Arfer effeithiol Archives - Page 31 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Ysgol ddwyieithog a gynhelir gan awdurdod lleol Sir Gaerfyrddin yw Ysgol Dyffryn Aman.  Mae 1,436 o ddisgyblion ar y gofrestr, gyda 267 ohonynt yn y chweched dosbarth.

Mae’r ysgol wedi’i lleoli yn Rhydaman wrth droed y Mynydd Du.  Daw tua hanner y disgyblion o’r dref ei hun, a daw’r hanner arall o’r ardal wledig a’r pentrefi cyfagos.  Cyfran y disgyblion sy’n gymwys i brydau ysgol am ddim yw 18.9%, sydd ychydig yn uwch na’r cyfartaledd ar draws Cymru, sef 16.4%.

Daw bron traean o’r disgyblion o gartrefi lle siaredir y Gymraeg.  Mae tua 47% o’r disgyblion yn siarad Cymraeg yn rhugl ac mae ychydig dros hanner yn astudio’r Gymraeg fel iaith gyntaf.

Mae gan bron 6% o ddisgyblion ddatganiadau o anghenion addysgol arbennig o gymharu â 2.2% ar gyfer Cymru gyfan.  Mae gan bron 30% o ddisgyblion angen addysgol arbennig.  Mae’r ffigwr hwn yn uwch na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 22.9%.  Mae gan yr ysgol gyfleuster addysgu arbenigol i 29 o ddisgyblion sydd ag anghenion dysgu dwys a chymhleth.

Penodwyd y pennaeth ac un dirprwy bennaeth ym Medi 2017.  Mae’r uwch dîm arwain yn cynnwys y pennaeth, dau ddirprwy bennaeth, tri phennaeth cynorthwyol, dau uwch athro a’r cydlynydd anghenion dysgu arbennig.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Prif amcan yr ysgol yw cefnogi lles a chynnydd y disgyblion trwy ymateb i ofynion pob unigolyn.  Oherwydd cyd-destun, maint a natur yr ysgol, nid yr un ddarpariaeth a chefnogaeth sydd ei angen ar bob disgybl.  Rhaid felly paratoi cwricwlwm academaidd eang sydd wedi ei fireinio ar gyfer yr unigolyn er mwyn sicrhau ymglymiad a ffyniant.  Law yn llaw â hyn, darperir cymorth pwrpasol i hybu lles a hapusrwydd y disgybl, gan ddatblygu gwytnwch yr unigolyn i wynebu heriau dyddiol.  Ym marn yr ysgol, os yw’r disgybl yn hapus ac yn iach, bydd hyn yn arwain at agweddau cadarnahol tuag at ddysgu a gwneir cynnydd cadarn.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Cynllun Pontio

Mae’r ysgol wedi meithrin perthnasoedd cryf gyda’i hysgolion cynradd partner.  Sylfaen y system hon yw sicrhau bod gan yr ysgol ffocws glir o ran hyrwyddo lles y disgyblion newydd.  Llunir proffil unigol ar gyfer pob disgybl er mwyn darparu’r gefnogaeth a’r ymyrraeth briodol wrth iddynt ddechrau ar eu taith addysgol yn Nyffryn Aman.  Yn ystod blynyddoedd 5 a 6, cynhelir rhaglen o ymweliadau, gweithdai a sesiynau blasu.  Defnyddir disgyblion presennol yr ysgol uwchradd fel llysgenhadon yn yr ysgolion cynradd i rannu’u profiadau gyda’r darpar ddisgyblion.

Trefnir dwy noson agored ar ddechrau blwyddyn 6 sy’n gyfle i rieni a disgyblion weld yr ysgol ar waith.  Gan fod oddeutu 250 o ddisyblion yn trosglwyddo i’r ysgol yn flynyddol, yn ogystal â’r ffaith ei bod yn ysgol ddwyieithog, cynhelir dwy noson agored sy’n cynnwys cyflwyniadau a thaith o gwmpas yr ysgol.  Mae’r broses hon yn cynnig profiad mwy personol i’r rhieni a’r disgyblion mewn awyrgylch gartrefol a theuluol.  Trefnir gweithdy ychwanegol i rieni’r darpar ddisgyblion lle y gellir holi cwestiynau a dysgu mwy am y ddarpariaeth a’r cymorth ieithyddyol sydd ar gael.

Cwricwlwm eang a chyfoethog

Un o gryfderau’r ysgol yw’r cwriwclwm eang a ddarperir.  Yng nghyfnod allwedol 3, mae arweinwyr yn cyd-weithio’n effeithiol ac yn barod i dreialu a gwerthuso trefniadau cwricwlaidd newydd.  Mae’r ysgol yn arbrofi gyda dull newydd o addysgu ym Mlwyddyn 7 trwy gynllun dysgu trwy brosiect.  Er ei fod yn ddyddiau cynnar, mae disgyblion wedi elwa o brofiadau gwerthfawr fel ymweliad i gartref henoed i ymchwilio i’r gwahaniaethau rhwng cenedlaethau.  Ychwanegwyd cwrs mewn datblygiad personol a sgiliau cyflogadwyaeth i’r arlwy yng nghyfnod allweddol 3 a 4 yn ddiweddar.  Cynlluniwyd y rhaglen yn ofalus er mwyn ymateb i anghenion disgyblion penodol a’u hannog i ymgysylltu’n bositif â’r cwricwlwm.  O ganlyniad, mae darpariaeth yr ysgol yn sicrhau ymglymiad ac yn adeiladu gwytnwch disgyblion bregus.  Trwy fethodoleg hyblyg o ran y dull o gyflwyno’r rhaglen, a chyfoeth o adnoddau i gefnogi cynnwys y cwricwlwm, mae’r rhaglen yn cwrdd yn llwyddiannus ag anghenion a diddordebau’r disgyblion.  Datblygir hyder a hunan werth y bobl ifanc trwy roi iddynt gyfrifoldebau penodol a gwrandewir yn gyson ar eu barnau.  Sicrheir cynnydd yn eu medrau craidd er mwyn eu paratoi ar gyfer bywyd tu hwnt i’r ysgol.

Cefnogi i bwrpas

Mae’r ysgol yn gymuned deuluol a gofalgar sydd yn cynnig cefnogaeth ac arweiniad gwerthfawr i’w disgyblion ac i rieni.  Mae’r berthynas weithio hynod o agos a chynhaliol yn hybu amgylchedd o gefnogaeth ac yn magu ymagweddau cadarnhaol iawn y disgyblion tuag at eu gwaith.  Perchir y gwahaniaethau sydd yn bodoli rhwng disgyblion o wahanol gefndiroedd a galluoedd, er enghraifft darperir ar gyfer disgyblion nad ydynt yn medru’r Saesneg na’r Gymraeg wrth iddynt ymuno â’r ysgol.  Gwneir hyn trwy gefnogaeth ieithyddol ddwys o dan arweiniad athrawes arbenigol mewn grŵp bach.  Fel rhan o’r ddarpariaeth hon, cynllunir amserlen unigol i ddatblygu sgiliau ieithyddol a fydd yn galluogi’r disgyblion, ymhen amser, i gael mynediad llawn i’r cwricwlwm a’r brif ffrŵd. Sicrheir amgylchedd ofalgar er mwyn eu cynorthwyo i ymgartrefu’n llwyddiannus a’u datblygu i fod yn ddinasyddion gwybodus ac egwyddorol.

Cymdeithas gynhwysol

Mae gweledigaeth glir gan yr ysgol o ran sicrhau cyfleoedd cyfartal a phrofiadau ysgogol i holl ddisgyblion y dalgylch.  Yn ogystal, mae ystod eang o weithgareddau allgyrsiol yn cyfoethogi profiadau dysgu’r disgyblion yn effeithiol.  Elfen bwysig o’r cynhwysiant yw mewnbwn rhieni.  Trefnir cyfres o weithdai ar gyfer rhieni sy’n cynnig fforwm iddynt rannu syniadau a gwella eu dealltwriaweth o flaenoriaethau a phrosesau’r ysgol.  Mae llawer o ddisgyblion, gan gynnwys rhai ag anghenion ychwanegol, yn cael cyfleoedd gwerthfawr  i ddatblygu eu medrau arweinyddol.  Mae’r grŵp maethu, ‘Enfys’, yn cefnogi disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol ac anghenion emosiynol trwy gynnig amserlen wedi ei theilwra yn benodol ar eu cyfer.  Mae’r ddarpariaeth wedi profi’n llwyddiannus o ran adeiladu gwytnwch y disgyblion ynghyd â gwella’u hymglymiad a’u hymagweddau at ddysgu.  Mae grwpiau o ddisgyblion eraill, megis plant mewn gofal, yn derbyn cefnogaeth cydlynydd penodol sy’n tracio cynnydd a lles y disgyblion ar lefel unigol.  Gweithia’r cydlynydd  yn agos gydag asiantaethau allanol i sicrhau mynediad hylaw i’r disgyblion a’u teuluoedd i wasanaethau perthnasol eraill.  Mae’r gefnogaeth yn adeiladu gwytnwch trwy ddatblygu’r ymdeimlad o berthyn i gymuned sy’n eu cynorthwyo i ymdopi gydag heriau bywyd.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae ethos gref o berthyn a chynhwysiant yn Ysgol Dyffryn Aman.  Cefnogir disgyblion yn effeithol a gosodir disgwyliadau uchel fel bod pob unigolyn yn barod i wynebu sialensau yn ddyddiol.  Yr amcan yw meithrin disgyblion annibynnol, hyderus a hapus.  Mae’r ethos hon wedi ymdreiddio i bob rhan o ddarpariaeth yr ysgol.  Yn ystod arolygiad diweddaraf yr ysgol yn Nhachwedd 2019, barnwyd fod “lles ac agweddau at ddysgu disgyblion yn nodwedd hynod gref o Ysgol Dyffryn Aman.’  Yn benodol, nodwyd bod “’parodrwydd i ddyfalbarhau pan yn wynebu heriau ‘yn nodwedd arbennig o ymagweddau cadarnahol y disgyblion tuag at eu gwaith.’  Barnwyd hefyd bod ‘disgyblion ag anghenion addysgol dwys yn datblygu’u medrau bywyd yn ardderchog o fewn Canolfan Amanwy’ a nodwyd bod ‘llawer o ddisgyblion yn datblygu eu medrau personol a chymdeithasol yn eithriadol trwy ymgymryd â gwahanol gyfrioldebau o fewn cymuned yr ysgol.’ Felly ‘yn ystod eu hamser yn yr ysgol, mae llawer o ddisgyblion yn gwneud cynnydd buan yn eu gwybodaeth bynciol a’u medrau.’

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Er mwyn cyfrannu at system hunangynhaliol, mae Ysgol Dyffryn Aman wedi rhannu arfer dda trwy gynnal digwyddiadau hyfforddiant yn yr ysgol neu fynd allan i ymweld ag ysgolion eraill.  Cafwyd cyfleoedd buddiol i rannu a gwerthuso arferion a strategaethau sy’n adeiladu gwytnwch disgyblion yn llwyddiannus.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth gyd-destunol fras am y darparwr

Darparwr Cymraeg i Oedolion yw Dysgu Cymraeg Gwent a sefydlwyd yn 2016 yn sgil ad-drefnu’r  sector Cymraeg i Oedolion.  Mae tua 1,400 o oedolion ar gyrsiau’r darparwr sydd yn darparu ystod o gyrsiau ar lefelau Mynediad i Hyfedredd, gan gynnwys cyrsiau prif ffrwd Cymraeg i Oedolion, Cymraeg yn y gweithle, Cymraeg i’r Teulu a rhaglen o gyfleoedd dysgu anffurfiol ar draws ardal Gwent.

Cyd-destun a chefndir yr arfer ragorol/sy’n arwain y sector

Mae gan staff y darparwr ymrwymiad angerddol tuag at gadw dysgwyr a sicrhau eu bod yn parhau â’u gwersi a dod yn siaradwyr rhugl.  Maent yn darparu cymorth unigol o safon uchel i’r dysgwyr sydd yn eu gofal.  Mae bron pob tiwtor yn adnabod eu dysgwyr yn dda ac maent yn gweithio’n ddiflino er mwyn cynorthwyo dysgwyr i oresgyn unrhyw rwystrau posibl rhag dysgu’r iaith.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd fel arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Defnyddir sawl dull gan Dysgu Cymraeg Gwent i ofalu am ei dysgwyr a chynnig pob cymorth posibl iddynt.

Monitro Presenoldeb Dysgwyr

Gwneir gwaith manwl a thrylwyr gan gydlynwyr Dysgu Cymraeg Gwent i fonitro ystadegau a chyfraddau presenoldeb a chadw yn fisol er mwyn cadw dysgwyr.  Mae cydlynwyr y ddarpariaeth mewn cyswllt rheolaidd â’u tiwtoriaid.  Mae cyfathrebu clir a chyson rhwng y ddau grŵp yn sicrhau bod y cydlynwyr yn ymwybodol o resymau absenoldebau pob dysgwr ar gyrsiau yn eu hardaloedd perthnasol.  Mae’r cydlynwyr yn cysylltu â’r dysgwyr hyn ar ôl pythefnos o absenoldeb i drafod y rheswm am yr absenoldeb, gan gynorthwyo’r dysgwyr i ailymuno â’u dosbarth, neu eu trosglwyddo nhw i ddosbarth arall os nad yw amser/dyddiad eu dosbarth presennol yn addas bellach.  Mae’r rheolwr ansawdd yn monitro cyfraddau presenoldeb a chadw pob dosbarth yn fisol, gan sicrhau y cofnodir rhesymau dysgwyr am bob achos o absenoldeb a’r rheswm pam mae dysgwyr yn gadael eu dosbarthiadau.

Prosiect Dal Ati

Ym mis Rhagfyr bob blwyddyn, cynhelir ymgyrch Dal Ati ar draws y ddarpariaeth, sydd yn targedu’r dysgwyr hynny ar lefelau Mynediad a Sylfaen 1.  Yn hanesyddol, dyma’r dysgwyr sydd fwyaf tebygol o roi’r gorau i’w dysgu yr adeg honno o’r flwyddyn. Trwy nifer o fideos a anelir at annog dysgwyr i ‘ddal ati’, ynghyd â gweithgareddau adolygu ar lein a chymorth a gynigir gan y cydlynwyr a’r tiwtoriaid, anelir at sicrhau nad yw dysgwyr yn gadael y dosbarthiadau hyn yr adeg honno o’r flwyddyn, a’u bod yn cael pob cefnogaeth bosibl i ailymuno â’u dosbarthiadau ym mis Ionawr os ydynt sesiynau yn ystod wythnosau prysur mis Rhagfyr.

Cynrychiolwyr Dosbarth

Mae gan Dysgu Gwent Cymraeg rwydwaith o gynrychiolwyr dosbarth.  Bob blwyddyn, gofynnir i ddysgwyr pob dosbarth benodi cynrychiolydd.  Rôl y person hwnnw yw gweithredu fel person cyswllt rhwng dysgwyr y dosbarth a rheolwyr y ddarpariaeth. Pe bai problem yn y dosbarth, er enghraifft gyda’r cwrs neu’r lleoliad, gallai’r cynrychiolydd weithredu ar ran y dysgwyr i gyd drwy hysbysu’r tiwtor yn y lle cyntaf, neu staff y lleoliad lle cynhelir y dosbarth os oes problem gyda’r lleoliad.

Os nad yw’r problem yn cael ei datrys ar lefel leol, gall y cynrychiolydd dosbarth gysylltu â chydlynwyr neu reolwyr y darparwr os oes angen.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ansawdd y ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r camau hyn yn golygu bod staff yn datblygu a meithrin perthnasoedd gwaith hynod gadarnhaol gyda’r dysgwyr yn eu gofal.  Oherwydd hyn, mae staff yn cynnig y cymorth priodol iddynt heb oedi, sydd yn ei dro yn sicrhau bod y darparwr yn cadw dysgwyr fyddai mewn perygl o adael cyrsiau fel arfer.  Yn ogystal, mae’r strategaethau hyn yn fodd defnyddiol o dynnu sylw rheolwyr at unrhyw diwtoriaid sy’n tanberfformio er mwyn mynd i’r afael ag unrhyw faterion cyn iddynt effeithio’n niweidiol ar brofiad y dysgwyr.  O ganlyniad, mae’r rhan fwyaf o ddysgwyr yn nodi, yn holiadur cenedlaethol y sector, eu bod yn cael cymorth a gofal gwerthfawr gan y darparwr.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am y lleoliad

Lleoliad cyfrwng Cymraeg yw Cylch Meithrin Penparc.  Mae’n cwrdd mewn caban hunangynhaliol ar safle Ysgol Gynradd Penparc, o fewn awdurdod lleol Ceredigion.  Mae’r lleoliad yn darparu addysg am bum bore’r wythnos, rhwng 9.00 y bore ac 11.30 y bore yn ystod tymhorau’r ysgol.

Mae’r lleoliad wedi’i gofrestru i dderbyn 19 o blant rhwng dwy a phedair oed. Adeg yr arolygiad, roedd 18 o blant yn derbyn addysg y blynyddoedd cynnar wedi’i hariannu. Mae’r mwyafrif o blant sy’n mynychu’r lleoliad yn dod o gartrefi sy’n siarad Saesneg.

Mae’r lleoliad yn cyflogi tri ymarferydd cymwysedig gan gynnwys yr arweinydd.  Dechreuodd yr arweinydd yn ei swydd ym mis Mai 2013.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Un o gryfderau’r lleoliad ydy’r defnydd cyson a phwrpasol o filltir sgwâr y plant i feithrin balchder yn eu Cymreictod a’u gwybodaeth a’u dealltwriaeth o’r byd.  Caiff y plant gyfleoedd rheolaidd i ymweld ag amrywiaeth o leoliadau yn yr ardal leol i ddysgu mwy am fywyd a gwaith pobl o fewn eu cymuned.  Mae hyn yn sicrhau profiadau dysgu hynod ddifyr i’r plant, ac yn cael effaith gref ar eu medrau cymdeithasol, eu dealltwriaeth a’u gwybodaeth.  Yn dilyn yr ymweliadau, mae’r ymarferwyr yn ysgogi dysgu pellach sy’n datblygu medrau llafaredd a rhifedd y plant yn llwyddiannus.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae ymarferwyr yn rhoi ystyriaeth lawn i ddiddordebau’r plant, cyn paratoi amrediad o weithgareddau penigamp iddynt.  Yn sgil hyn, maent yn galluogi’r plant i ddatblygu ystod o fedrau mewn cyd-destunau gafaelgar.  Un enghraifft yw pan ofynnwyd i’r plant ‘O ble mae llaeth yn dod?’ Esblygodd hyn i greu map meddwl o ddamcaniaethau’r plant cyn cynnal ymweliad â fferm laeth lleol.  Mae’r lleoliad yn manteisio i’r eithaf ar eu perthynas gyda’r gymuned leol i greu profiadau dysgu cynhwysfawr i’r plant.

Mae’r ymarferwyr yn achub ar bob cyfle i ehangu a dyfnhau’r profiadau dysgu yn dilyn ymweliadau.    Enghraifft nodedig o hyn oedd cynllunio a threfnu ymweliad â siop flodau a chastell lleol cyn mynd ati i sefydlu siop flodau a chastell chwarae rôl yn y Cylch.  Yn ogystal, mae’r plant a’r ymarferwyr yn creu arddangosfeydd hynod drawiadol sy’n fodd i ddathlu’r hyn a ddysgwyd  ac i rannu hyn gyda’r rhieni ac ymwelwyr.

Mae’r lleoliad yn cydweithio’n neilltuol o dda gyda’r ysgol gyfagos.  Roedd creu cysylltiadau rhagorol gyda’r ysgol yn un o flaenoriaethau blaenorol y cynllun datblygu.  Fe weithiodd y lleoliad yn ddiwyd er mwyn datblygu  perthynas gadarn, wedi ei seilio ar gyfathrebu da.  Er enghraifft, mae’r plant yn cael cyfleoedd rheolaidd i ganu gyda disgyblion yr ysgol, i ymweld â’r theatr leol ar y cyd ac i ymuno yng ngwasanaethau’r ysgol.  Yn ddiweddar, buodd y plant yn casglu afalau o’r berllan gyfagos a choginio creision afal er mwyn eu gwerthu i blant yr ysgol.  Cafodd y plant gyfleoedd i ddeall am fwyta’n iach, dylunio’r pecyn creision  a dysgu sut i ddefnyddio arian go iawn. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae llais y plentyn yn sail gref wrth gynllunio’r profiadau dysgu.  Mae’r plant yn cyfrannu tuag at y cynllunio trwy greu mapiau meddwl ac mae ymarferwyr yn gweithredu ar eu syniadau.  Enghraifft o hyn yw’r thema ‘môr ladron,’ pan gafodd y plant y cyfle i wisgo fel môr ladron a theithio i’r traeth ar fws leol.  Yno, cawsant y cyfle i ‘gerdded y planc’ dros ddŵr, casglu a didoli cregyn amrywiol, a chymdeithasu.  Mae hyn yn annog diddordeb a brwdfrydedd plant ac yn datblygu eu hunan hyder yn arbennig o dda.

Mae ymarferwyr yn gelfydd wrth ddatblygu profiadau dysgu cyfoethog a pherthnasol sy’n deillio o’r ymweliadau amrywiol.  Er enghraifft, bu’r ymweliad â’r siop flodau lleol yn llwyddiannus iawn wrth ddarparu cyfleoedd i’r plant ddatblygu eu medrau cyfathrebu ac ymarfer eu medrau rhifedd mewn cyd destunau byd go iawn.  Anogwyd y plant i ddefnyddio patrymau iaith a ddefnyddiwyd yn y siop, i ymdrin ag arian, cyfri blodau, cymharu maint y blodau a threfnu o’r byrraf hyd at yr hiraf.  Mae ymarferwyr yn addasu’r her mewn gweithgareddau, er enghraifft wrth ddechrau gyda cyfri tri blodyn ac ychwanegu rhagor o flodau wrth fynd.  Aeth y plant ati i greu arwyddion a labeli ar gyfer y siop a’r castell, gan arddangos  medrau darllen ac ysgrifennu cynnar yn hynod o lwyddiannus.  

Mae ymarferwyr yn manteisio ar y cyfle i ddangos i blant am eu cynefin a’r byd o’u hamgylch.  Yn dilyn ymweliad â pharc natur cawsant brofiadau eang o dyfu llysiau, coginio, bwyta a mynd â llysiau adref gyda nhw.  O ganlyniad, mae’r plant yn arddangos gwybodaeth dda iawn o ble y daw eu bwyd.  Yn ogystal, mae’r ymweliadau yn ysgogi trafodaethau ymysg plant yn dilyn eu profiadau sy’n datblygu eu medrau llafar yn hynod o lwyddiannus.  Mae’r plant wedi dysgu llawer am unigolion sy’n gweithio mewn gwahanol feysydd o fewn eu cymuned.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Rhennir arfer dda gydag athrawon dosbarthiadau meithrin o fewn yr awdurdod lleol, mewn hyfforddiant sirol a gynhelir yn dymhorol o fewn yr awdurdod lleol. Caiff gwybodaeth ei rannu gyda rhieni trwy gyfryngau cymdeithasol, ar lafar yn ogystal â’r papur bro.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 
 

Cyd-destun a chefndir

Mae Gwasanaeth Addysg Ethnig Lleiafrifol Gwent (GEMS) yn wasanaeth rhanbarthol a gynhelir gan Gyngor Dinas Casnewydd, sy’n darparu cymorth ar gyfer disgyblion Ethnig Lleiafrifol sy’n siarad Saesneg fel Iaith Ychwanegol (SSIY) a disgyblion Sipsiwn, Roma a Theithwyr.  Mae mwyafrif y disgyblion a gynorthwyir yng Nghasnewydd, ac mae gan GEMS gytundebau lefel gwasanaeth ag awdurdodau Caerffili, Blaenau Gwent, Sir Fynwy a Thorfaen.  Mae GEMS yn cynnwys athrawon, y mae rhai ohonynt yn ddwyieithog, a chynorthwywyr addysgu dwyieithog.  Mae hyn yn rhoi’r hyblygrwydd i GEMS ddiwallu anghenion newidiol y boblogaeth SSIE ar draws y rhanbarth.  Ariennir GEMS yn gyfan gwbl gan grantiau blynyddol gan Lywodraeth Cymru.

Trosolwg

Un o nodweddion sylweddol GEMS yw’r arweinyddiaeth gref sy’n amlwg dros gyfnod, ynghyd â chynllunio ac ailstrwythuro, pan fydd angen, i ddiwallu anghenion y disgyblion ar draws y rhanbarth.  Mae Pennaeth GEMS yn sicrhau bod gwasanaeth effeithlon a syml yn cael ei ddarparu.  Mae hyn yn cwmpasu neilltuo digon o staff cymorth i gynorthwyo disgyblion yn uniongyrchol mewn ysgolion tra’n darparu hyfforddiant i staff ysgolion hefyd.  Mae amserlenni staff yn adlewyrchu’r angen i gael cymorth GEMS mewn ysgolion ac yn adlewyrchu’n gyson y boblogaeth SSIE sy’n newid yn barhaus yng Nghasnewydd, yn benodol.  Mae Pennaeth GEMS yn adolygu cymorth i ysgolion yn rheolaidd, ac ystyrir amrywiaeth o ddangosyddion wrth benderfynu ar becynnau cymorth i ysgolion.  Mae’r dull presennol wedi cael ei gynnal dros gyfnod o sawl blwyddyn a bu’n llwyddiannus o ran cyflwyno a chynnal darpariaeth SSIE ar draws Casnewydd a’r rhanbarth ehangach.  Mae ariannu a staffio GEMS yn heriol, gan fod y gwasanaeth yn dibynnu ar grantiau blynyddol gan Lywodraeth Cymru.  Mae Casnewydd, mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol eraill yn y rhanbarth, yn rheoli’r her hon yn dda i sicrhau bod y gwasanaeth yn parhau i ddiwallu anghenion disgyblion.

Mae’r gwasanaeth a ddarperir gan GEMS yn rhoi’r cyfle gorau i’r holl ddisgyblion a gynorthwyir elwa ar y cwricwlwm trwy gydweithio a phartneriaeth ag ysgolion.  Mae’r deilliannau ar gyfer disgyblion SSIE yng Nghasnewydd yn rhagorol, ac mae GEMS yn darparu cymorth o ansawdd uchel ar draws nifer fawr o ysgolion cynradd ac uwchradd, ac un ysgol feithrin.  Gall ysgolion gyflwyno atgyfeiriad i ddisgybl elwa ar y gwasanaeth yn dilyn asesiad cychwynnol.  Wedyn, caiff pecynnau cymorth teilwredig eu llunio ar gyfer ysgolion a dysgwyr unigol, fel y bo’n briodol.  Mae staff GEMS yn gweithio gyda disgyblion yn y dosbarth, mewn sesiynau tynnu allan o wersi â ffocws, mewn partneriaeth â staff prif ffrwd, mewn grwpiau bach neu gyda disgyblion unigol.  Hefyd, gall y gwasanaeth ddarparu cymorth iaith y cartref ar gyfer disgyblion sy’n bwriadu ennill cymhwyster yn eu hiaith eu hunain.  Mae GEMS yn nodi ymgeiswyr trwy gysylltu ag ysgolion, ac yn darparu cymorth iaith teilwredig trwy gynnal yr arholiadau llafar gyda disgyblion a chefnogi elfen darllen ac ysgrifennu’r cymhwyster.  Ar gyfer hwyrddyfodiaid yng Nghyfnod Allweddol 4, efallai mai hwn fydd yr unig gymhwyster y maent yn ei ennill cyn gadael yr ysgol.  Yn aml, mae cymwysterau iaith y cartref yn hanfodol ar gyfer disgyblion y mae angen iddynt ennill pwyntiau er mwyn cael eu derbyn mewn coleg neu brifysgol.

Mae Cofnod Caffael Iaith GEMS yn monitro cyrhaeddiad iaith disgyblion.  Caiff cynnydd ei olrhain, ac fe gaiff cymorth ei addasu yn sgil diweddaru’r Cofnod Caffael Iaith deirgwaith y flwyddyn.  Caiff cyrhaeddiad iaith disgyblion a gynorthwyir ei olrhain gan ddefnyddio taflen monitro cynnydd, ac mae’r uwch dîm rheoli yn dadansoddi’r data ar ddiwedd pob tymor.  Gellir nodi tangyflawni, a rhoddir cymorth ar waith, os bydd angen.  Mae hyn yn bosibl o ganlyniad i nifer y staff dwyieithog a’r athrawon SSIE yn y gwasanaeth, a thrwy recriwtio staff yn ofalus.  Mae GEMS wedi recriwtio staff o ystod amrywiol o gefndiroedd erioed, gan roi blaenoriaeth i hyfforddiant a mentora i sicrhau bod gan staff y medrau cywir i gyflwyno cymorth o ansawdd uchel mewn ysgolion.  Mae aelodau o’r gymuned Roma wedi cael eu cyflogi gan GEMS ac mae hyn wedi cyfoethogi’r profiadau dysgu ar gyfer nifer fawr y disgyblion Roma mewn ysgolion ar draws Casnewydd.  Hefyd, mae ysgolion wedi cyflogi staff sydd wedi cael profiad o weithio gyda GEMS yn y gorffennol, ac wedi cael budd yn sgil datblygiad proffesiynol GEMS.  Gall GEMS wasanaethu’r gymuned leol, a diwallu anghenion teuluoedd trwy recriwtio staff o grwpiau ethnig lleiafrifol, a staff sy’n siarad ieithoedd y gymuned.

Un o gryfderau eraill y gwasanaeth yw’r berthynas â rhieni a gofalwyr.  Mae hyn yn hanfodol wrth greu dealltwriaeth gadarnhaol o addysg ar gyfer dysgwyr sy’n agored i niwed, ac yn rhoi cyfle i rieni gyfathrebu ag ysgol eu plentyn.  Trwy ddefnyddio holiaduron, amlygwyd bod GEMS yn eithriadol o bwysig i rieni a gofalwyr, ac mae’r gwasanaeth wedi defnyddio adborth gan rieni i lywio ailstrwythuro’r gwasanaeth.  Gall ysgolion ddefnyddio’r gwasanaeth i gynorthwyo rhieni yn ystod nosweithiau rhieni, cyfarfodydd presenoldeb a materion ynghylch ymddygiad.  Mae staff GEMS yn brofiadol mewn delio â chymunedau sy’n anodd eu cyrraedd a theuluoedd ynysig, a gall leoli staff yn briodol yn yr ardaloedd hyn.  Mae cydlynydd ceiswyr lloches GEMS yn cynorthwyo teuluoedd sydd newydd gyrraedd yn benodol â derbyniadau i ysgolion, prynu gwisgoedd ysgol a chyfeirio teuluoedd at gymorth priodol yn y gymuned.  Mae cysylltu â phartneriaid eraill, er enghraifft ym maes iechyd a thai, yn sicrhau y gellir mynd i’r afael ag anghenion disgyblion a’u teuluoedd, sydd weithiau’n gymhleth.  Hefyd, mae defnyddio cymorth iaith cydweithwyr yn galluogi trosglwyddo esmwyth i leoliadau ysgol, a bywyd yn Ne Ddwyrain Cymru yn fwy cyffredinol.

Er mai gwasanaeth cymorth dysgu yw GEMS yn bennaf, mae’n cefnogi lles disgyblion hefyd.  Mae GEMS yn gweithio’n agos gyda nifer o asiantaethau, gan gynnwys yr heddlu, i fonitro newidiadau mewn cymunedau, fel digwyddiadau cynyddol o ganlyniad i hil neu fath arall o wahaniaethu.  Mae GEMS wedi gweithio’n llwyddiannus mewn partneriaeth â Dangos Cerdyn Coch i Hiliaeth ers blynyddoedd lawer i hyrwyddo cydlyniad cymunedol a mynd i’r afael â phroblemau.  Mae prosiect ‘Gweld y byd trwy ein llygaid ni’ (‘See the world though our eyes’) wedi helpu hyrwyddo cynhwysiant trwy gyflwyno disgyblion i nodweddion gwahanol ddiwylliannau, gan gynnwys Teithwyr Roma.  Mae hyn wedi helpu meithrin cysylltiadau da o fewn cymunedau, ac wedi gwella lles disgyblion o wahanol gefndiroedd ethnig.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion a gynorthwyir yn gwneud y cynnydd disgwyliedig trwy’r Cofnod Caffael Iaith, gan gyflawni’r disgrifwyr iaith a ragwelwyd, ac mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn caffael iaith ddigonol i elwa ar y cwricwlwm ar ryw lefel.  Mae’r gwasanaeth yn helpu disgyblion i ddatblygu eu medrau iaith yn gyflym, trwy gymorth gan gynorthwywyr addysgu dwyieithog, er enghraifft.  Mae hyn yn galluogi disgyblion i gyfranogi’n well ym mywyd yr ysgol ar lefel academaidd a chymdeithasol, ac mae’n ymestyn eu lles yn sylweddol.  Yn ychwanegol, mae’r gwasanaeth yn cynorthwyo rhieni i gyfathrebu’n ystyrlon ag ysgol eu plentyn a chymryd rhan yn ei addysg.  

Mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion mewn ysgolion cynradd sydd wedi cael cymorth gan GEMS yn gwneud cynnydd rhagorol.  Mae disgyblion mewn ysgolion uwchradd sydd wedi cael cymorth gan GEMS yn gwneud cynnydd yn unol â’u cyfoedion.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Lleoliad cyfrwng Saesneg yng nghanol Bae Colwyn, Conwy, yw Cylch Chwarae Nant y Groes, sydd wedi’i gofrestru i gymryd 42 o blant rhwng dwy a phedair oed.  Mae’r lleoliad drws nesaf i Ysgol Nant y Groes, ac mae’r rhan fwyaf o’r plant sy’n mynychu’r cylch chwarae yn symud ymlaen i’r dosbarth meithrin yno.  Mae saith aelod o staff.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae gan unigolyn cofrestredig a rheolwr y lleoliad weledigaeth glir i ddarparu gofal plant ac addysg o ansawdd uchel ar gyfer pob un o’r plant, sy’n diwallu anghenion unigol plant.  Maent yn credu’n gryf y dylid rhoi’r dechrau gorau posibl mewn bywyd i bob plentyn, a cheisio cynorthwyo plant yn eu gofal yn eu holl feysydd lles, gan eu helpu i ddatblygu i’w llawn botensial a gweithio’n agos gyda theuluoedd.  Mae Llywodraeth Cymru wedi nodi bod cymuned y lleoliad yn ardal ag amddifadedd cymdeithasol, ac mae’r lleoliad yn gweithio’n agos mewn partneriaeth ag asiantaethau proffesiynol, gan gynnwys Dechrau’n Deg.  Mae hyn wedi helpu i ddatblygu arbenigedd mewn cynorthwyo plant dros y blynyddoedd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Mae ymarferwyr yn Ysgol Nant y Groes yn defnyddio amrywiaeth o strategaethau i reoli ymddygiad plant yn eithriadol o effeithiol.  Mae hyn yn golygu bod plant sy’n agored i niwed yn ymgyfarwyddo’n gyflym yn y cylch chwarae bob dydd, gallant wneud y gorau o’r rhan fwyaf o’r profiadau dysgu a gynigir, a gwnânt gynnydd da wrth ddatblygu ystod lawn o fedrau.

Ceir polisi ymddygiad clir yn y lleoliad, sy’n gysylltiedig â threfn gref a rhagweladwy.  Mae’r lleoliad yn gosod ffiniau cadarn ar gyfer plant, ac yn cadw at y rhain yn gyson.  Esbonnir disgwyliadau’n glir, a rhoddir cymorth cadarnhaol i helpu plant gydymffurfio â’r rhain.  Mae ymarferwyr yn dod i adnabod y plant yn dda, ac maent yn deall eu hanghenion a’u pryderon unigol.  Eu nod yw bod yn garedig a pharchus tuag at y plant bob amser, a gwybod sut i dynnu eu sylw’n briodol, eu cadw’n brysur a chynnal eu diddordeb.  Mae hyn yn rhoi ymdeimlad mawr i blant o fod yn ddiogel, ac yn eu helpu i ddatblygu amrywiaeth o fedrau personol a chymdeithasol yn effeithiol, fel dechrau dysgu cydweithredu â’i gilydd ac aros i gael tro â theganau fel y beiciau.   

Mae’r lleoliad wedi datblygu ei arbenigedd a’i ddealltwriaeth o anghenion unigol plant dros y blynyddoedd trwy fyfyrio personol ar ei arfer, a dysgu o hyfforddiant.  Mewn cyfarfodydd staff, caiff pryderon eu hadolygu am blant penodol yn rheolaidd, a gwneir penderfyniadau ynglŷn â’r hyn y gellir ei wneud i’w cynorthwyo orau.  Mae pob un o’r ymarferwyr yn gweithio’n sensitif ochr yn ochr â’r plant, gan ofalu eu bod yn eu cynorthwyo pan fydd angen cymorth arnynt, gan beidio ag ymyrryd yn rhy fuan.

Mae ymarferwyr yn gweithio’n agos gyda rhieni a gofalwyr i ddatblygu cynlluniau penodol ar gyfer plant unigol, sy’n darparu cymaint o barhad rhwng y cartref a’r lleoliad ag y bo modd.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae’r ymagwedd gref, gadarnhaol a chyson at reoli ymddygiad wedi creu ethos digynnwrf, effeithlon a pharchus yn y lleoliad, ac wedi galluogi plant sy’n agored i niwed i ffynnu.  Mae plant yn datblygu eu medrau personol a chymdeithasol yn dda, ar lefel sy’n ddatblygiadol briodol.  Er enghraifft, maent yn dechrau derbyn a pharchu’r ffiniau a osodir iddynt yn y lleoliad, ac i ddysgu rhannu’n briodol. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd arfer dda yn anffurfiol yn nigwyddiadau rhwydweithio’r awdurdod lleol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr Ysgol

Lleolir Ysgol Casmael ar gyrion pentref Casmael a chaiff ei chynnal gan awdurdod lleol Sir Benfro. Mae 59 disgybl rhwng 4 ac 11 oed ar y gofrestr.  Cymraeg yw prif gyfrwng gwaith a bywyd yr ysgol.

Tros dreigl tair blynedd, mae tua 8% o’r disgyblion yn gymwys i dderbyn prydau ysgol am ddim.  Mae hyn yn sylweddol is na’r ganran genedlaethol, sy’n 18%.  Mae 5% o’r disgyblion yn siarad Cymraeg gartref.  Mae’r ysgol wedi adnabod tua 30% o’i disgyblion fel rhai sydd ag anghenion dysgu ychwanegol, sydd yn sylweddol uwch na’r ganran genedlaethol, sy’n 21%.

Mae Ysgol Casmael yn ysgol wledig naturiol ddwyieithog.  Codwyd yr adeilad presennol yn 1953 mewn safle hyfryd gyda golygfeydd panoramig o fynyddoedd y Preseli.  Mae’r ysgol yn enwog am hyrwyddo ‘Cymreictod’ yn ei disgyblion, yn ddiwylliannol ac ieithyddol, boed y rhieni’n siarad yr iaith ai peidio.  Mae ysgol Casmael ynghanol y gymuned, ‘ysgol bentref’ yng ngwir ystyr y gair.  Mae’r ysgol â dalgylch cymharol eang gyda disgyblion yn teithio o ardaloedd gyfagos.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Trwy gydweithio gydag Arweinydd Dysgu’r clwstwr o ysgolion lleol, gwelwyd cyfle i fanteisio ar ddyfodiad y cwricwlwm newydd a’r datblygiadau diweddar ym myd addysg.  Datblygwyd cyfleoedd i athrawon a’r disgyblion feddwl mewn ffyrdd chwilfrydig wrth gynllunio gweithgareddau a heriau dysgu cyffrous a chyfoethog.

Cyn Medi 2018, roedd yr ysgol yn cynllunio’r cwricwlwm o amgylch cylch o themâu trawsgwricwlaidd.  Yn aml, roeddynt yn dewis teitl newydd i’r thema er mwyn cadw syniadau’r disgyblion, a’r staff yn gyfredol a herthnasol.  Roedd pob thema yn canolbwyntio ar bwnc neu bynciau ag ystod o sgiliau posib i’r disgyblion feistroli.  Trwy ddilyn y themâu, roedd modd i’r ysgol sicrhau eu bod yn cwrdd â’r sgiliau cwricwlaidd dros gyfnod o amser.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Ym Medi 2018, dechreuodd blwyddyn ysgol newydd, a’r tymor, heb thema.  Sawl gwaith dros gyfnod o wythnos daeth staff a disgyblion yr ysgol at ei gilydd er mwyn tasgu syniadau.  Canolbwyntia’r sesiynau hyn ar ddarganfod beth hoffai’r disgyblion ddewis fel themâu, beth oedd yn eu diddori, a pha fath o bethau hoffant gynnwys yn eu cwricwlwm newydd.  Treuliodd y staff amser yn dosbarthu’r syniadau i bedwar ymbarél, roedd tri ohonynt yn ffurfio syniadau cyffrous am themâu newydd, un ar gyfer pob tymor.  Dewiswyd un ymbarél fel man cychwyn ac, ar ôl rhestri’r cynnwys, daeth un disgybl â’r syniad o “Dewch i ddathlu.”

Yn dilyn y sesiwn hynny, cynhaliwyd sesiwn arall er mwyn i bawb gael y cyfle i gyfrannu tuag at y thema newydd.  Aeth y disgyblion ati i feddwl am dasgau a heriau dan y chwe maes dysgu y cwricwlwm newydd i Gymru.  Ers hynny, mae’r ysgol wedi ymestyn y cyfle i rieni gyfrannu syniadau tuag at y thema hefyd.

Yn dilyn ymweliad ag Ysgol Glan Usk, penderfynodd y staff ddefnyddio’r syniad o gwricwlwm “FFLACH” (Ffurfio llwybr i Addysgu Chwilfrydig ag Holistig).  Roedd hynny’n golygu newid y ffordd o ddysgu yn ystod y sesiwn prynhawn er mwyn cyflwyno disgyblion cyfnod allweddol 2 i’r syniad o dderbyn tasg ffocws gan un o’r athrawon, neu ymgymryd â sesiwn heriau’n annibynnol.

Yn dilyn y sesiwn tasgu syniadau, mae’r athrawon bellach yn dilyn athroniaeth y cyfnod sylfaen ac yn cynllunio ar gyfer eu dosbarthiadau sy’n cynnwys heriau a thasgau ffocws.  Mae’r cynlluniau hyn yn hyblyg.  Er enghraifft er mwyn asesu cynnydd wrth i’r tymor symud yn eu flaen, ac i gwrdd ag anghenion a deinameg y dosbarthiadau, neu i ddelio gyda digwyddiadau pwysig.  Mae pob tymor yn dechrau gyda lansiad i’r thema newydd.  Erbyn diwedd y flwyddyn, mae llawer o’r disgyblion yn nghyfnod allweddol 2 bellach yn cael y cyfle i gynllunio ac i ddysgu gwersi’u hunain i weddill y dosbarth neu i grŵp llai.

Mae’r tasgau ffocws a’r heriau yn cael eu cofnodi mewn llyfrau arbennig, sef ‘Llyfrau FFLACH’.  Llyfrau A3 gyda chlawr caled ydy’r llyfrau arbennig yma, sy’n sbarduno diddordeb y disgyblion.  Yn y cyfnod sylfaen, mae un llyfr FFLACH i gofnodi llwybr dysgu’r dosbarth.  Wrth i’r disgyblion symud i Flwyddyn 3, mae pob disgybl yn derbyn llyfr FFLACH fel llyfr arbennig i gofnodi’r daith dysgu am y flwyddyn addysgiadol sydd i ddod.

Mae cynlluniau ar gyfer pob dosbarth yn cael eu nodi yn fras yn electronig ar gyfer y staff i gyd, fel gallant rannu’r wybodaeth rhyngddyt.   Mae’r staff yn anelu at ddilyn amserlen er mwyn cyflwyno’r ffurfiau ieithyddol a chysyniadau rhifyddol yn ystod y gwersi pob bore.  Lle mae’n bosib, mae’r ffurfiau ieithyddol a’r cysyniadau yma yn cael eu hymarfer mewn tasg ffocws neu fel her ychwanegol.

Mae pedwar diben y cwricwlwm newydd wedi bod yn sail i’r holl waith o gynllunio a datblygu cwricwlwm diwygiedig ar gyfer Ysgol Casmael.  Mae’r athrawon yn sicrhau bod pob tasg a her â ffocws pendant ar un, neu fwy o’r dibenion.  Treuliodd yr athrawon amser dros gyfnod o flwyddyn yn mynd at wraidd pob diben, ac, fel ysgol, cafodd pedwar cymeriad eu creu i gynrychioli beth yw ystyr y pedwar diben i ddisgyblion Ysgol Casmael.  Mae’r gwersi hefyd yn defnyddio’r deuddeg egwyddor pedagogaidd fel gwraidd ar gyfer llywio’r dysgu a’r addysgu, ac er mwyn sicrhau bod y gwersi o’r safon gorau posib.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Ar draws yr ysgol mae llais y disgybl yn nodwedd gref wrth i’r disgyblion gynnig syniadau yn hyderus er mwyn llywio’r ddarpariaeth.  Mae’r ystod eang o brofiadau dysgu cyfoethog, sy’n hanu o syniadau’r disgyblion ac yn seiliedig ar themâu byrlymus, yn llwyddo i gymell bron pob dysgwr i wneud cynnydd uchel yn eu medrau yn gyson.

Wrth ymgymryd â’r tasgau cyffrous, mae’r disgyblion yn teimlo balchder wrth iddynt gynllunio a chyflwyno mewn ffordd greadigol.  Yn deillio o’r hunan asesu a’r asesu cyfoedion sydd yn rhan annatod o’r proses, mae’r heriau sy’n cael eu cynllunio yn ymestyn gallu pob disgybl ac yn eu gwthio i fod yn fwy uchelgeisiol.  Erbyn diwedd cyfnod allweddol 2, mae’r staff yn darparu cyfleoedd i ddisgyblion datblygu ystod o fedrau yn hyfedr wrth iddynt gynllunio ac arwain yr addysgu a thasgau dysgu ymhlith eu cyfoedion.  Mae hyn yn ffordd bwerus o ddatblygu’r disgyblion fel unigolion uchelgeisiol, hyderus a gwybodus.

Oherwydd y rôl flaenllaw sydd gan y disgyblion mewn penderfynu ar gynnwys eu gweithgareddau dysgu, mae awyrgylch weithgar ym mhob dosbarth, sydd yn ysgogi’r dysgwyr i fod yn gydwybodol ac i ddyfalbarhau.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol yn cydweithio’n agos gydag ysgolion lleol gan rannu arfer dda a syniadau.

Yn dilyn blwyddyn o arbrofi gyda’r dull newydd o weithio, fe rannwyd hanes taith yr ysgol ar ‘Dolen’ er mwyn i ymarferwyr ar draws y consortiwm elw o’r profiadau.  Rannwyd y llyfrau ‘FFLACH’ gydag ysgolion eraill ac mae’r ysgol yn croesawu ymarferwyr i arsylwi yn y dosbarth neu i graffu ar lyfrau’r disgyblion.

Fel Ysgol Arweiniol Greadigol, mae’r ysgol yn rhannu eu profiadau trwy gydweithio gydag ysgol gyfagos.   Noda’r ysgol fod eu ‘llyfr cymunedol i gofio can mlynedd ers diwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, cafodd ei chreu trwy’r defnydd o grant Cronfa Treftadaeth y Loteri, ar gael yn y llyfrgelloedd lleol er mwyn i bawb mwynhau enghraifft o waith ein dysgwyr creadigol, uchelgeisiol, gwybodus’.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Nant-y-Parc yn Senghenydd yn awdurdod lleol Caerffili.  Mae 225 o ddisgyblion ar y gofrestr, gan gynnwys 28 o ddisgyblion meithrin rhan-amser.  Mae chwech o ddosbarthiadau un oedran, a dau ddosbarth oedran cymysg, gan gynnwys y dosbarth meithrin.

Cyfartaledd treigl tair blynedd y disgyblion sy’n gymwys am brydau ysgol am ddim yw tua 33%.  Mae hyn gryn dipyn uwchlaw cyfartaledd Cymru, sef 18%.  Mae’r ysgol wedi nodi bod gan ryw 19% o ddisgyblion anghenion dysgu ychwanegol.  Mae hyn ychydig islaw cyfartaledd Cymru, sef 21%.  Mae bron pob un o’r disgyblion o ethnigrwydd gwyn Prydeinig ac mae ychydig iawn o ddisgyblion yn siarad Cymraeg gartref. 

Penodwyd y pennaeth ym mis Medi 2014. 

Mae’r ysgol yn ysgol arloesi ranbarthol ar gyfer dysgu proffesiynol.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol  

Yn dilyn gwerthusiad trylwyr o’r safonau proffesiynol ar gyfer athrawon ac arweinwyr, nododd yr ysgol fod angen ymgorffori diwylliant o ymholi ac archwilio ymhellach ymhlith staff, gan greu cyfleoedd ar gyfer arloesedd mewn ymagweddau addysgol yn seiliedig ar gydweithio effeithiol.

Mae’r pennaeth a’r uwch dîm arweinyddiaeth wedi datblygu cymuned ddysgu sy’n ymgysylltu ag ymchwil, sy’n meddu ar ddealltwriaeth glir o bwysigrwydd strategol datblygiad proffesiynol ar gyfer pob un o’r staff, ac yn benodol, effaith ymchwil weithredu ar wella arfer.  Caiff staff eu hannog i ymchwilio a chyfrannu at ddatblygu gweledigaeth ar y cyd i ymestyn profiadau addysgol disgyblion a gwella deilliannau.

Yr hyn sy’n sylfaenol i strategaeth ymchwil yr ysgol yw proses fyfyrio lle mae staff yn datblygu ac yn mireinio eu harfer yn sgil syniadau newydd, adborth neu ddealltwriaeth o wahanol safbwyntiau.  Mae’r ysgol yn mynegi bod yr ymagwedd wedi cael ei threfnu er mwyn datblygu gwybodaeth athrawon, archwilio materion, ffurfio polisi a gwella arfer.  Wrth ymchwilio, mae gan staff ymagwedd gyfannol, trwy sicrhau bod eu gwaith yn cysylltu â blaenoriaethau lleol neu genedlaethol, ac mae pedwar diben craidd y cwricwlwm newydd i Gymru yn sail i hyn.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Datganiad cenhadaeth yr ysgol yw ‘dim cyfyngiadau i ddysgu’ ac mae’r pennaeth yn credu na ddylai fod yna ‘unrhyw derfynau i ddysgu’ er mwyn i staff wella eu harfer tra’n cael ei llywio gan theori ar yr un pryd.  Neilltuir Maes Dysgu a Phrofiad yn y cwricwlwm newydd i bob un o’r staff, a rhan o’r disgwyliad yw symud tuag at fod yn ymarferwyr sy’n hunanwella.  Byddai hyn yn cynnwys bod yn wybodus am ddatblygiadau yn eu maes, ymgysylltu ag ymchwil, a’u bod wedi’u harfogi i wneud eu hymchwil eu hunain.

I ddechrau, neilltuwyd ‘amser ymchwilio ac arloesi’ ar gyfer staff i gaffael gwybodaeth newydd a darllen dogfennau allweddol yn seiliedig ar eu maes ymchwil.  Ar ôl ei chwblhau, mae staff yn gwerthuso effaith eu hymchwil ar arfer trwy lenwi ffurflenni ymholi.  Maent yn rhannu eu canfyddiadau yn ystod cyfarfodydd staff, amser cyfeiriedig a gydag ysgolion ar draws y consortia mewn amrywiaeth o weithdai.  Mae ffurflenni ymholi yn cynnwys rhesymeg ar gyfer yr ymchwil, canfyddiadau allweddol a chamau gweithredu yn y dyfodol.  Caiff athrawon gyfleoedd amrywiol y maent yn eu defnyddio i rannu effaith eu treialon ymchwil yn yr ysgol, er enghraifft defnyddio ‘triawdau’ addysgu (gweithio mewn grwpiau o dri athro) i ddangos sut yr ymgorfforwyd ymchwil trwy arsylwi arfer.

Nododd pob un o’r staff, er mwyn cyflawni disgwyliadau, fod angen iddynt gael cyfle i ymweld ag amrywiaeth o leoliadau addysgol, a dysgu o drafodaethau â chydweithwyr  a disgyblion yn y lleoliadau hyn.  Roedd hyn yn cynnwys gweithio gydag asiantaethau allanol i dderbyn ymweliadau rhyngwladol a chynnal ymchwil ehangach.  Bu staff yn cydweithio ar draws ysgolion, prifysgolion a sefydliadau eraill, yn cynnal ymchwil, yn ymgysylltu â chanfyddiadau ac yn agor y ddeialog ymhlith pobl broffesiynol.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r ysgol wedi sefydlu diwylliant sy’n meithrin mentrau ymchwil sy’n galluogi staff i gael eu harfogi â’r gallu, yr hyder, y cyfle a’r cymhelliant i ymgysylltu â’u hymchwil eu hunain, a’i chynnal.  Mae’r ysgol yn credu bod sicrhau cydbwysedd rhwng blaenoriaethau cynhyrchu ei data ymchwil ei hun a defnyddio canfyddiadau ymchwil yn yr ystafell ddosbarth i ymestyn ymagweddau addysgegol wedi arwain at arfer fwy effeithlon.  Er enghraifft, mae datblygu dysgu’n annibynnol a llais y disgybl ar draws yr ysgol wedi dyfnhau gwybodaeth staff am addysgeg ac wedi cynyddu eu dealltwriaeth o’r cymhlethdodau sy’n sail i’r gwaith a wnânt.

Mae ansawdd yr addysgu ar draws yr ysgol yn gyson uchel, ac mae bron pob un o’r disgyblion yn gwneud cynnydd da iawn o ran eu mannau cychwyn.  Mae athrawon yn dangos ymroddiad i wella’r ysgol ac yn perchnogi eu datblygiad proffesiynol, gan ymrwymo i newid addysgegol. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Fel ysgol dysgu proffesiynol ranbarthol, mae’r ysgol wedi datblygu rhwydweithiau cryf ar draws y consortiwm, a dyma fu’r man rhannu cyntaf ar gyfer arfer wedi’i llywio gan ymchwil.  Rhannwyd ymchwil hefyd o fewn y clwstwr ysgolion lleol, yr awdurdod lleol a thrwy gymorth Ysgolion Rhwydwaith Arweiniol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am y lleoliad

Meithrinfa cyfrwng Cymraeg ym mhentref Gorslas, ger Llanelli, yw Meithrinfa Cae’r Ffair Limited.  Mae bron pob un o’r plant yn siarad Cymraeg gartref ac mae gan ychydig iawn ohonynt anghenion dysgu ychwanegol.  Agorwyd y lleoliad yn 2004 ac mae’n parhau o dan yr un berchnogaeth ac arweinyddiaeth.  Mae llawer o ymarferwyr wedi gweithio yn y lleoliad ers iddo agor.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

O’r cychwyn, mae arweinydd y lleoliad wedi cael gweledigaeth bwerus i ddarparu’r gofal a’r addysg o’r ansawdd gorau ar gyfer plant sy’n mynychu’r feithrinfa.  Mae ganddi ddisgwyliadau uchel ohoni hi ei hun, yr ymarferwyr a’r plant.  Mae’r arweinydd wedi llwyddo i gyflawni a chynnal safonau uchel o ran lles, gofal a datblygiad, addysgu a dysgu yn gyson dros flynyddoedd lawer.  I gyflawni’r safonau uchel hyn, mae arweinydd y lleoliad yn buddsoddi yn lles corfforol ac emosiynol yr holl ymarferwyr.  Mae’n arwain trwy esiampl ac yn dangos ei bod yn gwerthfawrogi cyfraniad ymarferwyr i lwyddiant y lleoliad.  Mae hyn yn dod â phob un o’r staff at ei gilydd mewn tîm cryf, yn barod i roi o’u gorau, gweithio’n galed a gwella eu harfer yn barhaus. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae arweinydd y lleoliad yn cyfathrebu’n effeithiol ag ymarferwyr, yn gwrando’n ofalus ar eu pryderon ac yn mynd i’r afael â’u hanghenion yn dda. 

Mae pob un o’r ymarferwyr yn cyfrannu’n bwrpasol at werthuso eu perfformiad a nodi cryfderau’r lleoliad a’r meysydd i’w datblygu.  Mae ganddynt lyfr personol i gofnodi eu cryfderau unigol ac unrhyw agwedd ar eu gwaith sydd wedi bod yn hynod lwyddiannus, yn ogystal â thargedau datblygu.  Mae ymarferwyr yn rhannu arfer dda â’i gilydd trwy fodelu strategaethau neu weithgareddau sydd wedi bod yn hynod lwyddiannus.  Mae hyn yn meithrin eu hyder ac yn creu ethos cadarnhaol o welliant parhaus yn y lleoliad.

Mae ymarferwyr yn elwa ar arfarniadau ddwywaith y flwyddyn.  Maent yn ateb deg cwestiwn sy’n canolbwyntio ar eu cryfderau ac unrhyw feysydd yr hoffent eu datblygu ymhellach.  Mae arweinydd y lleoliad yn gwrando’n ofalus ar unrhyw bryderon a cheisiadau am hyfforddiant, ac yn gweithredu’n briodol. 

Mae’r arweinydd yn sicrhau bod pob un o’r ymarferwyr yn meddu ar ddealltwriaeth drylwyr o ddatblygiad plant, ac yn elwa ar hyfforddiant rheolaidd.  Yn aml, cyflwynir hyfforddiant i’r lleoliad cyfan i sicrhau’r effaith orau posibl.  Mae arweinydd y lleoliad yn mynychu hyfforddiant ochr yn ochr ag ymarferwyr fel ei bod yn clywed yr un negeseuon, yn deall unrhyw heriau ac yn gallu cynorthwyo ymarferwyr yn effeithiol i symud ymlaen.  Mae hyn yn cynorthwyo’r lleoliad i ddarparu profiadau dysgu arloesol a diddorol yn hynod lwyddiannus.  Er enghraifft, cafodd arweinydd ac ymarferwyr y lleoliad eu hysbrydoli yn dilyn hyfforddiant ynghylch ‘chwarae’r tu allan gyda’r elfennau’ i ddarganfod sut gallent drefnu bod plant yn elwa ar weithgareddau tân gwersyll yn ddiogel yn y lleoliad. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau plant?

Mae’r lleoliad yn cynnig profiadau dysgu ysgogol sy’n hynod ymatebol i anghenion plant unigol.  Mae ymarferwyr yn datblygu medrau plant yn eithriadol o effeithiol mewn cyd-destunau ystyrlon, gan gynnwys profiadau dysgu wedi’u cynllunio’n dda yn yr awyr agored ac ymweliadau a ystyriwyd yn ofalus yn yr ardal leol.  Mae safon y gofal a gynigir yn y lleoliad ac ansawdd yr amgylchedd dysgu yn eithriadol o dda.  Mae plant yn ymgynefino’n gyflym yn y lleoliad ac maent yn hapus iawn yno.  Mae bron pob un o’r plant yn gwneud cynnydd cryf o ran datblygu ystod lawn y medrau o’u mannau cychwyn.  

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Cylch Meithrin Ynys y Plant Felinfach wedi’i gofrestru i ofalu am 12 o blant rhwng dwy a phedair oed.  Maent yn cwrdd mewn caban hunangynhaliol ar safle Ysgol Gynradd Felinfach, yn awdurdod lleol Ceredigion.  Mae’r lleoliad yn darparu addysg am bum bore a phum prynhawn yn ystod tymhorau’r ysgol.  Yn ystod yr arolygiad, roedd 14 o’r plant tair blwydd oed yn cael eu hariannu ar gyfer addysg y blynyddoedd cynnar.

Mae’r lleoliad yn gylch cyfrwng Cymraeg a daw llawer o’r plant o gartrefi uniaith Gymraeg.  Caiff y lleoliad ei redeg gan ddau aelod o staff.  Mae’r arweinydd yn ei swydd ers tair blynedd.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ymarferwyr yn darparu ystod eang a chyffrous o brofiadau dysgu diddorol sy’n ennyn diddordeb y plant yn llwyddiannus.  Mae gan yr arweinydd weledigaeth rymus i blant ddysgu hyd eithaf eu gallu mewn amgylchedd symbylus, ysgogol a pherthnasol i’w cymuned.  O ganlyniad, mae’r rhan fwyaf o blant yn gwneud cynnydd cryf ar draws yr holl feysydd dysgu.  Mae’r ymarferwyr yn cynllunio’n grefftus i ddefnyddio’r gymuned ac ymwelwyr i gyfoethogi profiadau i ddatblygu medrau llafar estynedig a thraddodiadau aml ddiwylliannol ynghyd â Chymreictod a threftadaeth.  Mae hyn yn cael effaith fyrlymus ar ddysgu’r plant sy’n sicrhau safonau uchel wrth ddod i adnabod eu milltir sgwâr. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae Cylch Meithrin Ynys y Plant, Felinfach yn rhan annatod o’r gymuned leol ac yn manteisio ar bob cyfle i gyfoethogi profiadau dysgu a datblygu medrau newydd i’r plant.  Mae’r plant yn cael cyfleoedd rheolaidd i ymweld â’r siop, garej a’r cyflenwyr amaethyddol lleol lle maent yn defnyddio arian i brynu nwyddau ar gyfer gweithgareddau.  Er enghraifft, maent yn ymweld â’r siop i brynu cynhwysion i goginio cacennau neu i greu bwyd i’r adar.  Mae hyn yn rhoi cyfle iddynt ddeall swyddogaeth arian yn ogystal â datblygu eu medrau rhifedd wrth rifo.  Mae’r cyfleoedd buddiol hyn hefyd yn hybu eu medrau llythrennedd yn llwyddiannus trwy  siarad yn hyderus a chwrtais gydag oedolion eraill.  Mae’r ymarferwyr yn cynllunio ymweliadau rheolaidd gan bobl yn y gymuned, er enghraifft daeth ffermwr â mochyn bach i’r lleoliad i ddathlu’r flwyddyn Tsieineaidd ac i hyrwyddo eu dealltwriaeth o iaith fathemategol wrth i’r plant ei fesur.  O ganlyniad, mae’r plant yn cael cyfleoedd ardderchog i ddysgu am gylch bywyd a byd natur.  Mae’r profiadau yma hefyd wedi cael dylanwad cadarnhaol iawn ar ddatblygu iaith gyfoethog ac ymestynnol y plant.

Mae’r ymarferwyr yn sicrhau profiadau effeithiol iawn i blant ddatblygu eu medrau ysbrydol, moesol, cymdeithasol a diwylliannol trwy  fanteisio ar yr ardal leol. Gwnânt hyn wrth drefnu cyfres o ymweliadau i’r eglwys leol er mwyn i’r plant ymgyfarwyddo gyda’r adeilad ac i ddysgu sut mae ymddwyn mewn lle sanctaidd.  Datblygir hyn ymhellach wrth dderbyn ymweliadau cyson oddi wrth ficer y plwyf i ymgyfarwyddo â thraddodiadau fel diolchgarwch, y Nadolig a’r Pasg. Mae’r cyfleoedd hyn yn cael eu hymestyn i rieni er mwyn iddynt hwythau ymgyfarwyddo â’u cymuned ehangach.

Mae gan y lleoliad bartneriaeth gref iawn gyda rhieni, sy’n cael effaith gadarnhaol ar safonau plant. Mae rhieni yn cydweithio’n llwyddiannus gyda’r ymarferwyr i gyfrannu at themâu yn gyson.  Enghraifft dda o’r bartneriaeth gref hon yw rhieni yn cyfrannu gwrthrychau at y thema Owain Glyndŵr neu at thema cwpan rygbi’r byd.  Mae hyn wedi ymestyn gallu’r plant i drafod eu gwaith a’u profiadau yn eu cartrefi.  Mae hyn wedi ychwanegu at aeddfedrwydd llafar y plant yn ogystal â datblygu rhieni i fod yn rhan weithredol o fywyd y lleoliad.   

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r ymarferwyr yn darparu ystod o brofiadau dysgu cyfoethog yn y gymuned sy’n ennyn cyffro a brwdfrydedd y plant yn llwyddiannus.  Wrth ymweld â lleoliadau diddorol ynghyd â gwahodd ymwelwyr i rannu profiadau, mae’r plant yn cael eu hysgogi i ymateb yn estynedig ar lafar yn effeithiol iawn.  Cânt gyfleoedd buddiol iawn i ymestyn ar eu medrau rhifedd wrth brynu cynhwysion ar gyfer coginio a defnyddio arian mewn sefyllfa go iawn.

Mae ymweliadau rheolaidd i erddi lleol yn codi ymwybyddiaeth y plant o gylch bywyd planhigion a byd natur yn llwyddiannus.  Mae hyn yn cyfoethogi eu dealltwriaeth o’u cynefin a’r byd o’u hamgylch yn eithriadol o dda wrth iddynt sylwi ar y blodau yn ystod pob ymweliad.

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Rhennir arfer dda mewn hyfforddiant i ymarferwyr nas cynhelir ac ysgolion yr awdurdod.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon
 

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd West Park yn Notais, ger Porthcawl yn awdurdod lleol Pen-y-bont ar Ogwr.  Mae 416 o ddisgyblion ar y gofrestr, rhwng 3 ac 11 oed, gan gynnwys 52 o blant meithrin, sy’n mynychu’n rhan-amser.  Mae 15 o ddosbarthiadau un oedran yn yr ysgol.  

Mae’r cyfartaledd treigl ar gyfer y tair blynedd ddiwethaf yn golygu bod tua 5% o ddisgyblion yn gymwys am brydau ysgol am ddim.  Mae hyn ymhell islaw’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 18%.  Mae bron pob un o’r disgyblion o ethnigrwydd gwyn Prydeinig.  Ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg gartref.  

Mae’r ysgol yn nodi bod gan ryw 6% o ddisgyblion anghenion addysgol arbennig.  Mae hyn yn llawer is na’r cyfartaledd cenedlaethol, sef 21%.  Ychydig iawn o ddisgyblion sydd â datganiad o anghenion addysgol arbennig.  

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Dros gyfnod, mae’r ysgol wedi datblygu ymagwedd effeithiol iawn at lais y disgybl ac at sicrhau bod gan ddisgyblion y medrau i gymryd cyfrifoldeb a chyfrannu at benderfyniadau.  Mae’r ysgol wedi sefydlu pwyllgor eco a chyngor ysgol ers sawl blwyddyn.  Fodd bynnag, ym mis Medi 2016, cydnabu’r ysgol nad oedd y grwpiau hyn yn gweithredu mewn ffordd annibynnol a’u bod yn dibynnu’n ormodol ar gymorth athrawon.  Trwy wrando ar ddysgwyr, canfu staff fod llawer o ddisgyblion eisiau bod yn rhan o’r grwpiau hyn, ond nad oeddent yn cael cyfle i wneud hynny, gan fod aelodaeth yn aml trwy broses ethol.  Yn ychwanegol, er bod disgyblion wedi cyfrannu syniadau ar gyfer dysgu trwy ddatblygu gweithgareddau thema, ni chawsant gyfle i wneud hyn mor annibynnol ag y gallent.  Defnyddiodd yr ysgol nifer o strategaethau, a oedd yn effeithio ar ei gilydd i wella cyfleoedd llais y disgybl o fewn yr ysgol, a gwella’r medrau roedd eu hangen ar ddisgyblion er mwyn iddynt allu elwa’n llawn ar y cyfleoedd gwell.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

I ddechrau, aeth yr ysgol ati i wella’r amrywiaeth o ran grwpiau llais y disgybl, a sicrhau bod cyfleoedd gwell i ddisgyblion ymuno â’r grwpiau hynny.  Yn ystod y cyfnod hwn, aeth yr ysgol ati i ddadansoddi a gwella ei hymagwedd at y 12 ymagwedd addysgegol yn y cwricwlwm newydd i Gymru.  Yn benodol, roedd hyn yn cynnwys datblygu tair egwyddor addysgegol y ‘cyd-destunau go iawn ar gyfer dysgu’, ‘annog disgyblion i gymryd cyfrifoldeb am eu dysgu eu hunain’ a ‘defnyddio dulliau sy’n annog datrys problemau, meddwl yn greadigol ac yn feirniadol’.  Mae’r ysgol wedi canolbwyntio ar ddatblygu maes dysgu y celfyddydau mynegiannol hefyd.  Trwy ei strwythur monitro a gwrando ar ddysgwyr, daeth yn glir i arweinwyr ysgol fod gwelliannau’r ysgol o ran y tair egwyddor addysgegol a’r celfyddydau mynegiannol yn cael effaith gadarnhaol iawn ar allu’r disgyblion i gymryd cyfrifoldeb am eu dysgu a gwneud penderfyniadau, ac fe wnaeth hyn drawsnewid eu hagweddau at ddysgu, ar y cyfan.

O ganlyniad, sylweddolodd yr ysgol, er mwyn cael llais da i’r disgybl, fod rhaid i ddisgyblion feddu ar y canlynol:

  • agweddau da at ddysgu  
  • medrau dysgu annibynnol da
  • medrau arwain da   

Yn ei thro, canolbwyntiodd yr ysgol ar sicrhau bod cwricwlwm effeithiol a difyr yn cefnogi’r tair agwedd hon yn effeithiol. 

Datblygu agweddau da at ddysgu trwy gwricwlwm effeithiol:

Mae’r ysgol yn defnyddio ymagwedd ar sail thema at y cwricwlwm, gan sicrhau datblygiad medrau llythrennedd, rhifedd, TGCh a medrau meddwl disgyblion.  O fis Ionawr 2017, rhoddodd yr ysgol bedwar diben craidd y cwricwlwm newydd wrth wraidd ei themâu.  Cynlluniwyd pob syniad thema, ac fe gafodd ffyrdd o ddatblygu pob un o’r dibenion craidd trwy’r thema eu cynllunio’n benodol gan athrawon yn gweithio mewn timau.  Canfu’r ysgol, trwy ddatblygu themâu yn y modd hwn, ei bod yn hyrwyddo egwyddor ‘cyd-destunau go iawn ar gyfer dysgu’ ac ar gyfer annog medrau datrys problemau, meddwl beirniadol a meddwl creadigol disgyblion.  O ganlyniad, roedd yr ysgol yn gallu ailddatblygu ei themâu i fod yn fwy cyffroadol ac wedi’u seilio ar faterion, gyda diben go iawn ar gyfer dysgu.

Mae disgyblion yn cyfrannu at ‘beth’ maent yn ei ddysgu, a ‘sut’, gan ddefnyddio gweithgareddau cychwynnol ar ddechrau thema, a thrwy gydol y thema.  Er enghraifft, ar ôl ymgodymu â’r thema, maent yn defnyddio’r geiriau ‘trafod, cymharu, ymchwilio, dadansoddi, cyflwyno, archwilio, paratoi’ i ddatblygu gweithgareddau sy’n arwain at ddiweddglo i’r thema.  Mae pob un o’r disgyblion yn astudio’r un thema i alluogi meddwl cydweithredol, a gwella’r diben ar gyfer dysgu.  Er enghraifft, trodd thema’r Ail Ryfel Byd yn ‘Heddwch a Gwrthdaro’, er mwyn edrych ar faterion llawer ehangach a go iawn na thema benodol yr Ail Ryfel Byd.  Dechreuodd disgyblion trwy ddysgu am, ac ymdrwytho mewn, gwlad Ewropeaidd benodol, gyda phob carfan yn dewis gwlad wahanol.  Yn dilyn hyn, byddai digwyddiad yn achosi i wledydd y carfanau wrthdaro â’i gilydd.  Bu disgyblion yn trafod eu profiadau o wrthdaro, fel anghytuno â ffrindiau, ac edrychwyd ar achosion o wrthdaro a’r teimladau sy’n cael eu hennyn ganddynt, gan ymchwilio i’r ffyrdd y gellir goresgyn gwrthdaro a defnyddio eu profiad eu hunain.  Fe wnaethant edrych yn ôl mewn hanes i weld a allent ddysgu sut roedd pobl wedi goroesi gwrthdaro yn y gorffennol, a buont yn ymchwilio i’r Ffrynt Cartref yn ystod y Rhyfeloedd Byd.  Buont yn ymchwilio i effaith gwrthdaro, trwy ddarganfod am fywydau ffoaduriaid yr oes fodern a chymharu hyn â faciwîs yn ystod yr Ail Ryfel Byd.  Buont yn trafod materion fel ‘a oes gennym ni ddyletswydd i helpu ffoaduriaid yn awr ac yn y gorffennol yn yr Ail Ryfel Byd – pam / pam ddim?’  Cynigiodd disgyblion syniadau amrywiol i hyrwyddo heddwch, gan benderfynu cynnal Gemau Olympaidd HEDDWCH yn y pen draw.

Mewn thema arall, sef ‘Cefnforoedd Anhygoel’ (‘Incredible Oceans’), bu disgyblion yn ymchwilio i lygredd plastig a’i effaith, ac yn dadlau a thrafod materion ynghylch p’un a oes gennym ni gyfrifoldeb i gadw’r cefnforoedd yn lân – pam? neu pam ddim?  Fe wnaethant gynllunio ffyrdd o lanhau’r cefnforoedd a ffyrdd o atal llygredd plastig.  Ysgrifennon nhw at y cyngor a grwpiau lleol eraill, a threfnwyd gorymdaith brotest trwy’r dref leol i hyrwyddo ymwybyddiaeth.

Ystyrir syniadau’r disgyblion ar gyfer dysgu, ac mae disgyblion yn rhydd i ddysgu yn eu ffordd eu hunain.  Mae hyn wedi trawsnewid agweddau at ddysgu, ac mae bron pob un o’r disgyblion yn ymroi yn llwyr i’w dysgu.  Yn sgil natur y themâu a’r adeiladu at ddiweddglo, mae disgyblion yn teimlo bod ganddynt lais; maent yn credu bod eu llais yn cyfrif ac y gallant wneud gwahaniaeth.  O ganlyniad, mae bron pob un o’r disgyblion yn awyddus i fod yn rhan o grwpiau llais y disgybl a chyfrannu at fywyd yr ysgol.

Mae’r ysgol wedi gwella’i darpariaeth ar gyfer y celfyddydau mynegiannol hefyd, sy’n effeithio’n gryf ar hyder disgyblion i benderfynu beth i’w ddysgu, a sut, a sut i ddangos eu dysgu.  Roedd prynhawn yr wythnos yn cael ei neilltuo ym Mlynyddoedd 4, 5 a 6 i addysgu medrau’r celfyddydau mynegiannol.  Addysgwyd medrau penodol cerddoriaeth, celf, perfformio, y cyfryngau digidol a dawns mewn blociau chwe wythnos, trwy gyd-destun thema fel astudiaethau’r cyfnod allweddol cyfan ar yr un thema.  Penderfynodd disgyblion ym mha drefn y byddent yn dysgu’r medrau, ac fe wnaethant gylchdroi pob medr am floc chwe wythnos, gan gwblhau pob un o’r blociau erbyn diwedd y flwyddyn.  Bu’r disgyblion yn gweithio mewn grwpiau fertigol ar draws y grwpiau blwyddyn.  Bu’r dull hwn yn llwyddiannus iawn o ran gwella medrau disgyblion yn y celfyddydau mynegiannol, a’u gallu i gymhwyso’r medrau hyn ar draws y cwricwlwm mewn ffordd effeithiol iawn.  Roedd staff eisoes wedi ymchwilio i addysgeg yr hyn sy’n gwneud dysgu annibynnol da.  Roedd hyn yn golygu bod gan bob un o’r staff ar draws yr ysgol ddull, strwythur ac iaith gyffredin ar gyfer dysgu annibynnol.  Fe wnaeth y ddealltwriaeth ar y cyd hon gan staff, wedi’i chyfuno â medrau celfyddydau mynegiannol mwy datblygedig y disgyblion, wella eu hagweddau cadarnhaol at ddysgu ymhellach, gan eu bod wedi gallu datblygu dysgu’n llawn yn eu ffordd eu hunain, cynhyrchu eu canlyniadau eu hunain, a gwybod bod pob math o ddeilliannau dysgu yn cael eu gwerthfawrogi. 

O ganlyniad i’r cyfuniad hwn o wella themâu, gwella medrau dysgu annibynnol a sicrhau celfyddydau mynegiannol o ansawdd da, roedd disgyblion yn ymroi yn fwy i’w dysgu, gan wella agweddau at ddysgu, ac yn ei dro, eu hawydd i gymryd rhan mewn gwneud penderfyniadau – i ennill y medrau sydd eu hangen i gymryd rhan, a’u cred y gallent wneud gwahaniaeth.  Roedd hyn, yn ei dro, yn gwella gallu grwpiau llais y disgybl i weithredu mewn ffordd annibynnol a bod yn llawer mwy hunangymhellol. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae bron bob un o’r disgyblion, beth bynnag fo’u gallu, yn dangos agweddau da iawn at ddysgu, ac maent yn ymroi’n dda i’w dysgu, sy’n cael effaith gadarnhaol ar safonau a chynnydd.  Mae disgyblion yn awyddus i ddysgu ac yn ymddwyn yn dda iawn yn y dosbarth, o ganlyniad.  Mae safonau gwaith ar draws yr ysgol yn dda, ac mae disgyblion yn gwneud cynnydd da o’u mannau cychwyn.  Mae grwpiau llais y disgybl yn yr ysgol yn effeithiol iawn, mae ganddynt rôl weithredol ym mywyd yr ysgol, ac yn cyfrannu’n dda at y penderfyniadau a wneir.   

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd arferion effeithiol ar draws yr ysgol trwy gael staff i weithio mewn timau i ddatblygu themâu, cyd-hyfforddi, a thimau o athrawon yn gwrando ar weithgareddau dysgwyr.

Mae’r ysgol wedi rhannu arfer dda o ran llais y disgybl yng Ngŵyl Ddysgu Pen-y-bont ar Ogwr yn 2018 a 2019.

Mae arfer dda o ran llais y disgybl wedi cael ei rhannu a’i datblygu fel rhan o’r ysgol yn gweithio mewn clwstwr.