwch mewn addysgu a phrofiadau dysgu, a mwy o hyder ac arbenigedd wrth iddynt gyflwyno eu gwersi yn effeithiol.

Dechreuwyd prosesau hyfforddi a mentora sy’n helpu staff i rannu a datblygu eu harbenigedd â’i gilydd.  Symudodd y ffocws oddi wrth graffu a chystadleuaeth, tuag at gymorth a thwf, gan alluogi mwy o ymddiriedaeth ac arferion gweithio agosach rhwng y staff.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r disgyblion wedi elwa ar brofiadau dysgu difyr a chyffrous sydd wedi’u strwythuro’n dda a’u llunio’n ystyriol i fireinio a datblygu ystod eang o fedrau trawsgwricwlaidd mewn cyd-destunau ystyrlon.

Nodwyd effaith hyn trwy astudio holiaduron disgyblion a theithiau dysgu, a thrwy arsylwi gwelliannau yn neilliannau disgyblion.  Mae safonau gwaith yn llyfrau ac e-bortffolios disgyblion wedi cael eu monitro gan y tîm arweinyddiaeth dros gyfnod trwy arferion craffu a hunanarfarnu, ac mae’r ysgol yn ystyried y gwelwyd gwelliannau nodedig mewn cysondeb ac ansawdd.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

  • trwy arolygon thematig Estyn: ‘Teithiau Gwella Ysgolion Cynradd’ a chynhadledd yn Stadiwm Principality

  • prosiect Ysgolion Dysgu Proffesiynol consortiwm ERW

  • ymweliadau dysgu gan ysgolion ledled Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin  

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol gyfun gymunedol ddwyieithog ddynodedig ar gyfer disgyblion rhwng 11 ac 18 oed yn awdurdod lleol Penfro yw Ysgol y Preseli.  Mae tua 900 o ddisgyblion ar y gofrestr.  Mae tua 5% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, ac mae gan ryw 20% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol.  Daw pedwar deg un y cant o ddisgyblion o gartrefi Cymraeg eu hiaith, ac mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn siarad Cymraeg yn rhugl. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol

Yn 2013, nododd arweinwyr, er bod gan yr ysgol ddiffiniad clir o ddisgyblion mwy abl a thalentog, fod arferion ar gyfer herio a meithrin eu cynnydd yn amrywio gormod yn ôl adran, ac nid oeddent yn gyson. 

Ail-ganolbwyntiodd yr ysgol ei dehongliad o ddisgyblion mwy abl, a diweddarodd ei harferion i sicrhau ei bod yn ystyried anghenion unigol disgyblion.  Nododd fod angen iddi wella cyfran y disgyblion sy’n cyflawni lefel 7 neu’n uwch ar ddiwedd cyfnod allweddol 3 a’r gyfran sy’n cyflawni 5 gradd A* i A mewn TGAU. 

Disgrifiad o’r gweithgarwch/strategaeth

Er 2013, mae arweinwyr wedi sicrhau ffocws cyson ar ddisgyblion mwy abl mewn cynlluniau gwella.  I ddechrau, sefydlodd yr ysgol rôl arwain benodol a nododd arweinydd fyddai â chyfrifoldeb am ddisgyblion mwy abl a thalentog. 

Dechreuodd arweinydd yr ysgol ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog weithio gyda phob un o’r staff gan ddefnyddio arweiniad gan NACE i archwilio ac arfarnu darpariaeth ac arferion yr ysgol.  Cydnabu arweinwyr, er y gallai’r gwaith hwn arwain at ennill gwobr NACE, mai cryfder gwirioneddol y broses hon oedd helpu i nodi meysydd i’w gwella a fyddai’n cael effaith gadarnhaol ar ddarpariaeth a deilliannau disgyblion.

Yn dilyn hyn, arweiniodd yr arweinydd ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog sesiynau hyfforddi staff i helpu athrawon i ystyried a datblygu dealltwriaeth glir, ar y cyd, o’r hyn y mae mwy abl a thalentog yn ei olygu yn eu hysgol.  O ganlyniad, mae staff yn fwy hyderus yn eu gallu i nodi’r disgyblion hyn a’u rhoi ar gofrestr yr ysgol ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog.  Mae hyn yn cynorthwyo athrawon eraill i herio’r disgyblion hyn yn effeithiol mewn gwersi. 

Gan ddefnyddio fframwaith NACE, archwiliodd arweinwyr y ddarpariaeth ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog ar draws yr holl adrannau, a nododd gamau gwella, er enghraifft mentora disgyblion unigol a gwella’r cyfnod pontio o gyfnod allweddol 2 i gyfnod allweddol 3, i sicrhau bod athrawon yn adeiladu’n raddol ar fedrau a gwybodaeth flaenorol disgyblion.  Mae’r ysgol yn parhau i ddefnyddio offeryn archwilio NACE i arfarnu ei harferion a’i chynllun ar gyfer gwella.  Roedd y camau dilynol a gymerwyd yn cynnwys datblygu cynlluniau gwaith gyda chynnwys mwy heriol a thasgau cyfoethogi ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog. 

Fel rhan o ethos yr ysgol i gynorthwyo a galluogi pob un o’r disgyblion i gyflawni eu potensial, mae arweinwyr a staff yn gweithio’n ddiwyd i alluogi disgyblion mwy abl i ddilyn cyrsiau TGAU ychwanegol pan fyddant yn dymuno.  Mae hyn yn golygu cefnogi dysgu’r disgyblion hyn y tu allan i’r amserlen ysgol arferol.  Er enghraifft, pan fydd disgybl yn gofyn am gael astudio un cwrs TGAU arall na’r hyn y mae’r amserlen yn ei ganiatáu, mae athrawon yn gweithio gyda disgyblion mwy abl i sicrhau bod hyn yn gallu digwydd.  Mae athrawon yn darparu gwaith cwrs a llyfrau astudio perthnasol ar gyfer disgyblion, ac maent yn aml yn gweithio gyda disgyblion amser cinio neu ar ôl yr ysgol.  Mae disgyblion yn gweithio’n gydwybodol i gwblhau gwaith cwrs yn eu hamser eu hunain, ac mae athrawon yn darparu cymorth unigol pan fydd angen.  Mae gwaith yr ysgol yn y maes hwn yn galluogi disgyblion mwy abl i astudio ystod ehangach o bynciau na’r hyn sy’n arferol, a bron ym mhob achos, mae disgyblion sy’n cwblhau’r cyrsiau TGAU ychwanegol hyn yn cyflawni graddau uchel. 

Yn ogystal â darparu her drylwyr yn yr ystafell ddosbarth, mae arweinwyr wedi datblygu strategaeth fentora ar gyfer disgyblion mwy abl yng nghyfnod allweddol 3.  Maent yn cydnabod, er bod y disgyblion hyn yn fwy abl yn academaidd, efallai bod angen cymorth arnynt i ymgynefino â’r ysgol uwchradd neu â materion lles.  Er enghraifft, mae arweinwyr yn nodi’r disgyblion hynny sy’n teimlo’u bod dan bwysau i berfformio’n gyson ar lefel uwchlaw eu cyfoedion neu y mae eu cynnydd yn arafu.  Mae athrawon hefyd yn nodi’r disgyblion mwy abl hynny y gallai fod angen cymorth mentora arnynt, yn eu barn nhw.  Mae’r athrawes arweiniol yn cyfarfod â’r rheiny sy’n cael eu nodi’n rheolaidd.  Mae hyn yn galluogi iddi drafod eu hanghenion unigol a nodi sut gall yr ysgol eu cynorthwyo neu ddarparu ar eu cyfer.  Wedyn, gall gyfathrebu ag athrawon eraill i sicrhau eu bod yn bodloni anghenion disgyblion.  Er enghraifft, roedd disgybl y nodwyd ei fod yn fwy abl yn perfformio’n arbennig o dda ar draws y cwricwlwm ond yn achosi pryder mewn un maes pwnc penodol.  Nododd athrawon hyn yn gyflym a darparu mentora.  O ganlyniad, gwelwyd gwelliant yn ymgysylltiad y disgybl mewn gwersi a chynnydd mewn dysgu yn y pwnc hwn. 

Yn sgil y system fentora, nododd arweinwyr fod llawer o ddisgyblion mwy abl ym Mlwyddyn 7 eisiau her ychwanegol, yn y dosbarth a’r tu allan.  I hwyluso hyn, datblygwyd llyfryn her.  Fe wnaeth penaethiaid adrannau gwahanol feysydd pwnc helpu i ddatblygu tasgau i’w cynnwys ynddo.  Mae disgyblion yn cwblhau’r heriau hyn os oes ganddynt amser yn ystod y diwrnod ysgol neu’n gweithio trwyddynt gartref.  Mae’r llyfryn yn cynnwys offeryn hunanasesu sy’n gysylltiedig â lles disgyblion sy’n galluogi’r disgyblion hyn i nodi a rhannu eu teimladau.  O ganlyniad, mae’r llyfrynnau’n darparu her academaidd tra’n ffurfio’r sylfaen ar gyfer nodi materion sy’n gysylltiedig â lles disgyblion, sy’n cael eu trafod yn ystod sesiynau mentora unigol.

Effaith ar ddarpariaeth a safonau

O ganlyniad i hunanarfarnu effeithiol, mae gwaith yr ysgol ar wella darpariaeth ac arferion i gynorthwyo disgyblion mwy abl a thalentog wedi cael effaith gref ar ddeilliannau dros y pedair blynedd ddiwethaf.

Mae cyfran y disgyblion sy’n cyflawni pum gradd A*-A mewn TGAU neu gyfwerth wedi gwella’n gyson yn ystod y cyfnod hwn, gan godi o 23% yn 2015 i 31% yn 2017 (Llywodraeth Cymru, 2017c).

Mae bron pob un o’r disgyblion sy’n cael eu mentora yn ymateb yn gadarnhaol i’r cymorth ac maent yn gwerthfawrogi cael unigolyn y gallant drafod unrhyw bryderon ag ef/â hi.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol gymunedol ym maestref orllewinol Penarth ym Mro Morgannwg yw Ysgol Gynradd Evenlode.  Mae ganddi ryw 450 o ddisgyblion rhwng pedair ac un ar ddeg oed.  Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n gymwys i gael prydau ysgol am ddim.  Saesneg yw prif iaith y disgyblion.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol

Mae’r ysgol yn darparu ar gyfer llawer o ddisgyblion abl ar draws pob grŵp blwyddyn.  Dros y blynyddoedd diwethaf, rhoddwyd blaenoriaeth i wella ysgrifennu disgyblion mwy abl ar draws yr ysgol.  Mae gweithio mewn partneriaeth ag un o gyn-rieni’r ysgol, sydd â phrofiad fel athro iaith arbenigol, wedi galluogi llawer o ddisgyblion hŷn i lwyddo i ddatblygu eu medrau ysgrifennu estynedig.

Disgrifiad o’r gweithgarwch/strategaeth

Rhoddodd yr ysgol strategaeth ar waith i ymestyn medrau ysgrifennu disgyblion mwy abl ym Mlwyddyn 6.  Mynnodd y strategaeth hon fod disgyblion yn mynychu sesiwn hanner diwrnod wythnosol gyda chyn-riant, sy’n athro iaith arbenigol.  Trwy weithio gyda disgyblion Blwyddyn 8 yr ysgol gyfun leol, roedd yn ofynnol i ddisgyblion mwy abl Blwyddyn 6 yr ysgol ddarllen nofel benodol a defnyddio’i strwythur fel fframwaith naratif i’w helpu i ysgrifennu eu stori estynedig eu hunain dros flwyddyn.  Roedd y broses yn cynnwys gwaith cartref arloesol, strategaethau addysgu ystafell ddosbarth hynod effeithiol ac unigryw a chymorth i rieni trwy gyswllt wythnosol a chyfarfodydd tymhorol.

Bu’r arbenigwr yn gweithio’n llwyddiannus gyda disgyblion ar amrywiaeth eang o strategaethau a thechnegau effeithiol i wella eu hysgrifennu creadigol.  Seiliodd ei raglen ysgrifennu creadigol a llythrennedd ar gaffael geirfa a thechnegau ysgrifennu syml a ddefnyddir gan awduron proffesiynol.

Fe wnaeth cyswllt ag adran Saesneg yr ysgol gyfun leol alluogi disgyblion Blwyddyn 6 a Blwyddyn 8 i gymryd rhan mewn mentora a golygu gwaith cyfoedion, ac o ganlyniad, bu’r disgyblion Blwyddyn 6 yn gweithredu fel mentoriaid cyfoedion i ddisgyblion Blwyddyn 5 a Blwyddyn 4 yn eu tro.  Cynyddodd hyn eu hyder a gwella’u lles.

Mae gan y disgyblion sy’n cymryd rhan yn y rhaglen hyder a dawn o ran ysgrifennu creadigol a ffeithiol sy’n heintus, a llwyddodd pob un o’r disgyblion i greu eu nofelau eu hunain, a oedd rhwng 12 ac 16 mil o eiriau.  Mae gan lawer o’r disgyblion hynny oedran darllen rhwng 13 ac 14 oed.

Effaith ar ddarpariaeth a safonau

Llwyddodd llawer o ddisgyblion a fu’n cymryd rhan yn y rhaglen i gynhyrchu gwaith mewn llafaredd, ysgrifennu a darllen ar lefel 6 mewn Saesneg.  O ganlyniad i lwyddiant y fenter, mae ail garfan o ddisgyblion wrthi’n gweithio ar y rhaglen ar hyn o bryd. 

Roedd y disgyblion Blwyddyn 5 a gafodd eu mentora yn ystod cyfnod cyntaf y rhaglen yn awyddus iawn i gymryd rhan, gan ddangos brwdfrydedd i ysgrifennu. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Langstone ym mhentref Langstone i’r dwyrain o Gasnewydd.  Mae’r ysgol yn gwasanaethu’r ardal leol a’r ardal gyfagos.  Mae tua 300 o ddisgyblion amser llawn ar y gofrestr, rhwng pedair ac un ar ddeg oed.

Mae ychydig dros 2% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae hyn gryn dipyn islaw’r cyfartaleddau lleol a chenedlaethol.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan ryw 11% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol

Mae gan yr ysgol hanes cryf iawn o berfformiad uchel ymhlith disgyblion mwy abl.  Mae Ysgol Langstone yn ysgol sy’n arloesi mewn dysgu proffesiynol.

Wrth ymateb i ddiwygio’r cwricwlwm yng Nghymru, mae’r ysgol wedi adolygu ei dull o ran y modd y mae’n bodloni anghenion disgyblion mwy abl a thalentog.  Yn hytrach na siarad am ‘sut i addysgu disgyblion mwy abl’, mae staff wedi canolbwyntio ar ddatblygu addysgeg sy’n gweithio i bob un o’r plant, sy’n cael ei gyrru gan y pedwar ‘diben craidd’.  Am y rheswm hwn, mae’r ysgol wedi symud oddi wrth nodi disgyblion mwy abl a thalentog fel grŵp ar wahân a chadw cofrestr ffurfiol.  Erbyn hyn, mae’r ysgol yn ystyried bod ei darpariaeth ar gyfer disgyblion mwy abl a thalentog yn rhan o’i hathroniaeth gynhwysol i gael disgwyliadau uchel o bob disgybl, a darparu’r cymorth a’r her briodol i fodloni anghenion pob disgybl.

Disgrifiad o’r gweithgarwch/strategaeth

Mae’r ysgol yn defnyddio cyfuniad o destunau dosbarth a dull prosiect ysgol gyfan i gyflwyno’i chwricwlwm.  Mae’n rhoi cydbwysedd gofalus i ddisgyblion o gyfleoedd eang ac amser i astudio testunau’n fanwl i ddatblygu, atgyfnerthu ac ymgorffori eu gwybodaeth a’u medrau’n gynyddol ar draws yr ysgol.  Er enghraifft, mae’r prosiect ‘Pages through the ages’ yn sicrhau bod pob un o’r disgyblion, gan gynnwys y rhai mwy abl a thalentog, yn cael llawer o gyfleoedd ysgogol i gymhwyso eu medrau llythrennedd a rhifedd yn llwyddiannus mewn ystod eang o gyd-destunau a datblygu eu gwybodaeth a’u medrau sy’n benodol i bwnc yn effeithiol ar draws meysydd dysgu a phrofiad, wedi’u hategu gan y pedwar diben craidd. 

Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais sylweddol ar ddatblygu medrau disgyblion ar gyfer dysgu.  Mae’n ymgorffori strategaethau sydd â hanes o fod yn fwy effeithiol dros gyfnod.  Er enghraifft, o’r dosbarth derbyn i Flwyddyn 6, mae disgyblion yn defnyddio set gyffredin o ‘offer’ i’w helpu i gynllunio eu syniadau a chynnal eu dysgu yn annibynnol.  Mae hyn yn golygu bod disgyblion yn gwneud dewisiadau ynglŷn â sut i gyflwyno’u gwaith o oedran ifanc iawn.  Ymgorfforwyd y dull hwn dros sawl blwyddyn, ac mae hyn wedi cael effaith gref a chynaledig ar ddatblygu medrau disgyblion mwy abl wrth iddynt gynllunio, cofnodi a gwneud penderfyniadau.

Mae’r ysgol yn defnyddio ffilm trwy gydol y flwyddyn, fel y cyd-destun ar gyfer ei ffocws ysgol gyfan ar ddatblygu medrau dysgu gydol oes disgyblion.  Roedd arweinwyr wedi nodi nad oes gan ddisgyblion bob amser y gwydnwch i ymdopi pan fyddant yn gweld rhywbeth yn anodd neu’n cael rhywbeth yn anghywir yn eu gwaith.  Dewison nhw’r ffilm ‘Eddie the Eagle’ fel y cyfrwng ar gyfer cynllunio gwaith cwricwlwm i gyflwyno disgyblion mwy abl a thalentog i’r cysyniad o rym meddylfryd ‘hyd yma’.  Trefnon nhw i Eddie ‘the Eagle’ Edwards ymweld â’r ysgol i siarad â disgyblion am ei heriau wrth gyrraedd a chymryd rhan yn y gemau Olympaidd, a phwysigrwydd hunan-gred.  Mae’r profiad bywyd go iawn ysbrydoledig hwn wedi cael effaith bwerus ar helpu disgyblion mwy abl a’r rheiny â doniau ym myd chwaraeon neu ddoniau creadigol i ddatblygu gwydnwch gwell, a dyfalbarhau â’u dysgu. 

Effaith ar ddarpariaeth a safonau

Yn arolygiad diwethaf yr ysgol yn 2014, nododd Estyn:

  • fod cofnod cyson dros gyfnod o berfformiad uchel gan ddisgyblion mwy abl
  • bod addysgu o ansawdd da iawn yn sicrhau bod bron pob un o’r disgyblion yn cael lefel uchel o her yn eu gwaith
  • bod athrawon yn datblygu medrau disgyblion ar gyfer dysgu yn eithriadol o dda

Mae disgyblion mwy abl a thalentog yn siarad yn hyderus am y ffaith fod yna rwystr wrth fynd i’r afael â chysyniadau neu fedrau mwy heriol, neu gymhwyso eu gwybodaeth a’u medrau mewn sefyllfa newydd.  Maent yn esbonio’n hyderus y strategaethau y maent yn eu defnyddio i oresgyn hyn i ymdrechu tuag at gyflawni eu nodau dysgu.  Maent yn dangos gwydnwch a llawer o annibyniaeth fel dysgwyr.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Gellir dadlau mai dewis ymgeiswyr ar gyfer rolau addysgu tymor hir yw’r penderfyniad pwysicaf y gall ysgol ei wneud.  Mae’r ysgol yn credu bod y prosesau ar gyfer penodi yn cael eu safoni’n deg ar draws y sector; fodd bynnag, rhoddir llawer llai o ystyriaeth i’r prosesau ar gyfer beth sy’n digwydd ar ôl y penodiad ac mae’n aml yn amrywio’n sylweddol.  

Yn 2016, dyfarnwyd swydd addysgu yn yr ysgol i athro newydd gymhwyso (ANG).  Yr her a oedd yn wynebu’r tîm arweinyddiaeth oedd sut orau i sefydlu’r athro sy’n gymharol ddibrofiad er mwyn sicrhau bod modd cyflawni a chynnal y deilliannau gorau posibl cyn gynted ag y bo modd.  Cytunodd arweinwyr, er mwyn cyflymu datblygiad yr athro newydd, y byddai rhaglen ddatblygu bwrpasol – a fyddai’n gweithredu trwy gydol y flwyddyn – yn cael ei chreu a’i rhoi ar waith.  Roedd angen i’r rhaglen hon sicrhau bod anghenion dysgu’r disgyblion ac anghenion yr athro yn cael eu bodloni’n briodol er mwyn sicrhau llwyddiant.  Y pennaeth cynorthwyol oedd â’r cyfrifoldeb am gynllunio ac ymgymryd â’r prosiect datblygiad proffesiynol uchelgeisiol hwn.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Amlinellwyd rhaglen ymsefydlu a chymorth ddwys am flwyddyn ar gyfer athrawon newydd gymhwyso yn ofalus gyda’r nod o fowldio’r mentorai i fod yn weithiwr proffesiynol hynod gymwys yn yr ysgol, gan ddatblygu medrau allweddol mewn rheolaeth ddosbarth, addysgeg a chreu darpariaeth briodol.  Darparwyd hyfforddiant ar gyfer yr agweddau hyn i ddechrau, gyda mwy o ffocws dilynol ar fireinio a gwella arfer a safonau wrth i’r misoedd fynd rhagddynt.  Byddai dau ddosbarth priodol yn cael eu ‘hadlewyrchu’ hefyd fel bod y profiadau dysgu craidd ar gyfer disgyblion yr un fath yn y ddwy ysgol yn y ffederasiwn ac felly gellid sicrhau eu hansawdd. 

Trefnwyd amser rhyddhau wythnosol ar gyfer sesiynau hyfforddi un i un rhwng y pennaeth cynorthwyol a’r athro newydd gymhwyso.  Yn ystod y sesiynau hyn, bu’r athrawon yn trafod prosesau cynllunio a strategaethau addysgu, ac yn astudio enghreifftiau o ddysgu disgyblion o flynyddoedd presennol a blaenorol i gefnogi addysgu a gwella cysondeb.  Datblygwyd perthynas gref ac ymddiriedus rhwng y ddau athro, gan alluogi i adborth lifo’n rhwydd.  Mabwysiadodd yr athro newydd gymhwyso feddylfryd cadarnhaol a gweithiodd yn galed i fireinio a gwella meysydd i’w datblygu a nodwyd gan fentoriaid mewnol ac allanol.

Derbyniodd yr athro newydd gymhwyso weithgareddau dysgu proffesiynol strwythuredig i hwyluso datblygu gwybodaeth a medrau yn raddol.  Rhoddwyd pwyslais penodol ar reolaeth ystafell ddosbarth, datblygu perthnasoedd a meithrin diwylliant cefnogol a gweithgar lle mae disgyblion yn ffynnu. 

Trefnwyd cyfleoedd i’r athro newydd gymhwyso arsylwi ei fentor yn addysgu, ac wedyn cynhaliwyd y gwersi hyn gan yr athro newydd gymhwyso yn ddiweddarach yn ei leoliad ei hun a myfyriwyd arnynt.  Trefnwyd nifer o gyfarfodydd staff, gan ganolbwyntio ar rannu arfer arloesol a lefel uchel ar draws y ffederasiwn, a roddodd gyfleoedd ychwanegol i’r athro newydd gymhwyso ddysgu oddi wrth weithwyr proffesiynol profiadol eraill. 

Beth fu effaith y gwaith hwn ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Yn dilyn hanner tymor o gymorth ac arweiniad, roedd yr athro newydd gymhwyso wedi profi ei fod yn barod i ymgymryd â chyfrifoldebau a thasgau mwy amrywiol, fel creu unedau cynllunio arloesol a darparu adnoddau ar gyfer profiadau dysgu difyr.  Wedyn, mireiniwyd y prosiectau hyn gyda’r mentor ac fe’u defnyddiwyd yn y ddwy ystafell ddosbarth.  O ganlyniad, rhannwyd arfer orau yn effeithiol, gyda darpariaeth yn cael ei chreu a’i defnyddio gan yr athro newydd gymhwyso a’r mentor.  Mae hyn yn amlygu’r manteision i’r ddwy ochr ac effaith y dull ymsefydlu teilwredig hwn i’r ddwy ochr dan sylw. 

Yr hyn sy’n bwysig yw bod y dull hwn o ymsefydlu athrawon newydd gymhwyso wedi cael effaith gadarnhaol ar yr athro newydd gymhwyso.  Dywedodd ei fod yn teimlo ei fod yn cael ei werthfawrogi ac yn cael gofal, a’i fod yn gwerthfawrogi’r buddsoddiad yn ei ddatblygiad proffesiynol.  Dysgodd yr athro a gynorthwywyd o’r dechrau fod diwylliant yr ysgol yn hyrwyddo cydweithio a rhannu arfer.  Ers hynny, mae wedi mynd yn ei flaen i gynorthwyo staff eraill i wella, gan wella’r diwylliant ymhellach er budd yr holl randdeiliaid.

Effaith fwyaf gweladwy’r fenter hon oedd y safonau nodedig a gyflawnwyd o ran arfer ystafell ddosbarth a deilliannau gan yr athro newydd gymhwyso yn y flwyddyn gyntaf honno.  Mae amrywiaeth o asiantaethau wedi cydnabod yn ffurfiol bod y deilliannau hyn yn rhagorol, ac mae’r rhaglen fentora hon wedi profi beth sy’n bosibl pan fydd athrawon ifanc yn cael yr arweiniad a’r cymorth sydd eu hangen arnynt er mwyn rhagori.

I gloi, rhoddir blaenoriaeth uchel yn yr ysgol i hyfforddi athrawon newydd gymhwyso er mwyn hwyluso proses effeithiol a chynaledig o ddatblygiad proffesiynol.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

  • trwy arolygon thematig Estyn: ‘Teithiau Gwella Ysgolion Cynradd’ a chynhadledd yn Stadiwm Principality

  • prosiect Ysgolion Dysgu Proffesiynol consortiwm ERW

  • ymweliadau dysgu gan ysgolion ledled Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin