Arfer effeithiol Archives - Page 22 of 68 - Estyn

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Markham wedi’i lleoli ym mhentref Markham, sydd wedi’i lleoli yn ardal y Coed-duon yng Nghyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Mae’n gwasanaethu pentrefi dalgylch Markham, Llwyncelyn ac Argoed. Mae mewn ardal amddifadedd uchel ac wedi’i lleoli o fewn y 10-20% uchaf o’r ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae 188 o ddisgyblion ar y gofrestr ar hyn o bryd, sy’n cynnwys 24 o ddisgyblion Meithrin rhan-amser. Mae tua 46% o’r disgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae’r waelodlin adeg mynediad ymhell islaw deilliannau disgwyliedig yn gysylltiedig ag oedran. Mae’r ysgol yn darparu amgylchedd diogel, anogol a bywiog lle mae disgyblion a staff yn falch o fod yn rhan o gymuned ddysgu mor gefnogol. Mae disgyblion yn gwneud cynnydd da iawn o’u gwaelodlinau, sydd wedi’u galluogi gan ymagwedd cwricwlwm ‘RISE’ hynod effeithiol ac unigryw’r ysgol.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r ysgol yn cyflogi Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd sydd wedi sefydlu, datblygu ac ymgorffori rhaglen gynhwysfawr i ymgysylltu â rhieni a theuluoedd, yn ogystal â datblygu ystod eang o ymglymiad gan asiantaethau a’r gymuned; gan ddarparu ymagwedd ‘tîm o amgylch yr ysgol’. Mae gan y Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd rôl allweddol ym mhob agwedd ar ymgysylltu â theuluoedd a’r gymuned i ddiwallu anghenion a chyfoethogi bywydau disgyblion yr ysgol a’u teuluoedd.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Datblygodd yr ysgol amgylchedd cynnes a chroesawgar a oedd yn canolbwyntio ar gynwysoldeb i bawb. Trwy weledigaeth ar y cyd i ‘Feithrin ac Ysbrydoli’, dechreuodd staff greu diwylliant dysgu diogel a chefnogol lle roedd pawb yn teimlo eu bod yn aelod gwerthfawr o ‘Deulu Markham’. Cydnabu’r ysgol fod angen rôl fugeiliol a fyddai’n sicrhau bod teuluoedd yn cael eu cefnogi’n llawn, bod cyfathrebu effeithiol yn cael ei gynnal yn gyson a bod partneriaethau effeithiol yn cael eu meithrin o fewn y gymuned ehangach. Roedd y ffocws ar fynd ag ymrwymiad ‘Teulu Markham’ y tu hwnt i ddrysau’r ysgol.  

Nod yr ysgol oedd helpu sicrhau bod anghenion disgyblion y tu allan i’r ysgol yn cael eu diwallu er mwyn iddynt allu cyrraedd eu llawn botensial yn yr ysgol. Penodwyd Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd, ac esblygodd natur ei rôl dros gyfnod i ddiwallu anghenion cymuned Markham a’r pentrefi cyfagos.

Cydnabu’r ysgol fod perthnasoedd cadarnhaol ac adnabod teuluoedd yn dda yn allweddol i lwyddiant o ran ymgysylltu â’r gymuned yn effeithiol. Gweithiodd y Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd i sicrhau ei bod yn creu cysylltiadau ag ystod eang o wasanaethau cymorth, gan helpu teuluoedd i dderbyn y cymorth roedd ei angen arnynt y tu allan i’r ysgol. Mae’r rôl i gynorthwyo disgyblion a theuluoedd wedi esblygu dros gyfnod, ac wedi cael ei haddasu yn ôl yr angen. Mae’r Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd yn cyfarfod â theuluoedd neu unigolion, ac yn cytuno ar y gwasanaeth cymorth gorau iddynt gyda’i gilydd; p’un a yw hynny’n fewnol gyda thîm cymorth i deuluoedd yr ysgol a’r Cynorthwywyr Cymorth Llythrennedd Emosiynol, neu’n allanol gydag ystod o ddarparwyr gwasanaethau eraill. Datblygodd yr ysgol ymagwedd Cynllunio yn Canolbwyntio ar Deuluoedd, gan sicrhau bod cymorth yn cael ei deilwra i’r teulu neu’r unigolyn. Dros gyfnod o bedair blynedd, datblygodd yr ysgol ystod o gysylltiadau rhwydwaith cefnogol er mwyn cynorthwyo ag anghenion teuluoedd. Mae’r rhain yn cynnwys cymorth rhianta; darpariaeth les ar gyfer rhieni a disgyblion fel ei gilydd; sesiynau llythrennedd a rhifedd ychwanegol ar gyfer y teulu cyfan; gwasanaethau profedigaeth; cymorth â bwyd, cymorth ariannol a chymorth tai; gweithdai presenoldeb da; cymorth yn sgil trais domestig a thrais yn erbyn menywod; cymorth i ofalwyr ifanc; darpariaeth rhianta yn y blynyddoedd cynnar ac eirioli i blant. 

Gyda chymorth i deuluoedd wedi’i ymgorffori’n gadarn a pherthnasoedd cryfach ar draws yr ysgol, nod yr ysgol oedd ennyn diddordeb rhieni yn ei gwaith ymhellach. Cafodd rhaglen ymgysylltu â theuluoedd ei chyflwyno, ei mireinio a’i gwella er mwyn i’r ysgol ddarparu cynnig blynyddol o sesiynau i deuluoedd. Roedd y rhain yn cynnwys:

  • Sesiynau Rhieni a Phlant Gyda’i Gilydd
  • Grŵp Tadau
  • Boreau coffi
  • Ystod o gyrsiau achrededig Addysg Oedolion Cymru ar gyfer rhieni a gofalwyr 
  • Sesiynau hyfforddiant Medrau Sylfaenol
  • Sesiynau pontio cwrdd a chyfarch y Blynyddoedd Cynnar i deuluoedd
  • Gweithdai presenoldeb
  • Sesiynau galw i mewn y Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoed

Mae’r ysgol yn parhau i fonitro llwyddiant ac effaith ei gweithgareddau ymgysylltu ac yn eu hadnewyddu’n rheolaidd; gan ymateb i ddiddordebau disgyblion, rhieni a gofalwyr er mwyn cynnal ymgysylltiad ac ymglymiad. 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

  • Mae rhaglen gynhwysfawr o gymorth ac ymgysylltu â theuluoedd wedi cael ei sefydlu a’i hymgorffori. 
  • Mae ystod eang o ymglymiad gan y gymuned ac asiantaethau gyda’r ysgol a theuluoedd yn sicrhau bod anghenion pawb yn cael eu diwallu. 
  • Caiff bywydau llawer o ddisgyblion a’u teuluoedd eu cyfoethogi trwy gynnig ymagwedd ‘tîm o amgylch y teulu’. 
  • Mae pob un o’r disgyblion yn cyfrannu at ddigwyddiadau cymunedol ac yn datblygu eu medrau a’u galluoedd fel dinasyddion egwyddorol a gwybodus. 
  • Mae perthnasoedd cryf wedi cael eu meithrin gyda’r holl deuluoedd yn seiliedig ar ymddiriedaeth a pharch ar y ddwy ochr. 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

  • Rhannwyd yr arfer â’r corff llywodraethol trwy gyflwyniadau disgyblion a staff. 
  • Mae’r ysgol wedi rhannu’r model a’r strategaeth gyda chonsortia rhanbarthol a’r awdurdod lleol. 
  • Rhannwyd y model mewn sesiynau dysgu proffesiynol gydag ysgolion clwstwr a rhanbarthol, ac o ganlyniad, mae ysgolion wedi ymweld i weld y broses yn uniongyrchol, a datblygu eu dealltwriaeth eu hunain ymhellach o ymgysylltu’n effeithiol â’r gymuned trwy gysylltu â’r Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd.
  • Mae’r Gweithiwr Cymorth Disgyblion a Theuluoedd a’r pennaeth wedi rhannu gwaith yr ysgol trwy raglen yr ALl ar gyfer penaethiaid newydd. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae’r ysgol gynradd wedi’i lleoli ym mhentref Cwm-bach ger Aberdâr; nodwyd bod rhan o’r dalgylch yn ardal Dechrau’n Deg. Mae 247 o ddisgyblion ar gofrestr yr ysgol, o’r Dosbarth Meithrin i Flwyddyn 6, gyda naw dosbarth prif ffrwd yn ogystal â dau Ddosbarth Anghenion Dysgu Cymhleth a ariennir yn ganolog: un yn y Cyfnod Sylfaen, ac un yng nghyfnod allweddol 2. Mae’r ysgol yn cynnig darpariaeth feithrin amser llawn o’r mis Medi ar ôl trydydd pen-blwydd y plentyn. Mae’r ysgol yn cyflogi wyth o athrawon dosbarth cyfwerth ag amser llawn (CALl), yn ogystal â dau CALU ac athro 70%. Caiff yr aelodau staff hyn eu cynorthwyo gan 8 o Gynorthwywyr Addysgu CALl a 4.5 SNSA CALl.      

Mae canran y disgyblion sy’n cael prydau ysgol am ddim wedi cynyddu’n sylweddol dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf i 21.8%. Cyfran y disgyblion y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol yw 25.2%. Cyfran y disgyblion y mae Saesneg yn iaith ychwanegol iddynt yw 2.9%. 
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Cyn uno ysgol Iau, ysgol Fabanod ac ysgol Feithrin Cwm-bach, roedd Ysgol Iau Cwm-bach yn cyflwyno’r cwricwlwm llythrennedd trwy’r ymagwedd Big Writing. Er y bu ymgysylltiad disgyblion a chyfanswm yr ysgrifennu yn uchel, roedd safonau’n anghyson ar draws yr ysgol, ac roedd ansawdd gramadeg, darllen a sillafu disgyblion islaw disgwyliadau. Cwblhawyd yr holl ysgrifennu o fewn wythnos, ac felly ychydig iawn o le oedd yn y daith ysgrifennu ar gyfer datblygu neu olygu gramadeg. Trwy weithgareddau gwrando ar ddysgwyr, nodwyd bod disgyblion yn ei chael yn anodd esbonio pam roeddent yn ysgrifennu, ac nid oedd ganddynt yr eirfa i esbonio pam roeddent wedi dewis ymadroddion gramadegol neu eirfa benodol. Nododd monitro dilynol fod angen datblygu’r daith dysgu ysgrifennu i gynrychioli proses ysgrifennu awduron proffesiynol yn well, a datblygu dealltwriaeth staff a disgyblion o ramadeg, a dealltwriaeth pob un o’r staff o addysgeg effeithiol mewn ysgrifennu.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Digwyddodd y newidiadau mewn arfer ysgrifennu dros dair blynedd o ganlyniad i broses gynyddrannol a oedd yn canolbwyntio ar addysgeg a theori dysgu, yn hytrach na’r gweithgareddau eu hunain. Gwelwyd y gwelliannau mwyaf mewn meysydd lle dechreuodd hyfforddiant ag ymchwil academaidd a thrafodaethau ‘pam’ y newidiadau gyda staff. 

Wedi i ysgrifennu gael ei nodi yn faes o ran gwella’r ysgol, y man cychwyn cyntaf oedd sillafu, gan fod staff yn gyfarwydd ag addysgu sillafu, ac yn rhywbeth yr oeddent yn teimlo’n gyfforddus ag ef. Cyn penderfynu ar unrhyw newidiadau, rhoddwyd cyfnodolyn academaidd i bob un o’r staff addysgu ar sillafu i’w ddarllen, a gofynnwyd iddynt adrodd yn ôl wrth weddill y staff addysgu ar eu casgliadau. Nododd y canfyddiadau fod angen ymgorffori sillafu yn y daith ysgrifennu, gan ailedrych yn rheolaidd ar ble roedd plant yn chwilio am batrymau ac eithriadau i reolau. Wedyn, treialodd athrawon wahanol ymagweddau ac adrodd yn ôl ar effaith y gwaith. Nododd yr ymchwil hon hefyd pam roedd cynlluniau sillafu a ddefnyddiwyd yn y gorffennol wedi methu codi safonau, gan nad oeddent yn cael eu hintegreiddio i’r daith ysgrifennu, ac felly nid ydynt yn creu cysylltiadau rhwng dysgu. 

Mewn cydweithrediad ag ymgynghorydd llythrennedd, datblygwyd taith ddysgu deilwredig am ddeg diwrnod ar gyfer ysgrifennu a oedd yn cynrychioli proses ysgrifennu awduron proffesiynol yn well. Roedd y daith hon yn cynnwys bachau, lefel geiriau a diwrnodau llafaredd a ffocws penodol ar ramadeg, sillafu a golygu. Ar gyfer pob diwrnod yn y daith, datblygwyd cronfa o adnoddau ac ychwanegwyd ato yn barhaus. Yn ystod y flwyddyn nesaf, cyflwynwyd hyfforddiant staff ar bob maes o’r daith ddysgu, a gwnaed safoni rheolaidd rhwng grwpiau blwyddyn er mwyn gwella cysondeb a safonau. 

Fel y nodwyd trwy drafodaethau â staff, craffu ar lyfrau ac arsylwadau gwersi, codwyd safonau ym mhob maes heblaw gramadeg. Datblygwyd rhaglen gynhwysfawr o wella gramadeg i gefnogi dealltwriaeth staff a disgyblion o ramadeg, a sut y gellid ei addysgu’n effeithiol. Canolbwyntiodd y ddwy sesiwn ramadeg gyda’r nos ar feithrin dealltwriaeth staff o ramadeg, a magu eu hyder yn y maes. Roedd hyn yn cynnwys sut i nodi a defnyddio dosbarthiadau geiriau, mathau o frawddegau, gwahaniaethau mewn iaith ffurfiol ac anffurfiol, ac enghreifftiau o sut mae gramadeg yn esblygu ac y dylai eithriadau gael eu harchwilio gan ddisgyblion, nid eu hosgoi. Canolbwyntiodd y tair sesiwn oedd yn weddill ar addysgeg gramadeg ac roedd yn cynnwys trafodaethau staff ar weithgareddau effeithiol ac aneffeithiol ar-lein ac, mewn gwerslyfrau, sut i integreiddio addysgu gramadeg i daith ddysgu, a disgwyliadau ym mhob cam cynnydd. Roedd pob un o’r staff addysgu a’r staff cymorth yn bresennol yn yr hyfforddiant i sicrhau bod negeseuon a hyfforddiant yn gyson, a recordiwyd y sesiynau hyn er mwyn i aelodau staff newydd allu manteisio ar yr hyfforddiant. Datblygwyd map gramadeg o Flwyddyn 1 i Flwyddyn 6 er mwyn nodi disgwyliadau cyffredin, ac fe gafodd athrawon eu grymuso i wahaniaethu’r gwaith yn dibynnu ar gyflawniad blaenorol y disgyblion. I gefnogi ysgrifennu disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol (ADY), darparwyd hyfforddiant sgaffaldio i bob un o’r staff. Roedd hyn yn cynnwys sut i flaenlwytho gwybodaeth, a sut i ddefnyddio offer fel tablau amnewid i gefnogi annibyniaeth. 

Nododd ymchwil academaidd a wnaed gan staff ei bod yn bwysig i blant ysgrifennu lluniadau fel sillafu a gramadeg yn eu cyd-destun. Gweithiodd athrawon gyda’i gilydd i ddeall sut i ysgrifennu testunau model a oedd yn darparu’n benodol ar gyfer anghenion y plant, ac a oedd yn cynnwys y sillafu a’r gramadeg a fyddai’n cael eu hastudio yn y pythefnos ysgrifennu. 

Cyfrannodd yr holl hyfforddiant hwn at ymagwedd gyfannol at addysgu ysgrifennu, lle mae pob cam wedi’i seilio ar egwyddorion addysgegol ac ymchwil academaidd. Mae addysgu ysgrifennu yn awr yn dechrau â’r model, lle mae athrawon yn nodi’r dyfeisiau sillafu, gramadeg a llythrennedd sydd eu hangen i addysgu’r darn hwnnw o ysgrifennu. Rhennir y model hwn ar ddechrau’r daith ddysgu ac mae’r pythefnos yn cynnwys gweithgareddau sydd wedi’u cynllunio’n benodol i gynorthwyo ag ysgrifennu’r darn hwnnw, yn hytrach na gweithgareddau ynysig ac anghymesur nad ydynt yn cyfeirio at y model neu’r darn ysgrifennu terfynol.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Gan fod cronfa a rennir o eirfa a gweithgareddau wedi cael ei ddatblygu trwy’r hyfforddiant, mae staff yn fwy hyderus yn awr yn trafod yr addysgeg a’r termau gramadegol. Trwy fonitro parhaus a thrafodaethau rhwng staff, nodwyd bod staff yn cynnal gormod o weithgareddau gramadeg ac yn esgeuluso rhannau eraill o’r daith ddysgu. Helpodd safoni a chymorth cymheiriaid y staff i gael cydbwysedd yn y daith ddysgu i sicrhau, tra bod hyblygrwydd yn eu hymagwedd, yr eir i’r afael â’r holl elfennau sydd eu hangen i’r disgyblion fod yn ysgrifenwyr effeithiol. 

Mae ysgrifennu bron pob un o’r disgyblion yn fwy anturus a gall plant ddisgrifio eu taith ddysgu yn gliriach. Maent yn fwy myfyriol o ran y ramadeg y maent yn ei defnyddio ac yn dechrau cyfiawnhau eu dewisiadau gramadeg. Gan fod athrawon yn fwy hyderus yn deall beth mae brawddegau’n ei gynnwys a sut i adnabod gweithgareddau sy’n annog camdybiaethau, gall mwy o ddisgyblion ddiffinio brawddegau yn hyderus a defnyddio ystod ehangach o atalnodi. Mae llawer o blant bellach yn fwy annibynnol yn eu hysgrifennu ac yn llai dibynnol ar gronfeydd o eiriau a brawddegau, gan ddefnyddio offer sgaffaldio yn hytrach i ysgrifennu’n annibynnol. Mae annibyniaeth disgyblion, yn enwedig disgyblion ag ADY, wedi cynyddu, gan alluogi pob un o’r staff i gefnogi ysgrifennu disgyblion, yn hytrach na threulio amser yn eu hannog i ysgrifennu. Mae staff a disgyblion ar draws yr ysgol yn fwy hyderus o lawer yn ysgrifennu, ac mae’r brwdfrydedd am ysgrifennu wedi galluogi diwylliant o welliant parhaus a syniadau newydd.  
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ymagwedd at ysgrifennu wedi cael ei rhannu ag ysgolion y clwstwr, lle rhoddwyd cyfle i benaethiaid ac arweinwyr pwnc ymweld â’r ysgol i weld yr ymagwedd ysgrifennu ar waith. Mae’r Dirprwy Bennaeth wedi ymddangos ar Bodlediad Llythrennedd Consortiwm Canolbarth y De ac wedi cael gwahoddiad i gyfrannu at bodlediadau gan Ymgynghoriaethau Addysg ledled De Cymru. Mae’r ysgol yn cynnal diwrnodau agored ac yn darparu hyfforddiant i arweinwyr llythrennedd, i gefnogi datblygiad taith gramadeg a llythrennedd. 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Cwm-bach wedi’i lleoli ym mhentref Cwm-bach ger Aberdâr; nodwyd bod rhan o’r dalgylch yn ardal Dechrau’n Deg. Mae 247 o ddisgyblion ar gofrestr yr ysgol, o’r Dosbarth Meithrin i Flwyddyn 6, gyda naw dosbarth prif ffrwd yn ogystal â dau Ddosbarth Anghenion Dysgu Cymhleth a ariennir yn ganolog: un yn y Cyfnod Sylfaen, ac un yng nghyfnod allweddol 2. Mae’r ysgol yn cynnig darpariaeth feithrin amser llawn o’r mis Medi ar ôl trydydd pen-blwydd y plentyn. Mae’r ysgol yn cyflogi wyth o athrawon dosbarth cyfwerth ag amser llawn (CALl), yn ogystal â dau CALU ac athro 70%. Caiff yr aelodau staff hyn eu cynorthwyo gan wyth o Gynorthwywyr Addysgu CALl a 4.5 SNSA CALl.

Mae canran y disgyblion sy’n cael prydau ysgol am ddim wedi cynyddu’n sylweddol dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf i 21.8%. Cyfran y disgyblion y nodwyd bod ganddynt anghenion dysgu ychwanegol yw 25.2%. Cyfran y disgyblion y mae Saesneg yn iaith ychwanegol iddynt yw 2.9%. 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Er gwaethaf rhaglen o barhau i wella’r ysgol dros nifer o flynyddoedd, ni chafodd llawer o newidiadau a mentrau eu cynnal, ac roedd staff yn ei chael yn anodd “derbyn” y weledigaeth er gwaethaf hyfforddiant ac adnoddau o ansawdd uchel. Er enghraifft, ym mis Medi 2018, pan ofynnwyd iddynt roi adborth ar amgylcheddau ystafell ddosbarth ei gilydd, ychydig iawn o staff yn bresennol a oedd yn fodlon rhoi canmoliaeth gadarnhaol neu adeiladol i’r grŵp; hyd yn oed i gymheiriaid yr oedd ganddynt berthnasoedd gweithio hirsefydledig â nhw. Wrth gyflwyno mentrau, polisïau neu strategaethau newydd, ni wnaeth unrhyw un herio uwch arweinwyr na gofyn cwestiynau, hyd yn oed. Er y byddai’r rhan fwyaf o staff yn derbyn yr hyfforddiant, nifer gyfyngedig a fanteisiodd ar yr hyfforddiant, ac mewn lleiafrif o achosion, nid oedd unrhyw newid yn eu harferion. Roedd y rhesymau a roddodd staff am beidio â gweithredu newidiadau yn amrywio o’u hamgyffrediad o’r fenter, eu galluoedd, eu bywydau cartref a’u lles, i’r modd yr oedd arweinwyr yn eu cyflwyno.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Fel rhan o ddatblygiad proffesiynol a wnaed gan y pennaeth a’r dirprwy bennaeth, gwelsant fod ‘The Five Dysfunctions of a Team’ gan Patrick Lencioni yn disgrifio’r sefyllfa roedd yr ysgol ynddi bron yn berffaith; grŵp o bobl a oedd yn gweithio gyda’i gilydd, a oedd yn galw eu hunain yn dîm, ond gydag ychydig iawn o her ac ego a oedd yn brwydro yn erbyn datblygu ethos tîm go iawn. Nododd arolwg staff fod bron pob un o’r staff yn hapus â’r sefyllfa bresennol, heb fod yn ymwybodol o beth oedd gwaith tîm effeithiol, a buddion datblygu her broffesiynol.

Trwy gydol 2018-2019, ysgrifennwyd Cynllun Datblygu Pobl (CDP), a oedd yn cyd-fynd â’r Cynllun Gwella Ysgol (CGY) ac yn ceisio datblygu dealltwriaeth pob un o’r staff o bwysigrwydd eu rôl mewn gwella’r ysgol a sut i gydweithio â her broffesiynol. Llywiodd y cynllun hwn y modd yr oedd yr ysgol yn ymdrin â gwelliant, a chyfeiriwyd at adborth y staff yn rheolaidd. Trwy weithgareddau strwythuredig a oedd yn annog trafodaeth ac yn meithrin ymddiriedaeth, gwelwyd gwelliant sylweddol, yn enwedig yn ansawdd y trafod a’r dadlau. Dechreuodd sawl aelod o staff herio penderfyniadau yn broffesiynol, gan achosi i fwy o staff gofleidio newid. 

I annog gwaith tîm a chyflwyno testunau academaidd mewn ffordd hygyrch, cyflwynwyd clwb llyfrau, a chymerodd pob un o’r staff ran ynddo. Dewisodd grwpiau pa lyfr yr hoffent ei astudio, a oedd yn cynnwys ‘The Chimp Paradox’ gan Yr Athro Steve Peters a ‘Legacy’ gan James Kerr. Galluogodd Clybiau Llyfrau fyfyrio personol a phroffesiynol ar gyfer cydweithio a thrafodaeth agored, nad oeddent yn ymwneud â rôl neu gyfrifoldeb unigolyn o fewn yr ysgol. Cydweithiodd pob grŵp ar eu canfyddiadau, a’u cyflwyno i bob aelod o staff. 

O ganlyniad i’r holl welliant i’r ysgol a oedd yn cael ei yrru gan yr uwch dîm arweinyddiaeth yn y gorffennol, roedd gan arweinwyr canol ychydig iawn o wybodaeth a phrofiad o brosesau ar gyfer gwella’r ysgol a gweithgareddau monitro, gwerthuso ac adolygu. Yn ystod 2019 a 2020, datblygwyd Timau Gwella’r Ysgol, yn cynnwys yr holl arweinwyr canol. Dyfeisiwyd cylch tri thymor lle byddai Timau Gwella’r Ysgol yn derbyn datblygiad proffesiynol mewn gweithgareddau monitro, gwerthuso ac adolygu; craffu ar lyfrau, casglu arolygon llais y disgybl a theithiau dysgu. Pennwyd uwch arweinydd i bob Tîm Gwella’r Ysgol i fodelu, llywio, hyfforddi a mentora eu tîm o ran y ffocws ar fonitro, gwerthuso ac adolygu a’r flaenoriaeth i wella’r ysgol. Roedd y cymorth hwn yn cynnwys cofnodi data cychwynnol, ysgrifennu cynllun gweithredu, gwerthuso’r canfyddiadau a ffurfio adroddiadau gan ddefnyddio dull FADE (Ffocws, Dadansoddi, Datblygu, Gwerthuso). Ar ddiwedd pob tymor, cyflwynodd y Timau Gwella’r Ysgol grynodeb o ganfyddiadau i’r Pennaeth a rhannu adborth ar fonitro, gwerthuso ac adolygu gyda staff unigol, gan ddatblygu eu hyder i rannu arfer dda a chynnal sgyrsiau heriol ond proffesiynol. Wedyn, fe wnaeth yr arweinwyr canol yn y Timau Gwella’r Ysgol ailfonitro ar ôl cyfnod byr o amser datblygu a gweithredu. Bob tymor, cylchdrodd y timau i agwedd arall ar fonitro, gwerthuso ac adolygu, felly erbyn diwedd y flwyddyn, roeddent wedi profi’r tair elfen ffocws, sef monitro, gwerthuso ac adolygu. Dynodwyd cyfarfodydd staff ar gyfer hyn, a sicrhaodd adolygiad o’r amserlen 1265 fod ystyriaethau’n cael eu rhoi i faich gwaith. 

Yn ystod 2021 a 2022, parhaodd y CDP. Pennwyd staff gan yr UDA i Dîm Gwella’r Ysgol newydd, a chymerodd pob un ohonynt gyfrifoldeb am un flaenoriaeth benodol ar y CGY, gan weithredu’r medrau a’r wybodaeth yr oeddent wedi’u dysgu yn y gwaith arwain dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Cafodd timau eu mentora a’u hyfforddi i ddyfeisio eu cynllun gweithredu eu hunain o’u targed CGY cyffredinol, gan rannu meini prawf llwyddiant, camau gweithredu, dyddiadau terfynau amser a dyraniad cyllideb. Trwy gydol y flwyddyn, cyflwynodd y Timau Gwella’r Ysgol ddatblygiad proffesiynol i staff, cyfarfod â’r Pennaeth a’r Partner Gwelliant Rhanbarthol ar gyfer diweddariadau cynnydd, ac yn nhymor yr haf, cyflwyno adolygiad o’u gwerthusiad o’u cynllun gweithredu i’r corff llywodraethol.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae medrau cydweithio a chyfathrebu staff, yn ffurfiol ac yn anffurfiol fel ei gilydd, wedi gwella’n sylweddol, nid yn unig o ran effeithio ar eu gwybodaeth a’u medrau proffesiynol ond o ran cael effaith gadarnhaol ar les staff hefyd. Mae gan bob un o’r staff wybodaeth well am wella ysgolion, y broses a’r gweithgareddau monitro, gwerthuso ac adolygu a wnaed i werthuso’r effaith.

Bu effaith uniongyrchol ar safonau o fewn yr ystafell ddosbarth, yn enwedig effeithiolrwydd marcio a datblygu’r Gymraeg, sef ffocws dau o’r Timau Gwella’r Ysgol. Cyflawnodd bron pob un o’r Timau Gwella’r Ysgol eu deilliant bwriadedig yn y flwyddyn gyntaf. Pan na chyflawnodd Timau Gwella’r Ysgol eu deilliant bwriadedig neu’u cynllun gweithredu’n llawn, cynyddodd lefel hunanfyfyrio staff yn gyflym i allu myfyrio’n gadarnhaol ar yr hyn yr oeddent yn ei ddysgu yn bersonol ac yn broffesiynol am eu medrau, eu gwybodaeth a’u harweinyddiaeth, a sut byddent yn ymdrin â hyn yn wahanol i sicrhau mwy o effaith yn y dyfodol. Mae staff yn fwy hyderus i fentro yn eu harfer eu hunain erbyn hyn, ac wedi dod yn fwy rhagweithiol â syniadau i wella’r ysgol ac ymgymryd ag ymchwil weithredu o fewn eu hystafell ddosbarth eu hunain.

Bu cynnydd yn nifer y staff sy’n archwilio dilyniant yn eu gyrfa, ac mae’r ysgol wedi bod mewn sefyllfa i benodi deiliaid cyfrifoldebau addysgu a dysgu o blith ymgeiswyr mewnol.
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rhannwyd yr ymagwedd at wella ysgolion ag ysgolion y clwstwr, lle mae penaethiaid ac uwch arweinwyr wedi cael cyfle i ymweld â’r ysgol, a gweld yr ymagwedd yn ymarferol. Trwy weithio fel rhan o Bartneriaeth Cymheiriaid gyda’r consortia rhanbarthol, mae’r pennaeth wedi rhannu’r ymagwedd hon ag arweinwyr a thimau gwella ysgolion ar draws awdurdodau lleol.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gymraeg Gwenllian yn ysgol cyfrwng Cymraeg ar gyfer disgyblion 3-11 oed sy’n cael ei chynnal gan awdurdod lleol Sir Gaerfyrddin. Daw lleiafrif y disgyblion o deuluoedd lle mae’r Gymraeg yn cael ei siarad gartref. Mae ynddi 137 o ddisgyblion ac mae gan 11.3% o ddisgyblion yr ysgol yr hawl i brydau ysgol am ddim.

Cyd-destun a chefndir i’r arfer effeithiol neu arloesol

Mae Ysgol Gymraeg Gwenllian wedi’i lleoli yn y dref hanesyddol Cydweli ble mae nifer o atyniadau a storiâu hanesyddol yn caniatáu cyfleoedd cyfoethog i ddatblygu diddordeb a chwilfrydedd disgyblion. Fodd bynnag, sylweddolodd arweinwyr nad oedd dealltwriaeth disgyblion am hanes gwerthfawr yr ardal yn ddigon datblygeidig. Er mwyn i’r ysgol gael effaith gadarnhaol ar ddealltwriaeth y disgyblion am hyn ac, yn y pen draw, i ddeall lle Cydweli yng Nghymru a’r byd ehangach, penderfynodd arweinwyr datblygu gweledigaeth gadarn oedd wedi ei sylfaenu ar hanes y dywysoges Gwenllian. Dechreuodd y daith drwy annog athrawon i addysgu am yr ardal, datblygu gwerthoedd oedd yn seiliedig ar y dywysoges ac yna datblygu arwyddair i’r ysgol.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Crëwyd gwerthoedd newydd i’r ysgol ar y cyd rhwng y disgyblion, y llywodraethwyr a’r staff a oedd yn gosod pwyslais gynyddol ar y pedwar diben a hanes y dywysoges Gwenllian. Gosodwyd pwyslais cryf hefyd ar ddathlu Cymreictod a meithrin dealltwriaeth disgyblion o gynefin cyfoethog Cydweli, er enghraifft y gath ddu, yr afonydd Gwendraeth, Hen Fenyw Fach Cydweli ac wrth gwrs y castell. Yn ogystal, rhoddwyd blaenoriaeth ar wneud defnydd o’r ardal leol ar gyfer gweithgareddau dysgu, er enghraifft wrth gynnal sioeau yn y castell yn hytrach na’r ysgol.

Oherwydd y pwyslais ar yr ardal, llwyddodd y disgyblion ail-ysgrifennu stori’r dywysoges Gwenllian trwy blethu’r hanes gyda gwerthoedd yr ysgol a rhannu hyn trwy ffilm ar gyfer y gymuned. Yn ogystal, crëwyd podlediadau am yr ardal gyda phobl leol a chyn ddisgyblion enwog. Crëwyd byrddau hanes ar gyfer ystod o oedrannau oedd yn cynnwys gemau i blant iau, megis lleoli’r gath ddu, a heriau rhifedd megis cardiau cyfrifo, ar gyfer plant hŷn. Llwyddodd y podlediadau, fideo a’r byrddau hanes greu cysylltiadau naturiol rhwng profiadau’r disgyblion a’u dysgu. Yn ogystal, crëodd hyn gyfleoedd i’r disgyblion i wreiddio eu dealltwriaeth ymhellach a datblygu eu medrau ysgrifennu creadigol a dylunio trwy greu cerddi am rannau o’r ardal ar glymau Celtaidd i arddangos yn yr ardal wrth weithio gyda phrif fardd. Roedd hyn yn cyd-fynd gyda map o’r ardal a ddyluniwyd gan y disgyblion ar gyfer ymwelwyr i’r ysgol a’r ardal. Yn ei dro, llwyddodd hyn i ddyfnhau gwybodaeth y disgyblion o’r ardal leol.

Yn ogystal, sicrhaodd arweinwyr yr ysgol bod gan y gymuned, rhieni a busnesau lleol lais yn nyluniad cwricwlwm yr ysgol trwy rannu holiaduron oedd yn ffocysu ar gyfeiriad dysgu’r disgyblion a’u medrau ar gyfer dyfodol. Bu llais y gymuned, gwerthoedd yr ysgol, a’r ethos Cymreig yn rhan allweddol o baratoi’r staff at gynllunio y Cwricwlwm i Gymru. Hefyd, er mwyn dyfnhau dealltwriaeth disgyblion o weithgareddau Cymreig ymhellach, cynlluniwyd gweithgareddau hyrwyddo Cymreictod gan gynnwys eisteddfodau, gweithgareddau bit-bocsio Cymraeg, cyngherddau, a chysylltiadau gyda sefydliadau cenedlaethol megis Cymdeithas Pêl-droed Cymru.

Trwy hyn, llwyddwyd i sicrhau sylfaen gadarn i ddwysau dealltrwriaeth disgyblion am hanes yr ardal a phwysigrwydd Cymreictod, er enghraifft wrth ddatblygu eu deallwtwriaeth o faterion rhyngwladol trwy sefydlu cysylltiadau cryf gydag ysgol yn Qhobosheaneng, Lesotho, ac ysgol yn Saint-Jacut-de-la-Mer, Ffrainc.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?

Ymfalchïa’r ysgol yn y ffaith bod eu harolwg diweddar wedi nodi: ‘mae ei weledigaeth gadarn, sydd wedi ei sylfaenu ar hanes y dywysoges Gwenllian, wedi ei saernio’n gelfydd i feithrin balchder disgyblion at berthyn i’r ardal leol a Chymru. Mae hyn yn ei dro yn cefnogi’r disgyblion i ehangu eu gorwelion a chymhwyso eu medrau mewn ystod gyfoethog o brofiadau dysgu’.

Yn ogystal, mae ymroddiad y staff a disgyblion yn y gymuned wedi cael effaith gadarnhaol ar ddysgu ac addysgu gan ei fod yn darparu cyfleoedd i ddatblygu dealltwriaeth am hanes a chynefin eu hunain. O ganlyniad,, mae gan ddysgwyr flachder cynhenid tuag at eu cynefin, eu hardal leol a’u treftadaeth. Maent yn aelodau gwerthfawro’u gymuned ac mae’r gymuned yn rhan anorfod o’r ysgol.
 

Sut ydych chi wedi mynd ati i rannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol yn gosod pwyslais ar ddathlu llwyddiannau’r disgyblion a’r ysgol yn ei chyfanrwydd ar ei gwefan, gwefan cymdeithasol a’r wasg yn lleol a chenedlaethol. Yn ogystal, mae’r arfer dda yn cael ei rhannu’n eang trwy ddigwyddiadau sirol a chydnabyddiaethau cenedlaethol a rhyngwladol wrth i’r ysgol gipio nifer o wobrau. Maent hefyd yn cynllunio eu gweledigaeth a chwricwlwm i ganolbwyntio ar enwogion yr ardal sy’n gosod pwyslais ar bwysigrwydd eu diwylliant, eu treftadaeth a’u Cymreictod. Er enghraifft, creodd y disgyblion fideo er mwyn egluro gweledigaeth yr ysgol sy’n seiliedig ar y dywysoges Gwenllian. Yn ogystal, crëwyd nifer o fyrddau comig, byrddau clymau Celtaidd a map mawr ar safle’r ysgol sy’n hyrwyddo hanes yr ardal yn llwyddiannus.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae’r daith o ran datblygu diwylliant ac ethos Cymru a’r Gymraeg ar draws yr ysgol wedi’i gwreiddio’n ddwfn yn y weledigaeth ar gyfer Ysgol Gynradd Penclawdd. Dros y blynyddoedd diwethaf ac fel rhan o’i thaith at 2022 a’r cwricwlwm newydd, mae’r holl randdeiliaid wedi cyfrannu at ddatblygu’r weledigaeth ac mae hyn wedi sicrhau bod yr holl randdeiliaid wedi buddsoddi’n gyfartal mewn bodloni’r nodau ac maent yn rhagweithiol ynghylch y daith. Cafodd COVID effaith enfawr ar siarad Cymraeg yn yr ysgol gan fod bron bob un o’r disgyblion yn dod o deuluoedd sy’n siarad Saesneg yn bennaf. Wrth ddychwelyd i’r ysgol, sylwyd ar y dirywiad sylweddol ym medrau Cymraeg disgyblion ac anelodd yr ysgol at wella hyn ac, yn y pen draw, gwneud y medrau hyd yn oed yn well nag yr oeddent cyn COVID. Ei nod oedd tanio angerdd disgyblion a’r gymuned, ac roedd yr ysgol o’r farn y byddai’n cyflawni hyn trwy ganolbwyntio ar ddatblygu ethos a diwylliant Cymru a’r Gymraeg, yn hytrach na dim ond ar yr iaith.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mae gweledigaeth yr ysgol yn datgan bod llais y disgybl yn ‘briodol o lafar a balch’ ac mae ei Chriw Cymraeg, ochr yn ochr ag arweinwyr y Gymraeg, wedi chwarae rhan enfawr yn adeiladu’r momentwm a sicrhau bod cymuned gyfan yr ysgol yn cymryd rhan. Yn dilyn ymgyrch recriwtio, pan ofynnwyd i ddisgyblion rannu pam roedd hi’n bwysig dysgu Cymraeg yn eu barn nhw, sefydlwyd y ‘Criw Cymraeg’. Mae’r Criw’n chwarae rhan hanfodol wrth sicrhau ymagwedd gyson at nodau’r ysgol a, bob wythnos, mae’r Criw yn arwain gwasanaeth Cymraeg, yn arwain gemau yn iard yr ysgol, yn adeiladu cysylltiadau ag ysgolion clwstwr a’r gymuned ac yn adeiladu proffil y Gymraeg o gwmpas yr ysgol a’r gymuned. 

Mae Cymraeg yr ysgol wedi cael ei gyrru gan gymuned gyfan yr ysgol a gwelir y Gymraeg yn cael ei defnyddio ac mae wedi’i gwreiddio o’r Dosbarth Meithrin i Flwyddyn 6. Mae’r ysgol yn ymdrechu i sicrhau bod y Gymraeg yn ganolog i bob gwers, i sicrhau bod disgyblion yn amsugno iaith mewn ffordd y gallant ei defnyddio’n naturiol. Mae’n fwy na dim ond Cymraeg achlysurol. Mae’r Slot Ddrilio yn digwydd yn ddyddiol ym mhob dosbarth ac mae disgyblion yn defnyddio’r amser hwn i ymarfer patrymau’r iaith a datblygu’u hyder wrth siarad Cymraeg. Yn ystod y cyfnod hwn, mae disgyblion yn cymryd rhan mewn amrywiaeth o weithgareddau, gan gynnwys sgyrsiau, darllen, drilio patrymau iaith a gemau. Mae sesiynau darllen dyddiol dan arweiniad yn ffocws hefyd a bydd plant yn treulio amser yn darllen ‘Llyfr Yr Wythnos’ gyda’u ffrindiau a thrafod y testun. Mae’r ymgyrch hon ynghylch y Gymraeg a’r ymagwedd gyson ar draws yr ysgol wedi bod yn ganolog i ddefnydd disgyblion o’r Gymraeg ar draws y cwricwlwm, o fewn y gymuned ac ym mhob agwedd ar fywyd ysgol.   

Crëwyd cwricwlwm yr ysgol i sicrhau bod hanes cyfoethog Penclawdd yn cael ei addysgu a’i ddathlu ochr yn ochr â dysgu am Gymru a’r byd. Er enghraifft, mae hanes y cocos lleol a sut mae wedi newid, datblygu a sut mae’n parhau i fod yn rhan enfawr o ddiwylliant a threftadaeth y pentref, i’w weld mewn sawl rhan o gwricwlwm yr ysgol. Wrth holi rhieni, mae hanes Penclawdd yn faes o arwyddocâd i’r gymuned ac mae rhoi ymdeimlad o berthyn a hunaniaeth i’r plant wedi bod wrth wraidd ethos Cymreig yr ysgol. Mae ymweliadau gan yr ysgol yn lleol ac â mannau yng Nghymru hefyd yn chwarae rhan enfawr wrth ennyn diddordeb disgyblion yn y dysgu a chânt eu defnyddio’n aml i ‘fachu’r’ disgyblion yn gynnar yn eu dysgu. Er enghraifft, sicrhaodd ymweliad diweddar â Big Pit fod y dysgwyr wedi’u cyffroi a’u hysbrydoli ynghylch eu pwnc ‘Pyllau a Cheffylau’ a sicrhaodd fod disgyblion wedi’u cymell i ddysgu ac yn frwd i fod y gorau y gallent fod yn eu holl ddysgu. Mae ymweliadau lleol â Selwyn’s Seafood a Gower Brewery wedi tanio brwdfrydedd dysgwyr hefyd. Mae sicrhau nad dim ond y pedair wal yw’r ystafell ddosbarth, ond y pentref a Chymru, wedi sicrhau bod plant yn deall ac yn cofleidio Cymru amrywiol yn ddiwylliannol ac yn ethnig a’u bod yn gwybod mai Cymru ‘yw’r man lle’r ydym yn teimlo’n bod ni’n perthyn, lle mae’r bobl a’r dirwedd o’n cwmpas yn gyfarwydd, a lle mae’r golygfeydd a’r synau yn galonogol o adnabyddadwy’ – ‘cynefin’ yr ysgol.

Mae dysgu proffesiynol hefyd wedi bod yn ffactor allweddol wrth fodloni nodau’r ysgol. Mae disgyblion yn gwybod bod staff ar y daith ddysgu hon hefyd ac mae’r agwedd bod ‘pawb ynddi gyda’n gilydd’ wedi bod yn allweddol i ysbrydoli disgyblion i fod y gorau y gallant fod ac i ddal ati. Mae ethos ‘Meddylfryd Twf’ yn sicrhau bod disgyblion yn deall ei fod yn iawn gwneud camgymeriadau a pha mor bwysig yw’r camgymeriadau wrth helpu pawb i ddysgu. 
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Mae’r effaith wedi bod yn sylweddol a gellir ei theimlo ar draws yr ysgol. Mae’r ymagwedd gyson wedi sicrhau bod y ddarpariaeth wedi gwella ac mae monitro wedi dangos bod y Gymraeg yn nodwedd allweddol ym mron pob dosbarth ac ardal o gwmpas yr ysgol. Mae ymwelwyr yn gwneud sylw am lefel y Gymraeg sy’n cael ei defnyddio mewn sgyrsiau ac mae disgyblion yn mynd ati i geisio cyfleoedd i ddangos eu medrau o ddydd i ddydd. Mae safonau llefaredd a darllen Cymraeg wedi gwella’n sylweddol ar ôl COVID ac, wrth i’r ysgol edrych tua’r dyfodol, bydd yn sicrhau ei bod mewn sefyllfa gadarn i wella ysgrifennu Cymraeg ymhellach ar draws yr ysgol. Mae rhieni wedi dweud bod hyn wedi’u hysbrydoli nhw i ddysgu Cymraeg er mwyn cynnal angerdd yr iaith gartref ac yn yr ysgol. Mae hyn wedi sicrhau bod yr effaith wedi lledaenu ymhell i gymuned yr ysgol ac mae wedi sicrhau bod bron bob un o’r disgybl yn angerddol ac wedi’u symbylu i esblygu’n ddinasyddion Cymru’r dyfodol. Mae’r gwelliant i’r cwricwlwm yn dangos, mewn holiadur diweddar i ddisgyblion, fod y rhan fwyaf o’r disgyblion o’r farn eu bod yn ddinasyddion egwyddorol, gwybodus Cymru (a’r byd) ac mae wedi sicrhau bod yr ysgol yn cyflawni ei gweledigaeth, sef ‘ysgol heb iaith, ysgol heb lais’

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Clwstwr – staff a disgyblion. Y cyfryngau cymdeithasol’.

Dyma fideo o’r disgyblion yn perfformio – https://penclawdd-primary-school.primarysite.media/media/nurseryreception-calon-lan 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Dechreuodd taith gwricwlaidd bwrpasol yr ysgol sawl blwyddyn yn ôl pan addaswyd y Pedwar Diben yn weledigaeth i’r ysgol, a fyddai’n ateb galwadau cyd-destun yr ysgol ac yn cynnig tegwch a chynhwysiant i unrhyw ddysgwr yr 21ain Ganrif yng Nghymru. O’r cychwyn, cydnabu arweinwyr yr ysgol rym datblygu ar y cyd a chynhwysont yr holl randdeiliaid wrth lunio’r weledigaeth hon. Y nod ym Mhendeulwyn yw ‘Ysbrydoli’ trwy ein cwricwlwm a’n haddysgeg hynod arloesol; ‘Myfyrio’, gan ganiatáu amser i ddisgyblion ystyried eu taith hunanwella bersonol eu hunain yn ofalus; a ‘Thrawsnewid’, trwy roi cyfleoedd i fynd â dysgu’r tu hwnt i gatiau’r ysgol ac annog dinasyddiaeth weithgar trwy ymgysylltu â materion cyfoes, yn lleol ac yn fyd-eang.

Er mwyn gwireddu gweledigaeth uchelgeisiol hon yr ysgol, cydnabu arweinwyr y byddai angen cyfleoedd datblygu proffesiynol o ansawdd uchel ar y staff. Mae partneriaethau cryf ag ysgolion eraill bob amser wedi bod wrth wraidd ymarfer sy’n hunanwella a bu hyn yn arbennig o effeithiol wrth gydweithredu yng Ngrwpiau Gwella Ysgol CSC a datblygu addysgeg ynghylch dysgu cydweithredol a chreadigrwydd. Mae’r ysgol hefyd wedi sefydlu cysylltiadau cryf â Phrifysgol Abertawe ac roedd yn rhan o grŵp astudiaeth ymchwil a oedd yn datblygu Algebra trwy ddefnyddio ‘Dulliau bar’. Fodd bynnag, efallai mai’r ymchwil fwyaf effeithiol oedd gwaith a wnaed yng nghanolfan NACE ar her wybyddol. Er enghraifft, fel rhan o ‘droell ymholi’, defnyddiodd uwch arweinwyr adnodd ‘Dyfnder Gwybodaeth’ Webb i wella cynllunio ac asesu ‘tasgau cyfoethog’, yng nghyd-destun astudio effaith ffermydd gwynt ar yr amgylchedd lleol. Darganfuont fod ehangder gwybodaeth plant a’u hannibyniaeth wrth ddysgu wedi gwella’n sylweddol o ganlyniad i’r cynnydd hwn mewn her wybyddol. Yn sicr, mae diwylliant o hunanfyfyrio gan staff ac addysgeg effeithiol wedi llunio sylfaen gadarn y seiliodd yr ysgol ddyluniad presennol ei chwricwlwm arni. 
 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Ddwy flynedd yn ôl, sefydlodd yr ysgol gysylltiadau cryf â’r tair ysgol ganlynol ym Mro Morgannwg: Ysgol Gynradd yr Eglwys yng Nghymru Sain Nicolas, Ysgol Gynradd yr Eglwys yng Nghymru Llanbedr-y-fro ac Ysgol Gynradd Llanfair. Clwstwr ‘orbit’ yw’r enw a roesant ar eu hunain, oherwydd er bod taflwybrau eu horbit yn amrywio weithiau oherwydd gwahanol gyd-destunau’r ysgolion, mae ganddynt i gyd yr un dyheadau a gweledigaeth i ddisgyblion o ran y Pedwar Diben. 

Cytunodd y cydweithrediad â syniadau cysyniadol y Cwricwlwm newydd i Gymru (pam), ond serch hynny, roedd yn dasg aruthrol iddynt drosi hyn yn gwricwlwm o ansawdd uchel yn yr ysgol (beth i’w addysgu a phryd i’w addysgu). Fodd bynnag, o’r cychwyn, rhannodd yr ysgolion lefel ddofn o ddealltwriaeth ynghylch yr hyn a oedd, yn eu barn nhw, yn ofynion digyfnewid iddynt o ran dylunio’r cwricwlwm:  

  • Roedd angen ffocws ar y cwricwlwm ac roedd angen iddo fod yn gydlynus a chyflawni gweledigaeth y Pedwar Diben.
  • O fewn y cwricwlwm, roedd rhaid rhoi gwybodaeth a medrau mewn trefn resymegol, gynyddol. 
  • Deallont fod angen gwybodaeth ragofynnol i fanteisio ar ddysgu newydd ac, felly, roedd dyfnhau dysgu yn broses gylchol.
  • Roedd yn rhaid i’r cwricwlwm adlewyrchu natur hierarchaidd a dilynol disgyblaethau pwnc sy’n ofynnol er mwyn dyfnhau dysgu. 
  • Roedd angen mynediad teg i gynnwys ar draws y Cydweithrediad rhwng yr ysgolion.

Yn sgil sicrhau’r delfrydau hyn, dechreuont ar y daith i ymgysylltu â’r holl randdeiliaid i gyfoethogi a gwella dyluniad y cwricwlwm. Cynhaliodd y pedair ysgol fforymau a gweithdai gyda rhieni, disgyblion a llywodraethwyr, ac ymgysylltont yn allanol ag CSC ac Estyn hefyd. 

O ganlyniad i’r ymgynghoriadau hyn, daeth y dull canolog i’r amlwg, sy’n cael ei alw’n ‘Gysyniad Lens’. Yn yr un modd ag y daw lens â mwy o eglurder a ffocws, mae ‘Cysyniadau Lens’ yr ysgolion yn dwyn mwy o ddiffiniad i’r datganiadau ‘Beth sy’n bwysig’ ar draws y Meysydd Dysgu a Phrofiad. Mae’r chwe Maes Dysgu a Phrofiad wedi’u trefnu’n ‘Lensys’. Er enghraifft, mae gan y Celfyddydau Mynegiannol 5 Lens:

  1. Crefftwyr, Artistiaid a Genres Nodedig Cymru a’r Tu Hwnt
  2. Arbrofi â Deunyddiau ac Adnoddau 
  3. Emosiynau, Hwyliau ac Amgyffredion 
  4. Rhannu a Chyflwyno Syniadau 
  5. Myfyrio ac Ymateb fel Cyfranogwr ac fel Cynulleidfa 

O dan bob Lens y mae’r datganiadau ‘Yr Hyn sy’n Bwysig’ perthnasol, y Camau Cynnydd ac ysgol fedrau, gwybodaeth a phrofiadau a awgrymir, sy’n datblygu’n gynyddol o’r dosbarth Meithrin i Flwyddyn 6. Mae Cysyniad Lens yn sicrhau ehangder a chydbwysedd ar draws y cwricwlwm ac mae’n cydnabod natur ddilyniannol disgyblaethau pwnc. Trwy eu mapio ar draws grwpiau oedran, mae’r ysgolion wedi sicrhau bod parhad, dilyniant a lefelau her cynyddol i ddisgyblion. Fodd bynnag, mae’r hyblygrwydd hefyd i ddisgyblion fynd at unrhyw bwynt penodol ar yr ysgol yn ôl eu cam dysgu.

Caniataodd dull y Lens i’r ysgolion gael dealltwriaeth gyffredin o elfennau ‘pa’ a ‘phryd’ y  cwricwlwm yr oedd angen eu haddysgu’. Ochr yn ochr â Chysyniadau Lens, roedd yr ysgolion hefyd yn datblygu dealltwriaeth gyffredin o addysgeg a ‘Sut’ byddai eu cwricwlwm yn cael ei gyflwyno o ran cysylltu dysgu ar draws y cwricwlwm. Roedd hi’n bwysig osgoi bod yn rhy ragnodol a pheidio â llesteirio arloesi ym mhob ysgol. Ar yr un pryd, roeddent am gysoni eu dulliau i roi cyfleoedd parhaus am gydweithredu a rhannu arfer dda ymhlith ymarferwyr. Felly, penderfynont ar themâu ‘Llinyn Aur’ sy’n mapio’r lensys (gan gynnwys y datganiadau ‘Yr Hyn sy’n Bwysig’) ar draws y cwricwlwm. Ym mhob un o’r pedair ysgol, byddant i gyd yn addysgu’r un ‘Llinyn Aur’ fesul tymor dros gylch dwy flynedd. Er enghraifft, llinyn y tymor hwn yw ‘Canlyniadau’. Ar lefel ysgol, mae’r llinynnau hyn yna’n cael eu trosi’n ‘Anturiaethau Dysgu’ gwahanol, sy’n dechrau gyda chwestiynau ymholi, er enghraifft ‘Beth wnaeth y Rhufeiniaid fyth i chi?’. Caiff y rhain eu datblygu’n dasgau cyfoethog, sy’n darparu cyd-destunau dilys ar gyfer dysgu ac yn caniatáu lle i lais y disgybl fynd â’r dysgu i gyfeiriadau gwahanol. Mae’r antur yn dod i ben gyda dathliad o’r dysgu, sef digwyddiad arddangos fel arfer.

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Roedd gweld y cwricwlwm cydweithredol, pwrpasol yn dod i’r amlwg ac, o ganlyniad, dechrau cyflawni gweledigaeth ysbrydoledig yr ysgol yn hynod gyffrous a buddiol. Mae staff yn frwd am gyflwyno’r ddarpariaeth newydd hon ac, o ganlyniad, mae llawer o symbyliad gan bron bob un o’r dysgwyr, maent yn hoelio sylw ac mae eu nodau personol yn uchelgeisiol yn gyson. Mae hyn yn cael effaith gadarnhaol iawn ar safonau ac fe’i hadlewyrchir yn gryf yn yr enillion sylweddol y mae’r rhan fwyaf o’r disgyblion yn eu gwneud wrth adfer ar ôl y pandemig.

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Cafodd Clwstwr ‘Orbit’ y fraint o rannu dull Dylunio’r Cwricwlwm yng Nghynhadledd Rithwir CSC ar y Cwricwlwm i Gymru haf y llynedd. Hefyd, rhannodd yr ysgolion eu taith gyda Chlwstwr Gwledig ehangach y Fro o fewn yr awdurdod lleol fel rhan o ddigwyddiad arddangos yn ystod y flwyddyn academaidd ddiwethaf.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Ysgol Gynradd Corneli wedi’i lleoli ym Mhen-y-bont ar Ogwr. Mae’n rhannu ei safle gydag ysgol gynradd cyfrwng Cymraeg a Chanolfan Blant Corneli. Mae Ysgol Gynradd Corneli yn darparu ar gyfer 242 o ddisgyblion, mae ganddi 10 dosbarth prif ffrwd a dosbarth Canolfan Adnoddau Dysgu’r Awdurdod Lleol i ddisgyblion 7 i 11 oed ag anawsterau dysgu cymedrol. Mae wedi gweithio gydag Undeb Credyd Bridgend Lifesavers i ddatblygu a gweithredu cyd-destun dilys ar gyfer datblygu medrau llythrennedd ariannol.

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae Ysgol Gynradd Corneli wedi’i lleoli gerllaw tref lan môr Porthcawl, Pen-y-bont ar Ogwr. Mae’n gwasanaethu ardal â lefel uchel o amddifadedd a diweithdra. Mae 42% o’r disgyblion yn cael prydau ysgol am ddim. Mae hyn uwchlaw’r cyfartaledd ar gyfer ysgolion cynradd yng Nghymru. Mae’r ysgol yn cefnogi lles ariannol disgyblion a theuluoedd yn rhagweithiol ac mae’n ymwybodol iawn o’r problemau y gall rhai teuluoedd eu hwynebu.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd

Mewn partneriaeth ag Undeb Credyd Bridgend Lifesavers, agorwyd cynllun cynilo’r ysgol yn 2015, gyda 63 aelod erbyn diwedd y flwyddyn gyntaf, ond roedd llai na 10 yn cynilo’n wythnosol ar gyfartaledd, a 18 ar ei anterth yn 2016. Roedd yr ysgol a’r undeb credyd yn benderfynol o wneud i’r clwb cynilo ffynnu ac, yn dilyn cyfarfod â llywodraethwyr a’r pennaeth, cafodd ei ail-lansio ar draws yr ysgol gyfan, gyda disgyblion, staff addysgu, Cadeirydd y Llywodraethwyr a Swyddogion Cymorth Dysgu yn chwarae rhannau arweiniol. Yn lle casglu cyn y diwrnod ysgol, cafodd ei symud fel ei fod yn rhan o’r diwrnod ysgol. Cynhwyswyd disgyblion o Flynyddoedd 4-6.
Dyluniwyd posteri a rhoddodd plant gyflwyniadau i’w dosbarthiadau ar fuddion cynilo. Sefydlwyd cymhellion, gan gynnwys raffl wythnosol, i blant sy’n cynilo bob wythnos. Mae pob plentyn yn cael gwobr fechan am gasglu ac mae gwasanaeth cyflwyno tystysgrifau yn dathlu’r cynilwyr mwyaf rheolaidd. Mae staff yr Undeb Credyd wedi dod yn wynebau cyfarwydd yn yr ysgol, gydag aelodau’n adrodd storïau i’r plant a’u teuluoedd mewn ‘Caffis Stori’ rheolaidd. 
Ers hynny, mae Ysgol Gynradd Corneli wedi ennill gwobr Undebau Credyd Cymru ar gyfer cynnig fideo. Mae 18 o staff bellach wedi ymuno â chynllun cynilo’r ysgol, felly mae dros 140 o aelodau. Bellach, mae dros 50 o blant ar gyfartaledd yn dod i’r casgliad. At hynny, enwebwyd yr ysgol am Wobr Partneriaeth Ysgol Undebau Credyd Cymru a chafodd ‘ganmoliaeth uchel’ yn gydnabyddiaeth am annog cynilo rheolaidd.  

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

  • Mae bron bob un o’r disgyblion a’r teuluoedd yn deall buddion cynilo’n rheolaidd a rheolaeth ariannol. 
  • Mae menter gynhwysol i’r holl ddisgyblion a theuluoedd wedi ymsefydlu. 
  • Trwy lais y disgybl, mae disgyblion hŷn wedi cymryd perchnogaeth gan weithio ochr yn ochr â staff a llywodraethwyr i reoli’r ddarpariaeth gynilo wythnosol yn llwyddiannus.  
  • Mae mwyafrif y staff ynghyd ag aelodau o’n cymuned yn cynilo’n wythnosol, gan fod yn esiampl i ddisgyblion.
  • Mae’r ysgol wedi creu cyd-destun bywyd go iawn lle y gall ddisgyblion gynilo at ddiben. 
  • Mae’r ysgol wedi ehangu’i hwythnos Fenter ac wedi chwarae rhan annatod mewn datblygu Pedwar Diben y Cwricwlwm i Gymru. 
  • Mae safonau llythrennedd ariannol wedi cynyddu ar draws yr ysgol, gan effeithio ar fedrau datrys problemau a meddwl. 
  • Mae effaith fwy cadarnhaol wedi datblygu o ran agweddau at reolaeth ariannol o fewn y gymuned, ynghyd â gwell medrau bywyd a medrau cymdeithasol y mae eu hangen i ffynnu mewn cymdeithas, a gwell cyfleoedd bywyd ac ansawdd bywyd i alluogi dyheadau am gyflogaeth a lles economaidd yn y dyfodol.  

Sut rydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?

Arweiniodd hyrwyddo’r cynllun cynilo yn uniongyrchol at ymholiad gan ysgol gyfagos ac, ers hynny, yr ysgol yw partneriaeth gyntaf Bridgend Lifesavers ag ysgol cyfrwng Cymraeg.  

Mae Ysgol Gynradd Corneli wedi bod yn rhan o Astudiaethau Achos Undebau Credyd Cymru a hi yw wyneb Gwefan Bridgend School Savings a’i Blatfformau Cyfryngau Cymdeithasol.  
 

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am yr ysgol

Mae Dynfant ar gyrion Abertawe. Mae’n gwasanaethu ardal nad yw naill ai’n ffyniannus na than anfantais yn economaidd. Mae tua 9.5% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim. Mae 11 o ddosbarthiadau prif ffrwd, gan gynnwys dosbarth meithrin a dau ddosbarth addysgu arbenigol ar gyfer plant ag ASA cymedrol. 

Daw tua 93% o ddisgyblion o gartrefi Saesneg ac ychydig iawn o ddisgyblion sy’n siarad Cymraeg ar yr aelwyd. Mae gweddill y disgyblion o grwpiau ethnig lleiafrifol (88% gwyn Prydeinig, 12% arall). Mae gan ryw 12% o ddisgyblion prif ffrwd anghenion dysgu ychwanegol, ac mae gan ychydig iawn ohonynt ddatganiadau.

Mae mwyafrif y plant yn dawel ac yn cydymffurfio, ac mae ganddynt foesau da pan fyddant yn dechrau yn yr ysgol.

Mae llawer o blant yn cyflawni ar y lefel ddisgwyliedig pan fyddant yn dechrau yn yr ysgol, ac mae tua hanner ohonynt yn cyflawni’r tu hwnt i hynny. 

Ceir perthnasoedd gweithio cadarnhaol iawn rhwng y disgyblion a’u hathrawon ac aelodau staff eraill. Ceir awyrgylch bywiog a chynhwysol yn yr ysgol, sy’n ymdrechu i sicrhau bod yr addysgu yn ddifyr ac wedi’i gynllunio’n dda, a bod gwersi’n hwyl ac yn diwallu anghenion disgyblion yn effeithiol.
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

O fewn Abertawe yn gyffredinol, mae symud weithiau rhwng ysgolion o ran arweinyddiaeth a dyrchafu. Trafodwyd y syniad gydag aelod o’r uwch dîm arweinyddiaeth, ac ar ôl trafod â’r gweithwyr proffesiynol AD priodol a thîm ymgynghorol gwella ysgolion Abertawe, datblygwyd y cynllun trwy lwybr cyllido arloesedd yr Academi Arweinyddiaeth. Gofynnwyd i ysgolion fynegi diddordeb, a chofrestrodd wyth ysgol â’r prosiect.

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Syniad y prosiect oedd i ddarparu fframwaith lle gall athrawon o ysgolion wedi’u cymeradwyo wneud cais i gael eu secondio am flwyddyn mewn ysgol gynradd arall. 

Byddai’r secondiadau am flwyddyn (i osgoi tarfu ar y dosbarth), a byddai’n dilyn y protocolau secondio arferol fel y darperir gan ganllawiau adnoddau dynol. Fel rhan o’r secondiad, byddai angen i’r cyfranogwr:

  1. Edrych ar yr ymagweddau at y cwricwlwm newydd sy’n cael eu treialu / yn destun ymchwiliad yn yr ysgol bartner a rhannu syniadau o’u hysgol eu hunain 
  2. Cwblhau darn o ymchwil weithredu ar gyfer yr ysgol bartner ar faes yn eu cynllun datblygu ysgol
  3. Cymryd rhan mewn ‘seibiannau’ bob hanner tymor gydag ymgynghorwyr her yr awdurdod lleol a chyfranogwyr eraill i rannu eu dysgu a’u profiad; bydd y seibiannau hyn hefyd yn gyfleoedd i gyfranogwyr ymgysylltu ag ymgynghorwyr her ar agweddau allweddol ar uwch arweinyddiaeth 
     

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

O gael ei werthuso gan y penaethiaid sy’n cymryd rhan a’r secondeion, roedd yr adborth yn aruthrol o gadarnhaol, gan sôn am ddatblygiad cadarnhaol ym mhob maes arweinyddiaeth, gan gynnwys y cwricwlwm, arwain timau a datblygu gwybodaeth am wahanol leoliadau. 

Rydw i wedi cael cyfleoedd a fydd yn fuddiol i mi wrth ddatblygu fy arweinyddiaeth, hyfforddiant cyllid, cyflwyno mewn ymweliadau craidd gydag ymgynghorydd her, “Great Teaching Toolkit” i ymarferwyr arweiniol, sgyrsiau gonest a mewnweledol â phenaethiaid am yr hyn maen nhw’n chwilio amdano mewn dirprwy bennaeth.

Mae profiad y secondiad wedi bod yn werthfawr. Ces i fy secondio i ysgol wahanol iawn. Roedd hyn yn golygu fy mod i wedi cael profiad o ysgol sydd â llawer mwy o staff, mewn dalgylch gwahanol gyda llawer mwy o ddisgyblion. Rydw i wedi cael llawer o gyfleoedd trwy gydol y flwyddyn i arwain blaenoriaethau hunanddatblygu ysgol gyfan sy’n cysylltu â’r cwricwlwm newydd a darpariaeth gyffredinol trwy Gyfnod Allweddol 2.

Rydw i wedi cael amrywiaeth o gyfleoedd i wthio fy uchelgeisiau rheoli, sydd wedi cynnwys arwain Maes Dysgu newydd (Iaith, Llythrennedd a Chyfathrebu) a gwella proffil y Gymraeg trwy ennill y Wobr Siarter Iaith Efydd.
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Mae’r ysgol wedi cyflwyno i Ysgolion Abertawe trwy gyfarfodydd penaethiaid, i’r Gynhadledd Genedlaethol i Arweinwyr Canol, ac yn fwy diweddar, i’w chyswllt Partneriaeth.

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Gwybodaeth am y bartneriaeth

Mae Partneriaeth Caerdydd yn darparu tair rhaglen AGA, sef:

  • TAR Uwchradd (11-18), gyda llwybrau mewn cerddoriaeth, drama, celf a dylunio, addysg gorfforol, hanes, addysg grefyddol, daearyddiaeth, Cymraeg, Saesneg, ieithoedd tramor modern, mathemateg, bioleg gyda gwyddoniaeth, cemeg gyda gwyddoniaeth, ffiseg gyda gwyddoniaeth, technoleg gwybodaeth a chyfathrebu a chyfrifiadura, a dylunio a thechnoleg) 
  • TAR Cynradd (3-11) 
  • BA (Anrhydedd) Addysg Gynradd gyda SAC (3-11) 

Mae pob un o’r rhaglenni yn rhai amser llawn, a phob un ohonynt yn cael eu cynnig yn ddwyieithog. Mae’r rhaglen addysg gynradd BA (Anrhydedd) yn gwrs tair blynedd, mae’r rhaglenni TAR cynradd ac uwchradd yn gyrsiau blwyddyn. 

Yn 2021-2022, roedd 315 o fyfyrwyr yn dilyn y rhaglen BA Cynradd, a dilynodd 47 ohonynt y cwrs trwy gyfrwng y Gymraeg. Roedd 190 o fyfyrwyr yn dilyn y rhaglen TAR Cynradd, gyda 43 ohonynt yn astudio trwy gyfrwng y Gymraeg. Roedd 260 o fyfyrwyr yn dilyn y rhaglen TAR Uwchradd, gyda 45 ohonynt yn dilyn y cwrs trwy gyfrwng y Gymraeg. 
Mae darpariaeth Pontio yn cynnwys dau grŵp pwrpasol o athrawon dan hyfforddiant sy’n siarad Cymraeg sy’n dewis peidio â hyfforddi yn y sector cyfrwng Cymraeg. Cynigir rhaglen Gymraeg deilwredig i’r myfyrwyr hyn, sy’n eu galluogi i ddatblygu eu medrau Cymraeg ar eu cyflymdra eu hunain, gan fagu cymhwysedd a hyder yn eu taith yn y Gymraeg tuag at ruglder gwell. ‘Grwpiau pontio’ yw’r grwpiau hyn, sy’n targedu siaradwyr Cymraeg sydd angen mwy o gymorth yn eu medrau iaith proffesiynol a phersonol.     
 

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Mae Datblygu’r Gymraeg yn nodwedd allweddol o’r holl raglenni AGA TAR a BA ym Mhartneriaeth Caerdydd. Mae’r holl fyfyrwyr TAR yn derbyn 25 awr o gymorth Cymraeg, sy’n codi i 36 awr o amser cyswllt yn y BA Cynradd. Mae’r rhaglenni hyn wedi cael eu cynllunio ar y cyd â thiwtoriaid Prifysgol Cymru a staff sy’n siarad Cymraeg mewn ysgolion a Chydlynwyr y Gymraeg. Lleolir myfyrwyr mewn grwpiau iaith gwahaniaethol yn unol â lefelau hyfedredd yn y Gymraeg, o grwpiau Dechreuwyr i grwpiau Pontio a Gloywi. Mae sesiynau Datblygu’r Gymraeg yn cynnwys ymwybyddiaeth ddiwylliannol, y Cwricwlwm Cymreig, datblygiadau medrau Cymraeg a’r defnydd o addysgeg effeithiol i ddatblygu defnydd y disgyblion o’r Gymraeg. Mae pob un o’r myfyrwyr yn creu portffolio teilwredig Datblygu’r Gymraeg, dan arweiniad y tiwtor Cymraeg, gan olrhain cynnydd, datblygiad personol yn y Gymraeg a defnydd o’r Gymraeg mewn cyd-destun addysgegol.   

Caiff cysylltiadau ag arferion yn yr ysgol eu cryfhau trwy ddyrannu wyth awr o Ymchwil ac Ymholi fesul Arfer Glinigol (profiad ysgol), lle mae myfyrwyr yn creu cofnodion myfyriol, gan ganolbwyntio ar agweddau ar y Gymraeg yn eu sefydliadau lleoli unigol. Mae Cydlynwyr y Gymraeg yn cynorthwyo myfyrwyr i ddatblygu eu gwybodaeth a’u dealltwriaeth o’r Gymraeg yng nghyd-destun eu hysgol. 

Mae pob un o’r myfyrwyr yn cwblhau hunanasesiad cyn rhaglen o fedrau Cymraeg, gan alluogi tiwtoriaid i grwpio myfyrwyr yn unol â chymhwysedd a gallu. Mae tiwtoriaid Cymraeg yn mynd ati i dargedu siaradwyr Cymraeg ar gyfer grwpiau Gloywi a Phontio, sy’n anelu at uchafu niferoedd y myfyrwyr ar lwybrau cyfrwng Cymraeg. Bob blwyddyn, nodir carfan fach o fyfyrwyr TAR fel siaradwyr Cymraeg sy’n dewis llwybrau cyfrwng Saesneg, ac mae’r myfyrwyr hyn yn ffurfio grŵp  Pontio. Mae’r rhesymau pam mae siaradwyr Cymraeg yn dewis lleoliad addysgu cyfrwng Saesneg yn gymhleth a phersonol, a nod y grŵp pontio hwn yw cynnig cymorth personol i sicrhau bod yr holl fyfyrwyr yn cael y cymorth Cymraeg priodol, yn ogystal â chymorth personol i ddatblygu hyder a chymhwysedd fel athrawon cyfrwng Cymraeg datblygol.   
 

Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgarwch

Yn ystod blwyddyn academaidd 2021-22, dewisodd naw o fyfyrwyr TAR Cynradd ac wyth o fyfyrwyr TAR Uwchradd ymuno â grŵp datblygu’r Gymraeg, Pontio. Yn 2022-23, mae 13 o fyfyrwyr TAR Cynradd a phump o fyfyrwyr TAR Uwchradd yn dilyn elfen datblygu’r Gymraeg, Pontio, eu rhaglen, sy’n dangos bod cynnydd yn nifer y myfyrwyr sy’n siarad Cymraeg sy’n dymuno pontio eu medrau iaith. 

Mae myfyrwyr Pontio yn meddu ar amgyffrediad da o’r Gymraeg yn draddodiadol, ond yn dymuno cwblhau eu hyfforddiant trwy gyfrwng y Saesneg. Mae nodi’r myfyrwyr hyn yn gynnar yn hollbwysig. Mae derbyniadau’n hysbysu tiwtoriaid Cymraeg am fyfyrwyr sy’n siarad Cymraeg sydd â phroffil Pontio cyn i’r rhaglen ddechrau, ac mae hyn yn galluogi tiwtoriaid i dargedu myfyrwyr yn unigol i drafod eu medrau Cymraeg, eu lefelau hyder a llwybrau posibl at y llwybr cyfrwng Cymraeg. Cefnogir grŵp Pontio mewn cyd-destun teilwredig fel bod y llwybr tuag at weithio yn y sector cyfrwng Cymraeg yn cael ei gadw’n agored. Nod yr ymyrraeth hon yw mynd i’r afael â’r prinder yn y gweithlu cyfrwng Cymraeg, fel y nodwyd gan Lywodraeth Cymru, CGA a phenaethiaid yn ein hysgolion partner.

Mae Datblygu’r Gymraeg yn digwydd mewn cyd-destun llyfn ac anffurfiol iawn yn y ddarpariaeth Pontio yn y brifysgol. Mae myfyrwyr a thiwtoriaid yn trafod anghenion a nodir trwy waith llafar ac ysgrifenedig. Mae pob sesiwn, yn enwedig ar gyfer myfyrwyr cynradd, yn canolbwyntio ar adnoddau iaith a methodoleg ar gyfer yr ystafell ddosbarth. Hefyd, mae pob sesiwn yn cynnwys gwaith iaith ar lefel y myfyrwyr eu hunain yn yr holl fedrau. Caiff y myfyrwyr eu haddysgu mewn grwpiau bach i feithrin amgylchedd cefnogol lle mae’r tiwtor yn deall anghenion, cymhelliant a gallu iaith athrawon dan hyfforddiant yn dda. Mae’r sesiynau hyn yn canolbwyntio ar hybu hyder a rhuglder llafar trwy gyfleoedd rheolaidd i sgwrsio â’r tiwtor ac â’i gilydd trwy gyfrwng y Gymraeg. I lawer o athrawon dan hyfforddiant, mae hyn yn gyfle i ailafael ar fedrau iaith a gollwyd.

Mae myfyrwyr yn olrhain eu cynnydd personol mewn medrau Cymraeg ac addysgeg ar dair adeg asesu allweddol bob blwyddyn, gan alluogi iddynt gofnodi safonau a gosod targedau. Mae hyn yn eu galluogi i ganolbwyntio ar agweddau craidd ar eu datblygiad iaith a chwarae rôl weithredol mewn gwella’u defnydd o Gymraeg llafar ac ysgrifenedig.
 
Mae siaradwyr gwadd yn cyfrannu at ddarpariaeth Pontio. Yn dilyn trafodaethau mewn cyfarfodydd recriwtio cyfrwng Cymraeg gyda phenaethiaid y bartneriaeth, cydnabyddir bod gan staff yn yr ysgol rôl allweddol mewn cefnogi’r grŵp pontio hwn, a chefnogi eu taith tuag at y sector cyfrwng Cymraeg. Gwahoddir pennaeth uwchradd i gyfarfod â’r grŵp i drafod y cyfleoedd sydd ar gael mewn ysgolion uwchradd cyfrwng Cymraeg. Mae cyflwyniadau hefyd yn cynnwys cyfweliadau â staff sydd wedi dysgu Cymraeg ac sydd bellach yn gweithio yn y sector cyfrwng Cymraeg. Mae pwysigrwydd modelau rôl fel pobl sy’n ysbrydoliaeth yn hanfodol wrth fagu hyder ac yn dangos bod athrawon eraill wedi dilyn y llwybr yn llwyddiannus o’r cyfrwng Saesneg i addysgu cyfrwng Cymraeg.  

Gwahoddir cyd-fyfyrwyr o’r sector cyfrwng Cymraeg i gyfrannu at sesiynau Pontio hefyd. Mae hyn yn galluogi myfyrwyr i ennill dealltwriaeth o’r disgwyliadau ieithyddol yn y sector cyfrwng Cymraeg, ac ystod y cymorth a gynigir yn y sector hwn. 
 
Cynigir cyfle i holl fyfyrwyr Pontio fynychu lleoliad cyfrwng Cymraeg, ond maent yn tueddu i fod yn ddihyder i gymryd y cam hwn â’r Gymraeg. Fodd bynnag, mae’r rhaglen TAR yn cynnwys profiad cyfoethogi am dair wythnos ar ddiwedd y rhaglen. Caiff myfyrwyr Pontio eu hannog i fynychu ysgol cyfrwng Cymraeg (cynradd neu uwchradd) i ennill profiad o addysgu a dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg, heb fod pwysau o ran asesu a chynllunio ffurfiol. Mae’r gweithgareddau hyn yn cynnig strwythur wrth symud ymlaen tuag at y sector cyfrwng Cymraeg, gan alluogi myfyrwyr i fagu hyder trwy gydol eu taith yn y Gymraeg. 
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Gyda hyder a chymhwysedd sy’n datblygu, mae rhai o fyfyrwyr Pontio yn dewis cymryd rhan mewn gweithgareddau cyfoethogi cyfrwng Cymraeg. Mae hwn yn gam clir ymlaen yn eu hyder a’u defnydd o’r Gymraeg fel cyfrwng hyfforddi. 

Mae myfyrwyr yn olrhain eu safonau fel rhan o system Fframwaith, sy’n dangos hyder datblygol myfyrwyr Pontio wrth ddatblygu eu medrau Cymraeg. Mae hyn yn bwydo i Safonau Fframwaith Cymru gyfan, gan arwain at ddatblygu medrau Cymraeg yn y dyfodol fel athrawon newydd gymhwyso. 

Caiff y safonau ar gyfer Statws Athro Cymwysedig (SAC) eu holrhain fel rhan o’r Pasbort Dysgu Proffesiynol (PDP). Mae holl fyfyrwyr Pontio wedi creu portffolio llawn o dystiolaeth o fedrau (darllen / ysgrifennu / gwrando / siarad) a thystiolaeth o strategaethau effeithiol i ddatblygu medrau Cymraeg disgyblion.

Mae adborth gan fyfyrwyr Pontio yn nodi’r pwyntiau canlynol, gan bwysleisio effaith y grŵp hwn ar fedrau iaith personol ac ymdeimlad o berthyn: 

‘y cyfle i ddyrchafu fy Nghymraeg a’i defnyddio o fewn fy ystafell ddosbarth i helpu cenhedlaeth y dyfodol’

‘Rydw i wedi mwynhau’r sesiynau gyda’r tiwtor. Mae hi’n gwneud i’r grŵp deimlo fel teulu’.

‘Rydw i wedi mwynhau’r sesiynau yn fawr iawn. Mae’r tiwtor yn rhoi’r cyfle i ni loywi ein hiaith wrth greu awyrgylch cyfforddus a chyfeillgar’.

‘Mae’r tiwtor wedi helpu i mi ddatblygu fy sgiliau Cymraeg a gwella fy hyder yn siarad Cymraeg’.
‘Dw i wedi dysgu llawer o bethau newydd am fy mod i wedi gwrando ar bobl yn siarad Cymraeg yn rhugl’.
Mae’r dyfyniadau uchod yn dangos gwerth darpariaeth bersonol i’r siaradwyr Cymraeg hyn sy’n datblygu, a phwysigrwydd y ddarpariaeth hon o ran datblygu siaradwyr Cymraeg hyderus a chymwys ac athrawon y dyfodol.   
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Trwy waith Grŵp Recriwtio a Marchnata cyfrwng Cymraeg y bartneriaeth, rhennir yr arfer dda hon gyda phenaethiaid ysgolion uwchradd cyfrwng Cymraeg, a’r consortia rhanbarthol. 
Mae gwaith y bartneriaeth gyda Chonsortiwm Canolbarth y De yn cefnogi cysylltiadau gwell o SAC i Athro Newydd Gymhwyso (ANG) a datblygiad proffesiynol parhaus o ran Datblygu’r Gymraeg.  

Nodwyd y camau nesaf posibl i ddatblygu effaith darpariaeth Pontio ymhellach:

  • Cyfrannu at bodlediad ‘Tom and Emma’ y bartneriaeth fel rhan o gyfres Research Bites i hyrwyddo’r cyfleoedd a gynigir trwy ddarpariaeth Pontio.   
  • Cydweithio ymhellach ag ysgolion, o bosibl gan fynd â myfyrwyr Pontio i ysgol cyfrwng Cymraeg yn ystod cyfnod ymsefydlu AGA, fel bod myfyrwyr yn fwy gwybodus am y sector cyn ymrwymo i hyfforddiant trwy gyfrwng un iaith neu’r llall.
  • Darparu cyfleoedd i fyfyrwyr Pontio gymryd rhan mewn rhai agweddau ar y ddarpariaeth trwy gyfrwng y Gymraeg ochr yn ochr â myfyrwyr cyfrwng Cymraeg, gan gynnwys paratoi ar gyfer gwneud cais am swyddi addysgu.
     

Math o Adnodd Gwella: Arfer effeithiol

Rhannu'r dudalen hon

Cyd-destun a chefndir yr arfer effeithiol neu arloesol

Fel rhan o’i phartneriaeth â Phrifysgol Rhydychen, defnyddiodd Partneriaeth Caerdydd ar gyfer Addysg Gychwynnol i Athrawon (AGA) egwyddorion ymarfer clinigol wedi’u llywio gan ymchwil Cynllun Interniaeth Rhydychen (Burn a Mutton, 2013), gan gynnwys yr ymrwymiad i weithio’n agosach ag ysgolion i ddylunio cynnwys, strwythur a strategaethau addysgegol y ddarpariaeth AGA gyda’i gilydd. Mae ymarfer clinigol, term sy’n deillio o’r proffesiwn meddygol, yn dibynnu ar gefnogaeth arloesol Hyrwyddwyr Ymchwil ochr yn ochr â threfniadau mwy traddodiadol AGA yn yr ysgol sy’n dibynnu ar fentoriaid ac uwch fentoriaid. Mae Hyrwyddwyr Ymchwil wedi cael eu penodi ym mhob un o Ysgolion/Cynghreiriaid Partneriaeth Arweiniol y bartneriaeth, gyda chylch gwaith i hyrwyddo a chefnogi ymgysylltiad ag ymchwil gan athrawon dan hyfforddiant o fewn yr Ysgolion/Cynghreiriaid Partneriaeth Arweiniol, yn enwedig ynghylch aseiniadau ymchwil yn yr ysgol. Maent yn fodel rôl cadarnhaol ac yn ffynhonnell gymorth ymarferol, gan fynd i’r afael a bwlch cydnabyddedig rhwng ymchwil ac ymarfer yn y proffesiwn addysgu ar yr un pryd (McIntyre, 2005). Un o uchelgeisiau ehangach cyflwyno Hyrwyddwyr Ymchwil yw cefnogi mwy o ymgysylltu ag ymchwil, o fewn ysgolion, ac ar draws y bartneriaeth. Mae sesiynau cyfnos a chyfarfodydd datblygu rheolaidd ar gyfer Hyrwyddwyr Ymchwil a chydweithwyr partneriaeth yn annog mwy o ddeialog a dealltwriaeth well o ymchwil rhwng partneriaid.

Mae cyflwyno Hyrwyddwyr Ymchwil o fewn Partneriaeth Caerdydd yn arwyddocaol mewn ffyrdd eraill. Er enghraifft, mae neilltuo dewis ffocws yr aseiniad ymchwil i ysgolion, ar sail eu hanghenion, yn nodi symud rhag AGA dan ddylanwad pennaf prifysgolion (Pugh et al., 2020). Mae staff a systemau prifysgol yn cymeradwyo ac yn asesu’r aseiniadau o hyd, ond mae lledaenu’r canfyddiadau yn yr ysgol yn golygu bod yr ymchwil yn berthnasol ar unwaith i gyd-destun ac anghenion penodol yr ysgol unigol.

Caiff Hyrwyddwyr Ymchwil eu cefnogi trwy ddysgu proffesiynol mewn cymuned arfer sy’n cael ei hwyluso gan Brifysgol Metropolitan Caerdydd. Mae’r ymgysylltu hwn yn cefnogi meithrin capasiti arferion ac ymddygiadau wedi’u llywio gan ymchwil yn systemig ar gyfer ysgolion, staff y bartneriaeth a myfyrwyr.
Mae dysgu proffesiynol Hyrwyddwyr Ymchwil yn elwa ar fentrau cenedlaethol eraill, ac ymchwil a wneir mewn prosiectau sy’n hyrwyddo ymchwil ac ymholi. Mae’r rhain yn cynnwys y Strategaeth Genedlaethol ar gyfer Ymchwil ac Ymholiad Addysgol (NSERE) a’r Prosiect Ymholi Proffesiynol Cenedlaethol (NPEP) sy’n llywio ymagweddau at ddatblygu rôl yr Hyrwyddwr Ymchwil.
 

Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar y ddarpariaeth ac ar safonau dysgwyr?

Gellir gweld gwaith yr Hyrwyddwyr Ymchwil mewn deilliannau myfyrwyr ac yng ngwaith ysgolion partneriaeth. Mae aseiniadau myfyrwyr yn dangos dealltwriaeth well o ddatblygu addysgu, dysgu a lles mewn cyd-destun penodol. Mewn ysgolion partneriaeth, mae’r Hyrwyddwyr Ymchwil yn cefnogi datblygiad medrau ac arferion ymchwil ymhlith staff ysgolion yn ehangach.

Mewn rhai ysgolion, mae canfyddiadau o ymchwil myfyrwyr wedi dylanwadu ar wneud penderfyniadau strategol. Er enghraifft, mewn un ysgol gynradd, darparodd ymchwil y myfyrwyr ar les dystiolaeth i’r pennaeth ar gyfer dod o hyd i ddarpariaeth well ar gyfer dysgu yn yr awyr agored. 
 

Sut ydych chi wedi rhannu eich arfer dda?

Rôl Cydlynwyr Hyrwyddo Ymchwil yw meithrin perthnasoedd ac arwain y ddarpariaeth a’r dysgu proffesiynol ar gyfer hyrwyddwyr ymchwil ar draws y bartneriaeth. Mae’r cydlynwyr yn meithrin capasiti trwy fodelu’r defnydd o ymchwil mewn ysgolion. Maent yn ganolog i rannu a chefnogi arferion wedi’u llywio gan ymchwil ar draws y bartneriaeth.

Mae’r bartneriaeth yn rhannu deilliannau aseiniadau myfyrwyr, yn enwedig y crynodebau sy’n fwy eglur yn weledol, gyda rhanddeiliaid. Mae’r crynodebau hyn yn defnyddio ffeithluniau i gyfleu deilliannau ac effaith bosibl ymchwil yn glir ac yn gryno. Maent yn esbonio ac yn annog y defnydd o ymchwil i lywio datblygiad ysgol.

Cynhelir digwyddiadau rheolaidd i rannu ymchwil ac ymholi hefyd, fel cynadleddau ymchwil y bartneriaeth a’i chyfres seminarau ymchwil. Gwahoddir yr holl randdeiliaid i fynychu a chyfrannu at y digwyddiadau hyn trwy ledaenu eu hymchwil eu hunain. Mae’r bartneriaeth wedi cydweithio â phartneriaethau AGA eraill i rannu arfer dda wrth gynorthwyo athrawon dan hyfforddiant i ddatblygu eu medrau ymchwil.

Mae’r aseiniadau ymchwil wedi’u cefnogi gan waith yr Hyrwyddwyr Ymchwil wedi arwain at gynhyrchu podlediadau, fideos Youtube a chrynodebau sy’n fwy eglur yn weledol. Mae’r rhain wedi bod yn hynod effeithiol o ran lledaenu syniadau o arferion wedi’u llywio gan ymchwil ar draws y bartneriaeth a’r tu hwnt.

Cyfeiriadau:

Burn, K. a Mutton, T. (2015) ‘A review of “research-informed clinical practice” in Initial Teacher Education’, Oxford review of education, 41(2), tt. 217–233. Ar gael yn: https://doi.org/10.1080/03054985.2015.1020104.

McIntyre, D., 2005. Bridging the gap between research and practice. Cambridge journal of education, 35(3), tt.357-382.

Pugh, C., Thayer, E., Breeze, T., Beauchamp, G., Kneen, J., Watkins, S., & Rowlands, B. (2020). Perceptions of the new role of the research champion in developing a new ITE partnership: Challenges and opportunities for schools and universities. Cylchgrawn Addysg Cymru = Wales Journal of Education, 22(1),  tt. 185– 207. https://doi.org/10.16922/