Arfer effeithiol Archives - Page 38 of 68 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Lleolir Ysgol Gymuned Brynaerau mewn ardal wledig, rhyw hanner milltir o bentref Pontllyfni, sydd ar y briffordd rhwng Caernarfon a Phwllheli.  Cymraeg yw prif gyfrwng gwaith a bywyd yr ysgol.  Mae 64 disgybl rhwng 3 ac 11 oed ar y gofrestr, yn cynnwys 8 oed meithrin rhan-amser.  Fe’u rhennir yn 3 dosbarth oedran cymysg.

Dros y tair blynedd diwethaf, mae tua 9% o’r disgyblion yn gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim.  Mae hyn yn sylweddol is na’r canran cenedlaethol (18%).  Mae tua 70% o’r disgyblion yn siarad Cymraeg gartref.  Ychydig iawn o’r disgyblion sydd o gefndir lleiafrifol ethnig.  Mae’r ysgol wedi adnabod tua 22% o’i disgyblion fel rhai sydd ag anghenion dysgu ychwanegol, sydd yn agos i’r canran cenedlaethol, sef 21%.

Penodwyd y pennaeth i’w swydd ym mis Ionawr 2016.  Mae ganddi gyfrifoldeb dros ysgol arall gyfagos ac mae’n rhannu ei hamser rhwng y ddwy ysgol.  Arolygwyd yr ysgol ddiwethaf ym mis Gorffennaf 2013.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Un o flaenoriaethau’r ysgol eleni yw sicrhau bod:

– athrawon a disgyblion yn cydweithio er mwyn datblygu profiadau deniadol sy’n ysgogi’r dysgu.

Wrth sefydlu hynny, bu i’r ysgol:

  • annerch rhaglen ‘Ysgolion fel sefydliadau’n sy’n dysgu’– drwy ganolbwyntio ar wireddu’r 7 dimensiwn.
  • ymateb i ofynion  dogfen Llywodraeth Cymru ‘Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein cenedl’
  • fabwysiadu hyfforddiant arfer dda Cwricwlwm i Gymru (Estyn), sydd wedi ysbrydoli’r arweinwyr i fod eisiau dechrau diwygio cwricwlwm yr ysgol.
  • gynnal cyfarfodydd staff yn amlygu parodrwydd a brwdfrydedd i ddechrau gwreiddio agweddau penodol o’r Cwricwlwm Newydd.
  • gynnal ymchwil gweithredol i waith John Hattie a Cath Delve yn amlygu manteision datblygu profiadau ysgogol ar y cyd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Prif nod Ysgol Brynaerau yw paratoi profiadau ysgogol a chreadigol er mwyn paratoi dysgwyr ar gyfer yr 21ain ganrif a thu hwnt.

Yn dilyn hyfforddiant Cwricwlwm i Gymru a drwy fod yn rhan o astudiaeth achos ‘Ysgolion fel sefydliadau sydd yn dysgu’ daeth uwch dim rheoli tair ysgol at ei gilydd i drafod cydweithio a chyd gynllunio er mwyn paratoi at y cwricwlwm newydd.

Croesawodd athrawon y tair ysgol y cyfle i gyd-gynllunio gan ymateb i’r nod cenedlaethol ar leihau baich gwaith, hyrwyddo dysgu mewn tîm a chydweithio ymhlith pob aelod o staff, gan ystyried gyda’i gilydd sut i wneud eu haddysgu eu hunain yn fwy pwerus.  Manteisiwyd ar y cyfle i gyd-weithio er mwyn rhannu arferion da ac ysbrydoli’r addysgu a’r dysgu.

Er mwyn hwyluso’r cyd-weithio, penderfynwyd ar un thema ar gyfer y tair ysgol – thema’r tymor cyntaf oedd ‘All un person newid y byd?’.  Y cam cyntaf ar bwysicaf yn y broses cynllunio oedd rhoi rhyddid i’r staff archwilio’r testun gyda’r disgyblion, yn seiliedig ar chwe maes dysgu’r cwricwlwm newydd.  Golygai hyn fod y disgyblion yn dylanwadu’n uniongyrchol ar y gweithgareddau y byddant yn eu cyflawni ac yn gwneud penderfyniadau a dewisiadau er mwyn sicrhau llais blaenllaw yn eu gwaith.  Maent yn dewis llwybrau dysgu heriol er mwyn cwblhau tasgau estynedig.

Yn dilyn ymchwil, archwiliwyd trefn dosbarthiadau yng nghyfnod allweddol 2 ar gyfer meithrin annibyniaeth disgyblion mewn tasgau, gan sicrhau datblygiad yn eu medrau llythrennedd, rhifedd, a TGCh.  Penderfynwyd datblygu 4 ardal antur sef ‘Antur Llythrennedd, Antur Rhifedd, Antur Meddwl ac Antur Greadigol’ yn ogystal â’r grŵp ffocws.  O fewn yr anturiaethau, paratoir tasgau ble mae disgwyl i’r disgyblion ddewis yr her addas yn unol â strategaethau meddylfryd o dwf a’r parthau dysgu.

Mae’r profiadau byw o ddaw o wahodd ymwelwyr i’r ysgol a chynnal ymweliadau yn rhan greiddiol o fodloni dibenion y cwricwlwm newydd.  Mae’r profiadau dysgu yn tanio dychymyg y disgyblion ac yn eu galluogi i ddatblygu eu medrau, eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth yn hynod lwyddiannus mewn meysydd ar draws y cwricwlwm ac mewn modd integredig.

Er mwyn ymateb i’r cwestiwn mawr ‘All Un Person Newid y Byd?’ arweiniodd y disgyblion ar drywydd gwaith elusennol Ambiwlans Awyr Cymru.  Yn dilyn ymweliad gan swyddog o’r Ambiwlans Awyr, ysbrydolwyd y disgyblion i gynllunio prosiect ysgol gyfan sef yr ‘Her Tri Chopa’. Roedd hwn yn gyfle i ddatblygu eu medrau arwain gan annog rhieni, aelodau o’r gymdeithas leol a thu hwnt i gyfrannu at ein her.  Darparwyd cyfleoedd gwerthfawr i ddisgyblion ymgymryd â chyfrifoldebau a bod yn ddinasyddion gweithgar.  Datblygwyd medrau TGCh y disgyblion drwy iddynt gynllunio a chreu hysbyseb amlgyfrwng a’i rannu ar wefannau cymdeithasol.  Bu iddynt gofnodi a mewnbynnu’r arian a gasglwyd i gronfeydd data gan ddadansoddi graffiau a gosod targedau.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Gwelwyd effaith gadarnhaol ar ymrwymiad y disgyblion yn eu dysgu gan fod eu dylanwad yn angor i’r cynllunio a’r amgylchedd dysgu.  Mae brwdfrydedd y disgyblion tuag at eu gwaith yn heintus a’u cymhelliant yn uchel gan fod ganddynt berchnogaeth gref ar eu dysgu ac maent yn gallu trafod eu gwaith yn ddeallus.

Wrth weithredu egwyddorion asesu ffurfiannol, er enghraifft drwy’r parthau dysgu gan ganiatáu’r disgyblion ddewis lefel eu her yn ystod tasgau, mae eu perfformiad yn llawer uwch na’r disgwyl. Maent yn fwy parod i weithio yn annibynnol ac yn llwyddo i gwblhau tasgu amrywiol, eang ac o safon uchel.  O ganlyniad, mae’r disgyblion yn uchelgeisiol ac yn gyfranwyr mentrus creadigol.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Rhannwyd arferion da Ysgol Brynaerau gydag ysgolion eraill o fewn y dalgylch a thu hwnt ac mae’r ysgol yn dangos ei harfer trwy’r cyfryngau cymdeithasol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Pen Barras yn Rhuthun Sir Ddinbych.  Mae’n gwasanaethu tref Rhuthun a’r cyffiniau.  Agorwyd yr adeilad presennol ar safle newydd yn Ebrill 2018.  Cymraeg yw prif gyfrwng a bywyd yr ysgol, ac fe gyflwynir Saesneg yng nghyfnod allweddol 2.  Mae 273 disgybl rhwng 3 ac 11 oed ar y gofrestr, yn cynnwys 35 oed meithrin, rhan amser.  Fe’i rhennir yn 11 dosbarth.

Mae cyfran gyfartalog y disgyblion sy’n gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim dros y tair blynedd ddiwethaf oddeutu 3%.  Mae hyn yn sylweddol is na’r ganran genedlaethol (19%).  Mae tua 76% o’r disgyblion yn siarad Cymraeg gartref.  Mae’r ysgol wedi adnabod tua 15% o’i disgyblion fel rhai sydd ag anghenion dysgu ychwanegol, sydd ychydig yn is na’r ganran genedlaethol.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Gyda dyfodiad y cwricwlwm newydd a datblygiadau diweddar ym myd addysg, gwelwyd bod angen i’r athrawon a staff ddechrau meddwl mewn ffyrdd gwahanol, wrth gynllunio gweithgareddau a heriau dysgu symbylus i’r disgyblion.  Roedd symud i adeilad newydd yn Ebrill 2018, yn gyfle i feddwl am gynnig profiadau gwerthfawr o’r newydd i’r disgyblion. Bu i hyn symbylu’r staff i fod yn fwy mentrus ac i arbrofi wrth gynllunio ar gyfer themâu a gweithgareddau diddorol. Rhoddwyd y cyfrifoldeb o ddewis thema’r tymor i’r disgyblion, a’u bod nhw yn meddwl am gwestiwn mawr pob wythnos am yr hyn hoffant ei ddysgu.  Wrth weithredu yn y modd yma, sylweddolodd y staff yn fuan iawn bod angen cydweithio’n agosach o fewn yr unedau wrth gynllunio, a newidiwyd meddylfryd staff i feddwl am gynllunio profiadau yn hytrach na chynllunio gwersi.  Rhoddwyd llai o bwys ar yr hyn oedd yn cael ei gofnodi yn ffeiliau cynllunio’r athrawon, er mwyn treulio mwy o amser yn cyd-gynllunio gyda staff a disgyblion i drefnu gweithgareddau a phrofiadau creadigol, cyffrous a diddorol.  Golyga hyn, bod rhwydd hynt i wersi fynd ar drywydd gwahanol, yn ôl chwilfrydedd y disgyblion.  Roedd rhaid i staff gamu’n ôl a chael meddwl agored, i fod yn greadigol a cheisio manteisio ar arbenigedd aelodau yn y gymuned leol i hwyluso’r dysgu a chyflwyno amrediad o brofiadau gwerthfawr i’r disgyblion.  Gwelwyd bod y fethodoleg hon o gynllunio yn mynd law yn llaw â blaenoriaethau’r ysgol sef; datblygu llais y disgybl, egwyddorion y cyfnod sylfaen, gweithio’n annibynnol a chynhwysiant digidol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Ers tua dwy flynedd, mae’r ysgol wedi bod yn arbrofi gyda chynllunio’r athrawon a dewis themâu gwahanol.  Mae ymdeimlad bellach yn yr ysgol bod y drefn newydd yn gweithio, gyda’r staff yn hyderus wrth gael eu harwain gan ddiddordeb y disgyblion.  O ganlyniad, mae mwy o frwdfrydedd gan y staff a’r disgyblion yng ngweithgareddau’r dosbarth.

Y cam cyntaf ar y daith oedd newid y ffordd o ddewis thema.  Rhoddwyd her i athrawon, i beidio â dysgu thema yr oeddynt wedi ei astudio yn flaenorol.  Golyga hyn na fedrant ail-ddefnyddio cynlluniau gwaith manwl a thasgau a thaflenni gwaith parod, a oedd ar y dechrau yn achosi peth pryder i rai.  Nodwyd hefyd, mai am un hanner tymor yn unig y dylai fod hyd y thema, er mwyn sicrhau bwrlwm chwim a chadw diddordeb y disgyblion.  Mae peth hyblygrwydd gan athrawon i ddewis thema’r hanner tymor olaf yn yr haf, er mwyn sicrhau bod yr amrediad o fedrau a meysydd y cwricwlwm wedi cael sylw digonol.

Yn ystod wythnos olaf pob tymor, mae ‘sgyrsiau dosbarth’ yn cael eu cynnal i drafod pa thema mae’r disgyblion am astudio am y tymor canlynol.  Mae rhestr hir o opsiynau yn cael eu cofnodi a’u trafod, cyn cynnal pleidlais, a’r thema fwyaf poblogaidd yn cael ei ddewis.  Dros gyfnod y gwyliau rhoddir gwaith cartref i’r disgyblion, i feddwl am gwestiynau mawr a meysydd o fewn y thema i’w hastudio.  Anogir y rhieni i helpu eu disgyblion, yn arbennig y disgyblion ieuengaf, i ganfod gwybodaeth a meddwl am feysydd ymchwilio.  Wedi dychwelyd o’u gwyliau, mae pawb yn barod ar gyfer eu thema newydd, gyda pheth gwybodaeth am y maes, yn llawn chwilfrydedd ac awch i ddysgu mwy.

Ar ddechrau’r astudiaeth newydd, mae’r disgyblion a’r staff yn trafod yr hyn mae’r disgyblion eisoes yn ei wybod am y thema a’r hyn dymunent ddysgu.  Y meysydd hyn, neu’r cwestiynau mawr, yw’r sail i’r athrawon, o fewn eu hunedau, i drafod a chynllunio profiadau a gweithgareddau difyr.  Mae’r cyfarfodydd hyn yn digwydd ar ddiwedd pob wythnos er mwyn meddwl am weithgareddau a pharatoi adnoddau.  Mae’r cymorthyddion hefyd yn rhan allweddol yn y broses, gan dderbyn cyfrifoldebau penodol a threfnu gweithgareddau.  Rhoddir pwyslais mawr ar wahodd aelodau o’r gymuned i wneud cyflwyniadau neu i fynd ar ymweliad er mwyn symbylu’r gwaith ymhellach.  Mae nifer o ymwelwyr wedi trafod eu profiadau, er enghraifft wrth astudio “Ffilmiau” fel thema, gwahoddwyd yr actor Rhys Ifans i’r ysgol, yn ogystal â dyn camera, technegydd sain, sgriptiwr, dawnswraig ac actorion i drafod eu gwaith.  Mae profiadau o’r fath wedi bod yn werthfawr iawn, gyda’r staff a’r disgyblion yn elwa o’r cyfleoedd.

Rhoddir llai o bwys ar yr hyn sy’n cael ei gofnodi yn ffeiliau cynllunio’r athrawon, er mwyn treulio mwy o amser yn cyd-gynllunio.  Golyga hyn, bod rhwydd hynt i wersi fynd ar drywydd gwahanol, yn ôl chwilfrydedd y disgyblion.  Mae’r hyn sy’n ddisgwyliedig yn ffeiliau cynllunio’r athrawon yn llai o lawer o ran swmp a ffurfioldeb ac yn cynnwys y canlynol;

  • rhestr o themâu a ddewiswyd gan y disgyblion;
  • y thema a ddewiswyd, a’r cwestiynau mawr;
  • amserlen heriau a chyfrifoldebau staff;
  • disgrifiad byr o’r gweithgareddau a thaflenni i uwcholeuo’r medrau a gyflwynwyd o ran llythrennedd, rhifedd a TGCh;
  • mae enghreifftiau o waith disgyblion hefyd yn cael eu cyflwyno – gan fod gweld gwaith disgybl yn dweud mwy na disgrifiad athro o’r dasg dan sylw.

Cynllunnir tasgau ar gyfer meysydd ar draws y cwricwlwm sy’n ymwneud â’r thema.  Yn wythnosol, anelir i gynhyrchu o leiaf un darn o waith ysgrifennu estynedig, un dasg rhifedd a thasgau TGCh ar draws y cwricwlwm.

Mae’r ysgol wedi addasu ei dulliau dysgu, gan hybu gweithgareddau sy’n meithrin dysgu annibynnol.  O ganlyniad, mae a llai o gyflwyno gwybodaeth a ffeithiau i ddisgyblion a mwy o bwyslais yn cael ei roi ar ddatblygu disgyblion i fod yn barod i wneud camgymeriadau ac yna canfod atebion neu ddatrys problemau eu hunain.  Mae rhannu a dathlu gwaith disgyblion hefyd yn flaenllaw, gan annog y disgyblion i fedru adnabod gwaith da a meysydd i’w datblygu, boed hynny yn eu gwaith eu hunain neu yng ngwaith disgyblion eraill.  Mae gwella gwaith eu hunain hefyd, yn cael mwy o sylw, gyda’r athrawon yn treulio mwy o amser gyda’r disgyblion yn canfod ateb i’r cwestiwn, ‘sut medraf wella fy ngwaith?’  Mae’r ysgol hefyd yn arbrofi gyda’n systemau marcio, gan geisio marcio ar y pryd neu sicrhau bod y gwaith yn cael ei drafod gyda’r disgybl a gwelliannau’n cael eu cynnig yn amserol.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae pob athro wedi gweld llawer mwy o frwdfrydedd gan y disgyblion tuag at eu gwaith, ac o ganlyniad, gwelwyd y safonau’n codi.  Gyda’r disgyblion yn chwarae rhan mor flaenllaw yn eu dysgu eu hunain, mae’r mwynhad a’r penderfyniad i wneud eu gorau yn amlwg.  

Mae’r ysgol yn cydnabod yr her o newid meddylfryd staff i’r dulliau yma o ddysgu, ac mae llawer o waith i’w wneud eto.  Maent yn argyhoeddedig, mai trwy gydweithio i gynllunio yn y modd yma a chyd-gysylltu gyda’r gymuned leol, gallant gynnig ystod eang o brofiadau i’r disgyblion, er mwyn datblygu eu medrau i safon uchel, a’u bod yn tyfu i fod yn unigolion cyflawn sy’n cyfrannu’n helaeth i’r gymuned leol a Chymru.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol yn cydweithio’n agos gydag ysgolion lleol gan rannu arfer da a syniadau.  Mae ysgolion cyfagos wedi ymweld â’r ysgol ac mae consortiwm y gogledd, GwE, wedi gwahodd staff y cyfnod sylfaen i rannu eu profiadau gydag athrawon ar draws y rhanbarth.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Drenewydd Gelli-farch ym mhentref Drenewydd Gelli-farch, bedair milltir y tu allan i dref Cas-gwent ar y ffin yn Sir Fynwy.  Mae 200 o ddisgyblion rhwng 4 ac 11 yn mynychu’r ysgol, mewn saith dosbarth un oedran.

Y cyfartaledd tair blynedd ar gyfer disgyblion sy’n gymwys am brydau ysgol am ddim yw tua 1%, sydd ymhell islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 18%.  Nodir bod gan ryw 15% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sy’n is na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 21%.  Nid oes unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref.  Mae ychydig iawn o ddisgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.

Daeth y pennaeth yn Bennaeth Gweithredol Ysgol Gynradd Drenewydd Gelli-farch a dwy ysgol arall yng Nghas-gwent am gyfnod o dair blynedd yn 2015.  Er mis Medi 2018, daeth y pennaeth gweithredol yn gydlynydd clwstwr ar gyfer clwstwr o ysgolion Cas-gwent, a dychwelodd i Drenewydd Gelli-farch i rannu’r brifathrawiaeth â’r Pennaeth Cysylltiol.  Penodwyd cyd-bennaeth parhaol gan y corff llywodraethol i rannu prifathrawiaeth yr ysgol yn 2017.

Bu’r ysgol yn ysgol arloesi ar gyfer y celfyddydau mynegiannol, ac mae bellach yn parhau fel ysgol ddysgu broffesiynol yng nghonsortiwm y Gwasanaeth Cyflawni Addysg.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae ‘Cwricwlwm i Gymru: Fframwaith y Cyfnod Sylfaen’ (Llywodraeth Cymru, 2015) yn pwysleisio pwysigrwydd plant yn dysgu trwy brofiadau uniongyrchol, gyda ‘chwarae’ wrth wraidd yr holl ddysgu.  Mae’n cydnabod “drwy eu chwarae, bydd plant yn ymarfer a chadarnhau eu dysgu, yn chwarae gyda syniadau, arbrofi, cymryd risgiau, datrys problemau, ac yn gwneud penderfyniadau’n unigol ac mewn grwpiau bach a mawr”.

Gan gofio hyn, datblygodd yr ysgol eu harferion ‘Amser i Chi Gael Tro’ (OTYT) i sicrhau bob dydd:

  • bod dysgwyr yn cael y cydbwysedd cywir rhwng tasgau strwythuredig dan gyfarwyddyd oedolyn, a phrofiadau dysgu wedi’u hysgogi gan y plentyn
  • y gallai dysgwyr ddewis eu profiadau dysgu eu hunain ac elwa ar eu diddordebau eu hunain
  • y gallai dysgwyr weithio ar eu cyflymdra unigryw eu hunain a datblygu eu dyfalbarhad, eu gallu i ganolbwyntio a’u sylw i fanylder
  • bod dysgwyr yn cael cyfleoedd i ymarfer medrau newydd mewn gwahanol sefyllfaoedd yn seiliedig ar chwarae
  • bod dysgwyr yn cael mynediad llif rhydd rhwng amgylcheddau dan do ac awyr agored
  • bod dysgwyr yn cael profiadau dysgu a oedd yn hwyl, yn ddifyr ac yn ysgogol, ac yn hyrwyddo chwilfrydedd a darganfyddiad naturiol
  • bod dysgwyr yn cael eu hannog i fod yn greadigol, yn ddychmygus ac yn annibynnol yn eu dysgu
  • bod dysgwyr yn cael cyfleoedd i herio eu hunain i weithio ar lefelau uwch, trwy system heriau â sêr
  • bod dysgwyr yn cael eu cynorthwyo a’u hannog gan oedolion; a oedd yn symud eu dysgu ymlaen trwy ryngweithio, gan gynnwys holi agored, meddwl ar y cyd a chynaledig  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Yn ystod diwrnod ysgol, ceir cydbwysedd priodol rhwng addysgu medrau allweddol dan gyfarwyddyd oedolyn a dysgu annibynnol wedi’i ysgogi gan blentyn yn y ddarpariaeth estynedig dan do ac yn yr awyr agored.  Mae hyn yn sicrhau bod yr holl ddysgwyr yn ymarfer ac atgyfnerthu eu medrau trwy chwarae tra byddant yn datblygu cariad at ddysgu.  Caiff hyn ei adnabod fel ‘Amser i Chi Gael Tro’ (OTYT), lle mae’r plentyn yn ganolog i’r cwricwlwm cynlluniedig hwn.

Mae’r disgyblion yn penderfynu ar ddechrau’r flwyddyn pa destunau yr hoffent eu hastudio, gyda phob testun yn dechrau â diwrnod ‘Ymchwilio a Darganfod’ lle caiff yr ystafelloedd dosbarth eu gweddnewid dros nos i adlewyrchu’r thema newydd.  Mae staff yn gwisgo i fyny, ac fe gaiff y disgyblion eu trwytho mewn diwrnod o weithgareddau a phrofiadau cyffrous yn gysylltiedig â’r testun.  Er enghraifft, yn eu testun ‘Anhrefn y Canol Oesoedd’ (‘Medieval Mayhem’), bu marchog o’r castell lleol yn cynnal gweithdai yn yr ysgol, a gwahoddodd y marchog nhw i ymweld ag ef yn ei gastell y diwrnod canlynol.  Ar gyfer eu testun ‘O mor braf yw bod ar lan y môr’ (‘Oh I do like to be beside the seaside’), fe wnaethant dreulio’r diwrnod ar draeth – yn chwilio mewn pyllau glan môr, yn cymryd rhan mewn helfa sborion, ac yn creu cerfluniau a chestyll tywod.  Yn dilyn y trochi yn y testun newydd, mae’r athrawon yn cynllunio medrau’r cam nesaf, gan eu haralleirio mewn iaith plant er mwyn i ddisgyblion allu penderfynu pa weithgareddau y byddant yn eu cwblhau i ymdrin â’r medrau hyn.  Caiff eu holl syniadau eu harddangos ar fwrdd cynllunio testun.  Mae’r athrawon yn ymgorffori’r gweithgareddau hyn yn eu cynllunio ffocysedig, y ddarpariaeth estynedig a’r gweithgareddau dysgu gartref.

Mae parthau dysgu’r ddarpariaeth estynedig yn cwmpasu pob un o’r Meysydd Dysgu a Phrofiad.  Er enghraifft, mae’r ‘Gorsafoedd Ymchwilio’ yn darparu cyfleoedd i archwilio gweithgareddau gwyddoniaeth a’r dyniaethau.  Ym mhob un o’r parthau dysgu, ceir heriau â sêr sy’n galluogi’r dysgwyr i herio eu hunain i weithio’n annibynnol tra’n ymarfer eu medrau llythrennedd, rhifedd, TGCh, creadigrwydd a’u medrau meddwl.  Yn ystod OTYT, rhoddir man cychwyn i’r plant sicrhau eu bod yn profi cydbwysedd o weithgareddau yn ystod yr wythnos, ond wedyn maent yn rhydd i ddewis eu llwybr dysgu eu hunain.

Nid oes gan yr ysgol ‘amser chwarae’ penodol, oherwydd yn ystod OTYT, mae’r plant yn penderfynu drostynt eu hunain pan fydd arnynt eisiau mynd allan i chwarae, gyda llif rhydd parhaus rhwng yr ardaloedd dan do a’r ardaloedd awyr agored yn ystod y cyfnod hwn.  Nid oes ‘amseroedd byrbryd’ penodol.  Yn hytrach, mae ‘caffi’, sy’n agored yn ystod OTYT i’r disgyblion ei ddefnyddio pryd bynnag y bydd arnynt eisiau bwyd.  Mae hyn yn brofiad cymdeithasol iawn gyda cherddoriaeth gefndir yn chwarae, a’r gwahanol grwpiau blwyddyn yn cymysgu a chymdeithasu â’i gilydd.  Tra byddant yn y  ‘caffi’, mae’r plant yn gwneud salad ffrwythau iddyn nhw eu hunain, ac yn arllwys diod o laeth iddyn nhw eu hunain.  Mae oedolyn yn eu goruchwylio, ac mae system ar waith i sicrhau bod pob un o’r plant wedi ymweld â’r caffi cyn iddo gau.

Yn ystod OTYT, mae staff yn chwarae ochr yn ochr â’r disgyblion, gan hwyluso ac ymestyn eu dysgu trwy ymyriadau amserol sy’n gwella eu datblygiad deallusol a’u rhyngweithio cymdeithasol.  Mae’r staff yn cynorthwyo disgyblion i feddwl a dysgu’n hyderus, yn fedrus ac yn annibynnol ac maent yn annog agweddau cadarnhaol.  Anogir y staff i arsylwi’r disgyblion yn chwarae hefyd, i greu darlun cyfannol o’r dysgwr, a nodi’r camau nesaf ar gyfer eu dysgu.  Mae holl staff y cyfnod sylfaen yn cyfarfod â’i gilydd bob wythnos i drafod cynnydd a chyflawniadau’r dysgwyr, a chynllunio’r cam nesaf yn y profiadau dysgu ar gyfer yr wythnos ganlynol.

Caiff dysgu annibynnol a phwysigrwydd llais y disgybl yn y cyfnod sylfaen eu hyrwyddo trwy gyfres o sesiynau ‘cyfoethogi a phrofiad bywyd’ bob tymor hefyd.  Mae’r disgyblion yn dewis pa weithgareddau cyfoethogi y mae arnynt eisiau cymryd rhan ynddynt am yr hanner tymor.  Mae’r ystod eang o gyfleoedd yn cynnwys ‘Prif Gogydd’ (‘Master Chef’), ‘Meddygon Bach’ (‘Mini Medics’), ‘Siarad Sbaeneg’ (‘Speaking Spanish’), ‘Gemwyr Grwfi’ (‘Groovy Gamers’), ‘Magu Anifeiliaid’ (‘Animal Husbandry’), ‘Gwau’ (‘Knit-wits’) a ‘Cerddwyr Natur’ (‘Nature Ramblers’).

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae ‘Amser i Chi Gael Tro’ yn effeithiol iawn o ran galluogi’r holl ddisgyblion i wneud penderfyniadau pwysig am eu dysgu a gweithio’n fedrus fel dysgwyr annibynnol.  O ganlyniad, mae medrau personol a chymdeithasol disgyblion yn gryf iawn ar draws y cyfnod sylfaen.  Mae’r heriau ymarferol, creadigol a meithrin tîm yn datblygu disgyblion brwdfrydig sydd ag agweddau cadarnhaol iawn tuag at eu gwaith.  Maent yn herio eu hunain i fod yn ddysgwyr hyderus ac uchelgeisiol.

Trwy greu amgylchedd ar gyfer dysgu wedi’i ysgogi gan y plentyn ac arfogi pob un o’r disgyblion â medrau arwain a gwneud penderfyniadau, mae lles disgyblion wedi gwella.

Mae’r heriau â sêr ym mhob un o ardaloedd y ddarpariaeth estynedig dan do ac awyr agored yn hyrwyddo datblygiad medrau rhifedd a llythrennedd yn greadigol mewn cyd-destunau go iawn, gan arwain at safonau uwch a chariad at ddysgu.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu ei harfer ag ysgolion eraill yn ystod sesiynau hyfforddi’r cyfnod sylfaen a diwrnodau agored ‘arferion sy’n werth eu rhannu’.  Mae llawer o ysgolion wedi ymweld i arsylwi’r ddarpariaeth, a’r strategaethau addysgu a dysgu yn uniongyrchol. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Llwyn yr Eos ym Mhenparcau ar gyrion Aberystwyth yng Ngheredigion.  Mae 259 o ddisgyblion rhwng 3 ac 11 oed ar y gofrestr, gan gynnwys 39 o ddisgyblion oedran meithrin rhan-amser.  Maent wedi eu rhannu’n 13 dosbarth, y mae pedwar ohonynt yn ddosbarthiadau canolfan adnoddau anghenion addysgol arbennig.  Mae’r ysgol yn derbyn disgyblion ag anghenion penodol o ardaloedd amrywiol ledled Ceredigion.  Mae gan ddisgyblion yn nosbarthiadau’r ganolfan adnoddau amrywiaeth o anghenion cymdeithasol, meddygol a chyfathrebu.  Mae gan yr ysgol ganolfan anogaeth ar gyfer disgyblion ag anawsterau emosiynol a chymdeithasol, ac mae’n cynnwys uned cyfeirio disgyblion cyfnod allweddol 2 sy’n integreiddio i’r lleoliad prif ffrwd.

Cyfran gyfartalog y disgyblion sy’n gymwys am brydau ysgol am ddim dros y tair blynedd ddiwethaf yw tua 31%.  Mae hyn gryn dipyn uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 19%.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan 40% o’i disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sydd gryn dipyn uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 21%.

Mae Ysgol Llwyn yr Eos yn darparu amgylchedd hynod gynhwysol i’r holl ddisgyblion lwyddo trwy greu ethos ysgol gyfan cryf sy’n rhoi lles wrth wraidd ei gwaith.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae nifer o gyfleoedd a heriau yn sgil cefndir yr ysgol, gan gynnwys hanes o asesiadau gwaelodlin isel a nifer fawr ar y cyfan o ddisgyblion sy’n cael eu derbyn o ysgolion eraill sydd ag anawsterau emosiynol ac ymddygiadol, yn enwedig yng nghyfnod allweddol 2.

Mae’r ysgol yn mynd i’r afael â’r heriau hyn trwy set gyffredin o werthoedd ar y cyd, sy’n llywio ymagwedd gydlynus a systemig at ddysgu, a gweledigaeth gyffredinol, glir o lwyddiant.

Mae’r rhain yn cynnwys:

  • gweithdrefnau ymyrraeth gynnar dwys
  • ymagwedd gyfannol/ysgol gyfan at y cwricwlwm
  • targedu meysydd strategol allweddol ar gyfer yr effaith gyffredinol fwyaf
  • herio unrhyw ganfyddiadau o allu greddfol a sicrhau’r disgwyliadau uchaf ar gyfer yr holl ddisgyblion

Mae pob ysgol yn diffinio mesurau sy’n dangos sut bydd ei gweledigaeth a’i nodau’n cael eu cyflawni.  Y flaenoriaeth yn Ysgol Llwyn yr Eos yw sicrhau bod pob disgybl ‘mewn lle i ddysgu’.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae pob disgybl yn Ysgol Llwyn yr Eos yn elwa ar gwricwlwm pwrpasol sydd wedi’i deilwra yn unol â’i anghenion penodol.

Dyma egwyddorion sylfaenol y ddarpariaeth hon:

  • Mae’r holl ddysgu yn ‘benodol i gyd-destun’ ac yn rhan o broses werthuso barhaus 
  • Ceir dealltwriaeth glir y dylai’r holl asesu fod ar waith i gefnogi dysgu disgyblion
  • Mae hon yn broses sy’n ‘cael ei harwain gan anghenion’ sy’n canolbwyntio ar y ‘plentyn cyfan’

Caiff defnydd effeithiol o asesu wrth nodi’r cam nesaf yn nysgu disgybl ei hwyluso’n effeithiol.  Er enghraifft, mae cydlynwyr pynciau a chyfnodau allweddol yn cyfarfod yn ffurfiol bob pythefnos i ddefnyddio gwybodaeth am ddisgyblion i gynllunio’r cam nesaf ymlaen.  Cynhelir cyfarfodydd anffurfiol sy’n cynnwys yr holl randdeiliaid yn barhaus, ac maent yn ychwanegu at y broses hon.  O’r trafodaethau hyn, i ymateb yn uniongyrchol i’w hanghenion a nodwyd, caiff disgyblion eu cyfeirio at athrawon penodol, gwersi penodol a grwpiau ymyrraeth.  Mae dealltwriaeth gywir o gyflawniad a chyrhaeddiad disgyblion yn hanfodol.  Mae prosesau’r ysgol yn caniatáu ar gyfer addasu darpariaeth yn barhaus, sy’n cael ei ysgogi gan ddealltwriaeth ar y cyd o gryfderau pob disgybl, a’u meysydd i’w gwella.  Caiff cymorth ar gyfer disgyblion ei addasu’n rheolaidd, a gellir ei addasu a’i fireinio ar fyr rybudd.  Defnyddir offer diagnostig penodol i olrhain a monitro cynnydd, lles ac ymddygiad disgyblion yn effeithiol.  Mae’r rhain yn cynnwys:

  • defnydd gwybodus o asesiadau athrawon, wedi’i gyfuno â gwybodaeth a dealltwriaeth gref o anghenion penodol disgyblion, gan gynnwys eu datblygiad gwybyddol ac emosiynol a gwybodaeth gefndirol briodol; mae hyn yn adlewyrchu pwysigrwydd barnau empathig, yn ogystal â barnau wedi’u gyrru gan ystadegau
  • proffilio parhaus ar gyfer yr holl ddisgyblion, sy’n asesu datblygiad cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol, ac yn mesur cynnydd trwy amrywiaeth o elfennau datblygiadol; defnyddir y wybodaeth hon i greu proffiliau realistig sy’n canolbwyntio ar y plentyn y gall yr holl randdeiliaid eu rhannu a gweithredu yn unol â nhw i ffurfio darpariaeth anogaeth yn y dyfodol, fel y bo’n berthnasol  
  • defnyddio system olrhain benodol a roddwyd ar brawf gan Ysgol Llwyn yr Eos, sy’n adlewyrchu’r holl gynnydd waeth pa mor fach ydyw, ac yn ystyried faint o amser y mae’r disgybl wedi’i dreulio yn yr ysgol; mae hyn yn hynod ddefnyddiol o ystyried nifer yr hwyr ddyfodiaid sy’n cael eu derbyn i’r ddau gyfnod allweddol bob tymor yn yr ysgol

Mae staff mewn dosbarthiadau prif ffrwd a chanolfannau adnoddau fel ei gilydd yn defnyddio’r prosesau holistaidd hyn yn llwyddiannus ac yn greadigol i asesu effaith a llywio darpariaeth yn y dyfodol.  Mae hyn yn cynnwys defnyddio arbenigedd staff yn effeithiol ar draws yr ysgol gyfan, a’r trefniadau addysgu hyblyg sy’n cael eu cymhwyso ar draws pob dosbarth.

Pwyntiau allweddol:

  • Mae monitro cynnydd yn ofalus yn sicrhau bod disgyblion yn derbyn cymorth ychwanegol am gyfnod mor hir ag y mae ei angen arnynt er mwyn gwneud cynnydd digonol.
  • Mae’n bwysig fod pob un o’r staff yn cydnabod ymrwymiad ar y cyd i hyrwyddo gwelliannau parhaus a chynaliadwy.
  • Mae’n hanfodol nodi a dathlu pob cynnydd bach.  Croniad o fuddugoliaethau bach sy’n cael eu rhannu a’u gwerthfawrogi gan yr holl randdeiliaid yw cynnydd yn yr ysgol, gan greu momentwm sy’n adeiladu ar y diwylliant presennol o gyflawni a llwyddo.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae prosesau monitro yn dangos bod y rhan fwyaf o ddisgyblion, gan gynnwys y rheiny ag anghenion dysgu ychwanegol, yn gwneud cynnydd da, a chynnydd da iawn yn aml, o’u gwahanol fannau cychwyn wrth iddynt symud trwy’r ysgol.  Cefnogir y farn hon trwy sicrhau ansawdd yn yr ysgol, ac fe’i dangosir trwy weithdrefnau olrhain, asesiadau athrawon a chanlyniadau profion cenedlaethol.

Caiff y cyfuniad llwyddiannus o strategaethau addysgu effaith eithriadol o gadarnhaol ar gyflawniad a lles disgyblion.  Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn ddysgwyr hyderus a gwydn, sydd â lefelau uchel o hunan-barch.  Maent yn mwynhau’r ysgol ac yn dangos agweddau cadarnhaol iawn at eu dysgu.  Adlewyrchir y gydberthynas uniongyrchol rhwng lles, cynnydd a llwyddiant yn y ffyrdd canlynol hefyd:

  • cau’r bwlch yn barhaus rhwng perfformiad bechgyn a merched yn y blynyddoedd diwethaf
  • lefelau uchel o bresenoldeb disgyblion ar sail gynaledig
  • y ffaith na fu unrhyw waharddiadau yn yr ysgol am 17 mlynedd yn olynol

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi rhannu arfer dda ar lefel leol, sirol a chenedlaethol trwy annog ysgolion a lleoliadau eraill i ymweld i arsylwi’r ddarpariaeth hon ar waith.  Mae’r ysgol yn dangos i ddarparwyr addysgol eraill sut i gysylltu arfer yr ysgol a gofnodwyd yn yr astudiaeth hon yn llwyddiannus â blaenoriaethau lles cenedlaethol, fel menter y Rhaglen Academaidd, Ddiwylliannol a Rhagoriaeth (ACE) ac ‘Ymwybyddiaeth o Ymlyniad’.  Mae’r ysgol yn cyflwyno’i chanfyddiadau i gynulleidfaoedd amlasiantaethol, gan gynnwys ymarferwyr addysgu, arweinwyr lefel uwch a rheolwyr strategol ledled Cymru.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol gyfun ar gyfer disgyblion 11-16 oed ym Merthyr Tudful yw Ysgol Uwchradd Gatholig Esgob Hedley.  Mae 519 o ddisgyblion ar y gofrestr.  Mae’r ffigurau hyn ychydig yn is nag oeddent adeg yr arolygiad craidd blaenorol, gan nad oes chweched dosbarth yn yr ysgol mwyach.  Mae’r ysgol yn derbyn disgyblion o saith ysgol gynradd Gatholig gysylltiedig yn bennaf.  Mae’r ysgolion hyn yn cwmpasu ardal eang, gan gynnwys Merthyr Tudful, Ynysowen, Gurnos, Hirwaun, Aberdâr, Glynebwy, Bryn-mawr, Tredegar a Rhymni.  Mae’r ysgol yn croesawu disgyblion o bob ffydd a’r rheiny nad oes ganddynt unrhyw gefndir ffydd.  Mae 20.6% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim, sydd uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 16.4% ar gyfer ysgolion uwchradd.  Mae tua 26% o ddisgyblion yr ysgol ar y gofrestr anghenion addysgol arbennig, sy’n uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 22.9% ar gyfer ysgolion uwchradd.  Mae gan ryw 1% o ddisgyblion ddatganiad o anghenion addysgol arbennig, sy’n is na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 2.2%.  Daw tua 29% o ddisgyblion o grwpiau ethnig lleiafrifol, a daw tua 27% o ddisgyblion o gartrefi lle nad Saesneg yw’r famiaith.  Nid oes bron unrhyw ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref.  Dechreuodd y pennaeth dros dro yn ei swydd yn 2018.  Mae dirprwy bennaeth dros dro, a thri phennaeth cynorthwyol.  Mae’r ysgol yn ysgol arloesi’r cwricwlwm ar hyn o bryd, ac mae’n gweithio gyda Llywodraeth Cymru ac ysgolion eraill i fwrw ymlaen â datblygiadau yn ymwneud â diwygio’r cwricwlwm.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol 

Fel Ysgol Arloesi’r Cwricwlwm, manteisiodd Ysgol Esgob Hedley ar y cyfle i arloesi a mentro’n ofalus.  Credir nad oedd disgyblion yn meddwl yn gyfannol gan nad oeddent yn gallu trosglwyddo medrau’n rheolaidd, ac nid oedd llawer ohonynt yn fodlon mentro, nid yn unig yn eu dysgu, ond mewn bywyd o ddydd i ddydd.  Dechreuwyd y ‘Rhaglen Gyfoethogi’ (‘Enrichment Programme’), o’r enw ‘Agor Meddyliau’ (‘Opening Minds’), yn sgil awydd i fynd i’r afael â’r materion hyn, ac fe’i modelwyd yn fras ar Fagloriaeth Cymru a’r Fagloriaeth Ryngwladol.

Wrth i’r ysgol ddechrau meddwl am y Cwricwlwm Newydd ac addasu ei hymagwedd, daeth yn amlwg yn gyflym iawn fod angen i ddisgyblion addasu eu hymagwedd hefyd.  Roedd yr ysgol yn ystyriol o wneud y cwricwlwm yn berthnasol i ddysgwyr a fyddai’n gadael i symud yn raddol i fyd nad yw’n bodoli eto.  Neilltuwyd amser cynllunio a pharatoi sylweddol yn ystod tymor yr haf 2017, gan alluogi lansio ‘Agor Meddyliau’ ym mis Medi 2017.  Datblygwyd y rhaglen hon gan y ‘Tîm Arloesi’, dan arweiniad yr arweinydd pwnc ar gyfer Daearyddiaeth yn 2017, a gwnaed rhagor o welliannau iddi yn 2018.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Amlygodd heriau’r cwricwlwm blaenorol fod angen gwella’r cyfleoedd cyfoethogi sydd ar gael i ddisgyblion, yn enwedig i ddisgyblion gael cyfleoedd ystyrlon i ystyried ac ennill arbenigedd yn y medrau a’r priodoleddau y bydd eu hangen a’u heisiau arnynt wrth iddynt fynd ar y cam nesaf yn nhaith eu bywyd. 

Mae’r Rhaglen Gyfoethogi arloesol yn mynd i’r afael â datblygu’r medrau bywyd pwysig hyn, ac yn cefnogi cyflwyno’r cwricwlwm newydd i Gymru trwy brofiad ysgol gyfan ar gyfer disgyblion yr ysgol.  Mae rhaglen flynyddol sy’n para pythefnos yn rhoi cyfleoedd i ddisgyblion archwilio a datblygu eu medrau a’u diddordebau unigol.

Mae’r rhaglen yn cynnwys saith maes allweddol, y mae pob un ohonynt yn cefnogi athroniaeth ‘Dyfodol Llwyddiannus’ (Donaldson 2015) ac yn seiliedig ar fynd i’r afael â’r pedwar diben craidd.  Trwy archwilio pob un o’r meysydd allweddol hyn, mae disgyblion hefyd yn datblygu ‘Arferion hanfodol y Meddwl’ (‘Habits of Mind’) (Costa a Kallick 2008) sy’n ategu’r meysydd rhaglen:

  • Cenhadaeth
  • Medrau bywyd
  • Meddylfryd twf
  • Meddwl yn feirniadol
  • Gwasanaeth cymunedol
  • Iechyd a lles
  • Creadigrwydd

Mae’r rhaglen yn cynnig amrywiaeth o gyfleoedd i ddisgyblion, yn yr ysgol ac yn y gymuned fel ei gilydd, gyda gweithdai wedi eu harwain gan staff a darparwyr allanol.  Caiff disgyblion eu hannog i gymryd rhan mewn gweithgareddau nad ydynt wedi eu gwneud o’r blaen neu gywreinio medr nad ydynt yn hyfedr ynddo, gyda’r nod o ddatblygu gwydnwch ac annibyniaeth.  Er enghraifft, gallant fynychu gweithdai llythrennedd, diwrnod rhyngwladol ymwybyddiaeth o iaith a diwylliant, gweithgareddau awyr agored a digwyddiadau theatr lleol ac yn Llundain.  Mae’r elfen gwasanaeth cymunedol yn hynod effeithiol, lle mae’r ysgol yn annog disgyblion i gymryd rhan mewn cynlluniau yn yr ysgol a thu hwnt, fel codi sbwriel ar y traeth.  Mae’r gweithgareddau hyn yn helpu disgyblion i ddatblygu eu medrau cymdeithasol trwy herio eu syniadau, a datblygu dealltwriaeth well o bwysigrwydd goddefgarwch, parch at bobl eraill a dathlu amrywiaeth.  Mae’r pythefnos hefyd yn gyfle i ddysgwyr cyfnod allweddol 4 fynd i’r afael â rhai o ofynion Bagloriaeth Cymru.  Ychwanegwyd cydnabyddiaeth am ymgymryd â rolau arwain o dan gynllun ‘Adduned Hedley’ (‘Hedley Pledge’) at y rhaglen ar gyfer 2018, ac ymglymiad disgyblion cyfnod allweddol 2 mewn nifer o weithgareddau i gryfhau trefniadau pontio.

Cyfeiriadau

Donaldson, G. (2015) Dyfodol Llwyddiannus: Adolygiad Annibynnol o’r Cwricwlwm a’r Trefniadau Asesu yng Nghymru. Caerdydd: Llywodraeth Cymru. [Ar-lein]. Ar gael o: http://gov.wales/docs/dcells/publications/150225-successful-futures-cy.pdf

Costa, A. a Kallick, B. (2008) Learning and Leading with Habits of Mind: 16 Essential Characteristics for Success. ACSD, Virginia, U.S.A.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Ers ei gyflwyno, mae ‘Agor Meddyliau’ wedi hwyluso pontio ac wedi galluogi disgyblion i sicrhau ymdeimlad o lwyddo mewn llawer o feysydd newydd.  Un o fanteision nodedig y rhaglen yw cryfhau ethos Cristnogol gofalgar a chynhwysol yr ysgol ymhellach, gan gydnabod medrau ehangach disgyblion, a darparu ar eu cyfer, wrth i ddysgwyr gymryd perchnogaeth lwyddiannus o’u datblygiad.  Mae manteision eraill yn cynnwys:

  • gwelliant o ran lles ac agweddau at ddysgu, gyda defnydd rheolaidd disgyblion o fedrau lluosog y tu allan i feysydd y cwricwlwm ac ar eu traws
  • gwaith cynyddol a gwell gydag asiantaethau allanol i ehangu profiadau disgyblion, ymgysylltu â nhw ymhellach, a’u cymell
  • yng nghyfnod allweddol 4, deilliannau gwell yng Nghymhwyster Bagloriaeth Cymru

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Fel Ysgol Arloesi, mae Ysgol Esgob Hedley wedi cynnal llawer o ymweliadau gan ysgolion eraill a grwpiau sydd â diddordeb.  Mae’r ysgol hefyd wedi cymryd rhan mewn nifer o gynadleddau cenedlaethol a lleol, ac wedi cyflwyno i Lywodraeth Cymru a’r consortiwm lleol.  Mae’r ysgol hefyd yn rhannu’r gwaith arloesi ymhlith Grŵp Gwella Ysgolion y consortiwm.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am y lleoliad

Lleoliad cyfrwng Cymraeg yw Cylch Meithrin Crymych.  Mae’n cwrdd mewn caban hunangynhaliol ar safle Ysgol Y Frenni, ym mhentref Crymych, yn awdurdod lleol Sir Benfro.  Mae’r lleoliad yn darparu addysg am bum bore’r wythnos, rhwng 9.00 y bore a 11.30 y bore yn ystod tymhorau’r ysgol.

Mae’r lleoliad wedi’i gofrestru i gymryd hyd at 18 plentyn ar unrhyw adeg benodol ac yn derbyn plant rhwng dwy a hanner a phedair blwydd oed.  Yn ystod yr arolygiad, roedd pedwar o’r plant tair blwydd oed yn cael eu hariannu ar gyfer addysg y blynyddoedd cynnar.

Mae bron pob un o’r plant yn dod o gefndir gwyn Prydeinig ac mae tua hanner yn siarad Cymraeg fel eu mamiaith.  Ar hyn o bryd, nid oes un plentyn ag anghenion dysgu ychwanegol.

Mae’r lleoliad yn cyflogi tri ymarferydd cymwysedig gan gynnwys yr arweinydd.  Dechreuodd yr arweinydd yn ei swydd ym mis Hydref 2006.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer sy’n arwain y sector 

Mae ethos croesawgar Cylch Meithrin Crymych yn ysgogi ymdeimlad cryf o berthyn ymhlith y plant.  Cryfder y lleoliad yw’r modd y maent yn creu cysylltiadau agos ag amrywiol bartneriaid yn yr ardal leol.  Mae hyn yn sicrhau bod gan y plant ddealltwriaeth gadarn eu bod yn perthyn i gymuned ehangach yn ogystal â chymuned y lleoliad.  Mae’r arfer orau yn amlygu sut mae’r lleoliad yn cynnal perthynas agos â’r gymuned i gynnig darpariaeth ddifyr ac ysgogol i ddatblygu medrau llafaredd y plant yn ogystal â hybu eu sgiliau cymdeithasol ac i hyrwyddo Cymreictod.  Mae hyn yn cael effaith ardderchog ar les y plant. Caiff y plant gyfleoedd cyson i fynd allan i’r gymuned a chroesawir aelodau o’r gymuned i’r lleoliad yn rheolaidd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd yn arfer sy’n arwain y sector

Mae Cylch Meithrin Crymych yn manteisio ar bob cyfle i gydweithio â’r gymuned leol.  Mae meithrin y berthynas hon yn greiddiol i waith cynllunio’r ymarferwyr.  Mae ymarferwyr yn cynllunio’n werthfawr i ymweld yn gyson â siopau’r pentref, er enghraifft siop y pentref, y becws, y cigydd, siop bwydydd iach, siop drydanol a’r caffi.  Caiff y plant gyfleoedd i ofyn am bethau a’u prynu.  Mae hyn hefyd yn datblygu eu medrau llafaredd a’u hymwybyddiaeth o ddefnyddio arian i bwrpas go iawn yn fuddiol.  O dro i dro, cynhelir sesiynau yn ymweld ag un lle penodol yn unig.  Er enghraifft, fe drefnodd yr ymarferwyr ymweliad â’r becws lle bu’r plant yn dysgu am y gwaith a wneir yno yn ogystal â phrofi cynnyrch a phobi ac addurno cacennau i fynd adref gyda hwy.  Mae’r ymarferwyr yn manteisio ar y cyfle euraidd hwn i ddangos i’r plant bod llawer iawn o nwyddau a gwasanaethau ar gael yn lleol, a sut mae prynu’n lleol yn hybu cynaliadwyedd ac yn fanteisiol i’w hamgylchfyd.

Mae’r lleoliad yn ymweld â gwasanaethau a busnesau lleol eraill fel yr orsaf dân, yr ymatebydd cyntaf, yr heddlu a’r ganolfan iechyd yn rheolaidd.  Agwedd nodedig yw’r modd y mae’r lleoliad yn ymweld â phobl sydd â chysylltiadau â’r lleoliad mewn cyfnod o salwch.  Mae hyn yn datblygu empathi ymysg y plant yn dda iawn.  Cynhelir y gyngerdd Nadolig yng nghapel y pentref yn flynyddol a daw rhieni a’r gymuned ehangach ynghyd i ddathlu gyda’r lleoliad.  Mae’r lleoliad hefyd yn cynnal cysylltiadau ar yr adeg hon o’r flwyddyn drwy ganu carolau yn y gymuned sydd yn cyfoethogi dealltwriaeth y plant o draddodiadau mewn ffordd hollol perthnasol.

Gwahoddir aelodau o’r gymuned leol i’r lleoliad yn aml.  Enghreifftiau effeithiol o hyn yw cynnal sesiwn stori, canu a chrefft gyda Merched y Wawr a Chlwb Gwawr, gweithdai gydag unigolion o’r Gwasanaeth Tân, ac ymweliad â’r Ddynes Lolipop i drafod diogelwch ar y ffyrdd.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r arfer gyson o ddarparu profiadau dysgu cyfoethog i’r plant allan yn y gymuned yn ennyn brwdfrydedd ymysg y plant yn arbennig o dda. Mae’r gwaith yn ysgogi trafodaethau buddiol sy’n galluogi ymarferwyr i ddatblygu medrau llafaredd y plant yn effeithiol ac yn naturiol.  Cânt gyfleoedd arbennig i ddatblygu eu medrau rhifedd mewn sefyllfaoedd go iawn i ddefnyddio arian i brynu ffrwythau, er enghraifft.  Mae defnydd helaeth o’r gymuned ac ymwelwyr yn gwneud y plant yn ymwybodol eu bod yn perthyn i gymuned ehangach.  Mae hyn yn cyfoethogi eu dealltwriaeth o’u cynefin a’r byd o’u hamgylch yn eithriadol o dda.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Rhennir arfer dda mewn cyfarfodydd clwstwr a gynhelir yn dymhorol o fewn yr awdurdod.  Gwahoddir ymarferwyr i ymweld â’r lleoliad.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Cylch Meithrin Ynyshir a Wattstown wedi’i gofrestru i dderbyn hyd at 24 o blant.  Mae’r lleoliad yn darparu gofal sesiynol a gofal dydd llawn i blant rhwng dwy a phedair blwydd oed.  Mae’n darparu addysg y blynyddoedd cynnar wedi’i hariannu, darpariaeth Dechrau’n Deg a’r cynnig gofal plant wedi’i ariannu, yn ogystal â darparu lleoedd i blant sy’n talu ffioedd. 

Daw bron pob un o’r plant o gartrefi sy’n siarad Saesneg fel eu prif iaith.  Nod y lleoliad yw rhoi’r cyfleoedd gorau posibl i blant gyrraedd eu llawn botensial mewn amgylchedd meithringar a gofalgar o ansawdd uchel.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Roedd y lleoliad yn arfer cynnig arfer draddodiadol yn ystod amser byrbryd, a oedd yn cynnwys gweini’r plant mewn grŵp cyfan gan ddefnyddio cwpanau a phlatiau plastig, a pheidio â chynnig unrhyw ddewis o fwyd neu ddiod.  O’u harsylwadau, cydnabu’r ymarferwyr bod yr arfer hon yn cael 

effaith negyddol ar les ac ymddygiad plant, ac nid oedd yn hyrwyddo eu hannibyniaeth nac yn caniatáu iddynt wneud dewisiadau.  Roeddent yn cydnabod nad oedd yn briodol disgwyl i blant mor ifanc eistedd am gyfnodau hir wrth y bwrdd bwyd.  Fe wnaethant sylweddoli mai ychydig iawn o blant oedd â phrofiad o eistedd gyda’i gilydd wrth y bwrdd yn anffurfiol i sgwrsio a rhannu bwyd a diod.  Arweiniodd hyn at y tîm yn datblygu ‘byrbryd treigl’, lle gallai plant estyn lluniaeth yn annibynnol ar hyd y sesiwn. 

Cofrestrodd y lleoliad ar gyfer y Cynllun Cyn Ysgol Iach a Chynaliadwy.  Datblygodd hyn ddealltwriaeth ymarferwyr o fanteision modelu ffyrdd iach o fyw.  Trwy weithredu ar wybodaeth o hyfforddiant, creodd ymarferwyr fwydlen amrywiol o fyrbrydau, prynu llestri a gwydrau go iawn a dechrau defnyddio cyllyll a ffyrc go iawn.  Darparodd hyn gyfleoedd gwerthfawr i blant gael profiad o ddefnyddio adnoddau go iawn o ansawdd da, a dysgu sut i edrych ar eu hôl yn ofalus.   

Cynhwysodd y lleoliad deuluoedd trwy gynnig sesiynau ymgysylltu â rhieni, a ddarparodd cyfoeth o wybodaeth am fanteision byrbrydau a ffyrdd o fyw iach.  Mae hyn wedi cael effaith gadarnhaol ar y dewisiadau maent yn eu darparu gartref.  Mae llawer o rieni wedi cymryd rhan mewn sesiynau coginio gyda’u plant yn y lleoliad.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae plant yn dewis pryd i gael eu byrbryd ac yn gweini eu hunain yn annibynnol.  

Mae ymarferwyr yn modelu sut i ddefnyddio’r ardal byrbrydau yn ofalus er mwyn i’r plant wybod beth i’w wneud.  Mae ganddynt ddisgwyliadau uchel o’r plant ac, o ganlyniad, mae’r plant yn datblygu amrywiaeth eang o fedrau’n effeithiol.  

  • Mae plant yn dysgu am bwysigrwydd hylendid personol.  Mae’r rhan fwyaf o blant yn deall yr arfer yn dda ac yn golchi eu dwylo’n annibynnol cyn iddynt estyn byrbryd.
  • Mae bron pob plentyn yn gwneud dewisiadau hyderus wrth iddynt ddewis bwyd, llestri priodol a chyllyll a ffyrc, a gweini eu hunain.   
  • Maent yn dysgu sut i gymryd tro, yn aros yn amyneddgar ac yn sgwrsio â’u cyfoedion ac oedolion wrth iddynt fwyta ac yfed. 
  • Daw’r rhan fwyaf o blant yn hyfedr wrth ddefnyddio gefeiliau, llwyau a chyllyll wrth weini, crafu, arllwys a thaenu.  Mae hyn yn datblygu eu medrau echddygol mân yn dda.
  • Mae bron pob plentyn yn dysgu sut i ddefnyddio cyllyll a siswrn yn ofalus ac yn ddiogel i dorri a thaenu.  
  • Mae ymarferwyr yn annog plan i fod yn fentrus a rhoi cynnig ar fwydydd newydd o’u diwylliant eu hun a diwylliannau eraill.
  • Mae bron pob plentyn yn dysgu i ysgwyddo’r cyfrifoldeb o glirio ac ailgylchu unrhyw fwyd sy’n weddill.

Wedi i’r arfer hon gael ei sefydlu, symudodd ymarferwyr ymlaen i blannu, tyfu a chynaeafu perlysiau a llysiau gyda’r plant, a’u coginio a’u defnyddio yn ystod amser byrbryd. 

Mae ymarferwyr wedi gwerthuso eu gwaith a nodi’r camau nesaf i adeiladu ar eu harfer dda.  Eu nod yw:

  • compostio ein gwastraff bwyd wedi’i ailgylchu, er mwyn i’r plant ddeall y cylchred llawn
  • galluogi plant i olchi a sychu eu llestri er mwyn annog eu hannibyniaeth ymhellach

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae arsylwadau ymarferwyr yn dangos bod ymddygiad, medrau siarad a gwrando, medrau personol a chymdeithasol a medrau corfforol plant, ynghyd â’u gallu i ganolbwyntio, wedi gwella’n sylweddol.  Mae llawer ohonynt yn cyflawni uwchlaw’r deilliannau disgwyliedig ar gyfer eu hoed mewn datblygiad personol a chymdeithasol o ganlyniad i’w profiadau.  Mae plant yn mwynhau eu byrbryd ac yn defnyddio’r ardal yn gyfrifol.  

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae llawer o ymarferwyr ar draws yr awdurdod lleol wedi ymweld â’r lleoliad i arsylwi’r arfer amser byrbryd.  Mae swyddogion yr awdurdod lleol yn cydnabod y ddarpariaeth amser byrbryd yn enghraifft o arfer dda.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Lleolir Ysgol Gymraeg Sant Curig yng nghanol tref y Barri ym Mro Morgannwg.  Cymraeg yw prif gyfrwng gwaith a bywyd yr ysgol.  Mae 425 disgybl rhwng 3 ac 11 oed ar y gofrestr, yn cynnwys 55 oed meithrin.  Mae 16 dosbarth un oed yn yr ysgol gan gynnwys dau ddosbarth ar gyfer plant meithrin.

Dros y tair blynedd diwethaf, mae tua 11% o’r disgyblion yn gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim.  Mae tua chwarter y disgyblion yn siarad Cymraeg gartref.  Ychydig iawn sydd o gefndir lleiafrifol ethnig. Mae’r ysgol wedi adnabod tua 14% o’i disgyblion fel rhai sydd ag anghenion dysgu ychwanegol.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae Ysgol Sant Curig yn gymuned hynod ofalgar lle mae rhan fwyaf y disgyblion yn gwneud cynnydd cadarn ac yn cyflawni’n dda.  Mae safonau lles, ymddygiad ac agweddau bron pob disgybl tuag at ddysgu yn ardderchog.  Maent yn dangos lefelau uchel o gymhelliant, diddordeb a balchder yn eu gwaith. 

Mae’r ysgol wedi creu perthynas weithio rhagorol rhwng disgyblion a staff sydd yn cyfrannu tuag at awyrgylch ddysgu effeithiol.  Mae’r ysgol wedi datblygu nifer o strategaethau sy’n cefnogi a datblygu hyder, annibyniaeth a gwydnwch disgyblion i oresgyn heriau yn eu dysgu a meithrin 

diwylliant gadarnhaol at ddysgu, er enghraifft wrth sefydlu Clwb Dechrau Da, Clwb Cwtsh, sesiynau ELSA ar gyfer datblygu lles emosiynol disgyblion a ‘Cwl wedi Cinio’.

Credai’r ysgol yn gryf bod angen i bob disgybl brofi lles meddwl, gwydnwch a hunan-hyder cadarn er mwyn cyrraedd eu llawn potensial a thyfu i fod yn ddinasyddion egwyddorol ac yn unigolion iach, hyderus.  Felly, caiff yr holl ystod o weithgareddau lles flaenoriaeth wrth gynllunio cyfeiriad strategol yr ysgol a lle amlwg i lais y disgyblion yng ngwaith yr ysgol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae staff yr ysgol yn amlygu unigolion a fydd yn elwa o gefnogaeth bwrpasol.  Mae clybiau ‘Dechrau Da’ a ‘Cwtsh’ yn cefnogi a maethu disgyblion ac yn cynnig dechrau cadarnhaol a sefydlog iddynt.  Mae’r staff yn sicrhau cyfleoedd iddynt drafod gofidion, a sicrhau eu bod wedi paratoi yn llawn ar gyfer y diwrnod sydd o’u blaenau.  Gweithredir hwn ar sail ‘drop in’ cyn dechrau’r dydd yn y dosbarth.  Mae’r ‘Clwb Cwtsh’ yn cynnig sesiynau maethu lle caiff y disgyblion gyfle i ddatblygu sgiliau bywyd fel coginio, gwnio a chydfwyta o amgylch bwrdd.   Yn ogystal, cynigir cyfleoedd i wella eu hunan-hyder, datblygu goddefgarwch a sgiliau cymdeithasu.  Gwahoddir rhieni i ambell sesiwn gyda’u plant. 

Mae’r cynllun ar gyfer datblygu lles emosiynol disgyblion (ELSA) yn cynnig cefnogaeth penodol sy’n cefnogi plentyn trwy gyfnodau anodd yn eu bywyd ac yn datblygu eu sgiliau llythrennedd emosiynol.  Cynigir sesiynau ‘Cwl wedi Cinio’ i hybu meddwlgarwch i bob disgybl o oed meithrin i Flwyddyn 3.  Bwriad yr ymyrraeth yw rhoi cyfnod tawel i ddisgyblion yn dilyn amser cinio prysur i baratoi ar gyfer sesiwn ddysgu y prynhawn.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae lles disgyblion a’u hagweddau at ddysgu yn ardderchog.  Mae’r disgyblion yn dangos lefelau uchel o gymhelliant, diddordeb a balchder yn eu gwaith.  Mae bron pob un yn gweithgareddau yn frwdfrydig, yn canolbwyntio’n dda.  O ganlyniad, mae bron pob disgybl yn gwneud eu gorau ac yn cyflawni’n dda.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Rhannwyd yr arfer uchod ymysg ysgolion Cymraeg Consortiwm y De Ddwyrain (CSC) fel rhan o raglen hyfforddi Cadwyn Cynradd.

 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Trinant ym mhentref Trinant, ger Crymlyn ym mwrdeistref sirol Caerffili.  Mae 153 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 28 o ddisgyblion meithrin rhan-amser.  Caiff disgyblion eu haddysgu mewn pum dosbarth oedran cymysg.

Dros y tair blynedd ddiwethaf, mae tua 34% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae hyn ymhell uwchlaw cyfartaledd Cymru, sef 18%.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan ryw 30% o’i disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sydd ymhell uwchlaw cyfartaledd Cymru, sef 21%.

Dechreuodd y pennaeth yn ei swydd ym mis Tachwedd 2011.

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector: Cyfoethogi Profiadau Dysgu ar gyfer disgyblion

Mae gan Ysgol Gynradd Trinant hanes cryf o wella dros gyfnod, er gwaethaf lefelau uwch na’r cyfartaledd o brydau ysgol am ddim, a disgyblion y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol.

Mae arwyddair yr ysgol, sef ‘Cerrig Camu at Lwyddiant’ (‘Stepping Stones to Success’) yn adlewyrchu’r daith ddysgu y mae disgyblion yn ei chwblhau a bod disgyblion a staff yn cymryd gwahanol lwybrau ar wahanol adegau, ond i gyd yn llwyddo.  Yr hyn sy’n ganolog i weledigaeth yr ysgol yw’r cysyniad ein bod ‘yn trin ein gilydd fel ein teulu’.  O ganlyniad i hyn, mae pawb yn ‘gwneud ymdrech arbennig’ ac nid ydynt eisiau siomi unrhyw un.  Mae hyn wrth wraidd yr ysgol ac yn allweddol i wella’r ysgol yn llwyddiannus yn barhaus.  Mae staff yn credu yn eu disgyblion ac yn eu hannog i gael dyheadau y tu hwnt i’w cymuned agos.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Archwiliodd staff a disgyblion bedwar diben craidd y cwricwlwm ar gyfer Cymru yn llawn, a sut beth fyddai’r ddarpariaeth yn eu hystafelloedd dosbarth.  Archwiliwyd y saith dimensiwn gyda’r holl randdeiliaid, a gwerthuswyd effeithiolrwydd presennol trwy system raddio CAG (Coch, Ambr, Gwyrdd).  Nodwyd blaenoriaethau ar gyfer datblygu a oedd yn cynnwys newidiadau diwylliannol sylweddol i’r ffordd y caiff testunau eu cynllunio, sydd ar y cyfan yn strwythuredig, ac yn aml yn ailadroddus a rhagweladwy.  Roedd angen newidiadau i ddatblygiad y cwricwlwm yn yr ysgol.  Bu disgyblion a staff yn cydweithio ar yr hyn y byddent yn hoffi ei ddysgu, gan arwain at ddewis themâu yn ddemocrataidd mewn dosbarthiadau.  Gan ddefnyddio’r meysydd dysgu a phynciau’r cwricwlwm, bu disgyblion a staff yn coladu gweithgareddau i’w harchwilio, gan nodi ac olrhain y medrau y byddent yn eu datblygu.  Gyda’i gilydd, bu staff a disgyblion yn cyd-lunio eu taith ddysgu eu hunain ar gyfer y tymor hwnnw; wedyn, rhannwyd hyn gyda rhieni.  Bob pythefnos, bu disgyblion a staff yn adolygu’r dysgu a oedd wedi digwydd, ac yn awgrymu gweithgareddau ar gyfer y pythefnos canlynol a oedd yn bwydo i gynllunio hyblyg athrawon.  Sicrhaodd y broses hon na fyddai’r dysgu yn rhagweladwy a sefydlog, a sicrhaodd fod dysgu’n cael ei yrru gan frwdfrydedd y disgyblion.

Fe wnaeth defnydd effeithiol o grantiau ganiatáu ar gyfer gwneud defnydd creadigol ac ysbrydoledig o ‘ddeunydd i ddal sylw’ ar ddechrau testunau.  Llwyddwyd i ennyn sylw disgyblion yn eu dysgu trwy amrywiaeth o brofiadau bywyd go iawn, yn amrywio o ymchwilwyr safle trosedd i adolygwyr adloniant yn adolygu perfformiadau theatr byw.  Fe wnaeth y profiadau cyfoethog hyn ennyn diddordeb disgyblion ar unwaith, a’u helpu i ddatblygu diwylliant o ymholi, arloesedd ac archwilio.  Llwyddwyd i elwa ar frwdfrydedd disgyblion, ac fe wnaeth hyn feithrin parodrwydd i lwyddo trwy’r broses ddysgu.  Wedyn, trosglwyddwyd medrau yn naturiol i feysydd eraill y cwricwlwm mewn ffordd bwrpasol a di-dor, fel bod taith ddysgu barhaus.  Er enghraifft, dyfeisiwyd bagiau tystiolaeth grŵp a oedd yn galluogi disgyblion i adeiladu ar eu dysgu blaenorol a defnyddio eu medrau cydweithredol, gwyddonol a rhifedd i ddatrys y drosedd.

Caniateir grantiau hefyd i’r ysgol barhau â Gwobr y Tywysog William am ail flwyddyn.  Fe wnaeth y rhaglen hon helpu disgyblion i ddatblygu medrau bywyd allweddol, sef hunanddisgyblaeth, gwydnwch, dyfalbarhad, gwaith tîm, arweinyddiaeth, allgaredd, ac yn bwysicaf oll, hunan-gred.  Fe wnaeth dysgu trwy brofiad trwy’r wobr hon alluogi disgyblion i ddysgu ac ymgorffori gwybodaeth trwy brofiad.

Ymgysylltwyd â rhieni ar draws holl feysydd y cwricwlwm, a bu rhieni’n rhannu’r dysgu â’u plentyn.  Hwylusodd y gweithdai rhieni ddatblygu medrau, gan alluogi i’r daith ddysgu barhau yn y cartref.

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae grwpiau o ddisgyblion sy’n agored i niwed yn gwneud cynnydd sylweddol dros gyfnod, o ganlyniad i brofiadau dysgu cyfoethog.  Mae disgyblion wedi dechrau cyd-lunio eu dysgu eu hunain, ac mae hyn wedi cael effaith gadarnhaol ar y deilliannau, y profiadau a’r ddarpariaeth o fewn yr ysgol.    Mae strategaethau effeithiol ar gyfer dysgu sy’n cael eu hymgorffori ar draws yr ysgol wedi caniatáu ar gyfer hinsawdd lle mae disgyblion yn teimlo’n hyderus yn archwilio syniadau ar gyfer cwricwlwm cyfoethog.  Mae disgyblion wedi dechrau cydweithio’n hyderus a mentro mewn maes lle caiff camgymeriadau eu gweld yn brofiad dysgu cadarnhaol.  Mae gan ddisgyblion ddealltwriaeth well o fwriadau dysgu ac maent yn gwybod sut i fod yn llwyddiannus.  Mae hyn yn cael gwared ar unrhyw ddirgelwch yn y broses ddysgu.  Mae ymweliadau a phrofiadau i ddal sylw wedi ennyn diddordeb disgyblion o’r cychwyn ac wedi mynd â disgyblion allan o’u meysydd cyfarwydd at yr anhysbys.  Mae’r profiadau uniongyrchol hyn wedi rhoi cipolwg i ddisgyblion ar y byd ehangach ac wedi ysbrydoli llawer ohonynt i feddwl am yrfaoedd yn y dyfodol, a gweithgareddau yr hoffent eu profi.

Mae gweithgareddau yn gyffrous ac yn aml yn uchelgeisiol erbyn hyn.  Maent yn berthnasol i fywyd bob dydd ac yn cael eu perchnogi gan ddisgyblion.  Mae syniadau disgyblion yn wreiddiol, a gwnânt ddefnydd effeithiol o’r medrau a’r wybodaeth dechnolegol y maent yn dod gyda nhw i’r ysgol.  Mae dysgu wedi dod yn fwy pwrpasol, cyfoethog, personoledig a dyheadol.  Mae cwricwlwm Ysgol Gynradd Trinant yn wreiddiol erbyn hyn, ac yn diwallu anghenion ei dysgwyr ei hun a’i chymuned ei hun.

Mae arolygon disgyblion a’u presenoldeb cyson uchel yn dangos bod disgyblion wedi datblygu mwy o hunan-werth fel dysgwyr.  Mae ymddygiad ac ymgysylltiad disgyblion yn dda hefyd.  Mae prosesau hunanwerthuso yn cadarnhau bod brwdfrydedd, gwydnwch a dyfalbarhad disgyblion wedi gwella’n fawr.  Mae defnydd o eirfa ddychmygus a geirfa sy’n benodol i bwnc wedi gwella’n fawr ar draws yr ysgol.  Erbyn hyn, mae disgyblion yn mynd ati i gymryd rhan yn eu dysgu, maent yn ymfalchïo yn eu gwaith ac eisiau rhannu’r hyn y maent wedi’i ddysgu yn hyderus.  

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Ceir cryn dipyn o weithio rhwng ysgolion o fewn y clwstwr, yr awdurdod lleol ac ar draws y consortiwm.  Rhannwyd hyn ar ffurf Ysgolion Rhwydwaith Arweiniol a thrwy nifer o bartneriaethau pwrpasol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Trinant ym mhentref Trinant, ger Crymlyn ym mwrdeistref sirol Caerffili.  Mae 153 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 28 o ddisgyblion meithrin rhan-amser.  Caiff disgyblion eu haddysgu mewn pum dosbarth oedran cymysg.  Dros y tair blynedd ddiwethaf, mae tua 34% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae hyn ymhell uwchlaw cyfartaledd Cymru, sef 18%.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan ryw 30% o’i disgyblion anghenion dysgu ychwanegol, sydd ymhell uwchlaw cyfartaledd Cymru, sef 21%.

Dechreuodd y pennaeth yn ei swydd ym mis Tachwedd 2011.

Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector

Mae gan Ysgol Gynradd Trinant hanes cryf o wella dros gyfnod, er gwaethaf lefelau uwch na’r cyfartaledd o brydau ysgol am ddim, a disgyblion y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol.

Mae ein harwyddair, sef ‘Cerrig Camu at Lwyddiant’ (‘Stepping Stones to Success’) yn adlewyrchu’r daith ddysgu y mae disgyblion yn ei chwblhau a bod pob un ohonom yn cymryd gwahanol lwybrau ar wahanol adegau, ond i gyd yn llwyddo.  Yr hyn sy’n ganolog i’r weledigaeth yw ein bod ‘yn trin ein gilydd fel ein teulu’, sy’n golygu bod pawb yn ‘gwneud ymdrech arbennig’ ac nid ydynt eisiau siomi unrhyw un.  Mae hyn wrth wraidd yr ysgol ac yn allweddol i welliant ysgol llwyddiannus parhaus.   

Bu Ysgol Gynradd Trinant yn ffodus o ran cynnal corff llywodraethol sefydlog dros gyfnod, a bu’r cadeirydd yn ei swydd ers dros 20 mlynedd.  Mae’r ysgol yn credu bod hyn yn dyst i’w hymrwymiad i sicrhau bod eu hysgol bentref yn parhau i fod wrth wraidd y gymuned ac yn cyflwyno addysg o ansawdd da i bawb.

Dros y ddwy flynedd ddiwethaf, mae’r corff llywodraethol wedi gweithio i wella cyfranogiad gweithredol yn yr ysgol.  Mae hyfforddiant llywodraethwyr wedi cael effaith gadarnhaol ar effeithiolrwydd y corff llywodraethol, sydd wedi effeithio ar ei allu i herio a chefnogi’r ysgol yn strategol fel grŵp cydlynol. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd: Rôl y Corff Llywodraethol mewn Gwella’r Ysgol

Mae aelodau’r corff llywodraethol wedi ymrwymo’n llawn i wella’r ysgol.  Neilltuir rolau a chyfrifoldebau penodol iddynt, y maent yn eu cymryd o ddifri.  Maent yn rhannu eu canfyddiadau a’u gwybodaeth mewn cyfarfodydd yn rheolaidd, ac yn dilyn pecyn cymorth yr ysgol ar hunanwella.  O ganlyniad, mae eu gwaith yn bwydo’n uniongyrchol i brosesau hunanwerthuso’r ysgol.

Mae llywodraethwyr Ysgol Gynradd Trinant yn dod ag amrywiaeth o gryfderau ac arbenigedd i’r ysgol.  Mae gan bob un ohonynt rolau penodol, fel cael rôl strategol, neu wella’r ysgol mewn ffordd fwy ‘uniongyrchol’.  Mae gwybodaeth a chyfranogiad llywodraethwyr wrth redeg yr ysgol o ddydd i ddydd yn gryfder.  Er enghraifft, mae’r llywodraethwr sydd â chyfrifoldeb am ddisgyblion mwy abl a thalentog yn ymweld â’r ysgol bob wythnos, ac yn cyflwyno gweithgareddau mathemateg heriol.  Mae llywodraethwyr eraill yn cynorthwyo â gweithgareddau garddio, coginio’n iach, a gweithgareddau eco, a gyda chyflwyno gwasanaethau bob pythefnos.  Mae’r llywodraethwr sydd â chyfrifoldeb am yr AHW  (adroddiad hunanwerthuso) yn ysgogi meithrin gallu i werthuso yn yr ysgol.  Mae’r sesiynau hyn yn galluogi’r disgyblion i ryngweithio â llywodraethwyr, gan alluogi i berthnasoedd da ddatblygu ac i lywodraethwyr gael cipolwg gwell ar fywyd yr ysgol bob dydd.  Mewn cyfarfodydd, mae llywodraethwyr mewn sefyllfa well i rannu eu gwybodaeth gydag aelodau eraill o’r corff llywodraethol, gan roi’r wybodaeth ddiweddaraf iddynt am gynnydd blaenoriaethau’r CDY (cynllun datblygu’r ysgol), a brwdfrydedd, ymgysylltiad ac ymddygiad disgyblion.

Mae llywodraethwyr yn cymryd rhan yn llawn mewn diwrnod hunanwerthuso ysgol blynyddol yn ystod tymor yr haf.  Yn ystod y diwrnod hwn, maent yn cyfrannu ac yn gwerthuso effaith blaenoriaethau’r CDY ac yn trafod ystod o dystiolaeth a ddarparwyd gan staff.  Caiff llywodraethwyr drafodaeth onest ac agored ar effaith y blaenoriaethau, ac effeithiolrwydd y CDY.  Mae llywodraethwyr yn herio effaith y ddarpariaeth ar safonau, ac yn nodi’r camau nesaf.  Caiff blaenoriaethau ar gyfer y flwyddyn i ddod eu nodi’n effeithiol ac mae llywodraethwyr yn trafod goblygiadau cost, cynaliadwyedd a’u perthnasedd i flaenoriaethau cenedlaethol a lleol.  Cytunir ar CDY drafft.

Yn y cyfarfod yn nhymor yr hydref, ystyrir perfformiad yr ysgol o gymharu ag ysgolion tebyg.  Trafodir deilliannau a lefelau cyflawniad disgyblion, a gallai addasiadau gael eu gwneud i’r CDY yn sgil data ar berfformiad.

Nodwedd lwyddiannus yw amlder cyfarfodydd llywodraethwyr, staff a disgyblion i drafod datblygiadau mewn meysydd dysgu penodol.  Yn ystod y sesiynau hyn, mae llywodraethwyr yn mynd ar deithiau dysgu, yn gwrando ar ddysgwyr, ac yn craffu ar weithgareddau dysgu disgyblion.  Mae diweddariadau cynnydd ar effeithiolrwydd y CDY hefyd yn nodwedd gref yn ystod y trafodaethau hyn.

Mae hyfforddiant rheolaidd i lywodraethwyr wedi ategu hunanwerthuso effeithiol y corff llywodraethol, a’r gallu i ofyn y cwestiynau cywir, fel:

Beth ydych chi’n ei wybod?  Beth mae’n ei ddweud wrthych chi?  Sut mae hynny’n cymharu ag unrhyw feincnodi neu gymhariaeth genedlaethol?  Beth mae angen i chi ei wella? 

Mae gan yr ysgol galendr misol strategol o weithgareddau.  Mae monitro llywodraethwyr yn cynnwys:

  • cyfarfodydd misol gydag aelodau o’r pwyllgor cyllid sy’n sicrhau eu bod yn cael gwybodaeth ddiweddar a perthnasol am wariant, a manylion am ddefnydd effeithiol o grantiau a deilliannau ar gyfer disgyblion
  • sesiynau amserlenedig misol gyda’r llywodraethwr sy’n gyfrifol am yr AHW, sy’n caniatáu ar gyfer monitro safonau ar y cyd ar draws yr ysgol ac ar gyfer ymgysylltu’n effeithiol â’r holl arweinwyr pwnc
  • y llywodraethwr sydd â chyfrifoldeb am ADY (anghenion dysgu ychwanegol) yn asesu effaith darpariaeth dymhorol ar gyfer disgyblion ag ADY a grwpiau o ddysgwyr sy’n agored i niwed; trafodir meini prawf ymadael a chofrestru ar gyfer cymorth, a chynhelir trafodaeth wybodus ar y camau nesaf ar gyfer y disgyblion a’r ddarpariaeth
  • y llywodraethwr sydd â chyfrifoldeb am bresenoldeb yn monitro presenoldeb yn agos, yn unol â system Callio (y polisi a’r weithdrefn presenoldeb a gytunwyd yn lleol) ac effaith diweddariadau ac ymyriadau
  • cyfarfodydd bob hanner tymor gyda’r corff llywodraethol llawn, sy’n aml yn cynnwys cyflwyniadau gan ddisgyblion yn arddangos prosiectau, medrau a safonau, sy’n rhoi cyd-destun i wella’r ysgol

Mae ymglymiad llywodraethwyr yn herio’r ysgol yn barhaus i weithredu fel sefydliad dysgu effeithiol. 

Beth fu effaith y gwaith hwn ar y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae ymglymiad rheolaidd llywodraethwyr ym mywyd yr ysgol yn galluogi iddynt weithio fel rhan o dîm sy’n rhannu nod cyffredin i geisio lefel uchel o lwyddiant ar gyfer disgyblion.  Mae monitro rheolaidd gan y corff llywodraethol yn sicrhau cysondeb mewn safonau ac o ran cymhwyso medrau yn arloesol ar draws y cwricwlwm.  Mae dealltwriaeth y corff llywodraethol o ran dadansoddi cynnydd disgyblion dros gyfnod, a’r wybodaeth am safonau yn yr ysgol, yn sicrhau eu bod yn herio a darparu cymorth os bydd amrywiadau mewn deilliannau.  Mae eu gwybodaeth uniongyrchol am yr ysgol yn helpu ymgorffori dealltwriaeth fanwl o anghenion y disgyblion a’r gymuned ehangach.  Defnyddir y wybodaeth hon wrth gytuno ar flaenoriaethau tymor byr a thymor hir ar gyfer yr ysgol.

Mae eu hymgysylltiad â hunanwerthuso yn eu galluogi i ddeall anghenion disgyblion, eu cyfraddau cynnydd a’u gallu i ofyn cwestiynau heriol i staff, gan gynnwys arweinwyr canol ac uwch arweinwyr.

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Ceir cryn dipyn o weithio rhwng ysgolion o fewn y clwstwr, yr awdurdod lleol ac ar draws y consortiwm.  Rhannwyd hyn ar ffurf Ysgolion Rhwydwaith Arweiniol a thrwy nifer o bartneriaethau pwrpasol.