Arfer effeithiol Archives - Page 28 of 69 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i’r arfer

Mae Ysgol Gynradd Gymunedol Clwyd wedi’i lleoli ym Mhenlan, Abertawe. Mae’n gwasanaethu ardal â lefel uchel o amddifadedd a diweithdra. Mae dros 90% o’r 365 o ddisgyblion yn yr ysgol yn byw yn yr 20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae tua 56% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r ystadegau hyn ymhell uwchlaw’r cyfartaleddau cenedlaethol. Mae’r ysgol hefyd yn lletya pedwar cymhwyster addysgu arbenigol i gynorthwyo disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol o bob rhan o’r awdurdod lleol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch a nodwyd fel arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol yn rhoi pwyslais mawr ar ddatblygu ac annog dyheadau disgyblion ar gyfer cyflawniadau a chyflogaeth yn y dyfodol. Mae’r dyhead hwn yn arwain at staff yn trefnu profiadau dysgu pwrpasol, go iawn yn rheolaidd, sy’n ehangu gwybodaeth a dealltwriaeth disgyblion o’r cyfleoedd y gallant ddod ar eu traws yn y dyfodol.

Bob blwyddyn, mae’r ysgol yn cynnig cyfle i ddisgyblion gael profiad o weithio â chynghorwyr cyflogaeth o’r Ganolfan Byd Gwaith. Maent yn cynnig gweithdy yn y bore, cynllunio curriculum vitae a chyfweliadau ffug. Mae hyn yn galluogi disgyblion i gael profiadau uniongyrchol o ran cynllunio gyrfa bosibl, chwilio am swydd a dyheadau ar gyfer y dyfodol. Mae hyn yn cysylltu’n uniongyrchol â digwyddiad ‘Cyfarfod â’r Gweithiwr’ yr ysgol. Digwyddiad trefnedig yw hwn lle y gofynnir i ddisgyblion awgrymu gyrfaoedd posibl y maent yn dyheu i gael profiad ohonynt. Yna, mae’r ysgol yn gwahodd cynrychiolwyr o’r gyrfaoedd hynny i’r ysgol ac mae’r disgyblion yn gofyn cwestiynau sydd o ddiddordeb iddynt ar ffurf ‘gron’. Mae hyn wedi datblygu’n ddigwyddiad mawr sy’n cael ei gydnabod fel arfer arloesol ac sydd wedi galluogi disgyblion yn Ysgol Clwyd i gyfarfod â dwsinau o weithwyr o ystod eang o broffesiynau, gan gynnwys: meddyg, diffoddwr tân, cyfreithiwr, actor, weldiwr, peiriannydd, swyddog yr heddlu, bydwraig, milfeddyg, gwyddonydd, pêl-droediwr, briciwr, triniwr gwallt, entrepreneur, parafeddyg, aelod o’r lluoedd arfog, llyfrgellydd, gweithiwr banc, cyfrifydd a llawer mwy.  

Mae disgyblion yn cael cyfle i wneud cais am rai o’r swyddi hyn a chael profiad o gyfweliad un-i-un o flaen eu cyfoedion. Mae adborth o’r cyfweliad yn cael ei roi i’r ymgeiswyr gan staff yr ysgol, y cyflogwyr ac aelodau eraill o’r panel. Bu hyn yn ffordd rymus iawn o baratoi disgyblion ar gyfer yr heriau y gallant eu hwynebu yn y dyfodol. Mae hefyd wedi amlygu iddynt y medrau y gall fod eu hangen i ddod o hyd i waith yn y dyfodol.

Rhoi’r medrau ar waith fu’r ffocws. Mae Siop ‘Pop-yp’ Clwyd yn cael ei threfnu, ei chyflenwi a’i goruchwylio gan ddisgyblion. Mae hwn yn gyfle iddynt redeg a gweithio mewn uned siop fach yn y gymuned. Maent yn dylunio ac yn gwneud y rhan fwyaf o’r stoc ac yn gweithio’r tiliau, yn creu amserlenni gwaith, yn datrys problemau ac yn hysbysebu. Mae hyn hefyd yn rhoi cyfle i ddisgyblion feddwl yn greadigol i ddylunio cynhyrchion. Wrth gynllunio ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru, mae disgyblion yn cyfrifo cyllidebau, elw a newid ac yn datblygu medrau llythrennedd a rhifedd pwrpasol, go iawn. Bob blwyddyn, mae hyn wedi datblygu ystod o fedrau bywyd gwahanol a hanfodol sy’n cyd‑fynd yn berffaith â’r medrau sy’n cael eu trafod yn ystod y diwrnod ‘Cyfarfod â’r Gweithiwr’. Mae’r gwobrau a’r elw o’u gwaith caled yn y Siop Pop-yp yn golygu bod yr ysgol wedi gallu fforddio prynu bws mini. Mae hyn yn enghraifft ymarferol, ddilys o waith caled disgyblion yn talu ar ei ganfed.

Yn ogystal, ac yn flynyddol, mae disgyblion Blwyddyn 5 a Blwyddyn 6 yn cymryd rhan ym Mhartneriaeth Ymgyrraedd yn Ehangach De Orllewin Cymru. Mae’r bartneriaeth hon yn cael ei hariannu gan Gyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru. Nod y rhaglen yw codi dyheadau ac ymwybyddiaeth pobl ifanc sydd wedi’u tangynrychioli mewn addysg uwch ar hyn o bryd o addysg bellach ac addysg uwch. Gwneir hyn drwy weithgareddau a gweithdai sy’n cael eu cynnal mewn sefydliadau addysg uwch, colegau, ysgolion a lleoliadau cymunedol. Mae disgyblion yn mynychu diwrnodau ‘ACE’ Iau a Diwrnodau Blas ar Bynciau yng Nghampws Singleton, Prifysgol Abertawe. Mae disgyblion yn gweithio â myfyrwyr arweiniol hefyd i gymryd rhan mewn cyfres o weithgareddau grŵp.

Er mwyn helpu penderfynu a yw’r gweithgareddau’n helpu cyfranogwyr i symud ymlaen o’r ysgol i addysg bellach, addysg uwch a chyflogaeth, mae’r rhaglen yn cofnodi gwybodaeth am y gweithgareddau allgymorth a’r disgyblion sy’n cymryd rhan ynddynt er mwyn iddynt allu olrhain taith addysgol y cyfranogwyr allgymorth i’r brifysgol a’r tu hwnt i gyflogaeth.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

  • Roedd yr holl ddisgyblion a holwyd yn cytuno eu bod wedi elwa ar y diwrnod ‘Cyfarfod â’r Gweithiwr’ a’i fod wedi datblygu eu meddylfryd tuag at ddewisiadau gyrfa yn y dyfodol.
  • Mae gan bron pob un o’r disgyblion ddealltwriaeth gliriach o’r posibiliadau sydd ar gael o ran addysg a chyflogaeth yn y dyfodol yn eu hardal leol a’r byd ehangach.
  • Mae gan bron pob un o’r disgyblion ddealltwriaeth well o’r hyn y mae angen iddynt ei wneud i gyflawni eu dyheadau. Mae hyn yn cael effaith gadarnhaol ar agweddau at ddysgu ar draws yr ysgol.
  • Mae pob disgybl yn cael cyfle i brofi gweithgarwch sy’n gysylltiedig â’r byd gwaith.
  • Mae dadansoddiad yn nodi bod dyheadau disgyblion ar gyfer y dyfodol wedi codi’n sylweddol
  • Mae gan yr ysgol bartneriaethau cadarnhaol, parhaus a buddiol ag ystod o gyflogwyr a sefydliadau addysgol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Prif nod DCGO yw cynhyrchu defnyddwyr y Gymraeg a hwyluso’r broses o gymathu’r defnyddwyr hynny â’r gymdeithas Gymraeg leol. Oherwydd hynny mae pwyslais cyrsiau DCGO ar ddatblygu sgiliau llafar a rhoi hyder i’r dysgwyr ddefnyddio’r iaith.

Datblygu hyder i ddefnyddio’r Gymraeg yn y dosbarth

Yr ystafell dosbarth yw man cychwyn datblygu hyder y dysgwyr i defnyddio’r Gymraeg ac mae tiwtoriaid DCGO yn llwyddo i greu naws Cymraeg a Chymreig yn eu dosbarthiadau. Mae’r Saesneg yn cael ei gollwng yn raddol fel cyfrwng cyfathrebu yn y dosbarth a thrwy ddefnyddio iaith sydd o fewn gafael y dysgwyr a defnydd creadigol o ystumiau a iaith y corff, llwyddir i gael gwersi cyfrwng Cymraeg yn fuan iawn.

Datblygu hyder i ddefnyddio’r Gymraeg yn y gymuned

Ynganu a thafodiaith

Rhaid wrth sicrhau bod hyder y dysgwyr yn eu gallu ieithyddol yn caniatáu iddynt ddeall yr hyn mae trigolion y gogledd-orllewin yn ei ddweud yn y Gymraeg, ac i efelychu’r dafodiaith honno.

Ceisir cyflwyno’r dafodiaith yn bennaf trwy sicrhau bod yr ynganiad a ddefnyddir gan y tiwtor wrth gyflwyno geirfa yn gyson ag yr hyn a glywir yn y cymunedau lleol. Gwelir hyn yn bennaf trwy ynganu nifer o ddeuseiniaid yn unsain er enghraifft – gwybod – gwbod, chwarae – chwara

Cyflwynir geirfa leol yn ogystal megis ‘hercan’ am ‘doriad gwallt’. 

Mae’r dysgwyr yn canmol bod yr iaith gymunedol yn cael ei chyflwyno iddynt.

Sesiynau allgyrsiol

Mae defnyddio’r Gymraeg y tu allan i’r dosbarth yn gam allweddol er mwyn i’r dysgwyr fagu’r hyder i’w defnyddio yn y gymuned. Roedd y cyfnod clo yn her o ran gallu cynnig cyfleodd i’r dysgwyr fentro gyda’u hiaith yn allgyrsiol.  

Er mwyn rhoi elfen o normalrwydd i’r dysgwyr darparwyd nifer o sesiynau ar-lein i’r dysgwyr gan gynnwys nifer o sesiynau llesol e.e.  

  • Paned/llymed a sgwrs  
  • Clwb Darllen 
  • Clwb Garddio 
  • Cwis  
  • Gŵyl Haf Dysgwyr Dwyfor (efo cystadlaethau ‘sgwennu ayb)  

Hefyd yn ystod Gwanwyn a Haf 2021, llwyddwyd i gynnal rhai digwyddiadau cefnogi dysgwyr wyneb yn wyneb e.e.  

  • Teithiau Cerdded  
  • Paned a sgwrs mewn caffi

Clybiau darllen

Mae darllen Cymraeg yn atgyfnerthu datblygiad yr iaith lafar. Mae’r dysgwyr yn dod ar draws geirfa newydd, ei gweld mewn cyd-destun ac yn dod yn fwy cyfarwydd â chystrawen y Gymraeg. Wrth gynllunio’r rhaglen ar gyfer 2020-21, gwelwyd yr angen i gynnig rhagor o gyswllt i’r dysgwyr â’r Gymraeg. Cynlluniwyd cyfres o glybiau rhithiol ar bob lefel, i redeg am gyfnodau byrion.

Cynigwyd 9 clwb darllen yn nhymor yr hydref, a llenwyd pob un bron yn syth. Gwelwyd yr angen i gynyddu’r ddarpariaeth, a chynigwyd 14 clwb ym mis Ionawr. Yn 2020-21, ymrestrodd 346 i fynychu’r clybiau darllen.

Bellach, mae tîm penodol o diwtoriaid yn gyfrifol am gynnal y clybiau darllen, ac am rannu adnoddau electronig a syniadau ar gyfer cynnal clwb darllen effeithiol ymhlith y staff.

Rhannu arferion da

Mae’r  tiwtoriaid yn rhannu arferion da o ran dysgu ac addysgu mewn fforymau ardal sy’n cael eu cynnal yn dymhorol, yn ogystal â thrwy gyfrwng cyfarfodydd ar-lein ble mae grwpiau trafod ar gyfer pob lefel.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

The greatest effect is on learners’ willingness to use the Welsh language in their community. LWNW’s emphasis on conversation and understanding and emulating local pronunciation helps learners to assimilate into Welsh-speaking society effectively.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd yr Eglwys yng Nghymru y Trallwng wedi’i lleoli ar yrion tref y Trallwng ac fe’i hagorwyd ym Medi 2017 ar ôl uno disgyblion o bedair o ysgolion y dref. Ar ôl gweithredu ar draws tri chyn safle ers ei hagor, symudodd yr ysgol i adeilad newydd ym mis Ionawr 2021.

Mae 280 o ddisgyblion ar y gofrestr, sy’n cynnwys 25 yn y ddarpariaeth cyn-ysgol. Mae 38% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae hyn ymhell uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol (21%). Mae’r ysgol yn gwasanaethu cymuned sydd wedi’i lleoli mewn ardal sydd ymhlith y 10-20% o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru (MALlC).

Mae gan 39% o’r disgyblion anghenion dysgu ychwanegol. Mae tri dosbarth ychwanegol yn yr ysgol, sef dau i ddisgyblion ag anawsterau dysgu cymedrol a Rhaglen Anogaeth i ddisgyblion ag anawsterau ymddygiadol, emosiynol a chymdeithasol, y mae pob un ohonynt yn gwasanaethu ardal ehangach o ysgolion. Mae tuag 20% o’r disgyblion yn siarad Saesneg fel iaith ychwanegol.

Mae’r ysgol hefyd yn lletya cyfleusterau Dechrau’n Deg a lleoliad i blant tair a phedair oed.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol wedi cydnabod rôl gofalwyr ifanc bob amser a chafodd ei gwahodd yn flaenorol i gymryd rhan mewn cynllun peilot gan yr Ymddiriedolaeth Gofalwyr. Fodd bynnag, arweiniodd y pandemig at ymwybyddiaeth ddwysach o sut roedd y plant hyn dan anfantais ddwbl, yn enwedig yn ystod y cyfnodau clo. Amlygodd system yr ysgol o gysylltu â dysgwyr bregus yn ystod y cyfnodau hyn nad oedd rhai gofalwyr ifanc yn cael eu cydnabod o hyd. Roedd yr ysgol yn benderfynol o roi gweithdrefnau ar waith i sicrhau y byddai gofalwyr ifanc yn cael eu galluogi i fwynhau eu hawliau dan Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn bob amser, yn ystod y pandemig ac ar ei ôl.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Roedd angen i’r ysgol sicrhau bod gweithdrefnau cadarn ar waith i adnabod gofalwyr ifanc ac annog diwylliant ehangach yn yr ysgol y dylai dysgwyr sydd â rôl ofalu yn y cartref gael eu cydnabod a’u cefnogi. Enwebodd yr ysgol aelod o’r tîm bugeiliol i fod yn bennaf gyfrifol am y maes gwaith hwn ac yn fod yn gyswllt i ofalwyr ifanc. Byddai’r unigolyn hwn yn hyrwyddo eu hangenion ac yn cysylltu â llywodraethwr penodedig i sicrhau bod ymgysylltiad ehangach â rhanddeiliaid.

Dechreuodd yr arweinydd gweithredol hwn drwy godi ymwybyddiaeth o rôl gofalwyr ifanc ymhlith yr holl ddisgyblion, fel y byddai unrhyw ofalwyr ‘cudd’ yn gallu dod i’r amlwg. Roedd yn bwysig gwneud hyn yn ofalus er mwyn sicrhau na fyddai unrhyw stigma yn gysylltiedig â hunanadnabod, ac y gellid sefydlu ethos cadarnhaol yn yr ysgol lle byddai gofalwyr ifanc a’u teuluoedd yn cael eu parchu a’u gwerthfawrogi.

Ar ôl hynny, gweithiodd yr arweinydd gweithredol â’r uwch dîm rheoli i sicrhau bod yr holl staff addysgu a chynorthwyol, ynghyd â’r llywodraethwyr, yn deall cyfrifoldebau’r ysgol i ofalwyr ifanc ac yn gwybod pwy oeddent ar draws yr ysgol. Nodwyd gofalwyr ifanc ar gofrestrau dosbarth a thrwy Broffiliau Un Dudalen er mwyn i athrawon llanw fod yn ymwybodol o’u statws hefyd a’r angen i ganiatáu amgylchiadau arbennig, fel galwad ffôn i’r cartref, cymorth â gwaith cartref neu er mwyn osgoi unrhyw gwestiynau diangen.

Sefydlodd yr ysgol grŵp cefnogi cymheiriaid i ofalwyr ifanc sy’n cyfarfod bob dydd Gwener ag aelod o elusen gofalwyr ifanc ym Mhowys, sef Credu, a’r llywodraethwr cyswllt enwebedig. Mae hyn yn galluogi disgyblion i rannu eu hanesion a chael amser i fod yn blant yn hytrach na gofalwyr.

Gofynnodd y gofalwyr ifanc eu hunain a fyddai modd iddynt sefydlu grŵp Llais y Disgybl i gynnwys gofalwyr a’r rhai nad ydynt yn ofalwyr. Erbyn hyn, mae’r grŵp hwn yn cyfarfod i ailysgrifennu fersiynau o bolisïau allweddol sy’n addas i blant, ynghyd â Llysgenhadon Gwych yr ysgol i sicrhau eu bod yn adlewyrchu hawliau gofalwyr ifanc. Buont yn weithredol hefyd o ran sicrhau cardiau adnabod gofalwyr ifanc i’r rhai sydd eisiau cario un ohonynt.

Mae’r ysgol yn olrhain cynnydd gofalwyr ifanc fel grŵp o ddysgwyr ym mhob agwedd ar eu bywyd ysgol, gan gynnwys lles, cyrhaeddiad a phresenoldeb. Caiff tueddiadau eu dadansoddi i sicrhau bod unrhyw newidiadau y gellir eu priodoli i’w statws gofalu yn cael eu nodi a’u cefnogi, yn ôl yr angen. Roedd yr ysgol am sicrhau, wedi i ofalwyr ifanc drosglwyddo i ysgol uwchradd, bod eu hawliau fel gofalwyr ifanc yn cael eu bodloni o hyd, felly sefydlwyd grŵp pontio â’r ysgol uwchradd leol. Trwy’r grŵp hwn, amlygwyd y gallai brodyr a chwiorydd prif ofalwyr gael eu ‘cuddio’ yn y sector uwchradd, felly sefydlwyd ffurflen hysbysu ar y cyd lle y gallai’r ysgol gynradd ac uwchradd weithio mewn partneriaeth i nodi lle y gallai fod gan frodyr a chwiorydd gyfrifoldebau gofalu ar y cyd. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Mae’r gofalwyr ifanc yn yr ysgol yn falch o’u statws gofalu ac mae’r ysgol wedi nodi, ers i hunanadnabod gael ei annog ac ers dod yn rhan o grŵp cefnogi cymheiriaid, bod gan lawer ohonynt fwy o hunan-werth a hunan-barch.

Sut ydych wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r arweinydd gweithredol wedi siarad yng Ngweithgor Lles Pob Ysgol Powys, gan arwain at argymhellion yn cael eu rhannu â phob ysgol yn yr awdurdod.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir i arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Mae DCGO wedi bod yn flaengar ymysg darparwyr CiO yng Nghymru oherwydd ei bwyslais parhaus ar ymchwil fel sail i ddatblygiadau yn y maes.  Cryfder pellach y gwaith hwn yw ei fod yn seiliedig ar gydweithio gydag ysgolion academaidd amrywiol ym Mhrifysgol Bangor, gan ddwyn arbenigedd o ddisgyblaethau gwahanol at ei gilydd er lles y maes.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd fel arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector

Mae’r ymchwil academaidd diweddar sydd wedi ei gynnal yn cynnwys y canlynol:

  • Newid Ymddygiad – ymchwil PhD mewn cydweithrediad â’r Ysgol Seicoleg ar newid ymddygiad siaradwyr goddefol y Gymraeg.  Yn deillio o’r ymchwil hwn, mae DCGO wedi medru cymhwyso’r canfyddiadau i gyrsiau ‘Magu Hyder’ gyda’r cyhoedd ym Mangor ar y cyd gyda’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, ac yn ddiweddarach gyda Menter Iaith Bangor gyda busnesau yn y ddinas.  Arweiniodd hyn at lunio canllaw ar gynnal sesiynau magu hyder i weddill darparwyr Cymraeg i Oedolion.  Ar gais y Ganolfan Genedlaethol, cynhelir peilot sesiynau magu hyder cenedlaethol yng Nghyngor Gwynedd.
  • E-Ddysgu – ymchwil PhD mewn e-Ddysgu ac effeithiolrwydd e-Ddysgu mewn cymhariaeth â’r dull wyneb yn wyneb arferol wrth gaffael iaith.  Mae’r ymchwil yn cynnwys mesur effaith Apiau dysgu Cymraeg a ddatblygwyd gan DCGO.  Bwriedir defnyddio’r canfyddiadau er mwyn bwydo i arlwy ar-lein DCGO yn 2022/2023.
  • Anawsterau ynganu – ymchwil PhD mewn Ieithyddiaeth sy’n canolbwyntio ar y prif anawsterau a wynebir gan ddysgwyr y Gymraeg.  Cyfrannodd y Ganolfan Genedlaethol at nawdd yr ysgoloriaeth hon. Bydd tystiolaeth yr ymchwil hwn yn medru cyfrannu at newidiadau i gynnwys cwrslyfrau/arweiniad i diwtoriaid, yn ogystal ag at gynnwys hyfforddiant cenedlaethol i diwtoriaid.

Rheolaeth Strategol ar hyfforddiant iaith o fewn y gweithle – ymchwil PhD yn wreiddiol sydd wedi arwain at astudiaethau pellach (fel y gwelir isod).  Mae canfyddiadau’r ymchwil hwn 

  • wedi arwain at newidiadau yn y modd y mae DCGO yn trafod a chynllunio hyfforddiant iaith gyda gweithleoedd (gan gynnwys staff Prifysgol Bangor) fel bod elfen llawer iawn mwy strategol i’r modd y ‘dewisir’ dysgwyr ond hefyd y modd y rheolir yr hyfforddiant, er mwyn sicrhau defnyddwyr y Gymraeg.

 

Mae prosiectau ymchwil cymhwysol eraill yn cynnwys y canlynol:

  • Enillwyd grant Ewropeaidd gan yr NPLD (Network to Promote Linguistic Diversity) i arwain prosiect gyda phartneriaid yn yr Eidal, Sbaen a’r Alban, gan roi sylw penodol i ddysgu ar-lein.  Bydd y gwaith yn cael ei gwblhau yn nhymor yr hydref 2022 gyda symposiwm rhyngwladol yn cael ei drefnu er mwyn rhannu canfyddiadau ac arfer da ynghyd â gwersi y gall gwahanol wledydd yn Ewrop ddysgu oddi wrth ei gilydd.  Mae’r astudiaeth hon hefyd yn cynnwys cymhariaeth o drefniadau a thechnegau rheoli ansawdd, hyfforddi tiwtoriaid a chynhyrchu deunyddiau dysgu.  Fel rhan o’r astudiaeth hon mae DCGO yn gweithio’n agos gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy gan ymchwilio i effeithiolrwydd hyfforddiant iaith ei staff (fel rhan o gynllun Cymraeg Gwaith).
  • Cynhelir astudiaeth debyg i’r un gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy gyda Chyngor Sir Gwynedd hefyd, sy’n edrych ar effeithiolrwydd y cynllunio a’r cymhwyso o safbwynt y staff a’r rheolwyr.

Pwysigrwydd y gwaith hwn gyda’r gweithleoedd yw er mwyn medru darparu pecyn canllawiau i’r Ganolfan Genedlaethol a’i darparwyr ac i Gomisiynydd y Gymraeg er mwyn sicrhau bod hyfforddiant iaith yn y gweithle mor effeithiol ag y gall fod i’r sefydliadau, y dysgwyr newydd a’r cyhoedd sy’n derbyn gwasanaeth Cymraeg ganddynt.

Rhannu Canfyddiadau’r ymchwil

Mae DCGO yn awyddus iawn i rannu ei ganfyddiadau gyda’r maes yng Nghymru a thu hwnt.  I’r perwyl hwn, yn ogystal â’r symposiwm a gynhaliwyd yn 2019/2020 a’r gynhadledd ryngwladol a fydd yn cael ei chynnal yn 2022, mae’r cyhoeddiadau diweddar / ar y gweill canlynol hefyd yn rhannu gwybodaeth a chanfyddiadau manwl am Gymraeg yn y Gweithle:

  • Erthygl yn Current Issues in Language Planning
  • Erthygl yn Gwerddon
  • Pennod yn Y Gymraeg a Gweithle’r Gymru Gyfoes, cyfrol a gyhoeddir gan Wasg Prifysgol Cymru

Mae DCGO hefyd wedi cyhoeddi pennod (‘Addysgu dysgwyr ail-iaith’) yn y gyfrol a gyhoeddwyd gan y Coleg Cymraeg Genedlaethol (2020) o’r enw Cyflwyniad i ieithyddiaeth.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr

Yr hyn sy’n nodweddiadol o’r ymchwil ydy ei fod yn ymchwil gymhwysol sy’n golygu fod canfyddiadau’r ymchwil yn cael eu cymhwsyo a’u defnyddio fel sail i strategaethau dysgu ac addysgu yng ngwaith pob dydd DCGO a’r sector, ac o ganlyniad mae’n cael effaith uniongyrchol ar safonau dysgwyr.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am y lleoliad

Mae Ysgol Feithrin Pont-y-pŵl yn feithrinfa cyfrwng Cymraeg nas gynhelir yng nghanol tref Pont-y-pŵl. Cynigir gofal sesiynol a gofal dydd ynghyd â chlwb brecwast a chlwb cinio mewn adeilad hynafol cofrestredig cyferbyn ȃ chyfleusterau Parc Pont-y-pŵl ers dros 40 mlynedd. Mae’r plant yn cychwyn yn ddwy a hanner oed ac yn aros gyda’r lleoliad hyd nes iddynt symud ymlaen i ddosbarth derbyn. Mae’r rhan fwyaf o blant yn dod o gartrefi lle nad yw’r rhieni yn siarad Cymraeg. Mae’r Arweinydd yn Gymraes ac mae gan bob un o’r staff brofiad helaeth o ofal plant.

Mae’r adeilad yn cynnwys neuadd fawr agored ar y llawr cyntaf sydd yn gartref i’r feithrinfa. Mae yna fynedfa eang, groesawgar, toiledau pwrpasol a chegin ymarferol ynghyd ȃ gofod storio. Tu allan, mae ardal chwarae agored, ddiogel ac amrywiol sydd yn cynnig profiadau i’r plant ddatblygu eu medrau corfforol, creadigol ac ymchwiliol. Ar y llawr gwaelod, mae ail neuadd lle mae’r Cylch Ti a Fi yn cyfarfod yn wythnosol. 

Mae gan Ysgol Feithrin Pont-y-pŵl berthynas agos ag ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg ardal Pont-y-pŵl – mae’n cydweithio’n agos i sicrhau caiff y plant pedair oed gyfleoedd i gyfarfod â’r athrawon ac ymweld ȃ’r ysgolion cyn trosglwyddo i’r dosbarthiadau derbyn. 

Mae’r lleoliad yn cynnig polisi drws agored i bob plentyn sydd â diddordeb mewn addysg cyfrwng Cymraeg ac yn credu’n gryf fod angen arfer cydraddoldeb ac amrywiaeth.

Cyd-destun a chefndir i arfer sy’n arwain y sector

Nod Ysgol Feithrin Pont-y-pŵl yw sicrhau fod llais y plant wrth wraidd popeth mae’n ei wneud. Mae’r lleoliad yn annog y plant i ddweud eu barn, trafod pynciau’r dydd a chydnabod pwysigrwydd eu cynefin, eu hiaith, eu teuluoedd a’u cyfeillion. Mae’r plant yn rhan annatod o ddewis yr hyn sydd yn digwydd yn ddyddiol, gan roi offer ac adnoddau y tu mewn a’r tu allan a chynorthwyo i ddatblygu ardaloedd chwarae rôl. Y nod yw darparu cyfleoedd chwarae a dysgu cyffrous i’r plant gan adael iddynt arwain a datblygu i fod yn ddysgwyr uchelgeisiol sydd yn gwerthfawrogi eu cynefin.

Mae’r staff wedi

Mae pob aelod o staff wedi cael copi o’r Cwricwlwm ar gyfer lleoliadau meithrin a ariennir nas cynhelir ac wedi dilyn cyrsiau hyfforddi amrywiol. Mae’r feithrinfa’n cynllunio ei sesiynau i gyd-fynd ȃ’r llwybrau datblygu, yn arsylwi’r plant i ddeall eu sgemâu er mwyn llywio darpariaeth ac yn ymateb i ddiddordebau’r plant. Mae ymarferwyr yn ceisio bod yn ddelfryd ymddwyn da i’r plant gan eu hannog i fynegi barn, parchu eraill, cymryd diddordeb yn eu cymuned a dysgu bod yn annibynnol.

Mae’r staff yn mynd allan o’u ffordd i fagu perthynas agos gyda rhieni a theuluoedd y plant a’u hannog i deimlo’n rhan o deulu estynedig y lleoliad. Mae’r staff yn cadw mewn cysylltiad ȃ chyn rieni, yn dilyn datblygiad a hanes ein cyn ddisgyblion yn ofalus ac, erbyn hyn, mae nifer ohonynt yn rhieni gyda ni eu hunain ac yn siarad Cymraeg gyda’u plant hwythau.

Mae bod yn feithrinfa gymunedol yn hynod o bwysig. Mae gwahoddiad agored i bawb fynychu unrhyw gyngherddau, sioeau a digwyddiadau codi arian a threfnir ac mae sicrhau cyfleoedd i’r plant ddysgu am eu cymuned yn rhan bwysig o gynllunio. 
 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd yn arfer effeithiol neu arloesol

Gwna’r feithrinfa ddefnydd helaeth o’r parc lleol bendigedig i ddysgu am fyd natur a’r tymhorau. Caiff ymweliadau eu trefnu ȃ’r llyfrgell, y farchnad wythnosol a’r archfarchnad leol ac mae’r plant wrth eu boddau yn ymweld â chartref gofal i’r henoed lleol, gan fagu perthynas agos â’r preswylwyr yno a pharatoi gweithgareddau a dewis llyfrau i rannu gyda’u ffrindiau newydd. Yn ogystal ȃ bod yn rhan o’u cymuned leol, anogir y plant i fod yn chwilfrydig am Gymru, yr iaith Gymraeg a diwylliannau eraill. Mae’r plant wrth eu bodd yn dysgu dawnsfeydd gwerin Cymreig, caneuon a rhigymau Cymraeg, ac am Santes Dwynwen a’r Fari Lwyd. Ar yr un pryd, maent yn awyddus iawn i ddysgu am draddodiadau gwledydd eraill megis dathlu dyfodiad y flwyddyn newydd Tsieineaidd. Gyda chymorth y staff, daeth y plant o hyd i fideo yn dangos gorymdaith dathlu yn Tsieina ac, o ganlyniad, creasant benwisg draig 3D a threfnu gorymdaith o gwmpas y neuadd gyda rhai plant yn creu band offerynnol.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth, lles a safonau plant?

Mae’r plant yn chwilfrydig am y cyfleoedd dysgu sydd o’u cwmpas ac maent yn ymestyn a datblygu eu syniadau eu hunain yn hyderus. Os yw’r plant yn penderfynu adeiladu cestyll yn yr ardal blociau, maent yn gwybod fod modd chwilio am syniadau mewn llyfr neu ar lechen gyfrifiadurol. Os ydynt yn gweld baner ar dŵr un o’r cestyll yn y llun, maent yn mynd draw i’r ardal gwaith coed i gynllunio a chreu eu baneri eu hunain a gweithio allan sut i’w gosod ar ben tyrau’r cestyll. Efallai byddan nhw’n penderfynu wedyn eu bod am ychwanegu ffos â dŵr o’r tap. Mae’r plant yn cydweithio’n dda fel tîm ac yn datblygu fel dysgwyr uchelgeisiol a galluog. Mae’r staff yno i annog y plant i ymestyn eu syniadau, eu perchnogi a’u symud ymlaen ac mae hyn yn cael effaith gadarnhaol ar hyder a lles y plant. Gwneir defnydd eang o offer a deunyddiau naturiol, er enghraifft cwpanau a phlatiau pren yn y gegin fwd, a nod y feithrinfa yw cynnig adnoddau go iawn ymhob ardal ddysgu, fel llysiau a ffrwythau o’r farchnad neu’r ardd yn y siop fferm, arian mân yn y til, gitâr maint llawn yn y gornel gerdd a morthwylion a llif yn yr ardal gwaith coed. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Mae’r lleoliad cyn-ysgol wedi’i leoli ym mhentref Benllech, yn awdurdod lleol Ynys Môn. Mae’r arweinwyr yn newydd i’w swyddi er mis Medi 2021. Mae’r lleoliad yn cyfrannu at grŵp peilota cwricwlwm newydd yr awdurdod lleol i rannu strategaethau ac arferion.
       
Mae arweinwyr ac ymarferwyr wedi sefydlu ethos cadarnhaol ar draws y lleoliad. Mae plant yn llwyddo ac yn ffynnu mewn amgylchedd cynhwysol, ac yn datblygu’r hyder i wneud penderfyniadau am eu chwarae o fewn meysydd dysgu wedi’u diffinio’n glir. Caiff eu dysgu ei werthfawrogi gan ymarferwyr. Mae llif agored i’r ddarpariaeth ac mae plant yn penderfynu ble hoffent chwarae a dysgu.  

Rhaid chwarae yn yr awyr agored gyda’r drws ar agor trwy gydol y sesiwn. Mae ystod eang o adnoddau i helpu plant i fod yn unigolion iach, hyderus a gwydn, o’r pwll tywod mawr y tu allan i’r ardal gloddio ble gallant adeiladu, symud, difrodi a chwarae rôl gwahanol senarios.

Mae plant yn gwneud cynnydd da iawn ac yn datblygu amrywiaeth o fedrau. Er enghraifft, gallant ganolbwyntio am gyfnodau estynedig tra’n chwarae. Mae medrau iaith a mathemategol yn datblygu’n naturiol trwy eu chwarae ar draws yr amgylchedd ysgogol, a thrwy ryngweithio ag ymarferwyr medrus. Mae diben i waith celf, ac mae’n dangos eu dysgu a’u datblygiad eu hunain, o’r sblashis paent y gwnaethant eu dewis a’u tywallt yn annibynnol, i’r toriadau danheddog o’u defnydd eu hunain o siswrn a sticeri y gwnaethant eu dewis a’u plicio’n ofalus eu hunain. Mae gweithio yn y modd hwn wedi meithrin medrau personol, cymdeithasol ac emosiynol y plant, fel cymryd eu tro, hunanreoleiddio ac annibyniaeth, sydd yn ei dro yn cefnogi meysydd dysgu eraill.

Mae’r plant yn wydn ac yn arwain eu chwarae eu hunain. Gosodir ‘gwahoddiadau i ddysgu’ yn y ddarpariaeth, wedi’u seilio ar wybodaeth a gasglwyd gan rieni a’r plant eu hunain. Caiff ffotograffau o’r plant gyda’u teuluoedd a’u hanifeiliaid anwes eu harddangos yn y lleoliad, sy’n cefnogi “perthyn” ac yn annog plant i ddatblygu hyder a theimlo’n dda amdanyn nhw eu hunain. Mae gan staff ymagwedd gyfeillgar a chynnes, ac maent yn ymfalchïo mewn dathlu cyflawniadau. Mae pob un o’r staff yn cydnabod anghenion unigol y plant, ac yn mynd ati i ymgysylltu â dysgu’r plant drwyddi draw. Mae’r staff yn aros i gael eu gwahodd i chwarae ochr yn ochr â’r plant, a byddant yn eistedd ar lawr i annog medrau cyfathrebu. O ganlyniad, mae plant yn dangos cydweithio da, er enghraifft wrth ysgrifennu cyfarwyddiadau am sut i ofalu am y gath, ac yn rhoi cyfarwyddiadau ar lafar tra’n tynnu llun. Mae plant yn gweithio gyda’i gilydd i ddatrys problemau, er enghraifft wrth godi adeiladau cymhleth, creu cyrsiau rhwystrau a chwarae yn yr ardal chwarae rôl. Mae ymarferwyr yn hwyluso eu dysgu trwy roi cyfarwyddyd pan fydd angen, a dal yn ôl pan fydd yn briodol. Mae plant yn parhau i ymgysylltu’n llawn ac yn chwilfrydig am gyfnodau hir, er enghraifft wrth ymchwilio ac ymgolli â phowlen o allweddi, cludo a phwyso.

Mae’r strategaeth “Plentyn Ffocws” yn sicrhau bod pob un o’r plant yn cael cyfleoedd cyfartal a bod y plant tawelach yn datblygu hyder trwy arweiniad cefnogol yn hytrach na chyfarwyddiadau uniongyrchol. Mae’r plant mwy bywiog yn fwy pwyllog ac yn dangos mwy o ddiddordeb gan eu bod yn gallu dilyn eu diddordebau eu hunain. Trwy wneud eu dewisiadau eu hunain, mae plant yn ymestyn eu dysgu ar eu cyflymdra eu hunain. Trwy nodi sgemâu, mae ymarferwyr wedi galluogi plant i fynegi eu hanghenion mewn amgylchedd meithringar a chefnogol. Er enghraifft, pan fydd plentyn yn dangos tystiolaeth o sgema trywydd, mae staff wedi sicrhau bod adnoddau ar gael i ddiwallu anghenion y plentyn.
    
Mae cynllunio ymatebol wedi chwyldroi’r ffordd y mae’r lleoliad yn gweithio, gan roi’r plentyn yn ganolog i’r dysgu. Mae ymarferwyr wedi ymgymryd â’r newid hwn yn gadarnhaol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Canolfan Addysg Tai yn uned cyfeirio disgyblion (UCD) ar gyfer hyd at 56 o ddisgyblion oedran cynradd y mae eu prif anghenion dysgu ychwanegol (ADY) yn ymwneud ag anawsterau cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol.  Yn fwy diweddar, bu nifer gynyddol o ddisgyblion sydd ag ADY hefyd o ganlyniad i anawsterau niwroddatblygiadol.  Mae gan ryw 52% o ddisgyblion ddatganiad o anghenion addysgol arbennig, mae 40% yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, a  29% wedi eu cofrestru fel plant sy’n derbyn gofal gan eu hawdurdod lleol.   

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Yn aml, mae disgyblion yn dechrau eu taith yn yr UCD wedi ymddieithrio o addysg ar ôl cael yr hyn y maent yn eu hamgyffred yn brofiadau negyddol mewn ysgolion blaenorol.  Pan fyddant yn dechrau yn yr uned, mae pob un o’r disgyblion yn elwa ar ddarpariaeth gyffredinol sy’n cwmpasu system ymddygiad cadarnhaol gyfannol ar draws yr ysgol. 

Yn ystod yr ychydig wythnosau cyntaf yn yr UCD, mae pob un o’r disgyblion yn cymryd rhan mewn asesiadau gwaelodlin ar gyfer llythrennedd a rhifedd, ac yn cwblhau arolygon lles i archwilio graddau eu hanghenion cymdeithasol, emosiynol a lles.  Yn dilyn cyfnod o arsylwi, ac ar y cyd ag ysgolion partner, cytunir ar darged llythrennedd, rhifedd, lles ac ymddygiad gyda phob disgybl.  Mae’r targedau hyn yn ffurfio sylfaen eu cynllun datblygiad personol, sy’n cael ei fonitro a’i adolygu’n rheolaidd.  

Mae asesiad cychwynnol yr UCD yn dangos yn aml y bydd angen lefel ddwysach o ymyrraeth ar ddisgybl i gefnogi ei ddatblygiad cymdeithasol ac emosiynol.  Yn amlach na pheidio, mae hyn oherwydd bod y disgyblion hyn yn ei chael yn anodd cyfleu eu meddyliau a’u teimladau, gwneud ffrindiau, a’u cadw, a rheoleiddio eu hymddygiad yn annibynnol.  Er mwyn ymateb i’r angen hwn, hyfforddodd yr UCD ei staff ei hun i ddarparu rhaglen ymyrraeth deilwredig ar gyfer y disgyblion hyn i ddatblygu eu medrau cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol.  Mae’r rhaglen wedi’i seilio yn bennaf ar raglen fasnachol, sydd wedi ei chynllunio i weddu i gyd-destunau’r UCD a disgyblion unigol.  

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Fel arfer, yn rhaglen yr UCD, mae dau grŵp o chwe disgybl sy’n elwa ar sesiynau ymyrraeth dwy awr bob wythnos dros gyfnod o ugain wythnos.  Ar hyn o bryd, mae un grŵp yn cynnwys plant y cyfnod sylfaen a dechrau cyfnod allweddol 2, a’r grŵp arall yn cynnwys disgyblion Blwyddyn 5 a Blwyddyn 6.  Cynhelir sesiynau mewn ystafell ar wahân sy’n darparu ar gyfer gweithgareddau fel dysgu ar sail fideo a defnyddio pypedau i fodelu a chwarae rôl medrau cymdeithasol ac emosiynol, yn cynnwys rheoli ‘teimladau mawr’, cymryd tro, rhannu, datrys problemau ac archwilio cyfeillgarwch. Mae pob sesiwn yn cynnig cyfleoedd strwythuredig i ddisgyblion ymarfer y medrau hyn mewn amrywiaeth o ffyrdd, yn cynnwys amser byrbryd iach.  

Yn ystod pob sesiwn, mae disgyblion yn ennill ‘marblis’ yn wobrau am ymgysylltu cadarnhaol, sy’n cyfrannu tuag at gymhelliant gweithgaredd cymunedol wythnosol, fel chwarae yn y parc lleol neu ymweld â chaffi neu siop leol.  Wedyn, caiff y medrau cymdeithasol ac emosiynol y mae disgyblion yn eu datblygu yn ystod y rhaglen eu hymarfer ymhellach mewn cyd-destunau go iawn yn y gymuned.  

Fel arfer, mae disgyblion yn cael tasgau gwaith cartref syml sy’n rhoi cyfle i rieni gymryd rhan yng ngweithgareddau’r rhaglen hefyd.  Hefyd, mae’r UCD yn cynnig cymorth i rieni i helpu eu dealltwriaeth o’r modd y mae ymgysylltu cydweithredol â’r ymyrraeth yn cynyddu ei llwyddiant. Caiff gweithgareddau yn yr ysgol ac yn y cartref eu cynllunio i fod yn fywiog, yn rhyngweithiol ac yn hwyl. 

Ar ddiwedd rhaglen 20 wythnos yr UCD, cynhelir seremoni raddio ddathliadol lle caiff rhieni, gofalwyr, ysgolion partner ac asiantaethau partner eu gwahodd i rannu llwyddiant ‘graddedigion’ y rhaglen. 

Yn ystod y cyfnod dysgu o bell yng nghyfnod clo cenedlaethol cyntaf y pandemig, defnyddiodd arweinydd UCD y rhaglen ddull creadigol, hyblyg ac ymatebol i barhau i ddiwallu anghenion ymddygiadol, emosiynol ac anghenion dysgu penodol disgyblion ar ôl y rhaglen.  Er enghraifft, gwnaeth staff fideos byr gan ddefnyddio pypedau i ganolbwyntio ar faterion a dilemâu penodol y gallai disgyblion eu hwynebu yn ystod y cyfnod hwn. Atgoffodd y pypedau’r disgyblion am yr ‘awgrymiadau gorau’, offer, technegau a’r medrau yr oeddent wedi eu dysgu tra’n mynychu’r UCD i fynd i’r afael â’r materion hyn.  Roedd gweithgareddau’n cynnwys cyfle i archwilio emosiynau, ac aeth staff i’r afael â’r rhain wedyn fel rhan o alwadau lles wythnosol bugeiliol yr UCD i ddisgyblion a’u teuluoedd. Anfonodd staff fideos ddwy neu deirgwaith yr wythnos. 

Dywed arweinwyr yn yr UCD fod parhau â’r rhaglen hon yn ystod y cyfnod clo yn hanfodol i gynnal a gwella ymddygiadau’r disgyblion hyn.  Pan gafodd yr UCD ei hailagor yn llawn, dathlodd pob grŵp y cyfle i gyfarfod gyda’i gilydd cyn parhau â’r rhaglen wyneb yn wyneb arferol, ac ymgysylltodd bron pob un o’r disgyblion yn dda mewn cyfnod byr.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Ceir tystiolaeth o gynnydd cadarnhaol disgyblion sy’n cymryd rhan yn y rhaglen ymyrraeth trwy:

  • bresenoldeb cynyddol
  • ymgysylltiad a chynnydd gwell mewn gwersi ar draws y cwricwlwm
  • ‘pwyntiau dyddiol’ uwch ar gyfer ymgysylltiad ac ymddygiad
  • ennill mwy o dystysgrifau wythnosol

O ganlyniad i welliannau mewn ymddygiad ac agweddau at eu dysgu, mae’r disgyblion hyn wedi gwneud cynnydd mesuradwy yn eu medrau llythrennedd, rhifedd a’u medrau ehangach ar draws y cwricwlwm. Hefyd, mae’r rhan fwyaf o ddisgyblion yn datblygu medrau hunanreoleiddio gwell, a gwelir tystiolaeth o hyn trwy lai o ymweliadau ag ardaloedd tawel dynodedig yr UCD, a llawer llai o achosion o ymddygiad difrifol. Mae cofnodion yr UCD yn dangos y bu gostyngiad sylweddol mewn achosion o fwlio a gwaharddiadau cyfnod penodol o ganlyniad i roi’r ymyrraeth hon ar waith yn llwyddiannus. 

Yn ehangach, gwelir effaith gadarnhaol y rhaglen mewn perthnasoedd adeiladol a chydweithredol cynyddol rhwng cyfoedion, yn cynnwys medrau sy’n dod i’r amlwg o ran rheoli chwarae heb gefnogaeth gyda chyfoedion, yn ogystal â chyfathrebu mwy priodol gyda staff. Mae’r materion cyfunol hyn wedi cyfrannu at lwyddiant cynyddol wrth ailintegreiddio disgyblion yr UCD mewn lleoliadau ysgolion prif ffrwd.  Yn ychwanegol, bu cynnydd amlwg yn ymgysylltiad rhieni â’r UCD. 
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae arweinwyr a staff o’r UCD yn cyfathrebu’n amlach â rhieni a gofalwyr am strategaethau’r rhaglen ymyrraeth, sy’n eu helpu â chefnogi a gwella ymddygiad eu plentyn gartref.  

Hefyd, caiff y strategaethau a ddefnyddir yn y rhaglen ymyrraeth eu rhannu’n ffurfiol ac yn anffurfiol ag ysgolion prif ffrwd ac asiantaethau allanol.  Er enghraifft, caiff staff addysgu prif ffrwd eu gwahodd yn aml i ymuno â’r sesiynau yn yr UCD.  Yn aml, caiff ymweliadau eu gwneud gan staff o sefydliadau eraill, fel seicolegwyr addysg dan hyfforddiant a’r cydlynwyr addysg ar gyfer plant sy’n derbyn gofal gan eu hawdurdod lleol.  Hefyd, mae staff o wasanaethau cymorth ymddygiad awdurdod lleol yr UCD a darpariaethau arbenigol mewn awdurdodau lleol cyfagos yn ymweld â’r UCD i arsylwi a thrafod y gwahanol agweddau ar y rhaglen ymyrraeth. 
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Nodwch sut mae’r maes arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector a nodwyd yn ystod arolygiad, yn ymwneud â chwestiwn allweddol, dangosydd ansawdd a/neu agwedd benodol:

Ar ddechrau cyfnod sefydlu’r Ganolfan gwnaethpwyd penderfyniad bwriadus i fuddsoddi mewn datblygu platfform digidol unigryw i’r sector. Mae’n blatfform aml-haenog sy’n cynnwys elfennau amrywiol sy’n darparu profiad ‘siop un stop’ i ddysgwyr. Mae’r platfform yn cynnwys 

  • Chwilotwr Cyrsiau: sy’n caniatáu dysgwyr i chwilio, gofrestru a thalu am gwrs
  • Llyfrgell adnoddau rhithiol: sy’n cynnwys dros 1,500 o adnoddau digidol i gefnogi dysgu’r dysgwyr
  • System Rheoli Data:, sy’n caniatáu i’r Ganolfan gasglu’r data mae’n gallu ei ryddhau fel Cyhoeddwr Ystadegau Swyddogol
  • System Rheoli Dysgu: sy’n cynnwys ardal ‘fy nysgu’ unigryw i bob dysgwr’ ble mae modd tracio cynnydd, adnabod adnoddau i gynorthwyo’r dysgu a chydnabod llwyddiannau
  • Adeiladwr Cwrs: sy’n caniatáu i’r Ganolfan ychwanegu at y dulliau dysgu a gynigir i ddysgwyr, gan gynnwys dulliau hunan-astudio a dysgu rhithiol.

Mae’r platfform hefyd yn llwyfan pwysig i rannu gwybodaeth a newyddion.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd fel arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector:

Yn 2018 cyhoeddwyd Fframwaith Digidol ar gyfer y sector gan y Ganolfan, sy’n amlinellu’n fanwl y ddarpariaeth y bwriadwyd ei datblygu er mwyn datblygu a hyrwyddo’r dysgu a’r addysgu digidol. Ar sail y Fframwaith Digidol, a thrwy ymgynghoriad gyda’r sector, mae cynllun blynyddol yn cael ei gytuno i barhau i ddatblygu’r platfform. Mae’r cynlluniau ar gyfer 2021-22 yn cynnwys:

  • Gwasanaeth ‘dal i fyny’ i ddysgwr sy’n colli gwers, fydd yn cael ei dracio a’i gofnodi
  • Adran trydydd parti, fydd yn ganolbwynt i rai o’r partneriaethau sectorol ac yn caniatáu cyd-destunoli a theilwra adnoddau a chyrsiau i sectorau penodol.
  • Adran Academi fydd yn cynnwys ardal ‘fy nysgu’ i diwtoriaid, ble mae modd cynnig ystod o gyfleoedd datblygiad proffesiynol fydd yn cael eu tracio a’u cofnodi yn unigryw i bob defnyddiwr.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr:

Mae’r platfform digidol wedi dod yn rhan ganolog o’r gwasanaeth Dysgu Cymraeg, gyda darpar-ddysgwyr, dysgwyr, tiwtoriaid, staff cefnogi a staff y Ganolfan yn defnyddio elfennau ohono yn rheolaidd.

  • Mae dros 85,000 o unigolion â chyfrif ar y platfform digidol.
  • Mae dros 500,000 o ymwelwyr i’r platfform digidol mewn cyfnod o 12 mis.
  • Mae dros 2,000 o gyrsiau dysgu Cymraeg yn cael eu hysbysebu ar y platfform digidol. 
  • Mae pob un o ddysgwyr y Ganolfan (17,000+) yn cofrestru ar 30,000+ cwrs drwy’r Platfform digidol. Mae gan pob un gyfrif unigryw a mynediad at adran fy nysgu, sy’n darparu gwybodaeth bwysig am eu dysgu
  • Mae dros 1,000 o adnoddau digidol ar gael i gynorthwyo dysgwyr gyda’u dysgu.
  • Mae 300awr o gynnwys hunan-astudio ar y platfform, a’r oll yn cofnodi a thracio cynnydd y dysgwyr. 
  • Mae dros 130 o adnoddau digidol amrywiol ar gael i diwtoriaid i gynorthwyo gyda’r addysgu.
  • Mae dros 140 o adroddiadau data amrywiol o fewn system rheoli data y Platfform digidol. 

Bu’r platfform digidol yn ganolog i hwyluso symud y rhan fwyaf o ddarpariaeth y sector ar lein o fewn mater o wythnosau ar gychwyn y pandemig gyda chydweithrediad brwd a phroffesiynol y darparwyr Dysgu Cymraeg unigol. O ganlyniad, ac er gwaetha’r pandemig, mae’r Ganolfan wedi llwyddo i gynyddu nifer yr oedolion sy’n dysgu Cymraeg. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Nodwch sut mae’r maes arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector a nodwyd yn ystod arolygiad, yn ymwneud â chwestiwn allweddol, dangosydd ansawdd a/neu agwedd benodol:

Mae sefydlu corff cenedlaethol wedi darparu ffocws i’r sector ehangu ei ddarpariaeth ffurfiol ac anffurfiol drwy greu a chynnal partneriaethau strategol gydag amrywiaeth o gyrff. Mae’r cyfleoedd sydd wedi eu datblygu drwy gynnal y partneriaethau yn cynnig cyfleoedd amrywiol i bobl ddefnyddio’r iaith Gymraeg mewn cyd-destunau ystyrlon, gan droi dysgwyr yn ddefnyddwyr y Gymraeg. 

Mae dysgwyr yn cael eu hannog i fanteisio ar yr arlwy newydd gan eu tiwtoriaid a’u darparwyr. Gall y Ganolfan gyfathrebu’n uniongyrchol ac yn effeithiol gyda thiwtoriaid i sicrhau bod pob un tiwtor yn meddu ar wybodaeth am y cyfleoedd sydd ar gael i ddysgwyr. Wrth i gyrff allanol ddod i weld bod eu gwasanaethau i ddysgwyr yn cael eu gwerthfawrogi, mae hyn yn arwain at barhau i gynllunio a datblygu’r gwasanaethau i’r dyfodol.

Cyd-destun a chefndir i arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector:

Aeth y Ganolfan ati yn fwriadus i greu partneriaethau strategol gydag amrywiaeth o gyrff (cyhoeddus, gwirfoddol a diwylliannol) er mwyn creu cyfleoedd i’w dysgwyr ddefnyddio’r Gymraeg y tu allan i’w gwersi ac i hyrwyddo’r cyfleoedd a’r manteision allai godi o gynnwys dysgwyr fel rhan o gynlluniau gwaith y partneriaid. Drwy egluro mwy wrth bartneriaid am broffil, gallu ac awydd dysgwyr i ymwneud â phrofiadau drwy gyfrwng y Gymraeg, llwyddwyd i gynnal trafodaethau buddiol ac adeiladol. Roedd y Ganolfan yn gallu rhannu gwybodaeth am niferoedd dysgwyr, proffil oed ac egluro’r lefelau dysgu gwahanol. Mae bodolaeth un corff cenedlaethol am y tro cyntaf (sef y Ganolfan) i gynnal sgyrsiau gyda chyrff cenedlaethol eraill, gan gynnwys Cyngor Llyfrau Cymru, Amgueddfa Cymru, Eisteddfod Genedlaethol Cymru, BBC Radio Cymru, S4C, Meithrin, Mentrau Iaith Cymru, Merched y Wawr ac eraill, wedi esgor ar weithredu creadigol. Wrth gytuno ar gynlluniau, mae’r Ganolfan wedi gallu cefnogi’r partneriaethau yn ymarferol, er enghraifft drwy gynnig hyfforddiant neu gymorth wrth farchnata. O ganlyniad i’r gwaith partneriaethol, mae dysgwyr wedi gallu ymarfer eu Cymraeg, a magu hyder i fwynhau defnyddio’r iaith. Mae isadeiledd y Gymraeg hefyd wedi ei gefnogi a’i gryfhau drwy gynyddu gwerthiant siopau Cymraeg, er enghraifft.

Hefyd datblygwyd partneriaethau strategol effeithiol gyda chyrff cenedlaethol er mwyn gwireddu amcanion y cynllun ‘Cymraeg Gwaith’ sy’n dysgu’r Gymraeg i gyflogeion. Drwy gydweithio gyda phartneriaid, er enghraifft y Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Cwlwm, mae cyrsiau teilwredig wedi eu datblygu. Mae 1,329 o gyflogwyr unigryw wedi manteisio ar y cynllun ‘Cymraeg Gwaith’ ers ei gychwyn yn 2017. 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd a nodwyd fel arfer ragorol/arfer sy’n arwain y sector:

Mae’r Ganolfan a’i phartneriaid yn dymuno croesawu dysgwyr i’r ‘byd Cymraeg’ ac wedi rhoi anogaeth mewn amgylchedd cynhwysol. Er enghraifft, mae’r Wythnos Dathlu Dysgu Cymraeg a ddarperir gan BBC Radio Cymru yn cyflwyno dysgwyr i raglenni a cherddoriaeth yr orsaf yn ogystal â rhoi llais i ddysgwyr a chodi proffil dysgwyr ymhlith siaradwyr Cymraeg.

Enghraifft arall o bartneriaeth ffrwythlon yw’r cydweithio gyda Chyngor Llyfrau Cymru, sydd wedi esgor ar gyhoeddi cyfres o dros ugain o lyfrau i ddysgwyr, sydd wedi’u graddoli ar y gwahanol lefelau dysgu. Mae’r Ganolfan wedi cynorthwyo’n ymarferol drwy roi hyfforddiant i olygyddion, a thrwy rannu geirfa addas i ddysgwyr. Mae dysgwyr wedi elwa drwy gael mynediad at ddeunyddiau darllen sy’n addas i’w lefel, gyda’r gyfres o lyfrau yn agor cil y drws ar fyd o lyfrau Cymraeg o bob math. 

Mae’r bartneriaeth gyda Eisteddfod Genedlaethol Cymru wedi esgor ar weithgareddau drwy’r flwyddyn, nid yn unig yn ystod cyfnod yr Eisteddfod. Er enghraifft cynhaliwyd gŵyl ddarllen lwyddiannus i ddysgwyr gyda phartneriaid yn cynnwys Golwg 360, Eisteddfod Genedlaethol Cymru a Chyngor Llyfrau Cymru, sydd wedi rhoi cyfle i ddysgwyr wrando ar, a darllen straeon newydd sbon gan awduron profiadol. Mae hyn yn arwain at wella sgiliau dysgwyr a’u cyflwyno i’r byd diwylliannol Cymraeg.

Mae’r Ganolfan wedi sefydlu perthynas weithio dda gyda’i phartneriaid gydag aelodau o uwch-dîm y Ganolfan yn cyfarfod gyda’r sefydliadau yn rheolaidd. Mewn rhai achosion mae Memorandwm o Gyd-ddealltwriaeth wedi ei sefydlu. Mae’r cyfarfodydd yn cynnwys cyfle i adolygu gweithgaredd ac i ailgynllunio i’r dyfodol.
 
Mae’r Ganolfan hefyd yn cynnull cyfarfod yn dymhorol gyda’i holl bartneriaid cymunedol er mwyn rhannu arfer dda a chyd-gynllunio.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr:

Mae darparwyr y Ganolfan yn gwneud pob ymdrech i sicrhau cyfleoedd buddiol i ddysgwyr ddefnyddio eu Cymraeg y tu allan i wersi ffurfiol. O ganlyniad, mae’r mwyafrif helaeth o’r dysgwyr yn cael cyfle i ymarfer a mwynhau’r iaith mewn awyrgylch anffurfiol, gan ddod i wybod mwy am ddiwylliant Cymraeg hefyd. Mae’r Cynllun ‘Siarad’ lle gofynnir i siaradwyr Gymraeg ‘baru’ gyda dysgwyr am 10 awr er mwyn sgwrsio yn enghraifft lwyddiannus o gydweithio gyda gwirfoddolwyr ar draws Cymru. Mae’r holl waith yn ganolog i weledigaeth y sector o greu siaradwyr sy’n defnyddio’r Gymraeg yn hytrach na dysgwyr goddefol. O ganlyniad, mae’r Ganolfan yn cyfrannu’n effeithiol at nod Llywodraeth Cymru o gyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae oedran y bobl ifanc yn yr uned troseddwyr ifanc yng Ngharchar y Parc yn amrywio o 15 i 17 oed. Mae lle yn yr uned ar gyfer hyd at 60 o bobl ifanc a dyma’r unig un yng Nghymru. Daw’r bobl ifanc o Gymru yn bennaf, y de-ddwyrain a de-orllewin Lloegr. Mae hyd eu dedfrydau yn amrywio ond mae gan nifer sylweddol o bobl ifanc yn yr uned ddedfrydau hir, sy’n hwy na’u hoedran presennol, mewn ychydig achosion. Hefyd, mae pobl ifanc yn cael eu cadw yn y ddalfa yn yr uned, yn aros am ddedfryd. Mae llawer ohonynt wedi bod i mewn ac allan o ofal neu leoliadau troseddwyr ifanc am lawer o’u bywyd. Nid yw bron pob un o’r bobl ifanc wedi mynychu’r ysgol yn rheolaidd, os o gwbl, ers pan oeddent yn ifanc iawn, neu mae eu profiad o addysg ffurfiol wedi bod yn wael iawn.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Y weledigaeth ar gyfer y ganolfan dysgu a medrau yw ‘gwella dyfodol pob person ifanc a newid bywydau’. Mae arweinwyr a staff yn hybu cyfle cyfartal ac yn rhoi pwys ar amrywiaeth. Rhoddant bwyslais cryf ar helpu’r bobl ifanc i wella’u hunan-barch a’u parch tuag at eraill, ynghyd â datblygu’u hyder. Eu nod yw bod pobl ifanc yn gadael y carchar gyda medrau a fydd yn caniatáu iddynt roi eu hymddygiad troseddol y tu ôl iddynt ac ymgymryd â rolau defnyddiol mewn cymdeithas.

Mae’r ganolfan yn darparu addysg amser llawn (25 awr yr wythnos) i ddysgwyr mewn amgylchedd cynhwysol a chefnogol. Mae disgyblaeth gaeth y carchar ar waith yn holl ardaloedd cymunedol yr uned ac mae cosbau clir i’r rheini sy’n torri’r rheolau. Mae staff diogelwch, arweinwyr addysg ac athrawon yn cydweithio’n dda i sicrhau amgylchedd diogel. Mae athrawon a phobl ifanc yn cydweithio mewn ystafelloedd dosbarth dan glo ac maent yn cael eu harchwilio wrth fynd i mewn i’r ystafell ddosbarth ac wrth ei gadael. Er gofyniad y carchar am ddiogelwch, mae athrawon yn cynnal awyrgylch dymunol, cefnogol a phwrpasol yn yr ystafelloedd dosbarth. Mae waliau ac, weithiau, y nenfydau a’r lloriau, wedi’u haddurno â gwybodaeth a phosteri defnyddiol, sy’n benodol i’r pwnc.

Mae cyflenwad rheolaidd o ddŵr, ffrwythau a byrbrydau iach ar gael i’r dysgwyr yn ystod y dydd. Mae gan y ganolfan lyfrgell dda a llyfrgellydd preswyl. Mae ystafell gerddoriaeth a chanddi offer da, gyda thechnoleg electronig gyfredol. Hefyd, mae cegin hyfforddi a ffreutur. Mae dysgwyr yn symud i rannau eraill o’r carchar i ddefnyddio gweithdai crefft, lle maent yn dysgu medrau gwaith ymarferol. Hefyd, mae campfa ac ystafell ffitrwydd ar gael i ddysgwyr, lle y maent yn gwella’u ffitrwydd ac yn dysgu am ffyrdd iach o fyw.

Cynhelir asesiad o lefelau medrau sylfaenol pobl ifanc o fewn tridiau o gyrraedd yr uned a chânt eu neilltuo i ‘lwybr’ dysgu sy’n fwyaf addas i’w hanghenion a’u diddordebau, er enghraifft arlwyo gyda mathemateg, Saesneg a TGCh. Mae staff yn nodi’r bobl ifanc hynny ag anghenion dysgu ychwanegol a rhoddant raglenni dysgu a chymorth priodol ar waith. Mae staff yn rhoi cymorth ychwanegol i ddysgwyr ag ADY.

Mae’r cwricwlwm presennol yn adlewyrchu’r Cwricwlwm newydd i Gymru a pholisi Llywodraeth Cymru i bobl ifanc, sef Ymestyn Hawliau. Gall dysgwyr gael at raglenni ychwanegol y tu hwnt i’r amserlen arferol, i gynorthwyo ymhellach â’u hailintegreiddio i gymdeithas adeg eu rhyddhau.

Mae gan lawer o’r bobl ifanc anghenion cymhleth ac amrywiol. Mae athrawon yn defnyddio dull amlddisgyblaeth, dysgwr-ganolog, i weithio gyda nhw. Mae gan yr athrawon ymrwymiad cryf i gefnogi dysgwyr a gwneud y mwyaf o’u potensial yn ystod eu dedfryd a thuag at ailsefydlu. Mae athrawon yn hyrwyddo parch ac yn dangos amynedd diddiwedd. Gall y bobl ifanc yn yr uned fod yn heriol ac ymddwyn yn afreolus ac yn danllyd weithiau. Fodd bynnag, mae gan y rhan fwyaf o bobl ifanc barch gwirioneddol tuag at y staff addysgu ac maent yn gwerthfawrogi’r addysgu a’r cymorth a roddir iddynt. Mae staff yn modelu ymddygiad parchus trwy ysgwyd llaw â phob dysgwr a’i gyfarch gyda’i enw ar ddechrau ac ar ddiwedd pob gwers, beth bynnag sydd wedi digwydd yn ystod y sesiwn. Mae hyn yn hyrwyddo ymdeimlad o urddas a hunan-werth yn y dysgwyr ac mae’n pwysleisio y gall pob sesiwn fod yn ddechrau newydd. Er gwaethaf yr amgylchiadau, mae staff yn gwneud popeth o fewn eu gallu i wneud yr amgylchedd dysgu yn ddymunol ac yn gefnogol. 

Gall galluoedd dysgwyr amrywio o lefel mynediad 3 i TGAU. Mae athrawon yn gyfarwydd â lefelau dysgwyr newydd ac maent yn defnyddio gweithgareddau wedi’u gwahaniaethu yn dda i sicrhau bod pawb yn gallu elwa o’r dysgu. Caiff addysgu ei gynllunio i ddarparu cymaint â phosibl ar gyfer anghenion unigol dysgwyr. Mae hyn yn aml yn heriol pan fydd hyd dedfrydau yn amrywio a chaiff dysgwyr eu symud o gwmpas y system carchardai ar fyr rybudd, weithiau. Fodd bynnag, mae athrawon yn paratoi gwersi sydd wedi’u cynllunio’n dda, gan ddefnyddio deunyddiau sy’n ysgogi ac yn diddori’r dysgwyr. Ni chaniateir mynediad i’r bobl ifanc at y rhyngrwyd felly mae llawer o’r deunydd yn cael ei ddylunio a’i gynhyrchu gan yr athrawon, ar sail eu gwybodaeth am anghenion ac arddulliau dysgu’r dysgwyr. Mae’r addysgu o safon uchel iawn ac mae’n ysbrydoledig yn aml.

Mae arweinwyr a staff yn dîm agos ac yn cefnogi’i gilydd yn dda. Maent yn cynnal cyfarfodydd wythnosol lle maent yn monitro cynnydd dysgwyr drwy gynlluniau dysgu unigol. Rhoddant waith unigol i ddysgwyr sydd wedi’u cyfyngu i’w celloedd. Anaml y mae troseddwyr yn gwrthod mynychu addysg.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r rhan fwyaf o ddysgwyr yn ennill medrau a gwybodaeth ddefnyddiol a fydd yn eu helpu yn eu bywyd a’u perthnasoedd yn y dyfodol, ac a fydd yn eu helpu i gael gwaith ac osgoi ymddygiad troseddol yn y dyfodol. Yn ystod eu cyfnod yn yr uned, mae’r rhan fwyaf ohonynt yn gwella ddau lefel cyflawniad neu fwy. Mae llawer o bobl ifanc yn llwyddo i ennill cymwysterau sy’n eu helpu i fynd ymlaen i ddysgu pellach neu i addysg ffurfiol y tu hwnt i ddrysau’r carchar. Mae llawer ohonynt yn cynhyrchu gwaith ymarferol, fel cypyrddau llyfrau neu gadeiriau i’w teulu a’u brodyr/chwiorydd, a hynny o safon uchel iawn. Mae hyn yn rhoi ymdeimlad o gyflawniad iddynt ac mae’n gwneud eu teuluoedd yn falch. Mae llawer o bobl ifanc yn cyrraedd y carchar gyda lefelau llythrennedd a rhifedd isel iawn. Mae llawer ohonynt yn gwella’u llythrennedd a’u rhifedd yn ystod eu cyfnod yn y carchar, sy’n cynyddu cyflogadwyedd pobl ifanc. Fodd bynnag, effaith bwysicaf yr addysgu yw’r gwelliant yn hunan-barch pobl ifanc, gan hybu ymdeimlad o urddas a gobaith am well cyfleoedd mewn bywyd y tu hwnt i ddrysau’r carchar.