Drama mewn ysgrifennu
Cyd-destun a chefndir yr arfer sy’n arwain y sector
Mae Ysgol Gynradd Santes Gwladys wedi’i lleoli yn nhref Bargoed, yn awdurdod lleol Caerffili. Mae 312 o ddisgyblion amser llawn, rhwng 4 ac 11 oed ac sy’n cael eu haddysgu mewn 12 dosbarth, ar y gofrestr, ynghyd â 53 o ddisgyblion sy’n mynychu’r feithrinfa ar sail amser llawn. Mae tua 34% o ddisgyblion yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sydd uwchlaw’r cyfartaledd cenedlaethol a lleol. Mae gan chwech ar hugain y cant anghenion dysgu ychwanegol, sydd uwchlaw’r cyfartaledd ar gyfer Cymru. Ychydig iawn o ddisgyblion sydd â datganiadau o anghenion addysgol arbennig.
Disgrifiad o natur y strategaeth neu’r gweithgaredd
Mae Ysgol Gynradd Santes Gwladys Bargoed wedi mireinio’i dulliau o ymdrin â llythrennedd yn barhaus. Bu hyn yn angenrheidiol mewn ysgol lle y mae llawer o ddisgyblion yn dechrau’r ysgol gyda medrau, gwybodaeth a dealltwriaeth islaw’r lefel ddisgwyliedig ar gyfer eu hoedran.
Mae’r amgylchedd dysgu a grëwyd i wneud yn iawn am hyn yn canolbwyntio ar ddatblygu medrau disgyblion, gan sicrhau bod datganiad cenhadaeth yr ysgol, sef ‘Dychymyg y plentyn yw realiti yfory', yn ganolog i’r ymrwymiad i ymestyn potensial pob plentyn.
Nid yw staff fyth yn ystyried bod y disgyblion yn Ysgol Santes Gwladys yn dderbynwyr goddefol, ond yn greawdwyr ystyr gweithredol bob amser. Mae ganddynt statws fel dysgwyr o’r Cyfnod Sylfaen hyd at ddiwedd cyfnod allweddol 2.
Oherwydd bod chwarae ymchwiliol a dychmygus yn symbylu dysgu cynnar, gan gynnwys ysgrifennu, mae’r ysgol yn cydnabod y byddai prosesau a thechnegau drama yn symbylu siaradwyr, darllenwyr ac ysgrifenwyr mewn ffordd debyg.
Mae’r holl staff, trwy raglen strwythuredig o hyfforddiant mewn swydd, wedi ennill gwybodaeth am amrywiaeth o dechnegau drama: yn y gadair goch, cilgant cydwybod, fferru ffrâm, dweud beth sydd ar eich meddwl, lleisiau cyfunol, a chreu yn fyrfyfyr, a fyddai’n ysgogi proses, cynnyrch a siarad arfarnol. Fe wnaeth staff integreiddio’r technegau hyn i wersi fel dull o archwilio a chynhyrchu testun.
Pa effaith y mae’r gwaith hwn wedi’i chael ar ddarpariaeth a safonau dysgwyr?
Darganfu staff fod drama’n dod â chysylltiad deallusol ac emosiynol i wersi. Fe wnaeth helpu i lywio cynnwys yr ysgrifennu. Roedd disgyblion yn llunio meddyliau a barn cyn ysgrifennu mewn amrywiaeth eang o genres ar draws ehangder y cwricwlwm. Fe wnaeth natur gydweithredol y ddisgyblaeth alluogi disgyblion i gyfnewid dealltwriaeth, a gwnaeth dysgwyr elwa o hyn mewn sawl ffordd.
Llais y disgybl:
Mae drama yn fy helpu gyda fy ysgrifennu oherwydd:
Mae’n gwneud i chi feddwl sut gallai’r cymeriadau fod yn teimlo.
Rydych chi’n cael eich swyno gan beth rydych chi’n ei ysgrifennu.
Mae’n gadael i chi roi rhwydd hynt i’ch dychymyg, gallwch chi feddwl yn fawr; gallech chi fynd i’r lleuad.
Mae’n gwneud i chi feddwl er mwyn cael syniadau creadigol.
Rydych chi wedi adrodd y stori, mae’n eich helpu i chi ysgrifennu’r stori oherwydd rydych chi ynddi’n barod.
Mae’n fy ngwneud i’n fwy hyderus.
Mae’n helpu i fi ddarlunio.
Mae addysgu a dysgu yn Santes Gwladys yn annog y farn bod: “Creadigrwydd yn ffynnu pan fydd strategaeth systematig i’w hybu.” Mae dull yr ysgol o ymdrin â llefaredd ac ysgrifennu yn denu emosiynau, syniadau a deallusrwydd creadigol. Mae wedi symbylu ysgrifenwyr ar bob lefel. O ganlyniad, mae’r effaith ar safonau dysgwyr cymaint fel bod perfformiad disgyblion mewn Saesneg erbyn diwedd Cyfnod Allweddol 2 wedi bod yn y 25% uchaf dros y pedair blynedd diwethaf.
Sut ydych chi wedi rhannu’ch arfer dda?
Mae’r ysgol wedi rhannu’r arfer hon ynghylch defnyddio llechi electronig i wella ysgrifennu gyda thros hanner cant o ysgolion trwy agenda dysgu’r 21ain Ganrif y consortiwm rhanbarthol. Mae staff wedi defnyddio rhaglenni electronig priodol i recordio fframiau wedi fferru mewn gweithgareddau drama. Mae’r ysgol wedi defnyddio’r rhain i ddangos effaith gadarnhaol drama ar symbylu ysgrifenwyr, yn enwedig y bechgyn.
